Rada Unii Europejskiej Bruksela, 2 czerwca 2016 r. (OR. en) Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2015/0287 (COD) 9768/16 JUSTCIV 160 CONSOM 137 DIGIT 67 AUDIO 76 CODEC 809 NOTA Od: Do: Prezydencja Rada Nr poprz. dok.: 8879/16 Nr dok. Kom.: 15251/15 Dotyczy: Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych (pierwsze czytanie) Debata orientacyjna I. PRZEBIEG PROCEDURY 1. 9 grudnia 2015 r. Komisja przyjęła dwa wnioski dotyczące dyrektyw w sprawie prawa zobowiązań: wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych (zwanej dalej dyrektywą w sprawie treści cyfrowych ) 1 i wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów zawieranych przez internet lub w inny sposób na odległość (zwanej dalej dyrektywą w sprawie sprzedaży towarów przez internet ) 2. 1 2 Zob. dok. 15251/15 JUSTCIV 290 CONSOM 220 DIGIT 116 AUDIO 40 CODEC 1731 + ADD 1 + ADD 2. Zob. dok. 15252/15 JUSTCIV 291 CONSOM 221 CODEC 1733 + ADD 1 + ADD 2. 9768/16 lo/mik/en 1 DG D 2A PL
2. Te dwie proponowane dyrektywy są częścią Strategii jednolitego rynku cyfrowego dla Europy 3. Ich głównym celem jest wspieranie szybszego rozwoju jednolitego rynku cyfrowego z korzyścią zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorstw. 3. Prezydencja zaliczyła analizę tego dossier do priorytetowych elementów swojego programu prac. Jest to widoczne w szczególności w wypełnionym programie posiedzeń na szczeblu grupy roboczej Rady (15 dni posiedzeń) od momentu złożenia wniosków dotyczących dyrektyw. 4. Zgodnie z mandatem zatwierdzonym przez Radę ds. WSiSW w dniach 10 i 11 marca 2016 4 r. prace na szczeblu technicznym skupiły się najpierw na analizie dyrektywy w sprawie treści cyfrowych, uwzględniając jednak również kwestię spójności między tą dyrektywą a dyrektywą w sprawie sprzedaży towarów przez internet. 5. W kwestii proponowanej dyrektywy w sprawie treści cyfrowych osiągnięto znaczne postępy w dyskusjach na szczeblu grupy roboczej. Grupie Roboczej ds. Prawa Cywilnego (prawo zobowiązań) udało się ukończyć pierwszą analizę istotnych artykułów tej dyrektywy. W oparciu o dyskusje na forum grupy roboczej oraz bardzo obszerny wkład, jaki wniosły delegacje w swoich uwagach pisemnych, można było rozpoznać główne aspekty tej dyrektywy, które będą miały kluczowe znaczenie dla dalszych rozmów dotyczących tego wniosku. 6. Prezydencja przyznaje, że dyrektywa w sprawie treści cyfrowych ma charakter wysoce techniczny i przed przyjęciem jakichkolwiek ostatecznych stanowisk konieczne będą dalsze wyjaśnienia i rozmowy dotyczące szczegółów proponowanych przepisów. 7. Jak się jednak wydaje, w niektórych spośród rozpoznanych głównych aspektów wniosku wyłania się porozumienie. Prezydencja chciałaby skonkretyzować to wspólne porozumienie w celu wytyczenia kierunku dalszych prac i utorowania drogi dla kolejnych, wymiernych postępów w kwestii proponowanej dyrektywy w sprawie treści cyfrowych. 3 4 Zob. dok. 8672/15 COMPET 185 TELECOM 109 AUDIO 11 DIGIT 32 RECH 107. MI 291 PI 32 IND 72 ECOFIN 308 ENER 139 DATAPROTECT 70 CYBER 31 JUSTCIV 101 E-JUSTICE 56 CULT 29 EDUC 122. Zob. dok. 6150/16 JUSTCIV 17 CONCOM 30 DIGIT 10 AUDIO 12 CODEC 165. 9768/16 lo/mik/en 2 DG D 2A PL
