nstytut Prognoz i Analiz Gospodarczych przedstawia dziewięćdziesiąty szósty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2017 r.) oraz prognozy na lata 2017-2018 Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 3/2017 (96) Raporty o stanie koniunktury gospodarczej nstytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych stanowią kontynuację projektu prognostycznego prowadzonego w nstytucie Badań nad Gospodarką Rynkową od 1994 roku. W 2017 roku zespół prognoz makroekonomicznych wydzielił się ze struktur BnGR, tworząc nowy ośrodek analityczny nstytut Prognoz i Analiz Gospodarczych (PAG). Prezentowany raport jest trzecią publikacją z tego cyklu, sygnowaną marką nstytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych. Sytuacja w kwartale 2017 r. Dobra koniunktura makroekonomiczna Według szacunków nstytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych (PAG), w trzecim kwartale 2017 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 4,3 proc., czyli o 0,3 punktu procentowego więcej, niż w całym pierwszym półroczu. Oznacza to, że w okresie tym odnotowano najwyższe kwartalne tempo wzrostu gospodarczego od końca 2015 roku, a stan koniunktury makroekonomicznej określić należy jako korzystny. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w trzecim kwartale wyniosło 1,0 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Popyt krajowy głównym czynnikiem wzrostu Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w trzecim kwartale był popyt krajowy, a wkład salda obrotów z zagranicą do tempa wzrostu gospodarczego był ujemny, więc popyt zagraniczny netto dynamikę wzrostu trochę obniżał. Tempo wzrostu popytu krajowego w trzecim kwartale PAG szacuje na 4,5 proc. Oznacza to obniżenie tempa wzrostu w porównaniu z sytuacją z pierwszego półrocza, w którym popyt krajowy wzrósł o 4,9 proc. Spośród składników popytu krajowego, największą uwagę przykuwają nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od lipca do września wzrosły one o 4,4 proc. Jest to wynik znacznie lepszy niż w pierwszym półroczu, w którym odnotowano stagnację inwestycji. W opinii PAG oznacza to nadejście długo oczekiwanego ożywienia w tej sferze przez pięć kwartałów z rzędu, od początku 2016 roku, obserwowany był spadek nakładów brutto na środki trwałe, a w drugim kwartale 2017 roku tempo wzrostu wyniosło mniej niż jeden procent. Biorąc jednak pod uwagę niską stopę nakładów inwestycyjnych w gospodarce, trudno dynamikę w tej wysokości uznać za wynik zadowalający. stotne jest jednak odwrócenie trendu spadkowego, wynikające przede wszystkim z uruchamiania kolejnych inwestycji finansowanych z budżetu Unii Europejskiej, co znajduje odzwierciedlenie w wynikach budownictwa infrastrukturalnego. W dalszym ciągu daje się jednak odczuć zbyt niska dynamika inwestycji w sektorze prywatnym. Konsumpcja napędza gospodarkę Wobec niskiego udziału inwestycji w gospodarce, motorem napędzającym gospodarkę w trzecim kwartale było spożycie ogółem. Podobnie jak w drugim kwartale tempo jego wzrostu wyniosło 4,3 proc. Największa jego składowa spożycie indywidualne, czyli konsumpcja rosła nieco wolniej niż w drugim kwartale. Tempo wzrostu spożycia indywidualnego w trzecim kwartale PAG szacuje na 4,3 proc. Poprawa sytuacji w budownictwie W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki było w trzecim kwartale budownictwo. Przyspieszenie w tym sektorze wynika ze wspomnianej realizacji projektów infrastrukturalnych oraz bardzo korzystnej koniunktury w budownictwie mieszkaniowym. Nie bez znaczenia pozostaje również statystyczny efekt niskiej bazy odniesienia z roku poprzedniego. Tempo wzrostu wartości dodanej w budownictwie w trzecim kwartale nstytut szacuje na 17,5 proc., podczas gdy pro-
