Raport Koocowy Analiza współpracy organizacji pozarządowych z biznesem, samorządami i instytucjami naukowymi kwiecieo-wrzesieo 2010 1
Spis treści 1. Wstęp 3 2. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród organizacji pozarządowych 4 3. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród przedsiębiorców 11 4. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród samorządów 15 5. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród instytucji naukowych 24 2
Konkordia to inicjatywa, która stworzona została, by zoptymalizowad standardy III Sektora. Jest ona odpowiedzią na potrzebę poprawy jakości działania organizacji pozarządowych w Polsce. Raport posłużyd ma do konfrontacji wyobrażeo na temat współpracy międzysektorowej z rzeczywistością. Wykorzystany zostanie jako baza do dyskusji na temat obecnej współpracy organizacji pozarządowych z instytucjami naukowymi, samorządami oraz przedsiębiorcami, a także stanie się punktem wyjścia dla pracy grup roboczych. Odpowiedzią na wyniki przeprowadzonych badao będą stworzone przez grupy robocze mechanizmy ułatwiające współpracę. Eksperci Konkordii przez okres jednego roku będą pracowad nad rozwiązaniami, które udoskonalą obecny stan współpracy międzysektorowej. W celu zdiagnozowania aktualnych relacji organizacji pozarządowych z samorządami lokalnymi, przedsiębiorcami oraz instytucjami naukowymi przeprowadzone zostały badania, opublikowane następnie w Raporcie Koocowym. Ankiety zrealizowane zostały w okresie od kwietnia do września 2010r. wśród przedstawicieli biznesu, samorządów, instytucji naukowych oraz organizacji pozarządowych. Zbadano po 70 podmiotów, reprezentujących każdą z wymienionych wyżej grup, w sumie 280 instytucji. Mamy nadzieję, że wnioski, zarówno te zamieszczone w Raportach jak i te, które wynikną z pracy ruchu społecznego, jakim niewątpliwie jest Konkordia, posłużą nam wszystkim społecznikom do zwiększenia efektów naszej pracy, a co za tym idzie dla przyspieszenia budowy społeczeostwa obywatelskiego. Z wyrazami szacunku, Jorge Gimeno Koordynator Projektu Konkordia Prezes Fundacji Tallo Zespół: Joanna Bochniarz Aleksandra Bożętka Magdalena Malinowska 3
I. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród organizacji pozarządowych 1. Czy Paostwa organizacja współpracuje/współpracowała z biznesem? Większośd ankietowanych organizacji pozarządowych współpracowała (sporadycznie bądź wielokrotnie) z przedstawicielami biznesu. Wydaje się więc, że ta forma pozyskiwania wsparcia dla działao społecznych jest coraz bardziej popularna wśród organizacji pozarządowych i biorąc pod uwagę pozytywne nastawienie przedsiębiorców do tego rodzaju współpracy, niesie ona za sobą wielki potencjał. 2. Jeśli taka współpraca wystąpiła, to jaką miała formę? 4
Wysoki wynik (60%) wskazania darowizna pieniężna pozwala wnioskowad, że organizacje pozarządowe nie są do kooca zapoznane z innymi formami współpracy z biznesem. Przez to gubi się potencjał, jaki niesie za sobą współpraca III Sektora z przedsiębiorcami. 3. Jak Pan/Pani ocenia wpływ tej wspołpracy na bieżące działania Paostwa organizacji? Fakt, że tylko 46% ankietowanych organizacji pozarządowych ocenia wpływ współpracy z biznesem jako znaczący, pozwala stwierdzid, że wyzwaniem dla rozwoju III Sektora, na równi z rozszerzeniem wachlarza form współpracy, jest sama popularyzacja współpracy z biznesem. 4. Jak ocenia Pan/Pani nastawienie biznesu do współpracy z III Sektorem? Warto zauważyd, że ponad połowa ankietowanych spotyka się z pewną nieprzychylnością ze strony przedsiębiorców. Fakt ten może byd powodowany przez niski poziom profesjonalizacji organizacji pozarządowych oraz przez niewielką ale cały czas rozwijającą się świadomośd społeczną firm. 5