8. Na posiedzeniu w dniu 24 maja 2016 r. Coreper ogólnie zatwierdził (niewyczerpujący) wykaz wypracowanych podstawowych zasad i wytycznych politycznych w wersji zamieszczonej w załączniku do niniejszej noty, i postanowił przedłożyć go do zatwierdzenia Radzie. II. PODSUMOWANIE 9. W związku z powyższym Rada jest proszona: o zatwierdzenie podstawowych zasad ogólnej struktury dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów między przedsiębiorcą a konsumentem o dostarczanie treści cyfrowych oraz wytycznych politycznych do dalszych prac obydwie te kwestie zostały przedstawione w załączniku do niniejszej noty z myślą o utorowaniu drogi dla kolejnych, wymiernych postępów w kwestii proponowanej dyrektywy. 9768/16 lo/mik/en 3 DG D 2A PL
ZAŁĄCZNIK PODSTAWOWE ZASADY I WYTYCZNE POLITYCZNE DLA PRZYSZŁYCH PRAC A. Cele a) Cele polityki : 1. Celem dyrektywy w sprawie treści cyfrowych jest przyczynienie się do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez wprowadzenie bardziej zharmonizowanych ram unijnych przepisów prawa zobowiązań, w zakresie umów między przedsiębiorcą a konsumentem, jeśli chodzi o dostarczanie treści cyfrowych, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów i zwiększonej pewności prawa, co doprowadzi do ograniczenia kosztów transakcji i ułatwi przedsiębiorstwom, zwłaszcza małym i średnim (MŚP), prowadzenie sprzedaży w całej UE i zwiększanie zaufania wśród europejskich konsumentów, którzy dokonują zakupów transgranicznych. 2. Dyskusje wykazały ogólne poparcie dla tych celów, a zatem powinny one wytyczać kierunek zbliżających się negocjacji i znaleźć odzwierciedlenie w tekście dyrektywy. b) Potrzeba spójności 3. Ważnym aspektem podkreślanym podczas dyskusji przez wiele delegacji była konieczność utrzymania ogólnej spójności prawa umów konsumenckich w UE i że nowe unijne przepisy dotyczące treści cyfrowych mogą dobrze współgrać z ogólnymi krajowymi przepisami prawa zobowiązań. 9768/16 lo/mik/en 4
4. Aby uniknąć rozdrobnienia przepisów oraz w celu umożliwienia bezkonfliktowego stosowania przepisów w praktyce, na przykład również w przypadku umów wiązanych, które obejmują nie tylko treści cyfrowe, należy jak najbardziej ujednolicić przepisy dotyczące umów między przedsiębiorcą a konsumentem o dostarczanie treści cyfrowych oraz umów między przedsiębiorcą a konsumentem o sprzedaż towarów, a różne traktowanie wprowadzać tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne do odpowiedniego uwzględnienia specyficznego charakteru treści cyfrowych. W tym celu punktem wyjścia do dalszych rozważań powinny stać się zasady stanowiące podstawę obowiązującego systemu UE dotyczącego umów między przedsiębiorcą a konsumentem o sprzedaż towarów, na przykład w zakresie definicji, zgodności treści cyfrowych z umową (badanie zgodności), dostarczania treści cyfrowych i odpowiedzialności dostawcy w przypadku braku zgodności (dodatkowe informacje można znaleźć w sekcji C). 5. W związku z tym ważne jest również uwzględnienie odpowiednich informacji wynikających z oceny kilku unijnych dyrektyw z dziedziny prawa konsumenckiego i marketingu w ramach programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT), w tym dyrektywy 1999/44/WE w sprawie sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji, która ma być dostępna pod koniec tego roku, a także zwrócenie uwagi na potrzebę zachowania spójności między proponowaną dyrektywą w sprawie treści cyfrowych a wnioskiem dotyczącym dyrektywy w sprawie sprzedaży towarów przez internet. 9768/16 lo/mik/en 5
