Szczegółowe wymagania edukacyjne w klasie II (nowa podstawa programowa) PRZEDMIOT: WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE OCENA: WYMAGANIA ŚRÓDROCZNE WYMAGANIA KOŃCOWOROCZNE Niedostateczny Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnił wymagań określonych na ocenę dopuszczającą Dopuszczający Zasady Demokracji - wymienić, chociaż dwa elementy, które są charakterystyczne dla instytucji państwa (np. terytorium, ludność, władza, symbole państwowe, prawo), - wskazać przynajmniej jeden powód, dlaczego państwo jest potrzebne obywatelom, - podać przykład sposobu, (chociaż jeden) podejmowania decyzji (władzy) w państwie demokratycznym - podać przykład kraju, (chociaż jeden), gdzie rządzi współcześnie król, - podać przykład, (chociaż jeden) sposobu podejmowania decyzji (władzy) w państwie totalitarnym, - wskazać wśród podanych przez nauczyciela przykładów państwo totalitarne, - podać przykład sposobu rozumienia pojęcia demokracja, (chociaż jeden), - podać sposób rozumienia pojęcia demokracja przedstawicielska, - spośród przykładów przestawionych przez nauczyciela podać, chociaż jeden przykład formy demokracji bezpośredniej, - wskazać wśród organów (instytucji) wymienionych przez nauczyciela te, które wybierają obywatele (przynajmniej dwa organy), - podać wiek, od którego można uczestniczyć w wyborach i głosować, - wymienić trzy podstawowe gałęzie władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza), - określić, jakie organy wchodzą w skład wybranej władzy, (chociaż jeden przykład), - podać, chociaż jedną sytuację (przykład), kiedy większość decyduje o jakiejś sprawie w klasie lub szkole, do której uczęszcza, - na podstawie przytoczonych przez nauczyciela przykładów wskazać, chociaż jedną sytuację, kiedy doszło do naruszenia prawa jednostki poprzez wolę większości, - spośród podanych wartości wymienić (wskazać), chociaż dwie: wolność jednostki, ochrona życia ludzkiego, sprawiedliwość, równość, praworządność (rządy prawa), pluralizm (różnorodność), tolerancja, dobro wspólne, patriotyzm, jawność życia publicznego i prawda, spokój społeczny, bezpieczeństwo 1 Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Aktywność Obywatelska - wskazać, chociaż jedną formę, uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, - wymienić, chociaż jeden przykład aktywnego obywatela, - podać, przynajmniej jeden przykład związku zawodowego działającego w - rozwinąć skrót NSZZ S, - nazwać, przynajmniej jeden przykład działań podejmowanych przez związki zawodowe, - wymienić, chociaż dwie sytuacje, kiedy dochodzi do strajku, - podać, chociaż jedną funkcję (cel prowadzenia) kampanii wyborczej, - wymienić, przynajmniej jeden przykład działania komitetu wyborczego, - posługując się słownikiem, odszukać pojęcia prawica i lewica oraz wskazać na najważniejsze (przynajmniej po jednym) elementy definicji obu pojęć, pojęć, wskazać jeden przykład, który jest elementem programu partii prawicowej oraz jeden element programu partii lewicowej, - posługując się słownikiem, odszukać pojęcie system partyjny oraz wskazać na najważniejszy (przynajmniej jeden) element definicji, - nazwać system partyjny we współczesnej - wymienić przynajmniej dwie partie polityczne działające w partii politycznych, wskazać przynajmniej po jednej, która ma swoich przedstawicieli w parlamencie lub ich nie ma, - posługując się ustawą o partiach politycznych, odszukać pojęcie partia polityczna, - podać, ile osób potrzebnych jest na liście poparcia, aby zarejestrować partię polityczną w - podać przynajmniej jeden przykład działań podejmowanych przez partie polityczne w - posługując się tekstem Konstytucji RP, wymienić, chociaż jeden przykład partii
państwa i obywateli, samorządność, - podać sytuację z życia codziennego, w której uczeń musiał wybierać pomiędzy np. powiedzeniem prawdy (uczciwością) a przyjaźnią; uczeń może przedstawić inną sytuację lub wskazać na przykładach podanych przez nauczyciela, - spośród przykładów podanych przez nauczyciela wskazać, chociaż jeden, w którym doszło do naruszenia (ograniczenia) wolności słowa, - na podstawie, chociaż jednego przykładu wyjaśnić, co oznacza wolność słowa i czy można powiedzieć wszystko, - na podstawie, chociaż jednego przykładu wyjaśnić, co oznacza demokracja, - wskazać wśród wydarzeń podanych przez nauczyciela, chociaż jedno, które jest ważnym kamieniem milowym w rozwoju demokracji, - podać, chociaż jedno wydarzenie z historii Polski, które miało znaczenie dla rozwoju demokracji w naszym kraju, - wskazać wśród praw i swobód podanych przez nauczyciela, chociaż jedno, które odziedziczyliśmy po naszych przodkach, Naród i patriotyzm - wskazać cechy, (chociaż jeden przykład), które mogą świadczyć, że osoba (bohater) jest patriotą, - wymienić osoby z historii, literatury, (chociaż jeden przykład), które są (były) patriotami, - podać, w jaki sposób stał się obywatelem Polski, - podać, przykład, chociaż jednej narodowości, - wskazać, chociaż jeden element, który wiąże się z poczuciem przynależności do narodu polskiego, - podać, przynajmniej jeden przykład mniejszości narodowej lub religijnej żyjącej w - spośród wymienionych przez nauczyciela przykładów, wskazać przynajmniej dwa prawa przysługujące mniejszościom narodowym lub religijnym, - podać przynajmniej jeden obowiązek obywatela wobec państwie, - odnaleźć i wskazać w Konstytucji RP, chociaż dwa obowiązki obywatela wobec państwa, - wymienia postawy społeczno polityczne obywateli - wyjaśnia pojęcie Holokaust, politycznej, które nie mogą działać w - po przeczytaniu fragmentu tekstu z podręcznika opisać w prosty sposób (jednym zdaniem) pojęcie opinia publiczna, przykładów, wskazać jeden, który pokazuje, kto może wpływać na nasze opinie, - podać przynajmniej jeden sposób (metody) badania opinii publicznej, - posługując się wykresem z raportu badań opinii publicznej (dowolnego ośrodka badań), wskazać, jakiego problemu (sprawy) dotyczy, - wymienić przykłady, (chociaż dwa) środków masowego przekazu, - na podstawie przeczytanego tekstu podać, chociaż jeden powód, dlaczego media (środki masowego komunikowania) są uważane za czwartą władzę, - po przeczytaniu fragmentu tekstu z podręcznika wyjaśnić na przykładzie, co oznacza selektywność doboru informacji, - podać jeden przykład osoby, która dokonuje selekcji informacji, np. w gazecie, przykładów, wskazać po jednej informacji i jednym komentarzu, - po przeczytaniu przygotowanego przez nauczyciela tekstu, wskazać przynajmniej jedno zdanie, które świadczy, że autor nie jest obiektywny. Instytucje Państwa Demokratycznego - podać, przynajmniej jeden przykład władzy uprawnionej, przykładów, wskazać, chociaż po jeden władzy uprawnionej i nieuprawnionej, - wymienić, chociaż jeden przykład organu władzy w państwie, - podać datę roczną konstytucji obowiązującej obecnie w - wymienić, chociaż dwa uregulowania (zagadnienia), które zawiera konstytucja, - wskazać, chociaż jeden powód, z którego w państwie jest potrzebna konstytucja, - podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w - wymienić po jednej kompetencji władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w - wymienić, chociaż dwie zasady, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, zasad, wybrać po dwie, na jakich odbywają się wybory do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - podać, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu, - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), 2
- opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały, - podać, przynajmniej jeden podmiot, który może wnieść projekt ustawy do Marszałka Sejmu RP, - wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie, - wskazać, chociaż jedno uprawnie Senatu w drodze ustawodawcze, - wymienić jedno uprawnienie prezydenta w drodze ustawodawczej, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP, - wymienić, chociaż jeden warunek, jaki musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać przynajmniej dwie kompetencje Prezydenta RP, - podać, kto obecnie jest premierem, - wymienić, kto tworzy rząd, - nazwać przynajmniej dwie kompetencje Rady Ministrów, - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - odszukać w podręczniku pojęcie administracja publiczna i podać przynajmniej jedną cechę, - z podanych przez nauczyciela pojęć (rada ministrów; wojewoda) utworzyć strukturę administracji rządowej w - podać przynajmniej dwie zasady, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny, - wymienić jeden przykład decyzji administracyjnej, - wymienić przynajmniej dwa organy stojące na straży prawa w - podać przynajmniej jedną sprawę, jaką zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - podać dwa przykłady norm prawnych obowiązujących w szkole, - wymienić przynajmniej dwa rodzaje norm, jakim podporządkowane są jednostki, - podać przynajmniej jedną zasadę prawa, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa, kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, - wymienić przynajmniej jedną gałąź (dziedzina) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami (przynajmniej raz poprawnie), - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po jednym przykładzie sprawy rozpatrywanej przez sądy cywilne i po jednym przykładzie sprawy rozpatrywanej przez sądy karne. Dostateczny Zasady Demokracji Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: 3
- wymienić, chociaż trzy elementy, które są charakterystyczne dla instytucji państwa (np. terytorium, ludność, władza, symbole państwowe, prawo), - wskazać przynajmniej dwa powody, dlaczego państwo jest potrzebne obywatelom, - wskazać, jaki ustrój występuje w Polsce (demokratyczny), - podać sposoby podejmowania decyzji (władzy), chociaż po jednym przykładzie, w państwie demokratycznym oraz w dyktaturze, - podać, chociaż po jednym przykładzie krajów, gdzie są (były) monarchie, demokracje i dyktatury, - podać, chociaż po dwa przykłady sposobów podejmowania decyzji (władzy) w państwie totalitarnym, - podać, chociaż po jednym przykładzie krajów, gdzie były systemy totalitarne, - podać przykład sposobu rozumienia pojęcia demokracja, (chociaż jeden) - podać, jakie zalety ma demokracja nad innymi systemami rządów, (chociaż jedną zaletę), - wyjaśnić pojęcie demokracja przedstawicielska, - spośród przykładów przestawionych przez nauczyciela podać, chociaż po dwa przykłady formy demokracji bezpośredniej, - wskazać wśród organów (instytucji) wymienionych przez nauczyciela te, które wybierają obywatele (przynajmniej trzy organy), - podać wiek, od którego można uczestniczyć w wyborach i głosować, - podać przynajmniej jeden powód, dla których warto brać udział w wyborach, - wyjaśnić, jakie zagrożenia niesie ze sobą skupienie władzy w jednym ręku, (chociaż jeden przykład), - wymienić trzy podstawowe gałęzie władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza), - określić, jakie organy wchodzą w skład władz (przykłady, chociaż dwóch władz), - określić główne zadania wybranej gałęzi władzy, - podać, chociaż dwie sytuację (przykłady), kiedy większość decyduje o jakiejś sprawie w klasie lub szkole, do której uczęszcza, - na podstawie przytoczonych przez nauczyciela przykładów wskazać, chociaż dwie sytuacje, kiedy doszło do naruszenia prawa jednostki poprzez wolę większości, - podać, chociaż jeden przykład na potwierdzenie zdania (tezy), że władza nie może wszystkiego w państwie, - spośród podanych wartości wymienić (wskazać), chociaż cztery: wolność jednostki, ochrona życia ludzkiego, sprawiedliwość, równość, praworządność (rządy prawa), pluralizm (różnorodność), tolerancja, dobro Aktywność obywatelska - wskazać, chociaż dwie formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, - wymienić, chociaż dwa przykłady osób, które są aktywnymi obywatelami, - podać, w jaki sposób uczeń może stać się aktywnym obywatelem w swojej miejscowości, - wymienić, (chociaż dwa) związki zawodowe działające w Polsce - rozwinąć skróty, NSZZ S oraz OPZZ, - nazwać, przynajmniej dwa przykłady działań podejmowanych przez związki zawodowe, - wymienić, chociaż dwie metody działań związków zawodowych - wśród podanych przykładów działań związków zawodowych, wskazać, chociaż po jednym działaniu zgodnym z prawem i jednym działaniu nielegalnym, - podać, chociaż dwie funkcje (cele prowadzenia) kampanii wyborczej, - wymienić, przynajmniej dwa przykłady działań komitetu wyborczego, - posługując się słownikiem odszukać a następnie scharakteryzować pojęcia prawica i lewica, pojęć, wskazać przynajmniej po dwa przykłady, które są elementami programu partii prawicowej oraz lewicowej, - posługując się słownikiem, odszukać a następnie scharakteryzować pojęcie system partyjny, - nazwać system partyjny we współczesnej Polsce i podać przynajmniej dwie jego cechy, - nazwać system partyjny w PRL-u i podać przynajmniej dwie jego cechy, - wymienić, przynajmniej cztery partie polityczne działające w partii politycznych, wskazać przynajmniej po trzy, które mają swoich przedstawicieli w parlamencie lub ich nie mają, - nazwać akt prawny, który określa zasady działania i rejestrację partii politycznych w - posługując się ustawą o partiach politycznych, odszukać, a następnie scharakteryzować pojęcie partia polityczna, - wymienić, przynajmniej trzy warunki, jakie musi spełnić grupa osób, aby zarejestrować partię polityczną w - posługując się tekstem Konstytucji RP, wymienić, chociaż dwa przykłady partii politycznych, które nie mogą działać w - podać przynajmniej dwa przykłady działań podejmowanych przez partie polityczne w - po przeczytaniu fragmentu tekstu z 4
