INSTYTUT METEOROLOGII I GOSPODARKI WODNEJ INSTITUTE OF METEOROLOGY AND WATER MANAGEMENT TYTUŁ : ANALIZA MOŻLIWOŚCI REALIZACJI PRZERZUTÓW MIĘDZYZLEWNIOWYCH DLA CELÓW NAWODNIEŃ ROLNICZYCH W ŚWIETLE OGRANICZEŃ WYNIKAJĄCYCH Z RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ 2000/60/WE AUTOR: TOMASZ WALCZYKIEWICZ, URSZULA OPIAL GAŁUSZKA, DANUTA KUBACKA DATA: 14.03.2008 1
CELE RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ Przeciwdziałanie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód i osiągnięcie dobrego stanu wszystkich części wód do końca roku 2015 1. Dla wód powierzchniowych "dobry stan" jest wyznaczony przez "dobry stan ekologiczny" i "dobry stan chemiczny 2. Stan ekologiczny wyznaczają biologiczne elementy jakości, wspomagane przez hydromorfologiczne i fizykochemiczne elementy jakości 3. Punkt odniesienia stanowią warunki "niezakłócone", nie wykazujące żadnych oddziaływań człowieka, lub tylko "bardzo niewielkie".
ELEMENTY HYDROMORFOLOGICZNE Rzeki ilość i dynamika przepływu wód połączenie z częściami wód podziemnych ciągłość rzeki zmienność głębokości i szerokości rzeki struktura i skład podłoża rzeki struktura strefy nadbrzeżnej elementy hydrologiczne Jeziora wielkość i dynamika przepływu wód czas przebywania elementy morfologiczne połączenia z częściami wód podziemnych zmienność głębokości jeziora wielkość, struktura i skład podłoża misy jeziornej struktura brzegów
WNIOSEK W skrajnych przypadkach lokalizacja przerzutu wody może stanowić istotną ingerencję związaną ze zmianą ilości i dynamiki przepływu wody w rzece
SILNIE ZMIENIONE I SZTUCZNE CZĘŚCI RDW pozwala Państwom Członkowskim na identyfikowanie i wyznaczanie silnie zmienionych części wód (SZCW) oraz sztucznych części wód (SCW). Wody silnie zmienione (SZCW) to części wód, które na skutek fizycznych zmian spowodowanych działaniami człowieka wyraźnie zmieniły swoją charakterystykę morfologiczną i hydrologiczną i przez to nie mogą osiągnąć "dobrego stanu ekologicznego Sztuczne części wód (SCW) to wody powierzchniowe powstałe w miejscu, gdzie wcześniej nie istniała część wód, a które nie powstały na skutek bezpośredniego fizycznego przekształcenia, przesunięcia lub zmiany granic istniejącej części wód
SILNIE ZMIENIONE I SZTUCZNE CZĘŚCI Koncepcję części wód silnie zmienionych wprowadzono do RDW uznając fakt, że: wiele części wód w Europie było przedmiotem poważnych przekształceń hydromorfologicznych dokonane zmiany, służą celom cywilizacyjnym i gospodarczym. Rodzaje działalności, które uznano za przyczyny wyznaczania części wody jako silnie zmienionej: żegluga, w tym porty lub rekreacja, działania, na potrzeby których gromadzi się wodę, takie jak zaopatrzenie w wodę pitną, wytwarzanie energii lub nawadnianie, regulacja wód, ochrona przeciwpowodziowa i melioracja gruntów, działania związane z rozwojem cywilizacyjnym.
POTENCJAŁ EKOLOGICZNY Dobry potencjał ekologiczny Oznacza, że obecne są niewielkie zmiany w wartościach odpowiednich biologicznych elementów jakości w porównaniu do wartości przyjętych dla maksymalnego potencjału ekologicznego. Maksymalny potencjał ekologiczny Oznacza, że wartości odpowiednich biologicznych elementów jakości odpowiadają w największym możliwym stopniu wartościom związanym z najbardziej zbliżonym typem części wód powierzchniowych, przy warunkach fizycznych wynikających z charakterystyki sztucznej lub silnie zmienionej części wód.