6. Ponadto z punktu widzenia o ogólnej spójności unijnych przepisów konsumenckich fundamentalne znaczenie ma to, że nowe przepisy dotyczące treści cyfrowych dobrze współgrają z dyrektywą 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów ( dyrektywa w sprawie praw konsumentów dyrektywa konsumencka ). W tym względzie Komisja jest proszona o włączenie do swojego sprawozdania w sprawie stosowania dyrektywy konsumenckiej 5 oceny jej stosowania, a w szczególności wymogów w zakresie informacji przed zawarciem umowy przewidzianych we wspomnianej dyrektywie, do wszystkich rodzajów umów o dostarczenie treści cyfrowych objętych dyrektywą w sprawie treści cyfrowych, aby pomóc ocenić, w jakim stopniu może być konieczne dostosowanie obu instrumentów (w szczególności zastosowanych w nich definicji) w celu zapewnienia większej spójności. 7. Jeśli chodzi o relację między dyrektywą w sprawie treści cyfrowych a innymi przepisami UE, takimi jak unijne prawo własności intelektualnej i przepisy UE dotyczące usług telekomunikacyjnych, wymagane są dalsze wyjaśnienia w art. 3 ust. 7. 8. Co więcej, należy unikać konfliktów w zakresie stosowania unijnego ogólnego rozporządzenia o ochronie danych ( GDPR ). GDPR przewiduje już kompleksowe ramy praw w zakresie ochrony danych osobowych. Dyrektywa w sprawie treści cyfrowych powinna unikać wprowadzania jakiegokolwiek zróżnicowania w stosowaniu niniejszych przepisów. Dla ułatwienia dalszych dogłębnych dyskusji w Radzie na forum Grupy Roboczej ds. Prawa Cywilnego poświęconych podstawom prawnym przetwarzania danych osobowych w kontekście umów o dostarczanie treści cyfrowych, pomocna w ustaleniu tego, które prawa związane z ochroną danych osobowych można znaleźć w GDPR, a które prawa dotyczące prawa zobowiązań należy przewidzieć w dyrektywie w sprawie treści cyfrowych, mogłaby się okazać tabela porównawcza i bardziej szczegółowa wymiana poglądów z ekspertami w dziedzinie ochrony danych. 5 Artykuł 30 dyrektywy konsumenckiej stanowi: Do dnia 13 grudnia 2016 r. Komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie ze stosowania niniejszej dyrektywy. Sprawozdanie to obejmuje w szczególności ocenę przepisów niniejszej dyrektywy odnoszących się do treści cyfrowych, w tym również prawa do odstąpienia od umowy. W razie potrzeby sprawozdaniu towarzyszą wnioski ustawodawcze w sprawie dostosowania niniejszej dyrektywy do zmian zachodzących w zakresie praw konsumenta. 9768/16 lo/mik/en 6
c) Ujednolicenie 9. Dotychczasowe dyskusje pokazały szerokie poparcie dla podejścia mającego na celu harmonizację na szczeblu UE tych aspektów dotyczących prawa zobowiązań, które są istotne dla osiągnięcia celów dyrektywy. Zgodnie z tym ukierunkowanym podejściem w dyrektywie należy jednoznacznie sprecyzować, do jakiego stopnia krajowe przepisy prawa zobowiązań są objęte dyrektywą, a jakie aspekty nadal wchodzą w zakres kompetencji państw członkowskich. W zbliżających się negocjacjach celem powinno być osiągnięcie możliwie pełnej harmonizacji; należy przy tym pamiętać, że ostateczne decyzje w sprawie poziomu harmonizacji w odniesieniu do poszczególnych przepisów dyrektywy mogą zostać podjęte, dopiero kiedy debata merytoryczna będzie bardziej zaawansowana. B. Zakres dyrektywy w sprawie treści cyfrowych a) Umowy między przedsiębiorcą a konsumentem 10. W debacie wyraźnym poparciem cieszył się wariant, w którym unijne przepisy prawa zobowiązań dotyczące dostarczania treści cyfrowych miałyby zastosowanie jedynie do umów między przedsiębiorcą a konsumentem. Dyrektywa w sprawie treści cyfrowych powinna zatem koncentrować się na umowach między przedsiębiorcą a konsumentem z jednym potencjalnym wyjątkiem dotyczącym ewentualnego prawa regresu dostawcy w łańcuchu transakcji (art. 17). b) Definicja treści cyfrowych i rodzaje