wspólne, patriotyzm, jawność życia publicznego i prawda, spokój społeczny, bezpieczeństwo państwa i obywateli, samorządność, - podać sytuację z życia codziennego, w której uczeń musiał wybierać pomiędzy np. powiedzeniem prawdy (uczciwością) a przyjaźnią; uczeń może przedstawić inną sytuację, - w przykładzie przytoczonym przez nauczyciela wybrać te wartości, które znalazły się w konflikcie; uczeń analizuje, chociaż jeden przykład, - spośród przykładów podanych przez nauczyciela wskazać, chociaż dwa, w których doszło do naruszenia (ograniczenia) wolności słowa, - na podstawie, chociaż dwóch przykładów wyjaśnić, co oznacza wolność słowa i czy można powiedzieć wszystko, - wyjaśnić, co oznacza demokracja i jakie były jej początki, - wskazać wśród wydarzeń podanych przez nauczyciela, chociaż dwa, które są ważnymi kamieniami milowymi w rozwoju demokracji, - wymienić, chociaż jednego z ojców demokracji (myślicieli), - podać, chociaż dwa wydarzenia z historii Polski, które miały znaczenie dla rozwoju demokracji w naszym kraju, - wskazać wśród praw i swobód podanych przez nauczyciela, chociaż dwa, które odziedziczyliśmy po naszych przodkach, - wymienić, chociaż jedną z postaci, która miała wpływ na rozwój demokracji w Naród i patriotyzm - podać, w jaki sposób stał się obywatelem Polski, - podać, chociaż dwa przykłady narodowości, - wskazać, chociaż jeden element, który wiąże się z poczuciem przynależności do narodu polskiego, - wskazać na jedną różnicę pomiędzy obywatelstwem oraz narodowością, - wskazać cechy, (chociaż dwa przykłady), które mogą świadczyć, że osoba jest patriotą, - wymienić dwa przykłady osób (z historii, literatury), które są (były) patriotami, - wśród wskazanych przez nauczyciela przykładów rozróżnić przykłady, (chociaż dwa) postaw patriotycznych, - podać przykłady mniejszości narodowych i religijnych żyjącej w - spośród wymienionych przez nauczyciela przykładów, wskazać przynajmniej trzy, prawa przysługujące mniejszościom narodowym lub religijnym, - podać przynajmniej dwa obowiązki obywatela wobec państwie, - odnaleźć i wskazać w Konstytucji RP, chociaż trzy obowiązki obywatela wobec państwa, podręcznika opisać pojęcie opinia publiczna, przykładów, wskazać przynajmniej dwa, które pokazują, kto może wpływać na nasze opinie, - podać przynajmniej jeden przykład roli opinii publicznej w państwie demokratycznym, - podać przynajmniej dwa sposoby (metody) badania opinii publicznej, - posługując się wykresem z raportu badań opinii publicznej (dowolnego ośrodka badań), wskazać, jakiego problemu (sprawy) dotyczy oraz jakie na ten temat przeważają poglądy, - z pomocą nauczyciela sformułować dwa pytania do ankiety badającej opinię uczniów w szkole na wybrany temat, - wymienić przykłady środków masowego przekazu, - na podstawie przeczytanego tekstu podać, chociaż dwa powody, dlaczego media (środki masowego komunikowania) są uważane za czwartą władzę, przykładów, wskazać jeden, który pokazuje rolę mediów w systemie demokratycznym, oraz jeden, który pokazuje ich rolę w systemie totalitarnym, - podać, chociaż dwie zasady, jakimi powinny kierować się media przekazując informacje, - po przeczytaniu fragmentu tekstu z podręcznika wyjaśnić na dwóch przykładach, co oznacza selektywność doboru informacji, - podać jeden przykład osoby, która dokonuje selekcji informacji, np. w gazecie i uzasadnić swój wybór, przykładów tytułów artykułów prasowych, wybrać dwa i uzasadnić jednym zdaniem swój wybór, przykładów, wskazać po trzy informacje i trzy komentarze, - po przeczytaniu przygotowanego przez nauczyciela tekstu, wskazać przynajmniej trzy zdania, które świadczą, że autor nie jest obiektywny, - na wskazanym przez nauczyciela przykładzie podać, chociaż jeden sposób, w jaki może chronić się odbiorca przed stronniczością przekazu, 5
Dobry - wymienić, chociaż jedną cnotę obywatelską, - potrafi na podstawie tekstu rozpoznać rodzaj postawy społeczno politycznej obywatela, - opisuje przyczyny i skutki Holokaustu, - potrafi podać nazwisko osoby sprawiedliwy wśród narodów, Zasady Demokracji - zdefiniować pojęcie państwo i wskazać elementy, które są charakterystyczne dla instytucji państwowej, - wyjaśnić pojęcie suwerenność i podać, chociaż jeden przykład, kiedy może być naruszona, - wymienić przynajmniej trzy powody, dlaczego państwo jest potrzebne, - wskazać, jaki ustrój występuje w Polsce (demokratyczny) oraz jaka forma rządów (republika), - podać przykłady mechanizmów podejmowania decyzji (władzy) w demokracji oraz dyktaturze, - podać przykład anarchii, - podać, chociaż po dwa przykłady krajów, gdzie są (były) monarchie, demokracje i dyktatury, - podać, jakie wady i zalety mają demokracja i dyktatura, (chociaż po jednym przykładzie), - podać przykłady mechanizmów podejmowania decyzji (władzy) w państwie totalitarnym, - podać przykłady z historii postaci rządzących w państwach totalitarnych, - podać przykłady krajów, gdzie były systemy totalitarne, - podać, w jaki sposób jednostka (człowiek) była traktowana w systemie totalitarnym, (chociaż jeden przykład z historii), - wyjaśnić pojęcia demokracja oraz demokracja większościowa konstytucyjna, - podać, jakie zalety ma demokracja nad innymi systemami rządów, - wyjaśnić pojęcie demokracja oraz podać różnicę, (chociaż jedną) między demokracją bezpośrednią a przedstawicielską, - podać przynajmniej dwie formy demokracji bezpośredniej, - podać, jakie zalety ma demokracja bezpośrednia, a jakie przedstawicielska, (chociaż po jednej), - wyjaśnić pojęcie agora, - odróżnić wśród organów (instytucji) wymienionych przez nauczyciela te, które wybierają obywatele, - podać wiek, od którego można uczestniczyć w wyborach i głosować oraz kandydować do Sejmu, - wymienić zasady prawa wyborczego (równe bezpośrednie, powszechne, tajne), - podać, kto czuwa nad przebiegiem wyborów w danym lokalu wyborczym (komisja wyborcza), - podać przynajmniej dwa powody, dla