5. Czy Paostwa organizacja współpracuje/współpracowała z samorządem terytorialnym? Piąta grafika jednoznacznie pokazuje nam, że ponad trzy czwarte ankietowanych przedstawicieli organizacji pozarządowych (regularnie bądź sporadycznie) nawiązuje współpracę z jednostkami samorządu terytorialnego. Byłby to pozytywny fakt, gdyby nie to, że współpraca ta zwykle przybiera formę wyłącznie dotacji finansowej. 6. Jaką formę miała ta współpraca? Finansowa forma współpracy zdecydowanie przeważa we wzajemnych relacjach organizacji pozarządowych z samorządem. Tymczasem istnieje wiele innych form, na których mogłaby się ona oprzed, np. partnerstwo, doradztwo, konsultacje przy tworzeniu aktów prawnych i inne, a ich popularyzacja powinna byd teraz głównym kierunkiem rozwoju współpracy organizacji pozarządowych i samorządów. 6
7. Jak Pan/Pani ocenia wpływ tej wspołpracy na bieżące działania Paostwa organizacji? Fakt, że dla 66% organizacji pozarządowych ta współpraca miała znaczący wpływ pokazuje, że jednak system dofinansowania projektów przez samorządy jest najbardziej docenianą formą współpracy w tej dziedzinie. W dużej mierze organizacje pozarządowe są przyzwyczajone do tego typu relacji z samorządem (głównie jest to pisanie projektów do zadao zlecanych przez gminy/powiaty). 8. Jak ocenia Pan/Pani nastawienie samorządu do współpracy z III Sektorem? Ponad 50% ankietowanych organizacji pozytywnie odbiera nastawienie samorządu do współpracy z III Sektorem. Jednak fakt, że obecnie 45% organizacji pozarządowych odbiera 7
negatywnie to nastawienie lub nawet nie jest w stanie go określid, pokazuje, że przed obiema stronami jest jeszcze długa droga do polepszenia współpracy między organizacjami pozarządowymi a samorządem. 9. Czy Paostwa organizacja współpracuje/współpracowała z środowiskiem naukowym (instytuty badawcze, uniwersytety)? Poziom współpracy między organizacjami pozarządowymi a środowiskiem naukowym jest raczej niski. Niepokoi fakt, że większośd zbadanych instytucji naukowych stwierdziła, że współpracuje z organizacjami pozarządowymi (mniej lub bardziej regularnie), podczas gdy taką współpracę podejmowała jedynie jedna trzecia zbadanych organizacji pozarządowych. 8
10. Jaką formę miała ta współpraca? Powyższe wyniki pokazują, że organizacje pozarządowe nie są pełnoprawnymi partnerami w kontaktach z instytucjami naukowymi. Największa grupa ankietowanych stwierdziła, że ta współpraca jest korzystna przede wszystkim dla organizacji pozarządowych. Pocieszający jest fakt, że prawie tyle samo ankietowanych nawiązywało współpracę z instytucjami naukowymi na zasadzie wspólnych projektów. Można więc sądzid, że tendencja ta może się zmienid, a współpraca III Sektora z instytucjami naukowymi będzie korzystna dla obu stron. 11. Jak Pan/Pani ocenia wpływ tej współpracy na bieżące działania Paostwa organizacji? Cieszy fakt, że aż 40% organizacji pozarządowych potrafi już na tyle dobrze współpracowad z instytucjami naukowymi, żeby stwierdzid, że ta współpraca ma znaczący wpływ na ich bieżące działania. To, że prawie jedna czwarta organizacji pozarządowych nie potrafiła ocenid wpływu 9
