Własność i władanie rzeczami

Prawo rzymskie i tradycja romanistyczna IX/2017 2018 Własność i władanie rzeczami Jakub Urbanik Katedra Prawa Rzymskiego i Antycznego Wydziału Prawa i Administracji U.W.

Syllabus Władztwo nad rzeczami. Władztwo faktyczne a prawne, posiadanie. Problemy z definicją (i granicami prawa własności): prawa właściciela: do Rzymu po kodyfikacje. Przedmiot prawa własności: rzecz i jej podziały. Typy własności wstęp Inst. VI VII 23 25 I. U podstaw V 1 5.2.1 3.1 3 Stein/Shand Rozwadowski

Co to jest własność

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa?

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści jak można ją określić?

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści jak można ją określić? szczególność własności

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści jak można ją określić? szczególność własności wyłączność ochrona erga omnes

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści jak można ją określić? szczególność własności najszersza (?) treść wyłączność ochrona erga omnes

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści jak można ją określić? szczególność własności najszersza (?) treść wyłączność ochrona erga omnes actio in rem skarga rzeczowa

Co to jest własność kiedy powstaje pojęcie własności władztwa? do czego własność służy? Hume, Smith i utylitaryści jak można ją określić? szczególność własności najszersza (?) treść wyłączność ochrona erga omnes actio in rem skarga rzeczowa różne postawy metodologiczne i ideologiczne

Prehistoria własności Wykład VI XIII

Prehistoria własności Własność: między indywidualnością, a interesem wspólnoty Wykład VI XIII

Prehistoria własności Własność: między indywidualnością, a interesem wspólnoty Kto jest beneficjentem własności? Wykład VI XIII

Prehistoria własności Własność: między indywidualnością, a interesem wspólnoty Kto jest beneficjentem własności? gens (tutela i curatela legitima) Wykład VI XIII

Prehistoria własności Własność: między indywidualnością, a interesem wspólnoty Kto jest beneficjentem własności? gens (tutela i curatela legitima) consortium ercto non cito Wykład VI XIII

treść prawa własności : niegraniczona? własność święta i nieograniczona? problemy metodologiczne problemy ideologiczne

treść prawa własności : niegraniczona? własność święta i nieograniczona? problemy metodologiczne problemy ideologiczne Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Prawa te to: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi. Art. XVII. Ponieważ własność jest prawem nietykalnym i świętym, przeto nikt jej pozbawionym być nie może, wyjąwszy wypadki, gdy potrzeba ogółu, zgodnie z ustawą stwierdzona, niewątpliwie tego wymaga, a i to tylko pod warunkiem sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania.

treść prawa własności : niegraniczona? własność święta i nieograniczona? problemy metodologiczne problemy ideologiczne Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Prawa te to: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi. Art. XVII. Ponieważ własność jest prawem nietykalnym i świętym, przeto nikt jej pozbawionym być nie może, wyjąwszy wypadki, gdy potrzeba ogółu, zgodnie z ustawą stwierdzona, niewątpliwie tego wymaga, a i to tylko pod warunkiem sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania. Pierre-Joseph Proudhon

treść prawa własności : niegraniczona? własność święta i nieograniczona? problemy metodologiczne problemy ideologiczne la propriété c est le vol! Art. II. Celem wszelkiego zrzeszenia politycznego jest utrzymanie przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka. Prawa te to: wolność, własność, bezpieczeństwo i opór przeciw uciskowi. Art. XVII. Ponieważ własność jest prawem nietykalnym i świętym, przeto nikt jej pozbawionym być nie może, wyjąwszy wypadki, gdy potrzeba ogółu, zgodnie z ustawą stwierdzona, niewątpliwie tego wymaga, a i to tylko pod warunkiem sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania. Pierre-Joseph Proudhon

treść prawa własności : niegraniczona? definicja? jak można definiować własność? pozytywne/negatywne elementy definicji

Własność definicja?

Własność definicja? I. 2.4.4. Cum autem finitus fuerit usus fructus, revertitur scilicet ad proprietatem et ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. A skoro skończy się ususfructus, powraca do własności i od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą...