których warto brać udział w wyborach, Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Aktywność Obywatelska - podać przykłady form uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, które pozwalają człowiekowi angażować się w sprawy publiczne, - wyjaśnić, kim jest aktywny obywatel, - ocenić postępowanie wybranej osoby z punktu widzenia uczestnictwa w życiu publicznym, - podać jeden przykład, w jaki sposób uczeń może stać się aktywnym obywatelem w swojej miejscowości, - podać przynajmniej dwa przykłady, w jaki sposób uczniowie mogą wpływać na decyzje dyrekcji szkoły, - wyjaśnić pojęcie związek zawodowy, - wymienić i krótko scharakteryzować działalność, (chociaż dwóch) związków zawodowych działających w - rozwinąć skróty przynajmniej trzech największych związków zawodowych działających w - rozróżniać na przykładach, (chociaż dwóch) związki zawodowe od innych organizacji społecznych, - nazwać i omówić, przynajmniej dwa przykłady działań podejmowanych przez związki zawodowe, - wymienić i scharakteryzować, chociaż dwie metody działań związków zawodowych, - wśród podanych przykładów, odróżnić działania związków zawodowych zgodne z prawem od działań nielegalnych, - w podanych przez nauczyciela przykładach wskazać przynajmniej dwa razy na przypadki, kiedy ma zastosowanie Ustawa o związkach zawodowych, a kiedy ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, - podać, chociaż trzy funkcje (cele prowadzenia) kampanii wyborczej, - podać, przynajmniej cztery przykłady zadań, jakimi zajmują się komitety wyborcze, - zaplanować, przynajmniej trzy zadania komitetu wyborczego w czasie szkolnych wyborów, - scharakteryzować pojęcia prawica i lewica, - podać przynajmniej po jednym przykładzie partii prawicowych i lewicowych, pojęć, wskazać przynajmniej po cztery przykłady, które są elementami programu partii prawicowej oraz lewicowej, 6
- wyjaśnić, dlaczego wybory są ważne w państwie demokratycznym (przynajmniej jeden argument), - wyjaśnić, w jaki sposób głosuje się w lokalu wyborczym, - wyjaśnić, jakie zagrożenia niesie ze sobą skupienie władzy w jednym ręku, - wymienić trzy podstawowe gałęzie władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza), - określić, jakie organy wchodzą w skład poszczególnych władz, - określić główne zadania (po jednym) dla każdej z gałęzi władzy, - podać przykład, kiedy decyzja większości uczniów w klasie może naruszać prawa jednostki, - wyjaśnić, czy współczesna demokracja może istnieć bez poszanowania praw jednostki (podać, chociaż jeden argument), - podać przykład na potwierdzenie tezy, że władza nie może wszystkiego w państwie, - podać, w jaki sposób we współczesnych demokracjach większość jest ograniczona, (chociaż jeden przykład), - spośród podanych wartości wymienić (wskazać), chociaż sześć: wolność jednostki, ochrona życia ludzkiego, sprawiedliwość, równość, praworządność (rządy prawa), pluralizm (różnorodność), tolerancja, dobro wspólne, patriotyzm, jawność życia publicznego i prawda, spokój społeczny, bezpieczeństwo państwa i obywateli, samorządność, - podać sytuacje, (chociaż dwie) z życia codziennego, literatury, historii, kiedy bohaterowie (lub sam uczeń) musieli wybrać między odmiennymi wartościami, - wyjaśnić, co to jest konflikt wartości w społeczeństwie demokratycznym - w przykładach przytoczonych przez nauczyciela podać, jakie wartości znalazły się w konflikcie; uczeń analizuje, chociaż dwa przykłady, - spośród przykładów podanych przez nauczyciela wskazać, chociaż dwa, w których doszło do naruszenia (ograniczenia) wolności słowa i uzasadnić, dlaczego, - wyjaśnić, co oznacza wolność słowa i jakie są jej granice, - podać, chociaż po jednym argumencie przemawiające za lub przeciw ograniczeniu wolności słowa w państwie demokratycznym, - wyjaśnić, na przykładach pojęcie cenzura (podać, chociaż jeden przykład), - wyjaśnić, dlaczego wolność słowa jest ważna w systemie demokratycznym, (chociaż na jednym przykładzie), - wyjaśnić, co oznacza demokracja, jakie były jej początki oraz czym była agora w starożytności, - wskazać wśród wydarzeń podanych przez - przygotować hasło wyborcze partii prawicowej lub lewicowej, - omówić pojęcie system partyjny, - wymienić rodzaje systemów partyjnych, - nazwać system partyjny we współczesnej Polsce i podać przynajmniej cztery jego cechy, - nazwać system partyjny w PRL-u i podać przynajmniej cztery jego cechy, - wymienić i scharakteryzować (jednym zdaniem) przynajmniej cztery partie polityczne działające w - odróżniać partie polityczne zasiadające w parlamencie od tych, które są poza parlamentem, - podać przynajmniej po dwie różnice programowe między dwiema wybranymi partiami politycznym w - nazwać akt prawny, który określa zasady działania i rejestrację partii politycznych w - scharakteryzować pojęcie partia polityczna, - wymienić warunki, jakie musi spełnić grupa osób, aby zarejestrować partię polityczną w - wymienić, chociaż trzy przykłady partii politycznych, które nie mogą działać w - podać przynajmniej cztery przykłady działań podejmowanych przez partie polityczne w - wymienić i opisać, przynajmniej jedną funkcję partii politycznej w - zdefiniować pojęcie opinia publiczna, - podać przynajmniej cztery przykłady instytucji lub osób, które mają wpływ na nasze opinie, - podać przynajmniej dwa przykłady roli opinii publicznej w państwie demokratycznym, - podać i omówić przynajmniej trzy sposoby (metody) badania opinii publicznej, - posługując się wykresem z raportu badań opinii publicznej (dowolnego ośrodka badań), wskazać, jakiego problemu (sprawy) dotyczy oraz krótko (jednym zdaniem) omówić, jakie poglądy dominują wśród badanych, - skonstruować, co najmniej trzy pytania do ankiety badającej opinię uczniów w szkole na wybrany temat, - wymienić przykłady środków masowego przekazu oraz wskazać wśród nich te (przynajmniej dwa), które mają największy wpływ na poglądy młodych ludzi, - podać, chociaż dwa powody, dlaczego media (środki masowego komunikowania) są uważane za czwartą władzę, - podać, chociaż dwie zasady, jakimi powinny kierować się media w państwach 7
