UBEZWŁASNOWOLNIENIE. Całkowicie ubezwłasnowolniona może już zostać osoba, która ukończyła 13 rok życia.

Transkrypt

1 UBEZWŁASNOWOLNIENIE Według prawa polskiego, każdy człowiek w momencie ukończenia 18 lat nabywa pełną zdolność do czynności prawnych - oznacza to zdolność do wywoływania swoim własnym zachowaniem skutków prawnych zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych może rozporządzać swoimi prawami i obowiązkami, zawierać umowy (np. nabyć prawo własności pojazdu, nieruchomości, zawrzeć umowę kredytową itp.), decydować o swoim zdrowiu, leczeniu itd., może także jako pełnomocnik dokonywać tych czynności w imieniu innych osób. Ubezwłasnowolnienie natomiast powoduje, iż dana osoba nie ma możliwości samodzielnego podejmowania decyzji dotyczących swojej osoby i majątku. Ogranicza się ją w możliwościach dokonywania czynności prawnych w celu ochrony jej interesów osobistych i majątkowych. Ubezwłasnowolnienie jest możliwe, gdy choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub występowanie innego rodzaju zaburzeń powodują, że dana osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem - wówczas orzeka się ubezwłasnowolnienie całkowite, bądź też gdy jest w tym zakresie ograniczona i potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw wówczas orzeka się ubezwłasnowolnienie częściowe Całkowicie ubezwłasnowolniona może już zostać osoba, która ukończyła 13 rok życia. AKTY PRAWNE REGULUJĄCE TEMATYKĘ UBEZWŁASNOWOLNIENIA Kodeks Cywilny Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy Kodeks Postępowania Cywilnego Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 marca 2007 roku, sygn. akt K 28/05 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2007 roku, sygn. AK U 8/05

2 UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE Art Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską Art Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE Art Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę

3 Art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Art Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu Art. 19. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna. Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy DZIAŁ II Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie Art Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych.

4 Art Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż jego ojciec lub matka. Art Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe. Art Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. 2. Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów poniższych. Art Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką. 2. Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest nieznaczny. Art Sąd opiekuńczy wykonywa nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń Art Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem. 2. Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem.

5 OPIEKUN MUSI ZADBAĆ, ABY: osoba miała środki do życia, aby miała zapewnioną opiekę lekarską, aby nie stwarzała zagrożenia dla innych osób, opiekun może starać się o umieszczenie, w razie konieczności, osoby ubezwłasnowolnionej w odpowiedniej placówce, np. szpitalu. zarząd nad jego majątkiem - dbanie o majątek, m.in. sporządzenie inwentarza majątku ubezwłasnowolnionego i przedstawienie go sądowi reprezentuje go wobec osób trzecich - zastępowanie osoby będącej pod opieką w dokonywaniu czynności prawnych, składaniu oświadczeń woli. Ubezwłasnowolnienie całkowite przenosi prawo do podejmowania czynności prawnych na opiekuna. Czynności prawne dokonane przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie są nieważne. Osoba taka zatem nie może przez własne działanie stać się stroną żadnej umowy i tak np. NIE MOŻE ZAWRZEĆ UMOWY POŻYCZKI, NAJMU, ZLECENIA CZY TEŻ UMOWY O PRACĘ, NIE MOŻE SAMA SPRZEDAĆ LUB DAROWAĆ NALEŻĄCYCH DO NIEJ RZECZY SKUTKI UBEZWŁASNOWOLNIENIA CAŁKOWITEGO. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może sporządzić testamentu, ponieważ nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych. Opiekun prawny nie może sporządzić testamentu za osobę ubezwłasnowolnioną, ponieważ testament można sporządzić tylko osobiście. Dlatego spadek osoby ubezwłasnowolnionej można dziedziczyć po jej śmierci tylko na podstawie ustawy, czyli zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie może być spadkobiercą testamentowym lub ustawowym. Oznacza to, że można zapisać jej w testamencie spadek lub jeśli testament nie został spisany, może dziedziczyć na podstawie ustawy. Jednak wszystkie czynności związane z przejęciem spadku i rozporządzaniem nim będzie wykonywał opiekun prawny osoby ubezwłasnowolnionej.