P. Dubl. 33 (9.07.513) )ρὸς τω ἀ)ὸ τοῦ νῦν τοὺς )ρια6ένους Πα)νούθιον καὶ Ἰούλιον κρατεῖν καὶ κυριεύειν ἐξ ἴσου 6έρους ἡ6ίσεως τοῦ αὐτοῦ καὶ ἐώνηνται 6οναστηρίου ἐξ ὁλοκλήρου, ὅσων δʼ ἄν ἐστιν 6ενη6άτων, καὶ )αντὶ δικαίῳ αὐτοῦ ἀ)ʼ ἐδάφους 6έχρι )αντὸς ὕψους, ὡς )ρογέγρα)ται, καὶ ἐξουσίαν ἔχεινδιοικεῖν, οἰκονο 6εῖν, ἐ)ιτελεῖν )ερὶ αὐτοῦ, βελτιοῦν, φιλοκαλεῖν, καθελεῖν, ἀνοικοδο6εῖν, 6ετασχη6ατίζειν, ἐν οἵᾳ βούλονται ὄψει καὶ διαθέσει, εἰς κληρονό6ους καὶ διαδόχους )αρα)έ6)ειν, ἑτέροις ἐκ)οιεῖν καὶ ἀ)οχαρίζε σ θαι καθʼ ὃν βούλονται τρό)ον, ἀνε)ικωλύτως.

P. Dubl. 33 (9.07.513) Eulogios oświadcza, że z wolną, niezależną i stałą wolą, sprzedał i przekazał do całkowitej własności od chwili obecnej po wsze czasy a od tej chwili nabywca Paphoutios posiada i ma tę celę, którą kupił w całości, tyle ile miałaby izb, a i podwórko przed nimi, ze wszystkimi prawami od podłogi aż po sam dach, jak wyżej powiedziano, a także ma prawo mieszkać, zarządzać, dysponować, ulepszać, remontować, zburzyć, przebudować, przeprojektować, jak tylko by chciał, a także przekazać swoim dziedzicom i następcom, podarować innym, albo dać w darze, jakby chciał, i bez żadnej przeszkody

itemque iis ea omnia habere possidere uti fruique liceto. HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Lex Antonia de Termessibus (CIL I, 204), plebiscyt, 71 pne) ustanawiający przymierze między Rzymem, a miastem Termessos, jako leiberei amicei socieique populi Romani (5) Jakie byłyby rzeczy publiczne lub prywatne Termesyńczyków w Pizydii, poza wydzierżawionymi budynkami i gruntami, przed wojną z Mitrytadesem, co zostało uczynione względem nim uprzednio,i które z tych rzeczy wcześniej mieli, posiadali, lub używali i pobierali z nich pożytki, a których z własnej woli, by się nie pozbyli, to wszystko, jak było i jest Termeseńczyków w Pizydii, tak dale niech będzie; i niech wolno im będzie to wszystko mieć, posiadać, używać i pobierać pożytki... itemque iis ea omnia habere possidere uti fruique liceto. HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Habere: możność dysponowania fizyczne zużycie prawne zużycie fizyczne przetworzenie prawne przetworzenie HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Habere: możność dysponowania fizyczne zużycie ścięcie drzewa prawne zużycie wyzwolenie niewolnika fizyczne przetworzenie stodoła przebudowana w dom prawne przetworzenie ustanawiamy służebność przechodu dla sąsiada HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Possidere prawo władztwo faktyczne animus chęć posiadania dla siebie corpus fizyczne władnie rzeczą HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Possidere Własność, a posiadanie: wstęp prawo władztwo faktyczne animus chęć posiadania dla siebie corpus fizyczne władnie rzeczą HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Possidere Własność, a posiadanie: wstęp prawo władztwo faktyczne animus chęć posiadania dla siebie corpus fizyczne władnie rzeczą kto ma prawo posiadania? HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Possidere Własność, a posiadanie: wstęp prawo władztwo faktyczne animus chęć posiadania dla siebie corpus fizyczne władnie rzeczą kto ma prawo posiadania? Possidere = właściciel może mieć rzecz pod swoją kontrolą HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Uti HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Uti możność używania z rzeczy HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Uti możność używania z rzeczy używanie rzeczy: korzystanie z niej salva rei substantia (nie można rzeczą dysponować, ani jej zniszczyć) HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Frui możność pobierania owoców (pożytków) salva rei substantia