nauczyciela, chociaż trzy, które są ważnymi kamieniami milowymi w rozwoju demokracji oraz uzasadnić swój wybór, - wymienić, chociaż dwóch ojców demokracji (myślicieli), którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój demokracji, - podać, chociaż dwa wydarzenia z historii Polski, które miały znaczenie dla rozwoju demokracji w naszym kraju oraz uzasadnić swój wybór, - wskazać wśród praw i swobód podanych przez nauczyciela, chociaż dwa, które odziedziczyliśmy po naszych przodkach i uzasadnić swój wybór, - wyjaśnić pojęcie demokracja szlachecka i demokracja parlamentarna, - wymienić, chociaż dwie z postaci, które miały wpływ na rozwój demokracji w Naród i patriotyzm - podać, przynajmniej trzy sposoby nabycia obywatelstwa, - wskazać, chociaż na dwie różnice pomiędzy obywatelstwem a narodowością, - wymienić, jakie obowiązki wynikają z posiadania obywatelstwa np. polskiego, (chociaż dwa), - wymienić, chociaż jeden przywilej (prawo), jaki daje człowiekowi obywatelstwo, - zdefiniować pojecie naród i wskazać, co wpływa na poczucie tożsamości narodowej (przynajmniej jeden element), - podać przykłady cech, które pozwalają człowiekowi być patriotą oraz wskazać je na przykładzie konkretnych postaci znanych z historii, literatury i filmu, - wyjaśnić, kim jest patriota oraz kim jest nacjonalista, - ocenić postępowanie wybranej osoby, uwzględniając postawę patriotyczną i nacjonalistyczną, - odróżnić patriotyzm czasu wojny od patriotyzmu obywatelskiego, podać po jednym przykładzie, - wymienić i scharakteryzować, chociaż dwie cnoty obywatelskie, - wyjaśnić na przykładach z historii lub literatury, co oznacza obywatelskie nieposłuszeństwo, - uzasadnia, że można być jednocześnie Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności światowej, - potrafi podać przykład zachowań różnych postaw społeczno politycznych, - określa wpływ zagłady Żydów na historię Polski i świata, - wskazuje do jakich konsekwencji może prowadzić skrajny nacjonalizm, demokratycznych, - wskazać na różnice, (chociaż po jednej) postrzegania roli mediów w systemie demokratycznym, oraz w systemie totalitarnym, - na podstawie przygotowanych przez nauczyciela przykładów wskazać, chociaż jeden, który pokazuje bark rzetelności w przekazywaniu informacji, - wyjaśnić, co oznacza selektywność doboru informacji, - podać przykłady osób w trzech różnych mediach, które dokonują selekcji informacji i uzasadnić swoje zdanie, - podać, chociaż jeden skutek, jaki za sobą pociąga selekcja doboru informacji w mediach, przykładów, wskazać po pięć informacji i pięć komentarzy, - po przeczytaniu przygotowanego przez nauczyciela tekstu, wskazać przynajmniej trzy zdania, które świadczą o tym, że autor nie jest obiektywny i uzasadnić swoją odpowiedź, - na wskazanych przez nauczycielach przykładach, podać, chociaż dwa sposoby, jakimi może chronić się odbiorca przed stronniczością przekazu - wymienić, chociaż dwie zasady, jakimi powinni kierować się dziennikarze pracujący w mediach, - podać, chociaż jedno nazwisko dziennikarza, który uważany jest przez ucznia za wzór obiektywizmu. Instytucje Państwa Demokratycznego - podać, po dwa przykłady władzy uprawnionej i nieuprawnionej w państwie, - odszukać w Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa, wskazując odpowiedni artykuł, - określić, czym są organy władzy w państwie i wymienić, chociaż trzy ich przykłady, - podać cztery cechy, jakie powinny posiadać osoby sprawujące władzę w państwie demokratycznym, - na przykładach podanych przez nauczyciela wskazać (po jednym) zdaniu i uprawnieniu osób piastujących funkcje publiczne, - podać datę dzienną i roczną konstytucji obowiązującej obecnie w - wymienić, chociaż sześć uregulowań (zagadnień), które zawiera konstytucja, - wskazać, chociaż dwa powody, dla których w państwie jest potrzebna konstytucja a następnie uzasadnić swoje zdanie, - podać, kto w Polsce może uchwalić konstytucję, - w tekście preambuły obecnie obowiązującej konstytucji odszukać, do jakich tradycji i wartości znajdują się tam odwołania i podać 8
trzy przykłady, - nazwać organ ochrony prawnej, który w Polsce bada zgodność ustaw z Konstytucją, - podać jeden przykład, kiedy obywatel może złożyć skargę konstytucyjną w państw, wskazać po dwa przykłady gdzie jest system prezydencki, parlamentarny i mieszany, - nazwać, jaki system polityczny jest w - wskazać, w którym systemie prezydent ma najwięcej uprawnień, a w którym pełni tylko funkcje reprezentacyjne i honorowe, - porównać uprawnienia parlamentów w poszczególnych systemach, podając podobieństwa (po jednym) i różnice (po jednym), - podać, w którym systemie jest kanclerz i wymienić, chociaż jedno jego uprawnienie, - wyjaśnić zasadę trójpodziału władz i podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w - na przykładzie Polski wyjaśnić, co oznacza rozdział władz i czemu służy (podać jeden argument), - wymienić i scharakteryzować po dwie kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w - wymienić pięć zasad, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, zasad, wybrać te, na jakich odbywają się wybory do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - wyjaśnić, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), a kto bierne prawo wyborcze (może kandydować), - wyjaśnić, co oznacza pojęcie ordynacja wyborcza, - podać, jaki rodzaj ordynacji wyborczej obowiązuję do Sejmu RP, a jaki do Senatu RP - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu - określić, jakie są dwa zasadnicze zadania parlamentu RP (stanowienie prawa oraz kontrola pracy rządu), - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały, i wyjaśnić, co to jest kworum, - scharakteryzować dwa przykładowe uprawnienia Sejmu i Senatu, - wyjaśnić, czym są koalicja rządowa i opozycja w sejmie, i podać, jakie partie wchodzą aktualnie w ich skład, - podać, przynajmniej cztery podmioty, które mogą wnieść projekt ustawy do Marszałka Sejmu RP, - wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie i jaka większość jest potrzebna do uchwalenia projektu ustawy w Sejmie, 9