współpracy z instytucjami naukowymi na ich bieżące działania, a tyle samo ankietowanych stwierdziło, że ta współpraca ma niewielki wpływ, jednak pokazuje, oba sektory czeka jeszcze wiele pracy nad wzajemnymi relacjami. 12. Jak ocenia Pan/Pani nastawienie środowiska naukowego do współpracy z III Sektorem? Aż 65% ankietowanych organizacji pozarządowych ocenia nastawienie środowiska naukowego na współpracę z III Sektorem jako przychylne, co pozwala sądzid, że instytucje naukowe otwierają się coraz bardziej na taką współpracę. Można zatem zastanawid się, jak można rozwinąd tę drogę współpracy tak, aby przyniosła obopólne korzyści dla obu stron. 10
II. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród przedsiębiorców. 1. Czy Paostwa firma współpracuje/współpracowała z organizacjami pozarządowymi? Jak łatwo zauważyd, aż 70 % respondentów-przedsiębiorców stwierdziło, że współpracują lub współpracowali z organizacjami pozarządowymi. Jest to pozytywny wynik, jednak warto pamiętad, że respondenci za współpracę uznawali również sporadyczne (nawet minimalne) darowizny rzeczowe lub finansowe dla organizacji. 2. Jeśli współpraca ta wystąpiła, to jaką miała formę? Drugie pytanie pozwala nam zauważyd, że potwierdza się ogólnokrajowa tendencja firm do niepostrzegania organizacji pozarządowych jako partnerów. Tylko 5% osób wskazywało inne formy 11
współpracy, a więc znacząca większośd ankietowanych bardziej wspierała istnienie organizacji pozarządowych niż współpracowała z nimi jak z pełnoprawnymi partnerami. 3. Jakie były motywy podjęcia przez Paostwa firmę współpracy z III sektorem? Ten wykres pozwala nam zaobserwowad polepszenie świadomości obu podmiotów (biznesu i organizacji pozarządowych), co do wspólnej współpracy. Większośd z ankietowanych firm (57%) wskazało strategię CSR firmy jako motyw podjęcia współpracy z organizacjami pozarządowymi, a ponad 20% zostało przekonanych przez dobrze przygotowane i zaprezentowane propozycje współpracy ze strony organizacji pozarządowych. 4. Jakie korzyści według Pani/Pana przynosi firmie współpraca z organizacjami pozarządowymi? 12
Ciekawi różnorodnośd korzyści wskazywanych przez firmy jako głównych powodów rozpoczęcia współpracy z organizacjami pozarządowymi. Najwięcej ankietowanych podało jako główny powód współpracy kształtowanie wizerunku, co może pokazywad jak mocno związane jest CSR i PR w Polsce. 5. Czy uważa Pani/Pan, że III sektor jest przygotowany na współpracę z biznesem? 76% respondentów (odpowiedzi raczej tak i raczej nie ) wskazuje na to, że biznes nie ma zbyt mocno wyrobionego zdania na temat przygotowania organizacji pozarządowych do współpracy. Ankietowani przedstawiciele biznesu twierdzą (58%), że organizacje pozarządowe spełniają (lub raczej spełniają) ich oczekiwania jako partnerzy. Ten poziom satysfakcji może wynikad z niewiedzy jakie oczekiwania przedsiębiorcy powinni mied względem III Sektora. 6. Czy Pana/Pani zdaniem zaufanie do biznesu może wzrosnąd, jeśli firmy będą współpracowały z organizacjami pozarządowymi? 13
Można zauważyd, że świadomośd biznesu o korzyściach płynących ze współpracy z organizacjami jest na wysokim poziomie. Aż 72% ankietowanych widzi bezpośredni wpływ współpracy z organizacjami pozarządowymi na zaufanie do firm. 7. Czy widzą Paostwo organizacje pozarządowe w roli partnera przy realizacji polityki społecznej odpowiedzialności w Paostwa firmie? Otwartośd firm pokazuje pozytywne nastawienie do współpracy z organizacjami pozarządowymi. Niemniej jednak, trudno stwierdzid jaki wpływ może mied taka otwartośd, gdy weźmie się pod uwagę mało wymagające formy współpracy (wsparcie rzeczowe i finansowe) na linii biznes-organizacje pozarządowe. 14
III. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród samorządów. 1. Czy Paostwa urząd traktuje organizacje pozarządowe jako równoprawnych partnerów w definiowaniu problemów społecznych? Cieszy fakt, że aż 92% ankietowanych w samorządów uznaje organizacje pozarządowe za pełnoprawnych partnerów przy definiowaniu problemów społecznych (odpowiedzi tak i raczej tak ). Jednak z ankiet przeprowadzonych wśród organizacji pozarządowych wynika, że wyniki te są zbyt optymistyczne, a byd może za bardzo związane z nadchodzącymi wyborami samorządowymi. 15
2. Czy odczuwalna jest aktywnośd organizacji pozarządowych w dążeniu do współpracy z samorządem? Równie pozytywnym zjawiskiem jest to, że aż 80% ankietowanych samorządów (częściowo lub całkowicie) odczuwa chęd współpracy ze strony organizacji. Może to wynikad z rosnącej satysfakcji z dotychczasowej współpracy z organizacjami pozarządowymi. Im więcej dany samorząd współpracuje z III Sektorem tym większą odczuwa chęd dalszej współpracy. 3. Czy na terenie działania jednostki istnieją organizacje pozarządowe, które mają dostateczny potencjał, by realizowad zadania publiczne? Zdecydowana większośd konsultowanych samorządów jest świadoma istnienia i potencjału organizacji pozarządowych na obszarach, na których działają. Jest to wynik pozytywny również dlatego, że żaden z ankietowanych nie zauważył stanowczo braku organizacji mogących wykonywad zadania publiczne. 16
4. Jakie zauważa Pan/Pani wady współpracy z organizacjami pozarządowymi? Biorąc pod uwagę, że większośd organizacji pozarządowych współpracujących z samorządami robi to na zasadzie uzyskiwania dofinansowania nie dziwi fakt, że dla samorządów najważniejszym problemem jest fakt braku ich niezależności finansowej, a co za tym idzie nie uważają ich za pełnoprawnego partnera do współpracy. Najczęściej wskazywanym problemem jest bowiem problemy finansowe organizacji pozarządowych. Samorządy zauważają też konkretne problemy koordynacji działao ze strony organizacji pozarządowych. 5. W jaki sposób w Paostwa powiecie/gminie realizowana jest wymiana informacji pomiędzy administracją a sektorem pozarządowym? 17
Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że informatyzacja samorządów jest na tyle rozwinięta, że to strony internetowe samorządów są głównym narzędziem komunikacji z organizacjami pozarządowymi. Pozwala to na szybszą, przez co skuteczniejszą współpracę między tymi podmiotami. Fakt, że brakuje organów (komisja pożytku, specjalnie wyasygnowana osoba do kontaktów z III Sektorem jedynie 3% wskazao) sugeruje, że jest w tym temacie jeszcze wiele do zrobienia. 6. Czy w Paostwa powiecie/gminie odbywa się konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów prawnych? Niestety żaden z respondentów-samorządów nie odpowiedział bezsprzecznie, że takie konsultacje występują. Dziwid może również fakt, że aż 22% respondentów nie umiało w ogóle odpowiedzied na to pytanie. Pozwala to wnioskowad, że kwestia konsultacji nie jest w dostatecznym stopniu uregulowana i powszechna w samorządach lokalnych. 18
7. Czy w Paostwa powiecie/gminie działa rada działalności pożytku publicznego? Niemal wszyscy ankietowani potwierdzili, że na ich terenie nie działa Rada Pożytku Publicznego, co niezgodne jest z obowiązującą Ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Widad zatem wyraźnie, że jest to nadal kwestia marginalizowana i pomijana jako forma współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi. 8. Czy w Paostwa powiecie/gminie działają zespoły doradcze, inicjatywne oraz komisje konkursowe składające się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej? 19