Frui możność pobierania owoców (pożytków) salva rei substantia Pożytki naturalne prawne zbiory, młode zwierząt, mleko, mąka, ruda w kopalni, owoce. czynsz za wynajem

Frui możność pobierania owoców (pożytków) salva rei substantia Pożytki naturalne prawne zbiory, młode zwierząt, mleko, mąka, ruda w kopalni, owoce. czynsz za wynajem Nie są pożytkami: dzieci niewolników pozostałości po zniszczeniu rzeczy odsetki (pieniądz sterylny )

Inne uprawnienia Wykład X prawo rei vindicatio actio negatoria skarga

Inne uprawnienia Wykład X żądania wydania rzeczy prawo rei vindicatio actio negatoria skarga

Inne uprawnienia Wykład X żądania wydania rzeczy prawo rei vindicatio actio negatoria skarga powstrzymania innych od wpływu na rzecz

Inne uprawnienia Wykład X żądania wydania rzeczy prawo rei vindicatio actio negatoria skarga powstrzymania innych od wpływu na rzecz prawo własności skuteczne erga omnes

Treść prawa własności ius possidendi (posiadanie) > ius fruendi (pożytki) ius utendi (używanie) => ad abusum, ius abutendi (zużycie) ius disponendi/alienandi (dysponowanie/wyzbycie się) HABERE POSSIDERE UTI FRUI

Próby definiowania w czasach późniejszych

Definicje Irnerius: uti, frui et rem consumere, et omnino id quod super ea re sibi libet facere - używanie, pobieranie pożytków oraz zużycie rzeczy oraz robienie z nią wszystkiego, co nam się podoba

Definicje Baldus: dominium absolute dictum, est plena proprietas cum alienandi potentia władanie nazwane w pełni to pełna własność wraz możnością pozbycia się

Definicje Bartolus: dominium est ius de re corporali perfecte disponendi, nisi lege prohibeatur władanie to prawo dysponowania w sposób zupełny rzeczą materialną, o ile nie jest to zabronione ustawą D. 1.5.4 pr. (Florentinus): liberatas est naturalis facultas eius quidem cuique facere libet, nisi si quid aut vi aut iure prohibetur

Wolność D. 1.5.4 pr. (Florentinus): liberatas est naturalis facultas eius quidem cuique facere libet, nisi si quid aut vi aut iure prohibetur Wolność to naturalna możliwość czynienia tego, co się komu podoba, o ile nie zabrania tego ani siła, ani prawo

ABGB 1811 354. Własność uważana, jako prawo, jest to władza rozrządzania istotą i pożytkami rzeczy według upodobania, z wyłączeniem od tego każdego drugiego. 362. Na zasadzie prawa wolnego rozrządzenia swoją własnością, może w ogólności właściciel zupełny, używać rzeczy swojej według upodobania, lub też zupełnie jej nie używać; może ją zniszczyć w całości lub w części na drugiego przenieść; albo też bezwarunkowo zrzec się jej czyli onęż opuścić.

Code civile 1804 Art. 544. Własność jest prawem użytkowania z rzeczy i rozrządzania niemi w sposób najrozciąglejszy, byleby nie był z nich czyniony użytek ustawami lub urządzeniami zabroniony. Art. 545. Nikt nie może być zmuszonym do odstąpienia swej własności, wyjąwszy na użytek publiczny, i to za słusznem poprzedniem wynagrodzeniem.

BGB 903 Befugnisse des Eigentümers: Der Eigentümer einer Sache kann, soweit nicht das Gesetz oder Rechte Dritter entgegenstehen, mit der Sache nach Belieben verfahren und andere von jeder Einwirkung ausschließen. element pozytywny element negatywny element ekluzywny Właściciel rzeczy może postąpić z rzeczą wedle swego upodobania i wyłączyć innych od wszelkiego na nią oddziaływania, o ile nie sprzeciwiają się temu ustawa lub prawa osób trzecich.