- wskazać, chociaż dwie kompetencje Senatu w drodze ustawodawcze, - wymienić, chociaż dwa uprawnienie prezydenta w drodze ustawodawczej, - podać, gdzie publikowane są ustawy po ich podpisaniu przez prezydenta, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP, - wymienić, jakie warunki musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać przynajmniej sześć kompetencji Prezydenta RP, - podać przynajmniej jeden przypadek, kiedy prezydent może ponosić odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, - podać, kto obecnie jest premierem, - wymienić, kto tworzy rząd, - wymienić w ilu krokach może być powołana Rada Ministrów, - podać, kiedy dochodzi do zmiany rządu nie w wyniku wyborów, - wymienić przynajmniej sześć kompetencji Rady Ministrów, - podać przykłady odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej Rady Ministrów, - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - opisać przynajmniej na jednym przykładzie pojęcie administracja publiczna, przykładów, wskazać po dwa przykłady organów administracji samorządowej i państwowej, - z podanych przez nauczyciela pojęć (rada ministrów; wojewoda) utworzyć strukturę administracji rządowej w - wymienić, chociaż dwa przykłady organów administracji specjalnej w województwie, - scharakteryzować pojęcie służba cywilna, - podać przynajmniej cztery zasady, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny, - wymienić, chociaż dwa przykłady decyzji administracyjnej, - po przeczytaniu przykładowej decyzji administracyjnej podać podstawę prawną, rozstrzygnięcie oraz sposób odwołania, - wymienić przynajmniej trzy organy stojące na straży prawa w - w przytoczonych przez nauczyciela przykładach, odróżnić organy kontroli państwowej od organów ochrony prawnej, - rozwinąć skróty NIK, NSA, SN - podać przynajmniej dwa rodzaje spraw, jakimi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - wskazać przynajmniej po jednym rodzaju spraw, jakimi zajmują się Trybunał Stanu, NSA, NIK, - podać cztery przykłady norm prawnych 10
Bardzo Dobry Zasady Demokracji - zdefiniować pojęcie państwo i wskazać elementy, które są charakterystyczne dla instytucji państwowej, - wyjaśnić pojęcie suwerenność i podać, chociaż dwa przykłady, kiedy może być naruszona, - rozróżnić suwerenność wewnętrzną od zewnętrznej, - wymienić przynajmniej cztery funkcje państwa i scharakteryzować je, - wskazać, jaki ustrój występuje w Polsce (demokratyczny), jaka forma rządów (republika) oraz ustrój ekonomiczny (wolny rynek), - wymienić różnice pomiędzy: republiką a monarchią, ustrojem demokratycznym a autorytarnym i totalitarnym, obowiązujących w szkole, - wymienić rodzaje norm jakim podporządkowane są jednostki, - rozróżniać poszczególne rodzaje norm, - zdefiniować pojęcie normy prawnej, - podać różnice pomiędzy normą prawą a inną wybraną normą, - podać przynajmniej trzy zasady prawa, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa, kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, przykładów, wskazać przynajmniej trzy, w których doszło do naruszenia zasad prawa, - podać przynajmniej jedną z zasad prawa w języku łacińskim, - wymienić przynajmniej trzy gałęzie (dziedziny) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami, - nazwać gałęzie prawa, które dotyczą umów zawieranych w sklepach oraz zawarcia umowy o pracę, - scharakteryzować prawo karne, jako gałąź prawa, - wyjaśnić pojęcie system prawa i podać rodzaje systemów prawa, - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne i po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy karne, - sporządzić (schemat) jak wygląda sala sądowa w procesie karnym, - podać przynajmniej dwa prawa świadka, jakie ma w procesie karnym, - wymienić, jakie warunki, (chociaż dwa) trzeba spełnić, aby zostać ławnikiem. Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Aktywność Obywatelska - scharakteryzować przykłady sposobów oddziaływania obywateli na władze, (co najmniej cztery), - wyjaśnić, kim jest aktywny obywatel i jakie cechy posiada społeczeństwo obywatelskie, - ocenić postępowanie wybranych osób z punktu widzenia uczestnictwa w życiu publicznym, - przedstawić sytuację z życia publicznego, w której obywatele próbowali zmienić stanowisko władz, i ocenić, na ile im się to udało, - podać przykłady, w jaki sposób uczeń może stać się aktywnym obywatelem w swojej miejscowości, - wyjaśnić, w jaki sposób uczniowie mogą 11
- podać przykłady mechanizmów podejmowania decyzji (władzy) w demokracji oraz dyktaturze, - podać przykład anarchii oraz wyjaśnić pojęcie anarchia, - wykazać, dlaczego w państwie jest potrzebna władza (podać dwa powody), - podać, chociaż po trzy przykłady krajów, gdzie są (były) monarchie, demokracje i dyktatury, - podać, jakie wady i zalety mają demokracja i dyktatura, (chociaż po dwa przykłady), - podać przykłady mechanizmów podejmowania decyzji (władzy) w państwie totalitarnym, - wyjaśnić pojęcie totalitaryzm, - podać przykłady z historii, literatury postaci rządzących w państwach totalitarnych, - podać przykłady krajów, gdzie były systemy totalitarne i umiejscowić je w czasie, - podać, w jaki sposób jednostka (człowiek) była traktowana w systemie totalitarnym, (chociaż dwa przykład z historii, - wyjaśnić pojęcia demokracja oraz demokracja większościowa konstytucyjna, - podać, jakie zalety ma demokracja konstytucyjna, - wyjaśnić znaczenie zasad konstytucyjnych w systemie demokratycznym, - wyjaśnić pojęcia: demokracja, demokracja bezpośrednia i demokracja przedstawicielska, - podać różnice między demokracją bezpośrednią a przedstawicielską, - podać formy demokracji bezpośredniej i je scharakteryzować, - podać, jakie zalety ma demokracja bezpośrednia, a jakie przedstawicielska, - wyjaśnić pojęcie agora i umiejscowić ją w czasie, - wymienić organy (instytucje), które wybierają obywatele, - wyjaśnić pojęcia czynne prawo wyborcze i bierne prawo wyborcze, - podać wiek, od którego można uczestniczyć w wyborach i głosować oraz kandydować do Sejmu, Senatu i na urząd Prezydenta RP, - wyjaśnić, co oznaczają zasady prawa wyborczego (równe, powszechne, bezpośrednie, powszechne, tajne), - wyjaśnić pojęcie mandat, - podać przynajmniej trzy powody, dla których warto brać udział w wyborach samorządowych, - wyjaśnić, dlaczego wybory są ważne w państwie demokratycznym, - wyjaśnić, w jaki sposób głosuje się w lokalu wyborczym, - wyjaśnić, jakie zagrożenia niesie ze sobą brak podziału władz i zilustrować je przykładami z historii, - wymienić trzy podstawowe gałęzie władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza), wpływać na decyzje dyrekcji szkoły, - wyjaśnić pojęcie związek zawodowy, - wymienić i scharakteryzować związki zawodowe działające w Polsce oraz podać osoby stojące na ich czele, - rozwinąć skróty przynajmniej czterech największych związków zawodowych działających w - rozróżniać na przykładach związki zawodowe od innych organizacji społecznych, - zabrać głos w debacie (dyskusji) np. na temat roli związków zawodowych w państwie demokratycznym, - nazwać i omówić, przynajmniej cztery przykłady działań podejmowanych przez związki zawodowe, - wymienić i scharakteryzować metody działań związków zawodowych, - wśród podanych przykładów, odróżnić działania związków zawodowych zgodne z prawem od działań nielegalnych, - wśród podanych przykładów, odróżnić działania związków