Warto odnotowad fakt, że aż 72% ankietowanych wskazało odpowiedź pozytywną na to pytanie. Jest to okolicznośd, która pozwala mied nadzieję, że organizacje pozarządowe mają coraz więcej do powiedzenia przy tworzeniu strategii rozwoju samorządów oraz podziału środków przeznaczonych dla II Sektora. 9. Czy w Paostwa powiecie/gminie organ stanowiący jednostkę samorządu terytorialnego uchwala program współpracy z organizacjami pozarządowymi? 100% ankietowanych wskazało, że program współpracy z organizacjami pozarządowymi jest uchwalany przez organ będący jednostką samorządową. Uchwalanie takiego programu, wymagane Ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, pozwala na sukcesywne pogłębianie i rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi przy uwzględnieniu lokalnej specyfiki. 10. Jaki program przyjęli Paostwo do realizacji? 20
Również przy tym pytaniu 100% ankietowanych zaznaczyło tę samą odpowiedź. Niestety o ile fakt istnienia takiego programu pozwala na realizację celów współpracy organizacji pozarządowych z samorządami, a roczne programy pozwalają na ich adaptację do obowiązujących realiów, o tyle brak wieloletniej, trwałej strategii takiej współpracy może zaprzepaścid możliwości powstałe dzięki stworzeniu programów rocznych. Dodatkowo osłabia to pozycję organizacji pozarządowych, których działalnośd, w tym działalnośd finansowa, tak mocno uzależniona jest od dofinansowania przez samorząd lokalny. 11. Czy w Paostwa powiecie/gminie badane są potrzeby organizacji pozarządowych? Zdecydowana większośd (72%) ankietowanych stwierdziło, że w ich jednostkach samorządowych badane są potrzeby organizacji pozarządowych. Ważnym wynikiem jest również to, że żaden z ankietowanych stanowczo nie stwierdził, że próby rozpoznania potrzeb organizacji pozarządowych nie występują. Daje to nadzieję, że kolejne programy współpracy jednostek samorządowych z organizacjami pozarządowymi będą lepiej dopasowane do istniejących potrzeb. 21
12. Czy Paostwa Urząd doradza/udziela pomocy merytorycznej organizacjom pozarządowym? Aż 76% ankietowanych przedstawicieli samorządów stwierdziło, że udziela pomocy merytorycznej organizacjom pozarządowym działającym na ich terenie. Jest to bardz pozytywny wynik, jednak trzeba wziąd pod uwagę fakt, że to pomoc materialna (dofinansowania), a nie merytoryczna jest najczęściej uzyskiwaną formą współpracy samorządów. Można zatem stwierdzid, że doradztwo nie jest jeszcze rozwiniętą i powszechną metodą. 13. Czy samorząd promuje działania organizacji pozarządowych i pomaga w tworzeniu ich dobrego wizerunku? 22
Zdecydowana większośd samorządów wspiera organizacje pozarządowe przy kreowaniu ich pozytywnego wizerunku i promuje ich działania. Pozwala to sądzid, że samorządy dostrzegają pewien obowiązek zaangażowania w tego typu działania. Warto podkreślid również, że im bardziej będzie rosła wiedza samorządów lokalnych na temat organizacji pozarządowych tym większa będzie ich świadomośd co do skutecznych sposobów promowania III Sektora. 14. Czy samorząd tworzy partnerstwa z organizacjami pozarządowymi? Ten wykres pozwala nam stwierdzid, że samorządy nie traktują organizacji pozarządowych jako swoich pełnoprawnych partnerów przy różnych przedsięwzięciach. Większośd ankietowanych (48%) wskazało, że w ich jednostkach nie powstają grupy partnerskie zrzeszające te podmioty. Najbardziej zwraca uwagę fakt, że aż 32% ankietowanych nie było w stanie odpowiedzied na to pytanie. Oznacza to, że brak jest większej wiedzy na temat współpracy z organizacjmi pozarządowymi w samorządach oraz, że optymistyczne wyniki w większości poprzednich pytao w tym raporcie należy interpretowad z dystansem. 23
