Integracja osób niepełnosprawnych

Integracja osób niepełnosprawnych Europejska strategia równych szans Komisja Europejska

Równe szanse dla równych praw Europejska wartość dodana Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych (ERON) w 2003 r. skłonił obywateli Unii Europejskiej do zainteresowania się prawami osób niepełnosprawnych. Kraje członkowskie ponoszą główną odpowiedzialność za działania na rzecz niepełnosprawnych. Jednakże Unia Europejska odgrywa kluczową rolę, uzupełniając i rozwijając działania krajowe oraz tworząc warunki dla dalszego rozwoju poprzez ustawodawstwo europejskie oraz działania, które mają wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych. UE dąży do aktywnej integracji osób niepełnosprawnych oraz ich pełnego uczestnictwa w życiu społecznym zgodnie z unijnym podejściem do niepełnosprawności, opartym na prawach człowieka. Niepełnosprawność to kwestia praw, niezależnych od indywidualnego uznania. Podobne podejście leży u podstaw Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, którą popiera Wspólnota Europejska. Wszystko sprowadza się do równego dostępu do praw Jako pełnoprawni obywatele, osoby niepełnosprawne mają równe prawa, w tym prawo do godności, równego traktowania, usamodzielnienia się i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Działania UE koncentrują się na umożliwieniu osobom niepełnosprawnym korzystania z tych praw. W efekcie równość szans stanowi fundament długoterminowych celów UE związanych z kwestią niepełnosprawności oraz umacnia pozycję osób niepełnosprawnych, aby mogły one realizować swój potencjał i uczestniczyć w życiu społecznym. Europejski plan działania w sprawie niepełnosprawności (PDN) zapewnia ramy dla włączenia kwestii niepełnosprawności w główny nurt polityki. PDN pozwala na zastosowanie różnych instrumentów politycznych obejmujących cały szereg zagadnień istotnych dla osób niepełnosprawnych. Do 2010 r. Komisja Europejska pragnie doprowadzić do polepszenia sytuacji w dziedzinie zatrudnienia, dostępności dla wszystkich oraz usamodzielnienia się niepełnosprawnych. Osoby niepełnosprawne są zaangażowane w proces decyzyjny zgodnie z europejską zasadą: Nic o niepełnosprawnych bez niepełnosprawnych. 1

Działania na rzecz pełnej integracji Fakty i liczby Osoby niepełnosprawne stanowią co najmniej 16% całej populacji UE w wieku produkcyjnym. Ponad 45 milionów osób w Europie (jedna osoba na sześć) w wieku 16 64 lat jest przewlekle chorych lub niepełnosprawnych. Wśród osób młodych (w wieku 16 25) wskaźnik ten wynosi około 7,3%. Ze względu na fakt, że osoby niepełnosprawne zazwyczaj wymagają jakiejś formy pomocy lub opieki, istnieje grupa osób reagująca na te potrzeby (usługi pracownicze). Dostawcy usług generują zatrudnienie i korzyści gospodarcze poprzez świadczenie tychże usług. Znalezienie i utrzymanie pracy Średnio tylko 50% niepełnosprawnych w Europie ma pracę, w porównaniu z 68% osób w pełni sprawnych. Prawdopodobieństwo, iż osoba niepełnosprawna będzie bierna, jest niemal dwukrotnie wyższe niż w przypadku osoby w pełni sprawnej. Niemniej jednak przy niewielkim wsparciu możliwe jest wprowadzenie lub ponowne wprowadzenie na rynek pracy milionów niepełnosprawnych Europejczyków. Jednym z celów odnowionej strategii lizbońskiej dla wzrostu i zatrudnienia jest zwiększenie relatywnie niskiego wskaźnika zatrudnienia wśród osób niepełnosprawnych na obszarze Europy. Kraje członkowskie prowadzą własną politykę zatrudnienia na podstawie wytycznych europejskiej strategii zatrudnienia (ESZ). Corocznie przedstawiają Komisji Europejskiej sprawozdanie dotyczące krajowych inicjatyw na rzecz zatrudnienia, łącznie z inicjatywami obejmującymi osoby niepełnosprawne. Unijne działania w zakresie polityki zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej wspierają kraje członkowskie w rozwijaniu polityki na rzecz integracji społecznej, opieki zdrowotnej i usług socjalnych, co przekłada się na większe szanse osób niepełnosprawnych na znalezienie i utrzymanie pracy. 2