dukcja sprzedana budownictwa (w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej dziewięciu osób) wzrosła o 19,4 proc. Wolniej niż w budownictwie wzrastała wartość dodana w przemyśle. W opinii PAG, tempo jej wzrostu wyniosło 6,0 proc., a produkcji sprzedanej przemysłu 6,3 proc. Oznacza to wyraźne przyspieszenie w porównaniu z sytuacją z drugiego kwartału i nieznaczną poprawę w porównaniu z całym pierwszym półroczem. Nieco wolniejsze tempo odnotowano w usługach rynkowych, w których wartość dodana zwiększyła się w trzecim kwartale o 3,0 proc. Pogorszenie salda handlowego z zagranicą Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w trzecim kwartale niższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie nstytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 9,2 proc., a import o 9,8 proc. Oznacza to pogorszenie dodatniego salda handlowego Polski z zagranicą. Sytuacja, w której dynamika importu jest wyższa niż dynamika eksportu, jest naturalna dla gospodarek rozwijających się w szybszym tempie niż gospodarki najważniejszych partnerów handlowych. Na dynamiczny wzrost importu wpłynęła też wysoka dynamika konsumpcji. Obrotom handlowym kraju towarzyszyła nieznaczna deprecjacja złotego względem waluty europejskiej oraz aprecjacja względem dolara amerykańskiego. W porównaniu z okresem między kwietniem a czerwcem, średni kurs euro w trzecim kwartale zwiększył się o 4 grosze, a średni kurs dolara zmniejszył się o 22 grosze. Rekordowo niskie bezrobocie Stopa bezrobocia na koniec trzeciego kwartału wyniosła 6,8 proc. Oznacza to jej spadek o 0,2 punktu procentowego w porównaniu z końcem drugiego kwartału oraz o 1,5 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Jest to najniższy poziom stopy bezrobocia od lutego 1991 roku, natomiast biorąc pod uwagę analogiczny miesiąc lat poprzednich od września 1990 roku. Spadek stopy bezrobocia w stosunku do końca czerwca po części stanowi zjawisko sezonowe, jednak w głównym stopniu jest skutkiem obserwowanej wyjątkowo korzystnej sytuacji na rynku pracy. Spadkowi stopy bezrobocia towarzyszył wzrost liczby zatrudnionych w gospodarce. Według szacunków PAG, przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrosło w trzecim kwartale o 2,9 proc. Stopa bezrobocia (%) 14,5 13,5 12,5 11,5 10,5 9,5 8,5 7,5 6,5 Źródło: GUS Wzrost cen 11,5 Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od lipca do września 1,9 proc., przy czym na koniec września wyniosło ono 2,2 proc. (w skali roku). Oznacza to, że po 28 miesiącach deflacji, już czwarty kwartał z rzędu obserwowany był wzrost poziomu cen konsumpcyjnych. W pierwszych trzech kwartałach roku, w porównaniu z sytuacją z 2016 roku, najbardziej wzrosły ceny w transporcie (o 4,9 proc.), w tym paliwa do prywatnych środków transportu (o 9,2 proc.), oraz żywności (o 4,1 proc.). 9,7 8,3 6,8 2014 2015 2016 2017 V V 2
