Na egzamin! PRAWO CYWILNE w pigułce szybko zwięźle i na temat Wydawnictwo C.H. Beck
PRAWO CYWILNE w pigułce
Inne w tej serii: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Postępowanie cywilne w pigułce Prawo karne w pigułce Postępowanie karne w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: J. Ablewicz, A. Gacka-Asiewicz TERMINY USTAWOWE CYWILNE i KARNE Terminy Becka T. Sadurski, S. Wawruch PRAWO CYWILNE Plansze Becka K. Czajkowska-Matosiuk PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA, PRAWO RZECZOWE i ZOBOWIĄZANIA, wyd. 3 Aplikacje Prawnicze www.ksiegarnia.beck.pl
PRAWO CYWILNE w pigułce WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2013
W opracowaniu uwzględniono stan prawny do Dz.U. z 2013 r. poz. 440 Aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Wydawnictwo C. H. Beck 2013 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Perfekt S.A., Warszawa ISBN 978-83-255-4844-5 ISBN e-book 978-83-255-4845-2
Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... IX XI Rozdział I. Część ogólna... 1 Część I. Przepisy wstępne... 1 Część II. Osoby fizyczne... 3 Część III. Osoby prawne... 10 Cześć IV. Rodzaje osób prawnych... 14 Część V. Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną... 17 Część VI. Przedsiębiorcy i konsumenci... 18 Część VII. Przedmioty stosunku cywilnoprawnego... 23 Część VIII. Czynności prawne... 29 Część IX. Zawarcie umowy... 33 Część X. Tryb ofertowy... 33 Część XI. Przetarg i aukcja... 36 Część XII. Negocjacje... 38 Część XIII. Forma czynności prawnych... 38 Część XIV. Wady oświadczenia woli... 43 Część XV. Warunek... 45 Część XVI. Przedstawicielstwo... 47 Część XVII. Prokura... 51 Część XVIII. Przedawnienie roszczeń... 54 Rozdział II. Prawo rzeczowe... 59 Część I. Własność... 59 Część II. Współwłasność... 71 Część III. Odrębna własność lokalu... 78 Część IV. Ochrona własności... 84 Część V. Roszczenie windykacyjne (rei vindicatio)... 85 Część VI. Roszczenie negatoryjne (actio negatoria)... 86 Część VII. Roszczenia uzupełniające... 87 Część VIII. Roszczenia wynikające z budowy na cudzym gruncie... 91
VI Spis treści Część IX. Użytkowanie wieczyste... 93 Część X. Prawa rzeczowe ograniczone... 100 Część XI. Użytkowanie... 104 Część XII. Służebności uwagi ogólne... 109 Część XIII. Służebności gruntowe... 110 Część XIV. Służebności osobiste... 116 Część XV. Służebność przesyłu... 118 Część XVI. Hipoteka... 120 Część XVII. Zastaw na rzeczach ruchomych... 127 Część XVIII. Zastaw na prawach... 132 Część XIX. Zastaw rejestrowy... 134 Część XX. Posiadanie... 139 Część XXI. Księgi wieczyste... 148 Rozdział III. Zobowiązania część ogólna... 155 Część I. Uwagi ogólne... 155 Część II. Wielość dłużników lub wierzycieli... 163 Część III. Zobowiązania podzielne i niepodzielne... 166 Część IV. Zobowiązania umowne... 167 Część V. Wzorce umów... 172 Część VI. Umowa przedwstępna... 175 Część VII. Zadatek... 176 Część VIII. Prawo odstąpienia od umowy... 177 Część IX. Bezpodstawne wzbogacenie... 177 Część X. Czyny niedozwolone... 179 Część XI. Odpowiedzialność za własne czyny... 181 Część XII. Odpowiedzialność za cudze czyny... 183 Część XIII. Odpowiedzialność odszkodowawcza za funkcjonowanie władzy publicznej... 185 Część XIV. