Morfologia drobnoustrojów
W. I. Cel nauczania mikrobiologii, miejsce drobnoustrojów w przyrodzie Morfologia bakterii i grzybów: kształt, wymiary, budowa komórki bakteryjnej, struktury powierzchniowe (fimbrie, rzęski, otoczki, slime) i wewnątrzkomórkowe (nukleoid, rybosomy, mezosomy, plazmidy, transpozony, przetrwalniki, ziarnistości ). Różnice w budowie ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich (peptydoglikan, kwasy tejchojowe, kwasy mykolowe) i Gram-ujemnych (peptydoglikan, lipopolisacharyd, białka porynowe). Drobnoustroje z defektywną ścianą komórkową: mykoplazmy, protoplasty, sferoplasty, formy L. Podstawowe cechy różnicujące bakterie (Procaryota) i grzyby (Eucaryota). Metody badania morfologii drobnoustrojów badania mikroskopowe: preparaty przyżyciowe i barwione, zastosowanie różnych typów mikroskopów w mikrobiologii. Metody barwienia podziały, zastosowanie praktyczne (metoda Grama, Ziehl-Neelsena, Neissera, Giemsy, Löfflera). Wykorzystanie morfologii do różnicowania drobnoustrojów. Ogólne zasady klasyfikacji drobnoustrojów rodzina, rodzaj, gatunek, szczep, biotyp, serotyp. Podstawowe grupy bakterii Gram-dodatnich ziarniaki: Staphylococcus, Streptococcus, Enterococcus, Peptostreptococcus; laseczki: Bacillus, Clostridium; pałeczki: Corynebacterium, Listeria, Lactobacillus, Propionibacterium; prątki Mycobacterium; promieniowce: Actinomyces, Nocardia Podstawowe grupy bakterii Gram-ujemnych ziarniaki: Neisseria, Veilonella; różne grupy pałeczek: z rodziny Enterobacteriaceae (E coli, Klebsiella, Salmonella...), niefermentujace: Pseudomonas, Acinetobacter; inne: Vibrio, Campylobacter, Helicobacter, Haemophilus, Bordetella, Gardnerella, Legionella..., beztlenowe: Bacteroides, Fusobacterium...; krętki Treponema, Borrelia; riketsje; chlamydie; mykoplazmy.
Dlaczego uczymy się mikrobiologii? micros mały bios życie logos - nauka * drobnoustroje = mikroorganizmy, mikroby wirusy wirusologia bakterie bakteriologia grzyby mikologia pierwotniaki parazytologia * szeroko rozpowszechnione w przyrodzie: woda, gleba, ścieki, powietrze hydromikrobiologia, mikrobiologia sanitarna, przemysłowa, rolna, spożywcza kolonizują rośliny, ptaki, zwierzęta..., ludzi!!! - komensale, saprofity niektóre gatunki są chorobotwórcze!!! - patogeny mikrobiologia lekarska, weterynaryjna * źródłem zakażenia może być człowiek, zwierzę, środowisko...