ODSTĘPSTWA Mniej rygorystyczne cele środowiskowe można ustalić na podstawie przejrzystych kryteriów w przypadkach: gdy część wód jest tak zmieniona na skutek działalności człowieka lub jej stan naturalny jest taki, że osiągnięcie dobrego stanu może być niewykonalne lub niewspółmiernie kosztowne zostaną podjęte wszystkie praktyczne działania celem niedopuszczenia do dalszego pogarszania się stanu wód
NOWE MODYFIKACJE HYDROMORFOLOGICZNE W TYM PRZERZUTY WODY Zasady RDW nie zostają naruszone jeżeli w wyniku nowych form zrównoważonej działalności gospodarczej nie udało się osiągnąć celów środowiskowych pod warunkiem, że: 1. Zostały podjęte wszystkie możliwe kroki zmierzające do ograniczenia niekorzystnego wpływu na stan części wód; 2. Przyczyny tych zmian lub modyfikacji są szczegółowo określone i wyjaśnione w planie gospodarowania wodami w dorzeczu, a cele podlegają ocenie co sześć lat; 3. Przyczyny tych zmian lub modyfikacji stanowią nadrzędny interes społeczny a korzyści z nich wynikające przewyższają korzyści wynikające z osiągnięcia celów środowiskowych; 4. Korzystne cele, którym służą te zmiany lub modyfikacje nie mogą, ze względu na możliwości techniczne czy nieproporcjonalne koszty, być osiągnięte za pomocą innych działań, znacznie korzystniejszych z punktu widzenia środowiska naturalnego.
ZASADA PEŁNEGO ZWROTU KOSZTÓW USŁUG WODNYCH RDW zakłada pełny zwrot kosztów usług wodnych, na które składają się: Koszty zasobowe wynikające z utraty pewnych możliwości na skutek eksploatacji zasobów wodnych, przekraczającej zdolność do ich samoodtwarzania, czyli koszty ponoszone na zwiększenie retencji; Koszty ekologiczne -określone przez wielkość strat spowodowanych przykładowo zanieczyszczeniem zasobów wodnych; Koszty eksploatacyjne - obejmujące koszty kapitałowe i operacyjne utrzymania i eksploatacji obiektów.
USŁUGI WODNE Za usługi wodne w RDW uznano wszystkie usługi wykonywane dla gospodarstw domowych, instytucji publicznych i innej działalności gospodarczej, które zapewniają: pobór, gromadzenie w zbiornikach, magazynowanie, uzdatnianie i dystrybucję wód powierzchniowych i podziemnych, gromadzenie i oczyszczanie ścieków oraz ich odprowadzanie do wód powierzchniowych Usługą wodną będzie wobec powyższego dystrybucja wód dla celów nawodnień rolniczych.
EKONOMICZNE UZASADNIENIE PRZERZUTU WODY Uzasadnienia wprowadzenia modyfikacji hydromorfologicznej w postaci międzyzlewniowego przerzutu wody wymaga przeprowadzenia analizy ekonomicznej przedsięwzięcia uwzględniającą wszystkie koszty w tym koszty ekologiczne. E = P S u I( r + s) + K e E 1 warunek efektywności gdzie: E wskaźnik bezwzględnej efektywności przerzutu wody(wielkość bezwymiarowa), P- efekty produkcyjne przerzutu wody obejmujące sumę wartości produkcji wytworzonej dzięki przerzutowi, zł/rok, Su roczne straty w środowisku wodnym wywołane przerzutem wody, zł/rok, I wartość nakładów inwestycyjnych na budowę przerzutu wodnego, r- stopa dyskontowa, rok-1 s-średnia stopa amortyzacji, rok-1, Ke przewidywany roczny koszt eksploatacji przerzutu wody (bez amortyzacji) wszystkich jego obiektów
PODSUMOWANIE Realizacja przerzutów międzyzlewniowych dla celów nawodnień rolniczych w świetle ograniczeń wynikających z RDW jest możliwa, ale pod następującymi warunkami: 1. Przerzut wody nie może stanowić istotnej ingerencji związanej ze zmianą ilości i dynamiki przepływu wody w rzece 2. Uzasadnienie konieczności realizacji takiej inwestycji musi opierać się na analizie ekonomicznej przedsięwzięcia uwzględniającej wszystkie koszty w tym koszty ekologiczne 3. Zgodnie z zasadą zwrotu kosztów za usługi wodne użytkownicy obciążeni zostaną również kosztami poniesionymi na cele związane ze środowiskiem naturalnym i zaangażowanych zasobów Od dnia 1 stycznia 2008 pozwolenia wodnoprawne na przerzuty międzyzlewniowe wydawane są przez marszałka województwa.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ KONTAKT: IMGW 30-215 Kraków, ul.: P.Borowego 14 tel.: (012) 63 98 173 fax: (012) 63 98 224 Zsw.krakow@imgw.pl www.imgw.pl