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy... 187 Część XV. Naprawienie szkody na osobie... 189 Część XVI. Obowiązek zapobieżenia szkodzie... 192 Część XVII. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny... 193 Część XVIII. Współodpowiedzialność za szkodę... 196 Część XIX. Przedawnienie roszczeń i zbieg odpowiedzialności... 197 Część XX. Wykonanie zobowiązań... 198 Część XXI. Nienależyte wykonanie zobowiązania... 203 Część XXII. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych... 207 Część XXIII. Potrącenie... 209
Spis treści VII Część XXIV. Odnowienie... 211 Część XXV. Zwolnienie z długu... 212 Część XXVI. Zmiana wierzyciela lub dłużnika... 212 Część XXVII. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika... 215 Rozdział IV. Zobowiązania część szczegółowa... 217 Część I. Sprzedaż... 217 Część II. Rękojmia za wady... 220 Część III. Gwarancja jakości... 226 Część IV. Szczególne rodzaje sprzedaży... 227 Część V. Dostawa... 232 Część VI. Umowa o dzieło... 233 Część VII. Umowa o roboty budowlane... 237 Część VIII. Najem... 242 Część IX. Najem lokali... 247 Część X. Dzierżawa... 253 Część XI. Leasing... 254 Część XII. Użyczenie... 257 Część XIII. Pożyczka... 258 Część XIV. Zlecenie... 260 Część XV. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia... 263 Część XVI. Umowa komisu... 264 Część XVII. Spółka... 267 Część XVIII. Poręczenie... 277 Część XIX. Darowizna... 279 Część XX. Renta... 281 Część XXI. Dożywocie... 283 Rozdział V. Prawo spadkowe... 285 Część I. Podstawowe pojęcia... 285 Część II. Dziedziczenie ustawowe... 288 Część III. Dziedziczenie testamentowe... 290 Część IV. Powołanie spadkobiercy... 294 Część V. Zapis zwykły... 296 Część VI. Zapis windykacyjny... 297 Część VII. Wykonawca testamentu... 298 Część VIII. Zachowek... 299 Część IX. Przyjęcie i odrzucenie spadku... 301 Część X. Stwierdzenie nabycia spadku i poświadczenie dziedziczenia... 304 Część XI. Skutki stwierdzenia nabycia spadku... 306 Część XII. Ochrona spadkobiercy... 307
VIII Spis treści Część XIII. Odpowiedzialność za długi spadkowe... 309 Część XIV. Wspólność majątku spadkowego... 311 Część XV. Dział spadku... 313 Część XVI. Umowy dotyczące spadku... 320
Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Koniecznie są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Powodzenia! Redakcja
Wykaz skrótów 1. Akty prawne GospNierU... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) KPC... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KRO... ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.) KSH... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KWU... ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) OchrLokU... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) PrNot... ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) PrSpółdz... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) SamGminU... ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) SamPowU... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) SamWojU... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.) SpółMieszkU... ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) WłLokU... ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) ZastRejU... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.)