świadczeń wzajemnych 11. Rozmowom przyświecał cel ustanowienia prawa neutralnego pod względem technologicznym i zapobiegającego obchodzeniu przepisów poprzez na przykład prostą zmianę w projekcie lub koncepcji technicznej treści cyfrowych lub wykorzystanie innych kanałów dystrybucji; jak dotąd w uwidoczniło się w nich szerokie poparcie co do zasady dla koncepcji kompleksowego ujęcia treści cyfrowych w przedmiotowej dyrektywie. Dyrektywa w sprawie treści cyfrowych powinna zatem definiować treści cyfrowe w sposób obejmujący bardzo szeroki wachlarz treści cyfrowych, które obecnie istnieją na rynku, przy jednoczesnym zachowaniu otwartości na przyszły rozwój techniczny. Ponadto w celu zapewnienia ogólnej spójności należy uwzględnić ewentualną potrzebę wprowadzenia późniejszych zmian do definicji treści cyfrowych wykorzystywanych w innych aktach prawnych UE, takich jak dyrektywa konsumencka. 9768/16 lo/mik/en 7
12. Konieczne będą dalsze dyskusje dotyczące przepisów, które powinny mieć zastosowanie do wbudowanych treści cyfrowych. Jedną z opcji mogłoby być zastosowanie przepisów o sprzedaży towarów do wyrobów, które zawierają oprogramowanie wbudowane w taki sposób, że jego funkcje są podrzędne w stosunku do głównych funkcji danego towaru. Wydaje się jednak również, że warto nadal rozważać inne rozwiązania, np. zastosowanie przepisów o sprzedaży towarów do samego nośnika materialnego przy zastosowaniu przepisów dotyczących dostarczenia treści cyfrowych do treści cyfrowych. 13. Wyrażono poparcie co do zasady dla koncepcji, zgodnie z którą przedmiotowa dyrektywa będzie miała zastosowanie również do umów, w przypadku których treści cyfrowe dostarczane są w zamian za niepieniężne świadczenie wzajemne. Z uwagi na wzrost wartości danych osobowych w nowoczesnych modelach działalności gospodarczej, dyrektywa o treściach cyfrowych powinna mieć zastosowanie do dostarczania treści cyfrowych w zamian za dane osobowe. Sposób zastosowania dyrektywy do takich umów powinien być jednak przedmiotem dalszych dyskusji. W szczególności potrzebne jest sprecyzowanie dokładnego znaczenia i stosowności posługiwania się pojęciem aktywnie przekazane dane osobowe. 14. Wymagana jest bardziej merytoryczna analiza tego, czy i jeśli tak, to w jakim zakresie dyrektywa mogłaby obejmować umowy dotyczące dostarczania treści cyfrowych w zamian za inne informacje, gdyż nie jest jasne, co rozumie się przez to pojęcie. Ważne jest tu również to, co należy rozumieć przez aktywne przekazywanie. c) Prawo do odszkodowania 15. Dotychczas w dyskusjach nie wykazano, że umieszczenie w dyrektywie dotyczącej treści cyfrowych przepisów o odszkodowaniach jest konieczne do osiągnięcia celów dyrektywy. Przepis zaproponowany w art. 14 wzbudził poważne zaniepokojenie wśród delegacji. We wszystkich państwach członkowskich prawo przewiduje system odszkodowań, choć ich zakres i warunki mogą różnić się w poszczególnych państwach członkowskich. Zważywszy, że art. 14 zawiera daleko idące odniesienie do krajowych przepisów państw członkowskich, uznano, że wprowadza on więcej zamętu niż przejrzystości; nie przyczyni się on do wzmocnienia rynku wewnętrznego, ani do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów czy zwiększenia pewności prawa. 9768/16 lo/mik/en 8
