Nierówności w zdrowiu spowodowane paleniem tytoniu Witold Zatoński Warszawa, 16 listopada 2011
Palenie tytoniu wywołuje w Europie, więcej szkód zdrowotnych niż alkohol, nadciśnienie tętnicze, otyłość, wysoki poziom cholesterolu i choroby zakaźne razem wzięte. Źródło: Zatoński W (ed.) with Mańczuk M, Sulkowska U, and the HEM Project team. Closing the health gap in European Union. Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, 2008. Available from: http://www.hem.waw.pl 2
Prawdopodobieństwo zgonu przed ukończeniem 65 r.ż., w krajach UE, 2008* Kobiety Mężczyźni 7% 7% 7% 8% 8% 8% 8% 8% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 10% 10% 11% 11% 12% 13% 13% 13% 14% 15% 16% 16% 17% 23% Hiszpania Grecja Włochy Luksemburg Szw ecja Austria Portugalia UE15 Francja Finlandia Słowenia Niemcy Irlandia Holandia Belgia Wlk. Bryt. Czechy Dania Polska Słowacja Estonia UE10 Bułgaria Rumunia Węgry Łotwa Litwa Rosja Szwecja Hiszpania Włochy Luksemburg Irlandia Wlk. Bryt. Hiszpania UE15 Austria Grecja Niemcy Belgia Dania Francja Portugalia Finlandia Słowenia Czechy Polska UE10 Słow acja Bułgaria Rumunia Węgry Estonia Łotwa Litwa Rosja 12% 13% 13% 14% 14% 15% 15% 16% 16% 16% 17% 18% 18% 18% 18% 19% 20% 23% 30% 31% 31% 32% 32% 34% 36% 40% 42% 54% Bardzo istotne różnice w Europie: Jedynie 7% kobiet w Hiszpanii umiera przed 65 rokiem życia Ponad 50% mężczyzn w Rosji nie dożywa wieku 65 lat 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% * 2005: Belgia; 2006: Dania, Niemcy, Rosja; 2007: Włochy 3
Udział tytoniu w różnicy w oczekiwanej długości życia pomiędzy UE10 i UE15, 2002 Różnica przypisana do tytoniu Grupa wieku Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) mężczyźni Różnica przypisana do tytoniu (lata) % 35-64 3.80 1.75 46% kobiety Grupa wieku Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) Różnica przypisana do tytoniu (lata) % 35-64 1.42 0.28 20% 4
Zmiany w postawach wobec palenia w Polsce, 1974-2010 5
65 60 55 50 Odsetek codziennych palaczy w Polsce (wśród osób w wieku 20 i więcej lat), 1974-2010 Mężczyźni 62.4 54.8 50.5 30 25 20 Kobiety 18.6 26.1 25.4 23.5 25.8 25.2 22.1 % 45 44.6 43.4 % 15 40 41.4 10 35 35.1 5 30 1974 1985-1989 1990-1994 1995-1999 2000-2004 2005-2008 2009-2010 0 1974 1985-1988 1990-1994 1995-1999 2000-2004 2005-2008 2009-2010 Źródło: dane Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Sklodowskiej-Curie (1974-2008), Globalny sondaż dotyczący używania tytoniu przez osoby dorosłe (GATS) (2009-2010) 6
Narażenie na dym tytoniowy (w %) w zakładach pracy i lokalach gastronomicznych w Polsce przed (VII 2009) i po wprowadzeniu zakazu palenia (II i X 2011 r.) 7
Umieralność z powodu nowotworów płuca, mężczyźni, Polska W mu ena s an 001 óps cal upop i ik 000, nnyzcł wozyr adnat cśo ln ar ei i ij W s an óps dnat 01 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 35-44 45-54 110 99 88 77 66 55 44 33 22 11 0 1950 1970 1990 2010 350 300 250 200 150 100 50 0 1950 1970 1990 2010 440 330 220 110 1950 1970 1990 2010 55-64 65-74 550 0 1950 1970 1990 2010 8
Najważniejsze wyzwania 9
Efektywne finansowanie polityki ograniczającej używanie tytoniu ze środków pochodzących z podatku akcyzowego od wyrobów tytoniowych Wprowadzenie w życie progresywnej polityki podatkowej i cenowej odnośnie wyrobów tytoniowych Medykalizacja leczenia uzależnienia od tytoniu Wprowadzenie obrazkowych ostrzeżeń zdrowotnych na paczkach papierosów 10
Rekomendacje uczestników Konferencji Ministerialnej UE Solidarność w zdrowiu. Wyrównanie różnic zdrowotnych między krajami Unii Europejskiej (Poznań, 7-8 listopada 2011) Aby zamknąć lukę zdrowotną pomiędzy państwami członkowskimi UE, konieczne jest skupienie polityki zdrowotnej na programach związanych z prewencją i promocją zdrowia. Dotyczy to zwłaszcza krajów Europy środkowej i wschodniej. Kluczowym elementem programów prewencyjnych oraz promujących zdrowie powinno być wzmacnianie polityki ograniczającej używanie tytoniu. Prowadzenie progresywnej polityki podatkowej i cenowej odnośnie wyrobów tytoniowych może stanowić impuls niezbędny do wzmocnienia polityki ograniczającej używanie tytoniu w UE. Przykład Francji pokazuje, że gwałtowny wzrost podatków od wyrobów tytoniowych przyczynia się do szybkiego spadku spożycia papierosów oraz natychmiastowej poprawy wskaźników zdrowotnych. Jednocześnie zaobserwowano błyskawiczny wzrost dochodów pochodzących z akcyzy na wyroby tytoniowe. Kraje mające wkrótce objąć Prezydencję UE zadeklarowały podjęcie inicjatywy zmierzającej do harmonizacji polityki podatkowej dotyczącej wyrobów tytoniowych w Unii Europejskiej. 11
Czarny: dzienne spożycie papierosów per capita we Francji (dane dla osób w wieku 15 i więcej lat) Niebieski: cena papierosów we Francji (dane uwzględniają inflację, 1990=100) Źródło: Peto R, 2011 300 Spożycie 200 Cena 100 0 12
FRANCJA 1950-2009. Śmiertelność zw. z rakiem płuca wśród kobiet i mężczyzn w wieku 35-44 lat Współczynnik umieralności / 100 000, standaryzowany wg wieku* *Średnia roczna wartość z liczona dla dwóch pięcioletnich grup wiekowych Źródło: Peto R, 2011 13
14 Government income from tobacco, Wpływy z akcyzy od wyrobów tytoniowych 12 Billions, 2007 euros 10 Miliardy EURO (wg wartości w 2007 r.) 8 6 4 2 0 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Źródło: Peto R, 2011 14
15