XII Wykaz skrótów 2. Czasopisma i publikatory Biul. SN... Biuletyn Sądu Najwyższego OSA... Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego OSNAPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCK... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Karna OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich Wok.... Wokanda 3. Inne skróty n.... następny (-e, -a) orz.... orzeczenie post.... postanowienie SA... Sąd Apelacyjny SN (7)... Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów t.j.... tekst jednolity tj.... to jest wyr.... wyrok
Rozdział I. Część ogólna Część I. Przepisy wstępne 1. Zakres regulacji. Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. 2. Nieretroakcja. Według art. 3 KC ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że co innego wynika z jej brzmienia lub celu (lex retro non agit). Stosowanie retroakcji jest dopusz czalne tylko wyjątkowo, gdy wynika to z brzmienia lub celu nowej ustawy. 3. Nadużycie prawa. Zgodnie z art. 5 KC nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniecha nie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Odesłanie do społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa w wyraźnym stopniu uwzględnia interes społeczny, natomiast przytoczenie zasad współżycia społecznego słu ży uzyskaniu równowagi przez uwzględnienie interesów indywidualnych. 4. Ciężar dowodu. Zgodnie z brzmieniem art. 6 KC ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. a. Wyjątek od reguły ogólnej. W przypadku gdy jedna ze stron swoim postępowaniem uniemożliwia albo poważnie utrudnia wskazanie okoliczności drugiej stronie, na której spoczywa ciężar dowodu, wówczas na stronę utrudniającą przechodzi ciężar dowodu, że okoliczności takie nie zachodziły (wyr. SN z 3.3.1971 r., II PR 453/70, Biul. SN 1971, Nr 9, s. 147). Reguła ta znajduje powszechne zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy. b. Domniemania Domniemania prawne wiążą sąd, mogą zostać jednak obalone dowodem przeciwnym, o ile ustawa tego nie wyłącza. Domniemanie prawne jest wyjątkiem od zasady art. 6 KC, zmieniającym regułę rozkła du ciężaru dowodu.
2 Rozdział I. Część ogólna DOMNIEMANIA faktyczne (praesumptio facti) to uznanie pewnego faktu za udowodniony na podstawie innych ustalonych faktów, pozostających w tym związku. prawne (praesumptio iuris) występuje wówczas, gdy przepisy prawne na kazują w określonych okolicznościach uznać pewne fakty za prawnie ustalone. FORMALNE Nakazują przyjąć, że określony fakt zachodzi lub zaszedł, dopóki nie zostanie wykazane, że tak nie było, np. tak długo jak nie zostanie wykazane, że nastąpiło urodzenie martwe, przyjmuje się, że dziecko urodziło się żywe (art. 9 KC). MATERIALNE Na podstawie udowodnienia innego prawnie relewantnego faktu lub stanu faktycznego nakazuje przyjąć dany fakt za uznany, np. jeśli dziecko urodziło się w trakcie małżeństwa lub do 300. dnia po jego ustaniu lub unieważnieniu, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki (art. 62 1 KRO). WZRUSZALNE (praesumptio iuris tantum) Mogą być obalone, jeżeli zostanie wykazane w przewidziany prawem sposób, że pomimo tego, iż miał miejsce inny fakt, to jednak poszukiwany fakt nie wystąpił. NIEWZRUSZALNE (praesumptio iuris ac de iure) Wykluczony jest przeciwdowód. Ustalenie poszukiwanego faktu w drodze domniemania prawnego jest niepodważalne. Domniemania takie stanowią w polskim prawie wyjątki; są to najczęściej tzw. fikcje prawne. Przykład stanowi rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. 5. Dobra i zła wiara. W ustawodawstwie brak jest ogólnej definicji dobrej lub złej wiary. Przyjmuje się, że w złej wierze jest podmiot, który wie, że dane prawo lub stosunek prawny nie istnieje, lub też wprawdzie nie wie, ale należy przyjąć, że wiedziałby, gdy by się zachował należycie, tzn. gdyby w danej sytuacji postępował rozsądnie i zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Dobra wiara jest określonym stanem psychicznym, który polega na istnieniu u da nego podmiotu pewnej świadomości. Dla oceny istnienia dobrej lub złej wiary miarodajny jest moment wskazany w przepisie ustanawiającym ochronę dobrej wiary. W razie wątpliwości należy przyjąć, że jest to moment podjęcia zachowania, którego skutki zależą od istnienia omawianego stanu psy chicznego. Późniejsza utrata dobrej wiary nie uchyla, co do zasady, skutków zdarzenia prawnego malafides superveniens non nocet. Wyjątkowo tylko skutki prawne zależne są od istnienia dobrej wiary przez pewien czas (np. art. 174 KC).