16. Co za tym idzie, niniejsza dyrektywa nie powinna obejmować prawa do odszkodowania, tak więc można skreślić art. 14 oraz definicję odszkodowania w art. 2 ust. 5. Dla zachowania jasności należy jednak rozważyć dodanie w dyrektywie wyjaśnienia stwierdzającego, że treść dyrektywy nie wpływa możliwość przyjmowania lub utrzymywania przez państwa członkowskie przepisów dotyczących prawa do odszkodowania na mocy ich przepisów prawa krajowego. C. Właściwa równowaga między interesami konsumentów i dostawców 17. W dotychczasowych rozmowach podkreślano, że niezmiernie ważne jest, aby nowe przepisy zapewniły równowagę systemu. Oznacza to, że przepisy te powinny zapewnić wysoki poziom ochrony konsumentów przy jednoczesnym stworzeniu środowiska przyjaznego przedsiębiorczości dla przedsiębiorców unijnych oraz powinny być neutralne pod względem technologicznym, skuteczne i przyjazne dla użytkownika. W związku z tym wymogiem panowała ogólna zgoda co do tego, że dyrektywa dotycząca treści cyfrowych wymaga dostosowania w niektórych konkretnych kwestiach, tak by jej przepisy były korzystne zarówno dla rynku wewnętrznego jak i dla obywateli Unii Europejskiej. a) Przepisy neutralne pod względem technologicznym i przyjazne dla użytkownika 18. W trakcie rozmów oczywiste stało się, że musimy zachować ostrożność w regulowaniu nowych obszarów. Wkład techniczny ze strony specjalistów z zakresu IT w prace Grupy Roboczej ds. Prawa Cywilnego w Radzie może być korzystny pod kątem lepszego zrozumienia ewentualnego skutków, jakie dla praktycznego stosowania dyrektywy może mieć włączenie różnorodnych treści cyfrowych i różnych rodzajów świadczeń wzajemnych. 19. Aby przepisy mogły być przyjazne użytkownikowi, neutralne pod względem technologicznym i otwarte na przyszłe zmiany techniczne, ważne jest, aby przyszłe prace koncentrowały się na zapewnieniu wystarczające elastyczności nowych przepisów, tak by odpowiadały one różnym formom treści cyfrowych i różnych rodzajów świadczeniom wzajemnym objętych dyrektywą bez nadmiernego komplikowania sytuacji prawnej. W związku z tym należy również zbadać, w jaki sposób można zagwarantować, aby konsumenci byli świadomi swoich praw, jeżeli w zamian za treści cyfrowe dostarczają oni świadczenie wzajemne inne niż pieniężne. 9768/16 lo/mik/en 9
b) Test zgodności 20. Wstępny wniosek Komisji, aby priorytetowo potraktować subiektywne kryteria zgodności (tj. kryteria uzgodnione w umowie, zasadniczo w standardowych warunkach umowy) przy stosowaniu testu zgodności wzbudził zastrzeżenia kilku państw członkowskich. Wynika to głównie z faktu, że taki przepis mógłby stwarzać ryzyko, że dostawcy, zawierając w swoich umowach bardzo luźne wymogi zgodności, unikaliby odpowiedzialności z tytułu niezgodności, co zakłóciłoby działanie ochrony konsumentów, z uwagi na fakt że konsumenci zwykle mają niewielki wpływ na (standardowe) postanowienia umowy. Kolejnym problemem było to, że w takiej sytuacji ciężar starannego zbadania umowy spoczywałby na konsumencie. 21. Dla większej równowagi punktem wyjścia do dalszych rozważań powinno być podejście bardziej zgodne z dyrektywa 1999/44/WE i dyrektywą w sprawie sprzedaży towarów przez internet, co oznacza, że należałoby oceniać zgodność treści cyfrowych z postanowieniami umowy i według obiektywnych kryteriów zgodności określonych w prawie UE. c) Jasne przepisy dotyczące zapewniania ( dostarczania ) treści cyfrowych 22. Dyskusje pokazały, że aby zapewnić konsumentom faktyczne prawa, dyrektywa w sprawie treści cyfrowych musi zawierać jasne przepisy dotyczące dostarczania treści cyfrowych, zwłaszcza dotyczące momentu, w którym treść cyfrowa ma zostać zapewniona ( dostarczona ) konsumentowi. 23. W tym kontekście zaproponowano, by przepisy dotyczące zapewniania treści cyfrowych zostały w większym stopniu dostosowane do przepisów dotyczących dostarczania towarów na mocy dyrektywy konsumenckiej oraz aby za moment dostawy uznać czas, w treści cyfrowe docierają do urządzenia konsumenta lub do pośrednika wyznaczonego przez konsumenta. Oznacza to, że dostawca mógłby zasadniczo odpowiadać w przypadku niedostarczenia treści z powodów, które nie wynikają ze środowiska cyfrowego konsumenta lub ze spraw, na które konsument ma wpływ. 9768/16 lo/mik/en 10
