powrót Słów kilka o temperamencie Temperament (z łaciny temperamentum umiar) to zespół pewnych, względnie stałych cech osobowości, charakterystycznych dla danej jednostki, przejawiających się w jej zachowaniu, procesach psychicznych zwłaszcza zaś emocjonalnych. Cechy temperamentu są symptomami szybkości i siły reakcji, aktywności, ruchliwości, odporności na stresy, stałości postaw emocjonalnych, wrażliwości zmysłowej i emocjonalnej. Coś o Hipokratesie Najbardziej znanego podziału temperamentów dokonał Hipokrates (V w. p.n.e.), wyróżniając 4 typy: 1) choleryk urodzony przywódca, energiczny, porywczy, człowiek czynu, 2) flegmatyk powolny, zrównoważony, dowcipny, pogodny, obserwator, wytrwały i konsekwentny w działaniu, 3) melancholik perfekcjonista, uczuciowy, wrażliwy, wierny przyjaciel, podatny na zmiany nastroju, 4) sangwinik człowiek o żywym i zmiennym usposobieniu, wesoły, pogodny, towarzyski, gadatliwy, zapominalski. Na początku naszych rozważań warto zaznaczyć, że nie ma lepszych lub gorszych typów temperamentów, tak samo jak nie ma temperamentów czystych. Prawdopodobnie w każdym opisanym poniżej typie temperamentu znajdziesz kilka swoich cech, jednak ten typ, w którym będzie ich najwięcej jest typem dominującym. Twój temperament jest darem dla Ciebie i pozwala Ci na ciągły rozwój. Dobrze jest poznać swój temperament, bo to ułatwia poznawanie siebie. A znajomość siebie czy też umiejętność rozpoznania temperamentu drugiego człowieka jest istotna i może okazać się pomocna w budowaniu naszych relacji z innymi. Warto zwrócić uwagę na trzy sprawy: po pierwsze, w naszym postępowaniu należy wykorzystać te dobre skłonności, które mamy od Boga w swoim temperamencie, po drugie trzeba pracować nad tymi skłonnościami, które są szczególnie dokuczliwe w naszym temperamencie i po trzecie trzeba rozwijać to, co w danym temperamencie jest najsłabsze, czego nam najbardziej brakuje. Podane poniżej opisy temperamentów są ułożone alfabetycznie co nie oznacza, że kolejność 1 / 8
stanowi w jakikolwiek sposób ranking. Choleryk (gr. chole żółć, stąd "żółć go zalewa")- charakteryzuje go silne przeżywanie emocji oraz duża energia życiowa i aktywność. Głównym pragnieniem choleryków jest dominacja, od innych z kolei oczekują podporządkowania się i uznania dla swojej ciężkiej pracy. Cholerycy bywają uparci, a ich reakcje na bodźce są szybkie i często nieprzemyślane. Często żałują wypowiedzianych słów. Są nastawieni na działania i kierowanie. Wzbudzają wśród ludzi zaufanie i respekt, często pracują dla potrzeb grupy. Są szybcy w działaniu, preferują pracę, którą mogą sami zorganizować. Lubią przewodzić i organizować pracę innym. Gdy ktoś się z nim nie zgodzi, denerwuje się, krzyczy, i może stać się agresywny. Choleryk to osobnik dominujący, władczy i wyraża to całą swoją postawą i sposobem gestykulowania (wysunięty w kierunku słuchaczy wskazujący palec, uderzanie pięścią w blat stołu). Jego twarz zazwyczaj wskazuje na to, że mocno się zastanawia, mało tam jest uśmiechu, raczej zaciśnięte usta i szczęki oraz zmarszczone czoło. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY CHOLERYKA: MOGĄCE UŁATWIAĆ KONTAKT MOGĄCE Z UTRUDNIAĆ INNYMI: KONTAKT Z INNYMI: Urodzony przywódca, dynamiczny Wewnętrznie zdyscyplinowany Konsekwentnie dąży do realizacji obranego celu, ma potrzebę zmian Praktyczny, ocenia wszystko miarą przydatności lub sensowności Posiada doskonały zmysł organizacyjny Szybko chwyta problem i znajduje dla niego często zaskakujące rozwiązanie Szybki, odważny, zdecydowany w działaniach, niezależny Ma pewność, że sprosta trudnościom, Mało uczuciowy, jest niewrażliwy, przez pobudzany niewspółczujący i motywowany Może nie liczyć się z ludźmi i manipulować innymi w celu osiągnięcia celu Bywa niegrzeczny i nietaktowny 2 / 8