Edukacja dla wszystkich Strategia UE wobec osób niepełnosprawnych podkreśla równy dostęp do edukacji na wysokim poziomie oraz do kształcenia ustawicznego. Te dwa obszary umożliwiają osobom niepełnosprawnym pełen udział w życiu społecznym oraz polepszenie jakości życia. Komisja Europejska popiera włączanie dzieci niepełnosprawnych w główny nurt edukacji. Zainicjowała działania edukacyjne dla osób niepełnosprawnych. Są to między innymi: Europejska Agencja ds. Rozwoju Szkolnictwa Specjalnego oraz konkretne grupy badawcze do spraw niepełnosprawności i kształcenia ustawicznego. Różne programy wspólnotowe takie jak Sokrates czy Leonardo da Vinci dotyczący kształcenia zawodowego włączyły edukację i kształcenie osób niepełnosprawnych w główny nurt edukacji. Usamodzielnianie się Strategia UE wobec osób niepełnosprawnych ma na celu zapewnienie osobom niepełnosprawnym możliwości dokonywania indywidualnych wyborów oraz sprawowania kontroli nad codziennym życiem możliwości, jakie mają osoby w pełni sprawne. Usługi związane z opieką i wsparciem mają być bardziej dostosowane do konkretnych potrzeb osób niepełnosprawnych. Komisja Europejska promuje wsparcie i usługi socjalne wysokiej jakości, osiągalne i w przystępnej cenie, a czyni to poprzez skonsolidowane postanowienia dotyczące życia społecznego i integracji niepełnosprawnych. Strategia UE wobec osób niepełnosprawnych popiera również dezinstytucjonalizację osób niepełnosprawnych. Komisja Europejska finansuje badania na temat dostarczania usług socjalnych, które zapewnią osobom niepełnosprawnym odpowiedni poziom bezpieczeństwa, wolności i samodzielności w ramach życia w społeczności. Partnerzy z pierwszych badań dotyczących dużych domów opieki utworzyli Europejską Koalicję na Rzecz Życia w Społeczności. 3

Z prawnego punktu widzenia Dyrektywa o zatrudnieniu zabrania dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej, jak też molestowania oraz zmuszania kogokolwiek do praktykowania zachowań dyskryminacyjnych. Wszyscy pracodawcy muszą zapewnić odpowiednie zakwaterowanie osobom niepełnosprawnym. Wiele krajów członkowskich musiało znacząco zmienić prawo krajowe, aby dostosować się do przepisów dotyczących zatrudnienia. Rozporządzenie w sprawie pomocy publicznej w zakresie zatrudnienia promuje zatrudnianie i zatrzymywanie pracowników niepełnosprawnych. Umożliwia to krajom członkowskim stwarzanie zachęt finansowych dla pracodawców oraz zakładów chronionych w celu zatrudniania i zatrzymywania pracowników niepełnosprawnych. Rozporządzenie o prawach osób niepełnosprawnych oraz osób z ograniczoną sprawnością ruchową podczas podróży samolotem zakłada obowiązkową, darmową pomoc i informację na lotniskach, organizowaną przez przewoźników. Nie można odmówić rezerwacji ze względu na niepełnosprawność, chyba że będzie to związane ze względami bezpieczeństwa lub niewystarczającym rozmiarem samolotu. Przewoźnicy oraz dyrektorzy lotnisk odpowiadają za zapewnienie pracownikom odpowiedniego przeszkolenia w zakresie świadczenia pomocy osobom niepełnosprawnym. Ustanowienie instytucji egzekwujących te przepisy oraz procedur załatwiania reklamacji jest obowiązkowe. Prace ustawodawcze dotyczące pasażerów niepełnosprawnych w transporcie kolejowym są obecnie w toku. W następnej kolejności przygotowane zostaną propozycje dotyczące transportu morskiego i autokarowego. Kilka aktów ustawodawstwa europejskiego dotyczy zagadnień z zakresu telekomunikacji bardzo ważnych dla osób niepełnosprawnych. Wskazywanie kierunku Europejska otwarta metoda koordynacji stworzyła program i wspiera kraje członkowskie w rozwijaniu polityki w obrębie zintegrowanych ram. Umożliwia uwzględnienie kwestii związanych z niepełnosprawnością w dziedzinie zatrudnienia, integracji społecznej i zabezpieczenia społecznego, emerytur, opieki zdrowotnej i długoterminowej. Przez unijny dialog społeczny zachęca się partnerów społecznych do wdrażania zaleceń dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych, również poprzez inicjatywy sektorowe. 4