Mikrobiologia - dziedziny: ogólna najbardziej podstawowe pojęći z dziedziny mikrobiologii (fizjologia, anatomia, rozmnażanie, środowisko życia drobnoustrojów, itd.) szczegółowa - (systematyka drobnoustrojów, charakterystyka poszczególnych taksonów klasyfikacji) przemysłowa drobnoustroje w procesach przemysłowych (przemysł: chemiczny, farmaceutyczny, kosmetyczny, piekarniczy, browarniczy, winiarski oraz oczyszczanie ścieków); związana jest z biotechnologią; środowiskowa wpływ drobnoustrojów na ożywione i nieożywione elementy środowiska i odwrotnie; wykorzystanie drobnoustroje do oczyszczania ścieków; lekarska wpływ na organizmy żywe przede wszystkim człowieka, a także zwierzęta i rośliny; czynniki etiologiczne chorób, ich przebieg, sposoby leczenia, profilaktyki. weterynaryjna zajmuje się badaniem oddziaływania drobnoustrojów chorobotwórczych na zwierzęta; sanitarna sposoby rozprzestrzeniania się drobnoustrojów patogennych dla roślin; gleby drobnoustroje w środowisku glebowym;
Co należy wiedzieć? jakie drobnoustroje kolonizują człowieka i gdzie (flora fizjologiczna) które są chorobotwórcze - kiedy, dlaczego, objawy zakażenia, odczyn obronny, mechanizmy odpornościowe - wypadkowa interakcji: mikrorganizm-gospodarz jak wykryć czynnik etiologiczny jaki materiał i jak pobrać, jak wyizolować drobnoustrój (różne wymagania), jak zidentyfikować (różne testy)... jak leczyć który lek jest optymalny (skuteczny, tani, bez objawów ubocznych, nie zwiększa oporności drobnoustrojów na leki antybiogramścisłe zasady) epidemiologia zakażeń jak często, jaki typ: epidemiczne, endemiczne, sporadyczne; szpitalne, pozaszpitalne; źródła zakażenia; drogi przenoszenia, wrota zakażenia... metody zapobiegania szczepienia profilaktyczne, dezynfekcja, sterylizacja, dezynsekcja, deratyzacja, izolacja chorego, kwarantanna...
Filogenetyczne drzewo życia Procaryota - bezjądrowce właściwe 3 odrębne taksony/domeny - jądrowce
Porównanie podziałów systematycznych Linnaeus 1735 2 królestwa Haeckel 1866 3 królestwa Chatton 1937 2 nadkróles twa Copeland 1956 4 królestwa Whittaker 1969 5 królestw Woese i in. 1977 6 królestw Woese i in. 1990 3 domeny Protista Prokaryota Monera Monera Eubacteria Bacteria Archebact e ria Archea Eucaryota Protoctista Protista Protista Eucarya Vegetabilia Plantae Fungi Fungi Plantae Plantaee Plantae Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia
Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Bakterii International Code of Nomenclature of Bacteria zgodnie z kodeksem (reguła 5b ICNB) bakterie dzielone są na 5 kategorii: - gatunek (species) - rodzaj (genus) - rodzina (familia) np. Micrococacceae, Staphyloccocus aureus Enterobacteriaceae, Escherichia coli - rząd (ordo) - klasa (classis), typ nazwy umieszczane są na liście "Approved Lists of Bacterial Names" publikowane w czasopiśmie "International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology"