Niechętnie przyznaje się do własnych błędów, niełatwo wybacza innym ich błędy Bywa uparty, apodyktyczny i dogmatyczny Często jest oddany pracy i nie umie odpoczywać Nie lubi szczegółów Łatwo traci panowanie nad sobą OGÓLNE WSKAZANIA DLA CHOLERYKÓW: Choleryk powinien wykorzystywać te dary, które mu Pan Bóg dał, a więc to, że jest stanowczy, że łatwo mu wypowiedzieć swoje zdanie, łatwo stanąć w obronie pokrzywdzonego, łatwo stanąć w obronie prawdy, że potrafi zachować zimną krew i zorganizować ludzi wtedy, gdy inni potracili głowy. Z drugiej strony, drogi choleryku, warto pamiętać, że bliźni to Twój brat i masz niepowtarzalną okazję ubogacić go swoimi naturalnymi cechami temperamentu. Warto czasami pamiętać o pokorze względem Pana Boga jak i swoich bliskich. Flegmatyk (gr. flegme śluz)- to osoba o wysokim poziomie samokontroli, zrównoważona emocjonalnie, łagodna, solidna, nieufna i zachowująca dystans, dyplomatyczna, pojednawcza, cierpliwa, cicha, dowcipna, potrafiąca poświęcić dużo czasu sprawie czy człowiekowi, lubiąca obserwować ludzi, potrafiąca współczuć, słuchać. Woli zabawę, a później pracę nie wymagającą pośpiechu i szybkiego tempa. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY FLEGMATYKA: MOGĄCE UŁATWIAĆ KONTAKT MOGĄCE Z UTRUDNIAĆ INNYMI: KONTAKT Z INNYMI: Spokojny, opanowany 3 / 8
Zrównoważony, dobry doradca i słuchacz Zgodny, uprzejmy, prostolinijny Kompetentny, wyraża przemyślane opinie Dobrze sprawdza się w trudnych warunkach życiowych, znosi niewygody Konsekwentny, wytrwały, cierpliwy Cichy, niewymagający Przewidujący i potrafiący Niechętnie znaleźć wyjście angażuje w trudnych się w działanie, sytuacjach brak mu entuzjazmu. Powolny, czasami leniwy. Chętniej jest obserwatorem niż uczestnikiem życia. Czasami zbyt późno dzieli się z innymi swoimi cennymi pomysłami i rozwiązaniami. Ma ostry, cięty, czasem dokuczliwy pełen sarkazmu humor. Unika odpowiedzialności, nie stawia sobie celów. Często niezdecydowany przez co może studzić zapał innych OGÓLNE WSKAZANIA DLA FLEGMATYKÓW: Szanowny flegmatyku wykorzystuj to, co przychodzi Ci łatwo. Wykorzystuj swój spokój, cierpliwość, delikatność, dystans do rzeczywistości, chłodne podejście do rzeczy, którymi wszyscy się emocjonują. Potrafisz uczyć innych krytycyzmu wobec tego, co jest powtarzane nieraz bezmyślnie w danym środowisku, ukazywać potrzebę dystansu wobec tego, co podawane jest w środkach przekazu. Flegmatyku pamiętaj jednak o pracy nad pokonywaniem twojego wewnętrznego oporu. Pamiętaj, że inni mają potrzeby, które możesz pomóc im zaspokoić. Rozwijaj swoją wrażliwość na świat, na człowieka, pozwól sobie na cieszenie się wszystkimi barwami świata. Melancholik (gr. melanos - czarny, chole żółć; prawdopodobnie stąd m.in. "czarne myśli") to osoba powściągliwa, wyciszona, spokojna, skłonna do zadumy. Czasami brakuje jej wiary w siebie. Lubi marzyć i oddawać się zadumie. Jest wrażliwa na krytykę swojej osoby i bywa mało elastyczna w zachowaniu. Melancholik jest stały w uczuciach w stosunku do osób, z którymi się zżyje. Uczucia te są głębokie i silne. Ostrożnie dobiera sobie przyjaciół. Jest wspaniałym słuchaczem i troszczy się o innych. Melancholik jest bardzo oszczędny. W pracy jest ceniony za 4 / 8
sumienność, wytrwałość i zorganizowanie. Łatwo podporządkowuje się narzuconej dyscyplinie. Jeśli coś robi, to bardzo dobrze, albo wcale się do tego nie zabiera. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY MELANCHOLIKA: MOGĄCE UŁATWIAĆ KONTAKT MOGĄCE Z UTRUDNIAĆ INNYMI: KONTAKT Z INNYMI: Ma bogatą, refleksyjną i głęboką naturę. Szczegółowo analizuje zjawiska i sytuacje. Staranny, uporządkowany perfekcjonista. Lubi pozostawać w cieniu na drugiej linii. Utalentowany, twórczy, dusza artystyczna. Sumienny i wytrwały, musi skończyć to co zaczął. Troskliwy, współczujący i wrażliwy. Oddany, wierny i skłonny Skłonny do poświęceń. do wpadania w smutny nastrój. Zbytu mocno skoncentrowany na swoim przeżywaniu i odczuwaniu. Zbyt długo pamięta wyrządzone zło i myśli o odwecie. Trudność w podejmowaniu decyzji. Podejrzliwy, łatwo go obrazić i dotknąć. Nieufny i nadmiernie krytyczny. Trudno go zadowolić, sceptyczny. Chętnie ucieka od rzeczywistości w świat marzeń OGÓLNE WSKAZANIA DLA MELANCHOLIKÓW: Drogi melancholiku, twoja wrażliwość i delikatność