6 Mężczyzna ubezwłasnowolniony całkowicie nie może uznać dziecka. Kobieta ubezwłasnowolniona całkowicie nie może wytoczyć powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa. nie może przysposobić dziecka, nie może być opiekunem, kuratorem, traci władzę rodzicielską nad swoimi dziećmi, nie ma prawa głosowania w wyborach i referendum oraz nie może być wybierana na najwyższe stanowiska państwowe, nie może podpisać projektu obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej nie może sama podjąć decyzji o leczeniu, także leczeniu psychiatrycznym. To opiekun wyraża zgodę na badania, inne świadczenia lekarskie, operację, czy taką metodę leczenia, która stwarza podwyższone ryzyko dla pacjenta. Istotne jest, że w sytuacji, gdy osoba ubezwłasnowolniona nie zgodzi się na sposób leczenia, lekarz musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. nie może podpisywać żadnych umów, nie może sprzedać czy kupić mieszkania, samochodu, nie może nawiązać stosunku pracy, nie może wziąć kredytu, pożyczki z banku, lub żadnej instytucji, nie może składać wniosków o pomoc socjalną, nie może odbierać renty socjalnej lub innych świadczeń, na przykład alimentów. Opiekun odpowiada także wobec osób trzecich za szkody wyrządzone im przez ubezwłasnowolnionego. Taka sytuacja ma miejsce jedynie wtedy, gdy można udowodnić opiekunowi tzw. winę w nadzorze, czyli, że zaniedbał swoje obowiązki. SKUTKI UBEZWŁASNOWOLNIENIA CZĘŚCIOWEGO. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Sąd ustanawia dla niej kuratora. Może ona dokonywać czynności prawnych za zgodą kuratora, rozporządzać przedmiotami oddanymi do jej użytku, w tym swoim zarobkiem. Bez zgody kuratora może dokonywać drobnych czynności w bieżących sprawach życia codziennego osoba o ograniczonej zdolności ma dużo większą swobodę samodzielnego działania, dokonuje czynności prawnych sama, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda kuratora

7 Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie bez zgody kuratora dokonywać czynności, które nie powodują zmian w jej majątku. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Nie ma znaczenia, czy taka osoba została pokrzywdzona zbyt wysoką ceną na przykład za gazetę umowa i tak jest ważna. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może nawiązać samodzielnie stosunek pracy (podpisać umowę o pracę) oraz dokonywać czynności prawnych dotyczących tego stosunku, na przykład wyrazić zgodę na zmianę warunków pracy. Jeśli jednak stosunek pracy nie służy dobru osoby ubezwłasnowolnionej, kurator może za zgodą sądu opiekuńczego rozwiązać ten stosunek pracy. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może rozporządzać swoim zarobkiem, czyli wynagrodzeniem za pracę, stypendium. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może samodzielnie dokonywać czynności prawnych dotyczących przedmiotów oddanych jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku. Nie dotyczy to bardzo wartościowych przedmiotów, na przykład może podarować innej osobie prezent, który dostała od swojego kuratora, pod warunkiem jednak, że nie jest to mieszkanie, samochód, działka. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zawrzeć związek małżeński, jeśli uzyska zgodę sądu opiekuńczego. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo traci władzę rodzicielską nad swoimi dziećmi. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo nie może przysposobić dziecka, nie może być opiekunem, kuratorem. Mężczyzna ubezwłasnowolniony częściowo może uznać dziecko tylko za zgodą kuratora. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo nie ma prawa głosowania w wyborach i referendum oraz nie może być wybierana na najwyższe stanowiska państwowe. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo nie może podpisać projektu obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej. Skąd wiadomo, że jakaś osoba jest ubezwłasnowolniona? Sąd okręgowy ma obowiązek przesłać informację o ubezwłasnowolnieniu do urzędu gminy w miejscu zamieszkania osoby ubezwłasnowolnionej. Sąd nie wydaje zaświadczenia o ubezwłasnowolnieniu, taka informacja nie jest wpisywana do dowodu osobistego albo do paszportu.

8 CZY UBEZWŁASNOWOLNIENIE MOŻNA ZMIENIĆ LUB UCHYLIĆ? Ubezwłasnowolnienie nie jest orzekane na całe życie. Sąd może uchylić ubezwłasnowolnienie gdy ustaną jego przyczyny. Sąd nie musi mieć żadnego wniosku, by zająć się tą sprawą. Taki wniosek może też w każdej chwili napisać każdy uczestnik postępowania o ubezwłasnowolnienie, również opiekun i kurator. KOSZTY Koszty postępowania o ubezwłasnowolnienie wynoszą: Wpis stały - 40 zł Sąd zaliczkowo obciąży wnioskodawcę kwotą zł za opinię biegłych lekarzy. Korzystne jest złożenie wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych. Przygotowała Magdalena Grudzińska psycholog, rewalidant