Klasyfikacja/identyfikacja bakterii cechy fenotypowe - morfologiczne - morfologia komórki, barwienie, morfologia i fizjologia kolonii - biochemiczne - biotyp - antygenowe - serotyp, serowar, serogrupa - skład chemiczny: lipidów, cytochromów, aminokwasów, profile białkowe, profile produktów fermentacji kwasów tłuszczowych, charakterystyka enzymów.. cechy genotypowe - skład zasad w DNA (C+G - od 25 do 75 mol%) - badanie materiału nieulegającego transferowi - rrna (podjednostki rybosomu: 16S rrna (mała), 5S i 23S rrna (duże) - tworzą operon, który zawiera regiony z sekwencjami konserwatywnymi - 100% homologii pomiędzy organizmami, i regionami zmiennymi) - badanie homologii DNA - pokrewieństwo w obrębie gatunku - identyfikacja genów zjadliwości, oporności.. - PCR - sekwencjonowanie DNA - określenie genomu
Drobnoustroje - bardzo zróżnicowane grupy morfologicznie i fizjologicznie!!! priony zakaźne cząsteczki białka wirusy jeden kwas nukleinowy: DNA lub RNA,+ białko+/-osłonka, skomplikowany rozwój w żywej komórce, bezwzględny pasożyt wewnątrzkomórkowy Procaryota: * bakterie typowe ściana komórkowa z peptydoglikanem, chromosom (DNA), RNA, podział poprzeczny, rosną na podłożach sztucznych..., gł. pasożyty zewnątrzkomórkowe * mykoplazmy brak ściany komórkowej * chlamydie, riketsje, erlichie specjalny cykl rozwojowy w żywej komórce, pasożyty wewnątrzkomórkowe, Eucaryota: jądro z błoną jądrową, chromosomy, podział mitotyczny.. * grzyby drożdże, grzyby nitkowate, grzyby dimorficzne * pierwotniaki szczegóły w ramach biologii
Budowa komórki bakteryjnej struktury powierzchniowe: adherencja do podłoża, komórek * otoczka, śluz (slime) wielocukrowa, rzadko białkowa (laseczka wąglika) * rzęski białka, narząd ruchu * fimbrie białka, f. zwykłe przyleganie, f. płciowe - koniugacja ściana komórkowa sztywna, kształt, b. złożona, różna u Gram(+) i Gram(-), całkowite usunięcie protoplasty, częściowe sferoplasty po antybiotyku - formy L, błona cytoplazmatyczna półprzepuszczalna, transport elektronów, mezosomy (centra oddechowe) cytoplazma: DNA chromosomalne - nukleoid (chromosom, chromatyna) DNA pozachromosomalne plazmidy, transpozony, integrony rybosomy synteza białek substancje zapasowe, ciałka wtrętowe - skrobia, wolutyna przetrwalniki - tylko laseczki
Bakterie dzielą się podział poprzeczny - większość co 20-30 min. - prątki gruźlicy co 15-20 godzin
Bakterie w zależności od budowy ściany komórkowej i zdolności barwienia się dzielą się na: Gram-ujemne i Gram-dodatnie
Ściana komórkowa bakterii Gram-dodatnich: *peptydoglikan (gruba warstwa) *kwasy tejchojowe * kwasy lipotejchojowe * białka PBP * błona cytoplazmatyczna Ściana komórkowa bakterii Gram-ujemnych: * błona zewnętrzna *lipopolisacharyd LPS *białka porynowe *lipoproteiny * peptydoglikan (cienka warstwa) * przestrzeń periplazmatyczna * białka PBP * błona cytoplazmatyczna
Ściana komórkowa bakterii Gram-dodatnich: - peptydoglikan (gruba warstwa) - kwasy tejchojowe - kwasy lipotejchojowe - białka PBP - błona cytoplazmatyczna
Ściana komórkowa bakterii Gram-ujemnych - błona zewnętrzna - lipopolisacharyd LPS - białka porynowe - lipoproteiny - peptydoglikan (cienka warstwa) - przestrzeń periplazmatyczna - białka PBP - błona cytoplazmatyczna
Ściana komórkowa bakterii kwasoopornych (prątki) -gruba warstwa lipidowa (40%) kwas mykolowy, glikolipidy, arabinogalaktan Barwienie metodą Ziehl-Neelsena