Część II. Osoby fizyczne 3 Istnienie dobrej wiary objęte jest domniemaniem z art. 7 KC. Zgodnie z tym przepisem, jeże li ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie to można obalić, wykazując że dany podmiot wiedział o okolicznościach wskazanych w poszczególnych przepisach prawa. Ciężar dowodu, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 6 KC, spoczywa na stronie kwestionującej istnienie dobrej wiary. Część II. Osoby fizyczne 1. Pojęcie osoby fizycznej. Osoba fizyczna jest to prawne określenie każdego człowieka, który występuje jako podmiot w stosunku cywilnoprawnym. O kwalifikacji człowieka do podmiotów praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego decyduje przypisana mu zdolność prawna. 2. Zdolność prawna. Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Sta nowi ona podstawową cechę normatywną podmiotów prawa cywilnego. a. Podmioty posiadające zdolność prawną. Są to: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Każda żyjąca osoba fizyczna posiada bezwarunkową zdolność prawną. Od chwili uro dzenia może być podmiotem praw i obowiązków wynikających ze stosunków cywil noprawnych. Początkiem zdolności prawnej człowieka jest zatem chwila urodzenia, czyli moment oddzielenia od ciała matki. Warunkiem nabycia zdolności prawnej jest, by dziecko uro dziło się żywe. Nie ma przy tym znaczenia czy organizm dziecka jest zdolny spełniać samodzielnie funkcje życiowe. b. Nasciturus. To dziecko poczęte, ale nie urodzone. Posiada ono warunkową zdolność prawną, tzn. przysługuje ona dziecku poczęte mu pod warunkiem zawieszającym, że urodzi się ono żywe. Nasciturus może zatem od chwili poczęcia do chwili urodzenia nabywać prawa podmiotowe, których wykonywanie pozostaje w zawieszeniu do momentu żywych narodzin. Zgodnie z art. 446 1 KC dziecku narodzonemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody prenatalnej wyrządzonej mu przed urodzeniem. Ponadto art. 927 2 KC przewiduje zdolność nasciturusa do dziedziczenia po osobach, które zmarły zanim się urodził.
4 Rozdział I. Część ogólna 3. Śmierć. Zdolność prawna osoby fizycznej trwa przez całe życie człowieka i kończy się w chwili jego śmierci. Śmierć stanowi zdarzenie cywilnoprawne, z którym wiąże się wygaśnięcie praw i obowiązków niemajątkowych oraz przejście poza pewnymi wyjątkami praw i obowiązków majątkowych na spadkobierców według zasad prawa spadkowego. Bardzo istotne jest zatem oznaczenie chwili śmierci człowieka. Za taką chwilę uważa się trwałe i nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu art. 9 ust. 1 ustawy z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzą dów, Dz.U. Nr 169, poz. 1411 ze zm.). Dokument stanowiący dowód śmierci to akt zgonu, sporządzony na podstawie wysta wionej przez lekarza karty zgonu. 4. Domniemanie równoczesności śmierci. Dla ustalenia chwili ustania zdolności prawnej istotne znaczenie ma domniemanie równoczesności śmierci wprowadzone w art. 32 KC. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie. Domniemanie równoczesności śmierci może być obalone (wzruszone) dowodem przeciwnym, np. ekspertyzą lekarską ustalającą kolejność śmierci. 5. Uznanie za zmarłego. Zgodnie z art. 29 KC uznanie za zmarłego jest możliwe wobec osoby, która zaginęła, a od końca roku kalendarzowego, w którym zgodnie z istniejącymi wiadomościami jeszcze żyła, upłynęło 10 lat. Jednak w przypadku, gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70 lat, wów czas termin ten skraca się do 5 lat. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat 23. Jednak w nadzwyczajnych przypadkach, gdy zaginięcie nastąpiło w związku ze szczegól nymi okolicznościami zwiększającymi prawdopodobieństwo śmierci, terminy umożliwiające uznanie za zmarłego są krótsze. Zgodnie z art. 30 1 KC kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku, okrętu albo innym szczególnym zdarzeniem ten może być uznany za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6-miesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia. Jeżeli statek lub okręt nie miał portu przeznaczenia, bieg terminu 6-miesięcznego roz poczyna się z upływem 2 lat od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpie-