Prognoza na lata 2017-2018 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Stabilne tempo wzrostu gospodarczego Prognozy PAG powstały przy następujących założeniach: - wzrost PKB w UE - 2,1 proc. w 2017 i w 2018 r., - kontynuacja dotychczasowej polityki fiskalnej i monetarnej. W opinii nstytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych, tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2017 roku wyniesie w Polsce 4,1 proc., co oznacza, że będzie ono o 1,2 punktu procentowego wyższe niż w roku poprzednim. Warto bowiem przypomnieć, że według ostatniej korekty danych Głównego Urzędu Statystycznego, tempo wzrostu PKB w 2016 roku oszacowane zostało na 2,9 proc., wobec 2,7 proc. poprzednio. Wzrost gospodarczy w czwartym kwartale utrzyma się na poziomie odnotowanym w trzecim kwartale, czyli wyniesie 4,3 proc. W roku 2018 spodziewać się należy nieznacznego obniżenia tempa wzrostu gospodarczego do poziomu 3,9 proc. Odwrotnie niż w 2017 roku, pierwsza połowa 2018 roku odznaczać się będzie szybszym wzrostem gospodarczym niż druga dynamika wzrostu w kolejnych kwartałach będzie coraz niższa. Tempo wzrostu PKB (%, r/r) 3,8 3,3 3,6 4,6 Źródło: GUS, PAG 2,9 3,0 2,4 2,5 4,0 3,9 4,3 4,3 4,3 4,0 3,8 3,5 2015 2016 2017 2018 Wzrost konsumpcji Tempo wzrostu popytu krajowego w 2017 roku wyniesie 4,6 proc., czyli znacznie więcej niż w roku 2016. Według prognozy nstytutu, spożycie indywidualne, czyli konsumpcja, wzrośnie w tym okresie o 4,5 proc. W 2018 roku wielkości te wzrastać będą wolniej spożycie indywidualne zwiększy się o 4,0 proc., a popyt krajowy o 4,2 proc. Wzrostowi spożycia sprzyjała będzie przede wszystkim dobra sytuacja na rynku pracy i rosnące zatrudnienie. Dla wartości dynamiki coraz mniejsze znaczenie będą miały efekty programu Rodzina 500+. Poprawa w inwestycjach Wartość nakładów brutto na środki trwałe, czyli inwestycji, wzrośnie natomiast w 2017 roku o 4,2 proc., co oznacza wyraźną poprawę w porównaniu z sytuacją z 2016 roku. Wyraźnego przyspieszenia wzrostu inwestycji spodziewać się należy dopiero w 2018 roku, kiedy to tempo ich wzrostu osiągnie poziom 7,5 proc. Odrodzenie popytu inwestycyjnego będzie możliwe dzięki realizacji na większą skalę projektów inwestycyjnych w obszarze infrastruktury, zwłaszcza drogowej i kolejowej. Trzeba jednak podkreślić, że barierą dla szybszego wzrostu inwestycji pozostawać może dalsze utrzymywanie się niskiej skłonności do inwestowania w sektorze przedsiębiorstw. Stabilny wzrost wartości dodanej W 2017 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy PAG, o 5,8 proc., a więc wzrost będzie szybszy niż w roku poprzednim. W 2018 roku tempo wzrostu spadnie o 0,2 punktu procentowego i, podobnie jak w przypadku dynamiki PKB, w kolejnych kwartałach będzie coraz niższe. W latach 2017-2018 znacząco poprawi się sytuacja w sektorze budowlanym, który w 2016 roku pogrążony był w głębokim kryzysie. W 2017 roku wartość dodana w budownictwie zwiększy się o 11,2 proc., a w kolejnym roku tempo wzrostu będzie o 0,3 punktu procentowego niższe. Wysokie tempo wzrostu w budownictwie zawdzięczać będziemy uruchamianiu kolejnych projektów infrastrukturalnych współfinansowanych ze środków 3