Bakterie: wielkość 1-10 μm widzimy tylko w mikroskopie, w preparatach Mikroskopy: * świetlny (powiększenie 1000-1500x) * fluorescencyjny najczęściej używane * ciemne pole widzenia * elektronowy * skanningowy preparaty świeże (mokre), barwione metody barwienia * pozytywne tylko drobnoustroje - Grama!!!, Loeflera, Ziehl-Neelsena.. * negatywne tylko tło, widać otoczki tusz chiński, nigrozyna * pozytywno-negatywne widać otoczki i bakterie
Rysunki bakterii z 1695r Anton van Leeuvenhoek Mikroskop z 1885r
Preparat mokry drożdżaki pleśnie
Metody negatywne widoczne otoczki
Hans Christian Gram, duński bakteriolog rewolucja w mikrobiologii
Barwienie metodą Grama + - fuksyna
Kształty bakterii: kuliste, cylindryczne spiralne
Bacterial Shapes Name Basic Shape Example (electron micrograph) Coccus (sphere) Staphylococcus aureus Bacillus (rod) (starting to divide) Salmonella typhi Spirillum (spiral)
Bakterie w mikroskopie kontrastowo-fazowym Barwienie metodą Neissera (błękit metylenowy+chryzoidyna) Metoda Loefflera (błękit metylenowy)
Bakterie w mikroskopie fluorescencyjnym - świecą żywe - zielone zabite - czerwone Treponema pallidum krętek blady
Staphylococcus aureus + E.coli
gronkowce paciorkowce pneumokoki Staphylococcus Streptococcus Str.pneumoniae rikestje przecinkowce cholery Leptospira Ricketsia Vibrio cholerae
pałeczki mikroskop skaningowy gronkowce mikroskop elektronowy laseczki tężca Clostridium tetani laseczki wąglika Bacillus anthracis
Rzęski narząd ruchu - cecha różnicująca - mogą być różnie ułożone Badanie ruchu bakterii: - podłoże półpłynne (0,5% agaru) Ruch (-) (+)
Ruch (-) (+)
Rzęski w mikr. elektr. Przetrwalniki biegunowe
Laseczki tężca Gram-dodatnie przetrwalniki biegunowe Barwienie w kierunku przetrwalników
Przetrwalniki tworzą laseczki ułożone: biegunowo centralnie podbiegunowo
Proteus mirabilis Staphylococcus mikroskop skaningowy
Bakterie-Procaryota Grzyby-Eucaryota wielkość komórki: 0,5-10 μm brak błony jądrowej jeden chromosom, kulisty podwójna spirala DNA rozmnażanie: podział poprzeczny oddychanie: via mezosomy ściana kom. peptydoglikan * błona cytoplazm. brak steroli rybosomy 70S (50S + 30S) * oddychanie tlenowe i beztlenowe mogą wiązać azot * miejsce działania antybiotyku 5-100 μm obecna błona jądrowa, jąderka wiele chromosomów nić podwójna podział mitotyczny, seksualny i aseksualny via mitochondria chityna *, celuloza zawiera sterole * 80S (60S + 40S) * tlenowe nie mogą *miejsce działania antybiotyku
Candida Staphylococcus aureus
Schemat badania mikrobiologicznego: posiew, identyfikacja, antybiogram posiew w zależności od materiału, spodziewanych drobnoustrojów, różne wymagania, różne podłoża preparat bezpośredni - kształt, wielkość, Gram(+), Gram (-)..., inne metody barwienia, bezpośrednie wykrycie antygenu hodowla ocena morfologii kolonii, hemolizy, preparat z hodowli.. typowanie biochemiczne ustalenie rodzaju lub gatunku typowanie serologiczne ustalenie gatunku lub typu serologicznego typowanie bakteriofagowe bad.epidemiologiczne typowanie bakteriocynowe bad. epidemiologiczne badania genetyczne identyfikacja, bad. epidemiologiczne, wykrycie genu oporności... badanie zjadliwości drobnoustrojów - metody in vivo i in vitro
Mieszana hodowla pałeczki Gram(-), paciorkowce, drożdżaki