Instrumenty finansowe Fundusze strukturalne Europejski Fundusz Społeczny jest istotnym instrumentem wspierania aktywnej integracji społecznej niepełnosprawnych oraz ich włączenia w rynek pracy. Współfinansuje projekty, które zwiększają zdolność danych osób do pracy oraz dostosowują zasoby ludzkie do wymogów rynku pracy. Istnieją nowe przepisy zabraniające dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Dostępność dla osób niepełnosprawnych jest obecnie jednym z głównych kryteriów przy wyborze projektów do sfinansowania. Kraje członkowskie odpowiadają za określenie własnych priorytetów w finansowaniu i wyborze projektów. Solidarność społeczna Począwszy od 2007 r., kilkanaście projektów dotyczących niepełnosprawności będzie finansowanych w ramach nowego Programu na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej: PROGRESS. Projekty te będą odgrywały kluczową rolę w osiąganiu celów unijnych w zakresie zatrudnienia, integracji społecznej i zabezpieczenia społecznego, warunków pracy, równości płci, przeciwdziałania dyskryminacji oraz w zakresie różnorodności. Nowy program zapewnia możliwość współfinansowania kosztów operacyjnych organizacji pozarządowych zajmujących się kwestią niepełnosprawności na poziomie europejskim. Projekty pilotażowe Obecnie prowadzonych jest 15 projektów pilotażowych, które mają zainicjować lub ułatwić wprowadzanie kwestii związanych z niepełnosprawnością do głównego nurtu polityki na różnych szczeblach władzy oraz w obszarach takich, jak dostępność budynków, transport, rozwój regionalny i zatrudnienie na poziomie regionalnym i lokalnym. Inne możliwości Zgodnie z zasadą włączania w główny nurt kwestia niepełnosprawności stanowi część różnych inicjatyw, takich jak badania statystyczne, ramowe programy badawcze UE, edukacja, Europejski Rok na Rzecz Równych Szans dla Wszystkich 2007. 5