BGB 903 Befugnisse des Eigentümers: Der Eigentümer einer Sache kann, soweit nicht das Gesetz oder Rechte Dritter entgegenstehen, mit der Sache nach Belieben verfahren und andere von jeder Einwirkung ausschließen. element pozytywny element negatywny element ekluzywny Właściciel rzeczy może postąpić z rzeczą wedle swego upodobania i wyłączyć innych od wszelkiego na nią oddziaływania, o ile nie sprzeciwiają się temu ustawa lub prawa osób trzecich. Belieben Willkür

Kodeks Cywilny, art 140 W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Własność w Rzymie

Własność archaiczna w Rzymie Kto jest beneficjentem własności? gens (tutela i curatela legitima. consortium ercto non cito archaiczna własność rzymska: względna? (Kaser)

Legis actio sacramento in rem G. 4.16: Jeśli procesowano się co do rzeczy, rzeczy ruchome i ożywione, które można było przynieść lub doprowadzić przed urzędnika, tak windykowano przed urzędnikiem: ten, który windykował, trzymał tyczkę, potem samą rzecz chwytał, na przykład niewolnika, i tak mówił: HUNC EGO HOMINEM EX IURE QUIRITIUM MEUM ESSE AIO SECUNDUM SUAM CAUSAM, SICUT DIXI, ECCE TIBI VINDICTAM IMPOSUI (oto oświadczam, że ten niewolnik jest mój wedle prawa Kwirytów, wedle swej przyczyny, tak jak powiedziałem, oto wobec ciebie nałożyłem nań laskę) i w tej chwili dotykał niewolnika tyczką. Jego przeciwnik podobnie mówił i czynił.

własność niegraniczona? rzeczywistość rzymska: prawa sąsiedzkie actio aquae pluviae arcendae interdictum de glandis ferendis ród współwłasność Prawa innych osób > koncepcja prawo podmiotowe

własność niegraniczona? prawo publiczne? samoograniczenia Wykład XIII ustanawianie praw dla innych osób umowy niewolnicy

własność niegraniczona? prawo publiczne? samoograniczenia Wykład XIII ustanawianie praw dla innych osób umowy niewolnicy male enim nostro iure uti non debemus (G. I 53) nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa

własność niegraniczona? male enim nostro iure uti non debemus (G. I 53) nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa nullus videtur dolo facere, qui suo iure utitur (D. L 17.55, Gaius) nie działa podstępnie ten, kto korzysta ze swego prawa

własność niegraniczona? male enim nostro iure uti non debemus (G. I 53) nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa Francja: jurydykcyjna doktryna abus de droit Niemcy: Belieben a Willkür Indywidualistyczna doktryna common law nullus videtur dolo facere, qui suo iure utitur (D. L 17.55, Gaius) nie działa podstępnie ten, kto korzysta ze swego prawa

własność niegraniczona? male enim nostro iure uti non debemus (G. I 53) nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa Francja: jurydykcyjna doktryna abus de droit Niemcy: Belieben a Willkür Indywidualistyczna doktryna common law Art. 5 k.c. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współ-życia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. nullus videtur dolo facere, qui suo iure utitur (D. L 17.55, Gaius) nie działa podstępnie ten, kto korzysta ze swego prawa

własność wedle ius civile tylko dla obywateli peregryni mają zapewnioną wieczystą auctoritas ograniczenia

Plena in re potestas? ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą...

Plena in re potestas? co to jest RES w prawie rzymskim? ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą...

Plena in re potestas? co to jest RES w prawie rzymskim? rzecz, majątek, spór, zobowiązanie (II i III księga Instytucji Gaiusa ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą...

Plena in re potestas? co to jest RES w prawie rzymskim? rzecz, majątek, spór, zobowiązanie (II i III księga Instytucji Gaiusa podziały rzeczy ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam habere in re potestatem. od tego czasu pan gołej własności, zaczyna mieć pełne władztwo nad rzeczą...