III. Analiza wyników badao przeprowadzonych wśród instytucji naukowych. 1. Czy Paostwa Instytucja współpracuje/współpracowała z organizacjami pozarządowymi? Aż 80% ankietowanych przedstawicieli instytucji naukowych stwierdziło, że utrzymują ciągłą, bądź sporadyczną współpracę z organizacjami pozarządowymi. Byłby to wynik bardzo pozytywny, gdyby nie wyniki ankiet przeprowadzonych wśród organizacji pozarządowych, z których wynika, że jedynie mała częśd z nich kiedykolwiek nawiązywała współpracę z instytucjami naukowymi. Można zatem wnioskowad, że z instytucjami naukowymi współpracuje zamknięta grupa organizacji pozarządowych. 24
2. Jeśli odpowiedź w pierwszym pytaniu brzmiała tak, jaką formę miała ta współpraca? Zadowalający jest fakt, że blisko połowa respondentów uznała współpracę podejmowaną z organizacjami pozarządowymi za wspólną wartośd i wsparcie. Zatem instytucje naukowe dostrzegają korzyści płynące ze wzajemnej współpracy, z czego mogą skorzystad organizacje pozarządowe. 3. Jak ocenia Pan tę współpracę? 80% ankietowanych stwierdziło, że współpraca z organizacjami pozarządowymi była korzystna dla obu stron. Może to oznaczad, że w coraz większym stopniu organizacje pozarządowe są w stanie zaprojektowad i uczestniczyd w przedsięwzięciach, w których są dla instytucji naukowych równoprawnym partnerem. Zastanawiający jest również fakt, że aż 20% ankietowanych znalazło we wzajemnej współpracy korzyści jedynie dla instytucji naukowej, podczas gdy żaden z nich nie wykazał w niej korzyści płynących jedynie dla organizacji pozarządowych. 25
4. Jak ocenia Pan/Pani nastawienie środowiska naukowego do współpracy z III Sektorem? Pozytywnym zjawiskiem jest, że ponad 80% respondentów stwierdziło, że środowisko naukowe jest przychylnie (bądź bardzo przychylnie) nastawione do współpracy z organizacjami pozarządowymi. Można z tego wnioskowad, że droga do realnej i efektywnej współpracy organizacji pozarządowych z instytucjami naukowymi nie jest zamknięta, a wręcz przeciwnie, czeka tylko na szersze otworzenie. 5. Jakie zauważa Pan/Pani zalety współpracy instytucji naukowych z organizacjami pozarządowymi? Z tego wykresu jasno wynika, że instytucje naukowe znajdują wiele zalet we współpracy z organizacjami pozarządowymi, co jest bardzo pozytywnym zjawiskiem. Najczęściej wskazywanymi, a co za tym idzie najpowszechniejszymi są wymiana doświadczeo i wiedzy, szerszy dostęp do funduszy 26
zewnętrznych, dostęp do nowych, kreatywnych pomysłów oraz możliwośd uczestniczenia organizacji pozarządowych w badaniach, których nie mogły by same zorganizowad. 6. Jakie zauważa Pan/Pani przeszkody we współpracy instytucji naukowych z organizacjami pozarządowymi? Grafika piąta wskazuje, że ankietowani przedstawiciele instytucji naukowych zauważają również wiele przeszkód we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zwracają oni uwagę przede wszystkim na brak doświadczenia w takiej współpracy, różne możliwości finansowe oraz różne struktury i systemy pracy. Pocieszający może byd fakt, że z największą przeszkodą brakiem doświadczenia można najłatwiej walczyd, promując dobre praktyki współpracy organizacji pozarządowych i instytucji naukowych oraz wspomagając ich rozwój. 27
7. Czy uważa Pan, że relacje miedzy środowiskiem naukowym a III Sektorem powinny się pogłębiad? Zdecydowana większośd (aż 80%) respondentów uznała, że relacje te powinny się pogłębiad, co pozwala mied nadzieję na szybki rozwój współpracy III Sektora ze środowiskiem naukowym w najbliższej przyszłości. Martwid może jednak fakt, że aż 20% ankietowanych nie widzi widocznych korzyści płynących z takiej współpracy. 28