Instrumenty polityki europejskiej Plan działania na rzecz niepełnosprawnych Długoterminowa strategia UE dotycząca aktywnej integracji osób niepełnosprawnych oparta jest na Planie działania na rzecz niepełnosprawnych (PDN) oraz Europejskiej strategii wobec osób niepełnosprawnych (2004 2010), które pozwalają UE działać w nieustannie zmieniających się warunkach społeczno-gospodarczych. Plan organizuje rzeczywiste wprowadzanie kwestii niepełnosprawności do głównego nurtu polityki poprzez nadanie struktury priorytetom i działaniom stosownie do sytuacji i środowiska osób niepełnosprawnych, jak też stosownie do pojawiających się nowych wyzwań. Włączanie w główny nurt (mainstreaming) znajduje się w centrum działań unijnych, tak aby społeczeństwo rozpoznawało potrzeby i zasługi osób niepełnosprawnych. Włączanie w główny nurt wiąże się z analizą istotnych obszarów polityki z punktu widzenia niepełnosprawnych, ze zrozumieniem różnorodnych potrzeb osób niepełnosprawnych i braniem ich pod uwagę przy kształtowaniu polityki. Stosowane są różne instrumenty, które mają wspierać w pełni zintegrowane działania obejmujące indywidualne potrzeby osób niepełnosprawnych, w taki sam sposób jak potrzeby osób w pełni sprawnych. Mainstreaming oznacza stały dialog z władzami, partnerami społecznymi, sektorem prywatnym oraz organizacjami pozarządowymi, które zajmują się kwestią niepełnosprawności. Plan działania nadaje strukturę priorytetom polityki i działań UE stosownie do sytuacji i środowiska osób niepełnosprawnych. Co dwa lata Komisja Europejska publikuje sprawozdanie o ogólnej sytuacji osób niepełnosprawnych, które stanowi podstawę do identyfikacji owych priorytetów. Wskazuje również kierunek krajom członkowskim i interesariuszom w ich polityce wobec niepełnosprawnych. Priorytety 2004 2005 Dostęp do zatrudnienia, utrzymanie zatrudnienia Edukacja, kształcenie i młodzież Nowe technologie w umacnianiu pozycji osób niepełnosprawnych Dostęp do towarów i usług w społeczności Priorytety 2006 2007 Zachęcenie osób niepełnosprawnych do aktywności zawodowej Zapewnienie dostępu do wysokiej jakości usług w zakresie wsparcia i opieki Wspieranie dostępności towarów i usług Zwiększenie zdolności analitycznych UE w zakresie statystyk dotyczących niepełnosprawnych 6

Gdzie znaleźć dodatkowe informacje? Dalsze informacje http://ec.europa.eu/employment_social/disability/intro_en.html Inne linki Dokument Komisji Europejskiej (2005) dotyczący włączania niepełnosprawnych w główny nurt w ramach europejskiej strategii zatrudnienia: http://ec.europa.eu/employment_social/disability/emco010705_en.pdf EDeAN (Europejskie Projektowanie dla Wszystkich sieć centrów doskonałości): www.e-accessibility.org http://ec.europa.eu/employment_social/disability/index_en.html http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/index_pl.htm KE-75-06-211-PL-D Zaangażowanie wszystkich obywateli Europy Europejski Dzień Osób Niepełnosprawnych Co roku 3 grudnia Komisja Europejska we współpracy z Europejskim Forum Osób Niepełnosprawnych (EDF) organizuje konferencję, aby uczcić Europejski Dzień Osób Niepełnosprawnych. Data ta jest celowo zbieżna z Międzynarodowym Dniem Osób Niepełnosprawnych ONZ wprowadzonym przez ONZ w 1992 r. Konferencje te gromadzą polityków, osoby niepełnosprawne oraz w pełni sprawne, interesariuszy, ekspertów akademickich, media oraz innych zainteresowanych kwestiami związanymi z niepełnosprawnością. Konferencje są częścią dążeń UE do włączania kwestii niepełnosprawności w główny nurt polityki, co zostało przedstawione w Planie działania na rzecz równych szans osób niepełnosprawnych. Stymulują również wymianę dobrych praktyk w obszarach, które są kluczowe dla aktywnej integracji osób niepełnosprawnych oraz sprzyjają nawiązywaniu kontaktów pomiędzy głównymi podmiotami w dziedzinie polityki dotyczącej niepełnosprawności. Każdy rok ma odrębny temat związany z innym aspektem niepełnosprawności. W latach poprzednich były to: zwalczanie przemocy wobec osób niepełnosprawnych, projektowanie dla wszystkich, edukacja, znajdowanie i utrzymanie pracy, wspólne życie w społeczeństwie, młodzież. Wyniki konferencji i płynące z nich wnioski mają wpływ na dwuletnie raporty Komisji Europejskiej dotyczące ogólnej sytuacji osób niepełnosprawnych, dzięki którym Europa ma zbliżyć się do wszystkich swoich obywateli. Raporty te stanowią dla Komisji Europejskiej podstawę do definiowania działań priorytetowych w kolejnych etapach unijnego Planu działania na rzecz osób niepełnosprawnych. Wspólnoty Europejskie, 2007 Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło. Printed in Italy Druk na papierze białym bezchlorowym