unijnych oraz utrzymywaniu się dobrej koniunktury w budownictwie mieszkaniowym. Wzrost wartości dodanej w usługach rynkowych, mających największy udział w tworzeniu PKB, ukształtuje się na poziomie 3,6 proc. w 2017 roku oraz 3,4 proc. w 2018 roku. Dalszy spadek bezrobocia W ostatnich miesiącach 2017 roku oraz w roku 2018 w dalszym ciągu sytuacja na rynku pracy będzie korzystna dla pracowników, a dla pracodawców w coraz większym stopniu odczuwalny będzie niedostatek podaży pracy. Stopa bezrobocia rejestrowanego będzie się obniżać, jednak dynamika tego spadku stopniowo będzie wygasać. Mimo tego, stopa bezrobocia osiągać będzie poziomy nienotowane od 1990 roku. Spowolnienie spadku stopy bezrobocia wynikać będzie przede wszystkim z czynników statystycznych i strukturalnych już obecnie notowane są wieloletnie minima jej wysokości, a stopa bezrobocia zbliża się do poziomu stopy naturalnej. Według prognozy PAG, stopa bezrobocia na koniec roku 2017 wyniesie 7,1 proc., czyli o 1,1 punktu procentowego mniej niż w grudniu 2016 roku. W roku 2018 stopa bezrobocia obniży się jeszcze o 0,3 punktu procentowego do poziomu 6,8 na koniec grudnia. Ze względów podażowych, stopniowo wyhamowywać będzie dynamika zatrudnienia. W całym roku 2017 tempo wzrostu przeciętnego zatrudnienia w gospodarce narodowej będzie jeszcze stosunkowo wysokie i wyniesie 3,0 proc., a w kolejnych kwartałach 2018 roku obniżać się będzie od 2,1 proc. w pierwszym kwartale do 1,0 w czwartym kwartale. Umiarkowany wzrost cen W latach 2017-2018 ceny w Polsce rosły będą w sposób umiarkowany, a inflacja nie przekroczy pasma celu inflacyjnego NBP. Według prognozy PAG, w roku bieżącym średni poziom inflacji wynosić będzie 1,9 proc. i taki sam ukształtuje się jej poziom na końcu roku. W 2018 roku procesy inflacyjne nieco przyspieszą inflacja średnioroczna powinna wynieść 2,2 proc. W pierwszym kwartale 2018 roku tempo wzrostu cen będzie, ze względów bazowych, najniższe, a w następnych kwartałach będzie wzrastać, do poziomu 2,6 proc. w grudniu. nflacja (%, r/r) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 Źródło: GUS, PAG pasmo celu inflacyjnego Dobra koniunktura w handlu zagranicznym Według prognozy PAG, w roku 2017 tempo wzrostu eksportu wyniesie 7,5 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 8,5 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie w tym czasie ujemny. W roku 2018 spodziewać się należy przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 8,9 proc. oraz importu, który wzrośnie o 9,3 proc. Sytuacja w eksporcie kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej, a przyspieszenie importu stanowić będzie konsekwencję wzrostu popytu konsumpcyjnego oraz zapotrzebowania na dobra inwestycyjne. Wzrostowi polskiego eksportu towarzyszyć będzie w najbliższych kwartałach powolna aprecjacja złotego względem euro oraz wobec dolara amerykańskiego. Według prognozy nstytutu, średni kurs euro w 2017 roku wyniesie 4,3 złotego, a dolara 3,8 złotego. W 2018 roku średni kurs złotego wobec euro umocni się i wyniesie 4,0 złotego, a wobec dolara wzrośnie do poziomu 3,6 złotego. 2015 2016 2017 2018 4