Podstawowe grupy bakterii Gram-dodatnich ziarniaki, ziarenkowce tlenowe, beztlenowe katalazo-dodatnie katalazo-ujemne laseczki wytwarzają przetrwalniki, tlenowe, beztlenowe pałeczki - tlenowe, beztlenowe nieprzetrwalnikujące, regularne nieprzetrwalnikujące, nieregularne - maczugowce prątki - tlenowe nitkowate, promieniowce - tlenowe, beztlenowe
Ziarniaki, ziarenkowce katalazo-dodatnie Staphylococcus gronkowce Micrococcus mikrokoki Peptococcus ziarniaki beztlenowe katalazo-ujemne Streptococcus - paciorkowce Enterococcus enterokoki, paciorkowce kałowe Peptostreptococcus paciorkowce beztlenowe
Ziarenkowce Gram-dodatnie - ważne środowisko naturalne, skóra, ucho, (-) jama ustna, kał, mocz Staphylococcus - gronkowce S. aureus gronkowiec złocisty, koagulaza(+) S. epidermidis skórny, koagulaza(-) Streptococcus - paciorkowce S. pyogenes S. pneumoniae Enterococcus - enterokoki, paciorkowce kałowe
S. aureus chorobotwórczość zakażenia praktycznie w każdym miejscu skórne czyraki, rana pooeracyjna głębokie szpiku, kości, stawów, sepsa, SSSS zespół skóry oparzonej, TSS zespół wstrząsu toksycznego, choroba tamponów zatrucia pokarmowe tzw. wczesne
Gronkowce czynniki ryzyka niedobory odpornościowe wcześniactwo, cukrzyca, urazy, oparzenia, przeszczepy choroby nowotworowe choroby serca operacje sercowonaczyniowe ciało obce protezy naczyniowe, kostne, stawowe, zastawki, cewniki naczyniowe, otrzewnowe!!! zakażenia odcewnikowe zakażenie wirusem grypy terapia antybiotykami (szczepy MRSA - oporne na wszystkie antybiotyki betalaktamowe)
Gronkowce diagnostyka typowe zakażenie wydzielina ropna!!! bad. mikroskopowe Gram(+), ułożone w grona!! hodowla - kolonie: białe, żółtawe, wzrost po 18-24godz. identyfikacja - koagulaza +
Streptococcus paciorkowce bardzo liczne gatunki, kolonizują gł. j. ustną i gardło ludzi i zwierząt podstawa różnicowania typ hemolizy!!! ß-hemolizujące S. pyogenes (gr. A), S. agalactiae (B), gr. C, F, G -hemolizujące zieleniące większość komensale j. ustnej S. pneumoniae znaczna chorobotwórczość (otoczka) -hemolizujące zwykle komensale S. mutans (próchnica)
S. pyogenes zakażenia ropne, mniej nasilone niż gronkowcowe angina paciorkowcowa płonica - angina z wysypką róża liszajec martwicze zap. powięzi (często z beztlenowcami) bakteriemia, sepsa gorączka połogowa zespół wstrząsu toksycznego
S. pneumoniae otoczka polisach. ponad 90 serotypów płatowe zap. płuc, zap. ucha środk., zatok, oskrzeli, opon mózg.-rdz. są szczepionki
Pałeczki Gram(+) Bacillus anthracis przetrwalnikujące * Bacillus - laseczki tlenowe * Clostridium - laseczki beztlenowe nieprzetrwalnikujące - tlenowe * Corynebacterium maczugowce * Mycobacterium prątki * Listeria - listerie * Erysipelothrix - włoskowiec * Nocardia - promieniowce nieprzetrwalnikujące - beztlenowe * Propionibacterium * Actinomyces - promieniowce Corynebacterium diphteriae Listeria monocytogenes Nocardia asteroides
Laseczki zawsze przetrwalniki rezerwuar: gleba, kurz tlenowe Bacillus anthracis laseczka wąglika, postać skórna (czarna krosta), płucna, jelitowa liczne gatunki niechorobotwórcze beztlenowe Clostridium C. tetani laseczka tężca C. perfringens - laseczka zgorzeli gazowej C. botulinum laseczka jadu kiełbasianego
7.dzień 15.dzień
Clostridium perfringens zgorzel gazowa
Clostridium tetani Zakażenia przyranne odchody końskie, gleba... tężec - objawy związane z toksemią napadowe kurcze toniczne, szczękościsk, porażenie mięśni oddechowych