Podziały rzeczy res extra commercium poza obrotem res in commercio w obrocie res divini iuris prawa boskiego res humani iuris prawa ludzkiego publicae privatae

Podziały rzeczy in patrimonio w majątku res in commercio w obrocie extra patrimonium poza majątkiem res extra commercium res nullius (rzecz niczyja) hereditas iacens (spadek nieobjęty) poza obrotem res divini iuris, res publicae

Res divini iuris sacrae religiosae sanctae

Res humani iuris res publicae rzeczy publiczne (res extra commercium) res privatae rzeczy prywatne (res in commercio)

Res privatae res corporales materialne res incorporales niematerialne zobowiązania spadek, służebności

Res privatae res corporales materialne res incorporales niematerialne współczesne rozwiązania: zobowiązania spadek, służebności Art. 45 k.c.: Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne. energia, prawa autorskie i pokrewne (intellectual property) zwierzęta

Res privatae res mobiles ruchome res immobiles nieruchomości res semimoventes samoporuszające

Res privatae res mobiles ruchome res immobiles nieruchomości res semimoventes samoporuszające różna ochrona interdyktalna, różny czas zasiedzenia

Res privatae rzeczy oznaczone gatunkowo (zamienne) rzeczy oznaczone indywidualnie res quae pondere numero mensura constant rzeczy, które oznacza wagą, liczbą, miarą zużywalne niezużywalne genus perire non censetur (glossa ad CJ. VIII 37[38].8) uważa się, że gatunek nie może zginąć

Res privatae podzielne niepodzielne pojedyńcze zbiorowe złożone

Res privatae res nec mancipi res mancipi

Res privatae res nec mancipi res mancipi TUlp. 19.1. Wszystkie rzeczy są albo mancypowalne, albo nie. Rzeczami mancypowalnymi są grunty na ziemi italskiej, tak wiejskie, jak na przykład pole, jak i miejskie czyli dom. także służebności gruntów wiejskich, jak droga, przejście, przepęd, ciągnienie wody; także niewolnicy i czworonożne zwierzęta, które ujarzmia się przez kark lub grzbiet, na przykład woły, konie, muły, osły; pozostałe rzeczy są niemancypowalne. Słonie i wielbłądy, choć ujarzmia się grzbietem lub karkiem, nie są mancypowalne, ponieważ zaliczają się do dzikich zwierząt.

Res privatae res mancipi nabywane za pomocą rytuału wobec 5 świadków (mancipatio), albo urzędnika (in iure cessio). res nec mancipi nabywane w sposób nieformalny, zwykłym wręczeniem

Res privatae res mancipi nabywane za pomocą rytuału wobec 5 świadków (mancipatio), albo urzędnika (in iure cessio). res nec mancipi nabywane w sposób nieformalny, zwykłym wręczeniem co się dzieje z res mancipi przekazaną przez tradycję?

Titus sprzedał Aulusowi osła, po 3 dniach polecił swojemu niewolnikowi doprowadzić go do domu kupca. Osioł po 3 tygodniach uciekł, wreszcie po jakimś czasie wałęsającego się zwierzaka znalazł Sempronius. Kto może wystąpić o jego zwrot?

Titus sprzedał Aulusowi osła, po 3 dniach polecił swojemu niewolnikowi doprowadzić go do domu kupca. Osioł po 3 tygodniach uciekł, wreszcie po jakimś czasie wałęsającego się zwierzaka znalazł Sempronius. Kto może wystąpić o jego zwrot? co się dzieje z res mancipi przekazaną przez tradycję?

Za tydzień Między rei vindicatio a actio Publiciana typy własności w prawie rzymskim. Ownership in equity/ownership in law. Własność podzielona. Trust Ochrona władania rzeczami: Proces legisakcyjny/formułkowy (powtórzenie): struktura skargi. Właściciel kwirytalny a właściciel bonitarny aequitas ponad ius civile. Instytucje procesowe: Znaczenie klauzuli restytutoryjnej. Condemnatio pecuniaria a ius iurandum in iure. Posiadanie i jego ochrona. Interdykty posesoryjne i mechanizm ich działania. Ochrona wynikająca ze stosunków sąsiedzkich: actio negatoria, operis novi nuntiatio, cautio damni infecti. Inst. VII 25 X 44 45 U podstaw V 2.3 2.5 II 2.2