Prognozy PAG z 30 października 2017 r. Kwartały 2017 2017 Kwartały 2018 2018 PKB (wyrównany sezonowo) wzrost w % 1,1 1,1 1,0 1,0 1,1 1,0 0,9 0,9 PKB wzrost w % 4,0 3,9 4,3 4,3 4,1 4,3 4,0 3,8 3,5 3,9 Wartość dodana w przemyśle wzrost w % 7,2 3,9 6,0 5,9 5,8 5,8 5,6 5,5 5,4 5,6 Wartość dodana w budownictwie wzrost w % 4,6 9,8 17,5 10,3 11,2 5,6 10,6 13,6 11,5 10,9 Wartość dodana w usługach rynkowych wzrost w % 3,8 4,6 3,0 3,0 3,6 3,7 3,5 3,4 3,0 3,4 Popyt krajowy wzrost w % 4,1 5,6 4,5 4,3 4,6 4,4 3,8 4,3 4,2 4,2 Spożycie ogółem wzrost w % 3,9 4,3 4,3 4,1 4,1 4,1 3,9 3,7 3,6 3,8 Spożycie indywidualne wzrost w % 4,7 4,9 4,3 4,0 4,5 4,3 4,1 3,9 3,8 4,0 Nakłady brutto na środki trwałe wzrost w % -0,4 0,8 4,4 8,0 4,2 10,8 9,6 6,7 5,4 7,5 Produkcja sprzedana przemysłu wzrost w % 7,3 4,2 6,3 6,2 5,9 5,6 6,3 5,8 5,6 5,8 Produkcja sprzedana budownictwa - pełna zbiorowość wzrost w % 10,5 10,3 - przeds. zatrudniające powyżej 9 osób wzrost w % 6,5 8,4 19,4 12,4 12,3 7,7 12,1 14,5 12,2 12,0 nflacja (CP; średnio w okresie) wzrost w % 2,0 1,8 1,9 2,0 1,9 1,7 2,2 2,3 2,5 2,2 nflacja (CP; k.o.) wzrost w % 2,0 1,5 2,2 1,9 1,9 1,8 2,4 2,5 2,6 2,6 Podaż pieniądza nominalnie (k.o.) wzrost w % 7,8 5,0 5,4 6,8 6,6 8,9 9,9 10,1 7,6 7,6 Przeciętne wynagrodzenia brutto realne wzrost w % 2,1 3,1 4,0 4,2 3,4 4,4 4,1 3,1 3,0 3,7 Przeciętne zatrudnienie w GN wzrost w % 3,2 3,1 2,9 2,6 3,0 2,1 1,8 1,5 1,0 1,6 Stopa bezrobocia rejestrowanego (k.o.) % 8,0 7,0 6,8 7,1 7,1 7,3 6,5 6,4 6,8 6,8 Eksport (GUS/RN) wzrost w % 8,3 2,8 9,2 9,8 7,5 9,8 11,2 7,8 6,9 8,9 mport (GUS/RN) wzrost w % 8,7 6,1 9,8 9,4 8,5 10,2 9,6 9,0 8,5 9,3 Saldo obrotów bieżących BP (krocząco) % PKB 0,1-0,5-0,9-1,0-1,0-1,3-1,7-2,0-2,1-2,1 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 4,06 3,84 3,62 3,6 3,8 3,6 3,6 3,5 3,5 3,6 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,32 4,22 4,26 4,3 4,3 4,2 4,1 4,0 3,9 4,0 Kwartalne tempa wzrostu PKB podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego w cenach stałych, średniorocznych roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego (ceny stałe średnioroczne roku poprzedniego) oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych (ceny stałe przy roku odniesienia 2010). Źródło: dane historyczne GUS, NBP; szacunki i prognozy PAG dr Bohdan Wyżnikiewicz, Jacek Fundowicz, Krzysztof Łapiński 5
Misją nstytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych jest wspieranie rozwoju gospodarczego Polski poprzez dostarczanie opinii publicznej, podmiotom gospodarczym oraz instytucjom rzetelnych analiz, trafnych prognoz i użytecznych rekomendacji nstytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa specjalizuje się w opracowaniach określanych jako ekonomia stosowana, przygotowuje ekspertyzy i raporty w następujących obszarach tematycznych: Ocena gospodarczych skutków regulacji Pionierskie raporty sektorowe Badanie i monitoring sektorów gospodarczych Strategie rozwoju i ekspertyzy Prognozy ekonomiczne Krótko- i długookresowe prognozy makroekonomiczne (od 1994 roku) Model branżowego ryzyka inwestycyjnego (od 1992 roku) przygotowuje opracowania przekrojowe, takie jak: Uaktualniane na bieżąco bazy prognoz makroekonomicznych najważniejszych organizacji międzynarodowych i rządu Badania szarej strefy gospodarczej i jej skutków dla gospodarki i sektorów Analizy rozkładu dochodów na różnych szczeblach Więcej informacji na stronie WWW.PAG.ORG.PL ZAPRASZAMY! nstytut Prognoz i Analiz Gospodarczych Fundacja Naukowa, ul. Arkadowa 29 lok. 10; 02-776 Warszawa, Tel. (22) 226 00 15; e-mail: ipag@ipag.org.pl; www.ipag.org.pl Miejsce rejestracji: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, Wydział Gospodarczy KRS KRS 0000685027, NP 9512441195