24. Dla pełnego zrozumienia sposobu dostarczania treści cyfrowych w praktyce oraz aby odpowiednio uwzględnić sytuacje, w których do dostarczenia nie dochodzi z winy osoby trzeciej, w pracach Grupy Roboczej ds. Prawa Cywilnego przydatny byłby wkład techniczny specjalistów z zakresu IT. 25. Ponadto może warto zastanowić się nad tym, czy należy wprowadzić w dyrektywie zasadę ciężaru dowodu w odniesieniu do tego, czy treści cyfrowe zostały pomyślnie dostarczone. d) Odpowiedzialność dostawcy w przypadku braku zgodności i ciężar dowodu 26. Dotychczasowe dyskusje wykazały ogólne porozumienie odnośnie do tego, aby dostawca był odpowiedzialny wobec konsumenta, jeżeli dostarczone treści cyfrowe nie są zgodne z umową. Jednakże podejście, które nie przewiduje żadnych minimalnych ani maksymalnych ograniczeń czasowych względem odpowiedzialności dostawcy za brak zgodności treści cyfrowych ani względem związanego z tym odwrócenia ciężaru dowodu (art. 9 ust. 1), uznane zostało przez kilka delegacji za podejście nie gwarantujące odpowiedniej równowagi. 27. W celu lepszego wyważenia interesów konsumentów z interesami przedsiębiorców oraz zapewnienia większej pewności prawa, punktem wyjścia w dalszych rozważaniach mogłoby stać się podejście, w ramach którego dyrektywa określa, jak długo i na jakich warunkach konsument może powoływać się na odpowiedzialność dostawcy z tytułu braku zgodności i korzystać z przeniesienia ciężaru dowodu przewidzianego w art. 9 ust. 1. Takie podejście byłoby bardziej zgodne z dyrektywą 1999/44/WE i dyrektywę w sprawie sprzedaży towarów przez internet. 9768/16 lo/mik/en 11
e) Środki odwoławcze dostępne w przypadku braku zgodności 28. Osiągnięto ogólne porozumienie dotyczące podstawowej zasady, że jeżeli dostawca nie dostarczy treści cyfrowych zgodnie z umową, konsument powinien być uprawniony do uzyskania treści cyfrowych zgodnie z umową w odpowiednim terminie, nie narażając się na zbytnie niedogodności i bez ponoszenia żadnych kosztów, lub do uzyskania obniżki ceny lub rozwiązania umowy. 29. Dotychczasowe rozmowy wykazały szerokie poparcie dla koncepcji pewnego uporządkowania dostępu do tych środków, ale nie osiągnięto ogólnego porozumienia w tej kwestii. Wszelkie braki zgodności należy usuwać w sposób skuteczny dla stron w danej sprawie. To, jak można to najlepiej osiągnąć, wymaga dalszych rozmów. f) Pozostałe prawa konsumenta 30. Omówienie artykułów 15 i 16 dotyczących zmiany treści cyfrowych i rozwiązywania umów długoterminowych wykazały poparcie dla podstawowego celu, jakim jest ochrona konsumentów przed nieuczciwymi postanowieniami umownymi mogącymi wiązać ich ze zmienioną umową lub umową długoterminową, w której już nie chcą uczestniczyć. Należy dodatkowo zastanowić się na szczeblu technicznym, w jaki sposób ten cel może zostać najlepiej osiągnięty w sposób proporcjonalny, z uwzględnieniem interesów konsumentów i dostawców oraz szerszych ram prawnych dotyczących nieuczciwych postanowień umownych. 9768/16 lo/mik/en 12