Część II. Osoby fizyczne 5 czeństwem dla życia, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać. Z wydaniem orzeczenia o uznaniu za zmarłego wiąże się istotne domniemanie, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Z tego z kolei wyprowadza się drugie domniemanie, że zaginiony żył do chwili określonej w orzecze niu. Chwilą domniemanej śmierci zaginionego jest chwila, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna. Natomiast w braku wszelkich danych chwilą domniemanej śmierci jest pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia. W przypadku gdy kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpie czeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie. 6. Zdolność do czynności prawnych. Jest to zdolność do kształtowania swojej sytuacji praw nej w zakresie praw i obowiązków prawa cywilnego bezpośrednio poprzez własne działania czynności prawne. ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH BRAK OGRANICZONA PEŁNA Osoby do lat 13 Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie Osoby małoletnie, które ukończyły lat 13 Osoby ubezwłasnowolnione częściowo Osoby pełnoletnie Osoby prawne Pełnoletność uzyskuje także małoletni, który zawarł związek małżeński! Zob. art. 10 1 KRO.
6 Rozdział I. Część ogólna 7. Ubezwłasnowolnienie całkowite Osoba, która ukończyła 13 lat, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wsku tek: choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Ubezwłasnowolnienie całkowite oznacza utratę zdolności do czynności prawnych. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. 8. Ubezwłasnowolnienie częściowe Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu: choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora (art. 178 i n. KRO). Uchylenie ubezwłasnowolnienia częściowego przywraca pełną zdolność do czynności prawnych, kuratela zaś ustaje z mocy prawa. Jeżeli osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych dokona czynności, do której wymagana jest pełna zdolność do czynności prawnych, czynność taka jest nieważna (np. sporządzenie testamentu). 9. Zgoda przedstawiciela ustawowego. Do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzeb na jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego (wyrażona przed jej dokonaniem, równocześnie z tą czynnością lub po jej dokonaniu). 10. Potwierdzenie czynności prawnej. W przypadku zawarcia umowy przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności praw nych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, ważność tej umowy zależy od jej potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umo wę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.
Część II. Osoby fizyczne 7 Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Osoba taka może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu staje się wolna. a. Czynność jednostronna. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jedno stronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawo wego, czynność jest nieważna. Dla ważności tych czynności zgoda przedstawiciela musi więc zostać wyrażona najpóźniej w chwili ich dokonywania. b. Czynności niewymagające zgody przedstawiciela. Pewne czynności osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może podej mować samodzielnie, tzn. bez zgody swego przedstawiciela ustawowego. W tym zakre sie osoba taka traktowana jest na równi z posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. Są to: czynności prawne, które nie mają charakteru zobowiązującego lub rozporządzającego (zwiększające prawa lub zmniejszające obowiązki), umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, rozporządzenia swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi, czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych osobie ograni czonej w zdolności do czynności prawnych do swobodnego użytku (wyjątek stano wią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego), umowa o pracę, którą według art. 22 3 KP może zawrzeć osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych bez zgody przedstawiciela ustawowego (może także dokonywać czynności prawnych, które dotyczą stosunku pracy. Jeżeli jednak stosu nek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać). 11. Ochrona dóbr osobistych. Dobra osobiste to prawnie uznane wartości, dobra prawne niematerialne, ściśle związane z istnieniem i psychiką określonych osób fizycznych. Kodeks cywliny nie zawiera definicji tego pojęcia. a. Katalog. Zawarty w art. 23 KC wykaz dóbr osobistych ma charakter przykładowy. Są to w szczegolności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica koresponden