sprawiają, że często jesteś oparciem dla bliskich. Masz wrodzoną łatwość w zgłębianiu wiary, także w szukaniu głębszego kontaktu z Bogiem. Potrafisz cierpliwie słuchać i zatrzymać się nad problemami drugiego człowieka. Pamiętaj jednak, że nie zawsze warto być skupionym na sobie. Nie zrażaj się od razu trudnościami. Pamiętaj, że po nocy przychodzi dzień, a po burzy spokój. Ucz się wychodzić naprzeciw drugiemu człowiekowi. Pozwól sobie na odczuwanie chrześcijańskiego optymizmu i radości serca. Staraj się przezwyciężać to wszystko, co sprawia, że jesteś obrażony na świat i tak często nosisz w sobie ból, po nawet niewinnym słowie drugiego człowieka. 5 / 8
Sangwinik (łac. sanguis - krew) to osoba o optymistycznym podejściu do życia, otwarta na relacje, towarzyska, beztroska. Lubi być w centrum zainteresowania, władcza i dominująca, czasem dumna i spoglądająca na innych "z góry". Jest emocjonalna i spontaniczna, ma duże poczucie humoru, potrafi przyciągać do siebie ludzi. Tryska energią i entuzjazmem, jest twórcza, lubi komplementy, szybko się odwzajemnia. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY SANGWINIKA: MOGĄCE UŁATWIAĆ KONTAKT MOGĄCE Z UTRUDNIAĆ INNYMI: KONTAKT Z INNYMI: Energiczny, entuzjastyczny i ekspresywny. Otwarty, szczery i gadatliwy. Spontaniczny, żyje tu i teraz. Łatwo zawiera znajomości. Nie żywi uraz, łatwo przebacza, szybko przeprasza. Tryska pomysłami, szybko się zapala. Chętnie angażuje się do nowych działań i efektywnie zaczyna je realizować. Ciekawy, prostoduszny, dziecięcy, Niespokojny, ma dużo chaotyczny, osobistego zmienny. wdzięku. Głośny, mówi szybciej niż myśli, często krzykliwy. Łatwo się rozprasza, niezdyscyplinowany. Chętnie mówi o sobie, lubi popularność i bycie w centrum uwagi. Podatny na wpływy, łatwo daje się nabrać. Szybko się zniechęca i może mieć trudności z dokończeniem rozpoczętych zadań. Szybko traci pewność siebie. Często zapomina o obowiązkach. OGÓLNE WSKAZANIA DLA SANGWINIKÓW: 6 / 8
Drogi sangwiniku, wykorzystuj dar Boży jakim jest twoja spontaniczność, radość i optymizm. Możesz nimi obdarowywać ludzi szczególnie kiedy są smutni lub skłóceni. Może warto czasami poprosić bliskich, aby zwrócili Ci uwagę na sytuacje, kiedy jesteś nieodpowiedzialny lub kiedy nie liczysz się z tym, jak twoje słowa są odbierane. Może warto popracować nad obowiązkowością, odpowiedzialnością, refleksją oraz zdolnością do sięgania w głąb. Zamiast zakończenia. Na zakończenie chcieliśmy się podzielić przemyśleniami księdza biskupa Jana Szkodonia: Pisząc o temperamentach warto zwrócić jeszcze uwagę na dwa funkcjonujące schematy. Niektórzy mówią: Ja już taki jestem, inny nie będę. Skoro już taki jestem, takim mnie Pan Bóg stworzył, to mogę się nie przejmować moimi wadami. Nie wolno tak myśleć! Każdy temperament, każda cecha wrodzona jest darem, jest łaską, ale i zadaniem. Musimy wykorzystywać to, co dobre, zwalczać to, co słabe w danym temperamencie, pracować nad tym, czego nam najbardziej brakuje. Skoro taki jestem, to Bogu dzięki, ale skoro taki jestem, to Boże przebacz. Skoro taki jestem, to znaczy, że muszę nad sobą wciąż pracować. Drugie powiedzenie o pokrewnej treści: Muszę być sobą. Jeśli to powiedzenie oznacza, że nie mogę, będąc sangwinikiem, czynić z siebie na siłę melancholika, to jest to prawda, bo mam być świętym sangwinikiem, świętym cholerykiem, świętym melancholikiem czy flegmatykiem. Natomiast jeżeli to powiedzenie pomaga mi w usprawiedliwianiu moich grzechów, to nie jest to w porządku ani wobec Boga, ani wobec ludzi, ani wobec mnie samego. Mamy nadzieję, że przeczytany artykuł pomógł rozpoznać twój główny temperament. Życzymy powodzenia w poszukiwaniu szczęśliwego serca. Zespół Szczęśliwe Serca. Przy pisaniu artykułu korzystano z książek: 7 / 8
Jan Strelau, Temperament, osobowość, działanie, Warszawa 1985 Jan Strelau, Temperament i inteligencja, Warszawa 1995 Andrzej Eliasz, Temperament a osobowość, Wrocław 1974 Bp Jan Szkodoń Odpowiedzi na 101 pytań o duchowość w życiu codziennym. Wydawnictwo WAM 2003 powrót 8 / 8