Clostridium botulinum intoksykacja Laseczki występują w ziemi, mułach dennych.. - zatrucia toksyną wyprodukowaną w zanieczyszczonych pokarmach warzywa konserwowane w domu, wędzone na zimno mięso, ryby, orzeszki ziemne.. w Polsce - kilkadziesiąt przypadków rocznie
Broń biologiczna - BB Kategoria A: Bacillus anthracis, Clostridium botulinum, Yersinia pestis, Variola major, Francisella tularensis, viral hemorrhagic fever Kategoria B: Coxiella burnetti, Brucella, Burkholderia mallei, toksyna Ricinus communis, toksyna Clostridium perfringens, enterotoksyna B Staphylococcus aureus Kategoria C: Nipah wirus, hantawirus, krwotoczne i encephalitis wirusy przenoszone przez kleszcze, żółta febra, wielooporne prątki
Pałeczki Gram-dodatnie regularne Listeria listerie, tlenowe L. monocytogenes Lactobacillus beztlenowe, pałeczki kwasomlekowe nieregularne Corynebacterium maczugowce tlenowe C. diphteriae maczugowce błonicy Propionibacterium - maczugowce beztlenowe P. acnes (bierze udział w patogenezie trądzika)
Pałeczki Gram-dodatnie prątki - Mycobacterium M. tuberculosis - prątki gruźlicy promieniowce tlenowe - Nocardia beztlenowe - Actinomyces
Mycobacterium prątki wybitnie tlenowe generalnie wolnorosnące * typowe wolnorosnące: 10-14 dni, > 20gat. * szybko rosnące : 5-7 dni, > 20 gat. kwasooporne: niewrażliwe na odbarwianie kwaśnym alkoholem (metoda Ziehl-Neelsena!!!) * w ścianie kom. ok. 40-60% lipidów: kwas mykolowy, glikolipidy, arabinogalaktan
Prątki - chorobotwórczość chorobotwórcze: wywołujące klasyczną * gruźlicę proces przewlekły (zakażenie pierwotne+ powiększenie okolicznych węzłów chłonnych) - M. tuberculosis prątek ludzki - M. bovis prątek bydlęcy (gł. gruźlica kości) - M. africanum gruźlica w Afryce - M. microti gruźlica zwierząt * trąd M. leprae prątki trądu nie rosną na podłożach sztucznych!!! * zmiany atypowe - w płucach, węzłach, skórze, przewodzie pokarmowym... - prątki inne niż gruźlicze MOTT mycobacteria other than tuberculosis, saprofityczne: ucho, mastka, j. ustna..
Zapadalność / 100.000 - WHO 2006 czerwony = >300 pomarańczowy = 200-300 żółty = 100-200 zielony 50-100 niebieski = <50 szary - brak danych
Corynebacterium maczugowce tlenowe C. diphteriae maczugowiec błonicy nosicielstwo w gardle, wytwarza silną egzotoksynę * błonica gardła i migdałków z objawami ogólnymi: zap. mięśnia sercowego, neuropatia, ciężka postać krup (duża śmiertelność) obecnie rzadko - szczepionka D - anatoksyna (DTP), wzrost zakażeń w latach 90-tych - zakażenia od osób z dawnego ZSRR
Erisipelothrix rusiopathiae włoskowiec różycy, cienkie Gram(+) pałeczki * świnie, ryby, kraby, drób, gryzonie * zakażenia skóry czasami z odczynem węzłowym.. posocznica * zawodowe, rzadko
Listerioza powszechne w środowisku: woda, dzikie, domowe zwierzęta (owce), pokarmy Listeria monocytogenes pasożyt wewnątrzkomórkowy, zakażenia u osób starszych, płodu, noworodków
Nocardia asteroides tlenowe promieniowce zakażenia egzogenne - promieniowce bytują glebie, butwiejących liściach, sianie.. (charakterystyczny zapach) nokardioza: postać płucna, ropnie w mózgu, nerkach... w ciepłych krajach: zmiany skórne stopa madurska (często ze Streptomyces, Actinomadura...)