zawodowych zgodne z prawem od działań nielegalnych, - w podanych przez nauczyciela przykładach wskazać na przypadki, kiedy ma zastosowanie Ustawa o związkach zawodowych, a kiedy ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, - podać i omówić, chociaż trzy funkcje (cele prowadzenia) kampanii wyborczej, - podać, przynajmniej cztery przykłady zadań, jakimi zajmują się komitety wyborcze oraz wskazać, ich rolę podczas wyborów, - wskazać, przynajmniej dwie różnice między komitetem wyborczym a partią polityczną, - zaplanować i opisać zadania komitetu wyborczego w czasie wyborów szkolnych, - scharakteryzować pojęcia prawica i lewica, - podać przynajmniej po dwa przykłady partii prawicowych i lewicowych, pojęć, wskazać przykłady, które są elementami programu partii prawicowej oraz lewicowej, - przygotować hasło wyborcze oraz program partii prawicowej lub lewicowej, - omówić pojęcie system partyjny, - wymienić i opisać rodzaje systemów partyjnych, - podać przykłady państw, w których występują poszczególne rodzaje systemów partyjnych, - porównać (wskazać podobieństwa i różnice) system partyjny we współczesnej Polsce i system partyjny w PRL-u, - wymienić i scharakteryzować przynajmniej sześć partii politycznych działających w Polsce oraz podać osoby stojące na ich czele, - odróżniać partie polityczne zasiadające w parlamencie od tych, które są poza 12
- określić główne zadania władzy ustawodawczej (stanowienie prawa), - określić główne zadania władzy wykonawczej (bieżące administrowanie krajem), - określić główne zadania władzy sądowniczej (wymierzanie sprawiedliwości), - podać przykłady instytucji należących do trzech gałęzi władzy, - wskazać sytuacje, kiedy może dojść do naruszenia prawa jednostki poprzez wolę większości w państwie, (chociaż dwie sytuacje); uczeń może przedstawić również przykłady z historii, literatury, jak i życia codziennego, - wyjaśnić, na czym polega naczelna zasada demokracji: władza większości przy poszanowaniu praw mniejszości, - podać przykład na potwierdzenie tezy, że władza nie może wszystkiego w państwie, - podać, w jaki sposób we współczesnych demokracjach ograniczona jest większość, - wskazać przypadki, kiedy prawa jednostki mogą we współczesnych demokracjach mogą być ograniczone, - wymienić oraz scharakteryzować, chociaż sześć wartości demokratycznych: wolność jednostki, ochrona życia ludzkiego, sprawiedliwość, równość, praworządność (rządy prawa), pluralizm (różnorodność), tolerancja, dobro wspólne, patriotyzm, jawność życia publicznego i prawda, spokój społeczny, bezpieczeństwo państwa i obywateli, samorządność, - podać sytuacje, (chociaż cztery) z życia codziennego, literatury, historii, kiedy bohaterowie (lub sam uczeń) musieli wybrać między odmiennymi wartościami, - wyjaśnić, co to jest konflikt wartości w społeczeństwie demokratycznym w przykładach przytoczonych przez nauczyciela podać, jakie wartości znalazły się w konflikcie (uczeń analizuje, chociaż trzy przykłady) oraz uzasadnić swoje stanowisko, - wymienić, chociaż po jednej wartości, która jest charakterystyczna dla liberałów, konserwatystów, socjaldemokratów (lub socjalistów) oraz chadeków (chrześcijańskich demokratów), - spośród przykładów podanych przez nauczyciela podać, chociaż trzy, w których doszło do naruszenia (ograniczenia) wolności słowa i uzasadnić, dlaczego?, - wyjaśnić, co oznacza wolność słowa i jakie są jej granice, - podać, chociaż po dwa argumenty przemawiające za lub przeciw ograniczeniu wolności słowa w państwie demokratycznym, - wyjaśnić, co oznacza pojęcie cenzura oraz podać, jakie są jej rodzaje, - wyjaśnić, dlaczego wolność słowa jest ważna w systemie demokratycznym, parlamentem, - podać przynajmniej po cztery różnice programowe między czterema wybranymi partiami politycznymi w - nazwać akt prawny, który określa zasady działania i rejestrację partii politycznych w - scharakteryzować pojęcie partia polityczna i podać (przynajmniej na dwóch przykładach), czym rożni się ona od innych grup społecznych, - wymienić i scharakteryzować warunki, jakie musi spełnić grupa osób, aby zarejestrować partię polityczną w - wymienić przykłady partii politycznych, które nie mogą działać w - podać i omówić, przynajmniej cztery przykłady działań podejmowanych przez partie polityczne w - wymienić i opisać przynajmniej dwie funkcję partii politycznej w - zdefiniować pojęcie opinia publiczna, - podać przynajmniej cztery przykłady instytucji lub osób, które mają wpływ na nasze opinie oraz określić, w jaki sposób to robią, - podać i omówić przynajmniej trzy przykłady roli opinii publicznej w państwie demokratycznym, - zająć stanowisko w sprawie, Dlaczego głos opinii publicznej jest ważny w państwie demokratycznym? i poprzeć je jednym argumentem, - podać i omówić sposoby (metody) badania opinii publicznej, - posługując się wykresem z raportu badań opinii publicznej (dowolnego ośrodka badań), wskazać, jakiego problemu (sprawy) dotyczy, podać, kto i kiedy przeprowadził badanie oraz omówić, jakie poglądy dominują wśród badanych, - na podstawie wyników badań wyciągnąć wnioski oraz podać przyczyny (przynajmniej dwie) poglądów badanych, - na konkretnym przykładzie wyjaśnić, na czym polega rzetelność badań społecznych, - konstruować ankietę badającą opinie uczniów na wybrany temat, - wymienić przykłady środków masowego przekazu oraz wskazać ich mocne i słabe strony, (chociaż po jednej) w przekazywaniu informacji opinii publicznej, - podać, chociaż dwa powody, dlaczego media (środki masowego komunikowania) są uważane za czwartą władzę oraz uzasadnić swoje zdanie, - podać, chociaż trzy zasady, jakimi powinny kierować się media w państwach demokratycznych, - wskazać na różnice, (chociaż po jednej) 13