Podstawowe grupy bakterii Gram-ujemnych ziarniaki, ziarenkowce tlenowe beztlenowe pałeczki - różne grupy: jelitowe, duże, rodzina: Enterobacteriaceae niefermentujace zakrzywione (przecinkowce) małe, kokopałeczki, beztlenowe spiralne, krętki riketsje, chlamydie, mykoplazmy
Ziarniaki Gram-ujemne tlenowe Neisseria N. meningitidis dwoinki zap. opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa N. gonorrhoeae dwoinki rzeżączki, nieleczona - niepłodność Moraxella catarrhalis - jamie ustnej beztlenowe Veilonella - w jamie ustnej
Pałeczki Gram-ujemne jelitowe, duże - rodzina: Enterobacteriaceae E coli, Klebsiella, Salmonella, Shigella, Proteus, Enterobacter.. niefermentujące Pseudomonas, Acinetobacter zakrzywione (przecinkowce) Vibrio, Campylobacter, Helicobacter małe, kokopałeczki E.coli Haemophilus, Bordetella, Brucella, Pasteurella, Francisella, Gardnerella, Legionella beztlenowe Bacteroides, Fusobacterium
Pałeczki Gram(-) jelitowe, duże rodzina: Enterobacteriaceae kolonizują przewód pokarmowy ludzi i zwierząt (kał), wszechobecne w środowisku droga przenoszenia: fekalno-oralna, pokarmy, woda.. pierwotnie patogenne - zakażenia żołądkowojelitowe: Salmonella, Shigella, niektóre E. coli większość: zakażenia oportunistyczne drogi moczowe, rany, ropnie, posocznice, zap. płuc, kości, opon mózg-rdz : E. coli, Klebsiella, Proteus, Providencia, Morganella, Serratia, Citrobacter, Enterobacter.. Yersinia pestis dżuma Y. pseudotuberculosis - zap.węzłów chł. krezki Y. enterocolitica zap. jelita cienkiego i okrężnicy E.Coli K.pneumoniae
Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące tlenowe, nie fermentują glukozy, b. małe wymagania środowisko zewnetrzne, wilgotne: woda, gleba, ścieki, odpady... zakażenia oportunistyczne, szpitalne, oporne na antybiotyki Pseudomonas aeruginosa Stenotrophomonas maltophilia, Burkholderia cepacia Acinetobacter baumannii
Pałeczki Gram-ujemne oksydazo(+), zakrzywione, ruchome, przecinkowce Vibrio cholerae cholera, typ O1 żródło: chory, nosiciel, droga fekalno-oralna woda, żywność V. parahaemolyticus biegunki lżejsze, niedogotowane owoce morza
Helicobacter pylori - ureaza(+), kolonizuje odźwiernik, - przewlekłe zap. żołądka i dwunastnicy - szczepy caga+ bardziej toksyczne rak żołądka, chłoniaki
Campylobacter jejuni biegunki (lekkie) najczęstszy czynnik etiologiczny biegunek na świecie, na ogół nie izolowany (wymaga selektywnych podłoży)
Pałeczki Gram-ujemne małe, kokopałeczki różna chorobotwórczość i wymagania wzrostowe-duże Haemophilus influenzae nosicielstwo w nosogardzieli, człowiek, zapalenia opon-mózgowo- rdzeniowych - szczepionka, zap.ucha śr., zatok, oskrzeli, oka, tkanki podskórnej... Bordetella pertussis krztusiec (toksyny, adhezyny), człowiek, szczepionka, Brucella B. abortus, B.melitiensis, B.suis bruceloza, odzwierzęca Francisella tularensis tularemia, Legionella pneumophila - zapalenia płuc, aerozol wodny, klimatyzacja
Bakterie spiralne: Borrelia burgdorferi - borelioza Treponema pallidum - kiła Leptospira interrogans - leptospiroza
Bakterie spiralne Borrelia burgdorferi - borelioza, choroba odkleszczowa Treponema pallidum - kiła Leptospira interrogans - leptospiroza
Borrelia burgdorferi sensu lato Genogatunki: B. burgdorferi sensu stricto B. garinii (E, A) B. afzelii (E) B. valaisiana (E)? A14S (Am. Płn., E. Wsch.) Rozpoznanie - objawy kliniczne + przeciwciała IgM, IgG
Riketsje * Rickettsia prowazeki - tyfus plamisty *Coxiella burnetti - gorączka Q *Rickettsia conori - gorączka plamista Chlamydie * Chlamydia trachomatis jaglica, STD - niepłodność * Chlamydophila pneumoniae Bartonella hensele - choroba kociego pazura