- wyjaśnić, co oznacza demokracja, jakie były jej początki oraz czym była agora w starożytności, - wskazać wydarzenia z historii, (chociaż cztery), które są ważnymi kamieniami milowymi w rozwoju demokracji oraz uzasadnić swój wybór, - wyjaśnić na przykładach, jak w ciągu wieków zmieniała się demokracja, - wymienić, chociaż trzech ojców demokracji (myślicieli), którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój demokracji oraz uzasadnić swój wybór, - podać, chociaż cztery wydarzenia z historii Polski, które miały znaczenie dla rozwoju demokracji w naszym kraju oraz uzasadnić swój wybór, - wskazać prawa i swobody, (chociaż trzy przykłady), które odziedziczyliśmy po naszych przodkach oraz uzasadnić swój wybór, - wyjaśnić pojęcie demokracja szlachecka i demokracja parlamentarna oraz podać podobieństwa i różnice między nimi (przynajmniej po dwa przykłady), - wymienić, chociaż trzy z postaci, które miały wpływ na rozwój demokracji w Polsce i uzasadnić swój wybór, Naród i patriotyzm - podać, przynajmniej trzy sposoby nabycia obywatelstwa i je scharakteryzować, - zdefiniować pojęcia obywatelstwo oraz narodowość, a także wskazać na różnice pomiędzy nimi, - wymienić narodowości, jakie mogą występować w Polsce - wymienić, jakie obowiązki wynikają z posiadania obywatelstwa np. polskiego, (chociaż trzy), - wymienić, chociaż dwa przywileje (prawa), jakie daje człowiekowi obywatelstwo, - podać przykład państwa wielonarodowego- - zdefiniować pojecie naród i wskazać, co wpływa na poczucie tożsamości narodowej, - podać przykłady cech, które pozwalają człowiekowi być patriotą oraz wskazać je na przykładzie konkretnych postaci znanych z historii, literatury i filmu, - wyjaśnić, kim jest patriota oraz kim jest nacjonalista, - ocenić postępowanie wybranej osoby, uwzględniając postawę patriotyczną, nacjonalistyczną, szowinistyczną i kosmopolityczną - odróżnić patriotyzm czasu wojny, od patriotyzmu obywatelskiego, wskazać na przykładach, - podać przykłady sytuacji, gdy młody człowiek może być patriotą niezależnie od czasu i miejsca, - wymienić mniejszości narodowe i religijne żyjące w Polsce oraz podać przykłady, praw im postrzegania roli mediów w systemie demokratycznym, oraz w systemie totalitarnym, - na podstawie przygotowanych przez nauczyciela przykładów wskazać, chociaż dwa, które pokazują bark rzetelności w przekazywaniu informacji oraz uzasadnić swoje zdanie, - wyjaśnić, co oznacza selektywność doboru informacji, - podać przykłady osób w mediach, które dokonują selekcji informacji i uzasadnić swoje zdanie, - podać, chociaż dwa skutki, jakie za sobą pociąga selekcja doboru informacji w mediach, - zająć stanowisko w debacie (dyskusji) Czy dziennikarze powinni pisać o wszystkim? oraz je uzasadnić jednym argumentem, przykładów, odróżniać informacje od komentarzy, - po przeczytaniu przygotowanego przez nauczyciela tekstu wskazać wszystkie jego elementy, które świadczą o tym, że autor nie jest obiektywny i uzasadnić swoją odpowiedź, - na wskazanych przez nauczyciela przykładach, podać, chociaż trzy sposoby, jakimi może chronić się odbiorca przed stronniczością przekazu, - wymienić, chociaż trzy zasady, jakimi powinni kierować się dziennikarze pracujący w mediach i uzasadnić swoją odpowiedź, - podać, chociaż jedno nazwisko dziennikarza, który uważany jest przez ucznia za wzór obiektywizmu, swój wybór uzasadnić. Instytucje Państwa Demokratycznego - podać, po dwa przykłady władzy uprawnionej i nieuprawnionej w państwie oraz uzasadnić swój wybór, - odszukać w Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa, wskazując odpowiedni artykuł oraz wyjaśnić, na jakich zasadach opiera się demokratyczne państwo prawa, - określić, czym są organy władzy w państwie i wymienić, chociaż trzy ich przykłady, - podać cztery cechy, jakie powinny posiadać osoby sprawujące władzę w państwie demokratycznym oraz uzasadnić swój wybór, - na przykładach podanych przez nauczyciela wskazać (po dwa) zdania i uprawnienia osób piastujących funkcje publiczne, - podać datę dzienną i roczną konstytucji obowiązującej obecnie w Polsce oraz wymienić zakres jej regulacji, - podać, chociaż cztery przykłady polskich konstytucji, - wskazać, chociaż trzy powody, dla których w państwie jest potrzebna konstytucja a 14
przysługujących, - wyjaśnić na wybranych przykładach, kiedy są łamane prawa mniejszości narodowych lub religijnych, - wyjaśnić pojęcie stereotyp, - wskazać instytucje, które stoją na straży przestrzegania praw mniejszości narodowych i religijnych, - podać argumenty (po dwa) za i przeciw przyznaniu szczególnych praw dla mniejszości narodowych i religijnych w państwie, - podać i scharakteryzować obowiązki obywatela wobec państwie, - odnaleźć i wskazać w Konstytucji RP obowiązki obywatela wobec państwa, - wymienić i scharakteryzować cnoty obywatelskie, - wyjaśnić na przykładach z historii lub literatury, co oznacza nieposłuszeństwo obywatelskie oraz walka bez przemocy, - zabrać głos w debacie (dyskusji) np. Czy obywatel zawsze musi słuchać władzy? i uzasadnić swoje stanowisko (należy wykazać się znajomością historii i zasad systemu demokratycznego), - następnie uzasadnić swój wybór, - podać, kto w Polsce może uchwalić konstytucję i na jakich zasadach (wymienić, chociaż dwie zasady), - w tekście preambuły obecnie obowiązującej konstytucji odszukać, do jakich tradycji i wartości znajdują się tam odwołania i podać cztery przykłady, - nazwać organ ochrony prawnej, który bada zgodność ustaw z Konstytucją w przykładów, wskazać przynajmniej dwa, w których doszło do złamania konstytucji, - podać jeden przykład, kiedy obywatel może złożyć skargę konstytucyjną, państw, wskazać po dwa przykłady gdzie jest system prezydencki, parlamentarny i mieszany, - nazwać, jaki system polityczny jest w Polsce i uzasadnić swoje stanowisko jednym argumentem, - wskazać, w którym systemie prezydent ma najwięcej uprawnień, a w którym pełni tylko funkcje reprezentacyjne i honorowe, - porównać uprawnienia parlamentów w poszczególnych systemach, podając (dwa) podobieństwa i (dwie) różnice, - podać, w którym systemie jest kanclerz i wymienić, chociaż jedno jego uprawnienie, - wyjaśnić zasadę trójpodziału władz i podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w - na przykładzie Polski wyjaśnić, co oznacza rozdział władz i czemu służy (podać jeden argument), - wymienić i scharakteryzować po trzy kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w - odszukać w przepisach Konstytucji RP zasadę trójpodziału władz, - wymienić i scharakteryzować pięć zasad, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, - wymienić zasady wyborów do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - wyjaśnić, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), a kto bierne prawo wyborcze (może kandydować), - wyjaśnić, co oznacza pojęcie ordynacja wyborcza i podać po jednej różnicy między ordynacją większościową i proporcjonalną, - podać, jaki rodzaj ordynacji wyborczej obowiązuję do Sejmu R, a jaki do Senatu RP, - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu, - określić, jakie są dwa zasadnicze zadania parlamentu RP (stanowienie prawa oraz kontrola pracy rządu), - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały oraz uchwala ustawy i wyjaśnić, co 15