SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI POWIATOWEGO CENTRUM POMOCY RODZINIE W STRZELCACH OPOLSKICH ZA ROK

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI POWIATOWEGO CENTRUM POMOCY RODZINIE W STRZELCACH OPOLSKICH ZA ROK 2013 z zakresu realizacji Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. Strzelce Opolskie, kwiecień 2014 rok

Spis treści W s t ę p...3 I. Zadania własne powiatu zgodnie z art. 180 ww. ustawy 4 1) opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych.4 2) zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.5 3) organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia....8 4) tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych...9 5) prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym 9 6) organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka i dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego.....9 7) organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania.....9 8) powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczowychowawczych 10 9) wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. 10 10) zapewnienie przeprowadzenia przyjętemu do pieczy zastępczej dziecku niezbędnych badań lekarskich...10 11) kompletowanie we współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej dokumentacji związanej z przygotowaniem dziecka do umieszczenia w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka.10 12) wytaczanie na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej powództwa o zasądzenie alimentacyjnych...11 13) finansowanie: a) pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu...11 Strona 1

b) pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne..18 c) szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego. 19 14) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187 ust. 3..20 II. Zestawienie potrzeb z zakresu pieczy zastępczej. 20 Spis tabel...21 Strona 2

W s t ę p Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 135, z późn. zm.) reguluje zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz sprawowania pieczy zastępczej, jak również pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków. Normuje ona również postępowanie adopcyjne prowadzone przez ośrodki adopcyjne. Określa zasady finansowania, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Jej regulacje skupiają się na rodzinie i dziecku przez uznanie, iż skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności w opiekowaniu się i wychowaniu dzieci oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nich może być osiągnięta przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzinami. Ustawa ta jest nowym aktem prawnym regulującym w sposób kompleksowy zasady wspierania rodziny, pieczy zastępczej i postępowania adopcyjnego. Zastąpiła ona jedynie częściowo w tym zakresie ustawę z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz. U z 2013 r., poz. 182, z późn. zm.). Z tej ustawy zostały usunięte kwestie dotyczące pieczy zastępczej i ich finansowania oraz postępowania adopcyjnego. Pomoc dla usamodzielnianych została zredukowana do wychowanków opuszczających domy pomocy społecznej, schroniska dla nieletnich, młodzieżowe ośrodki wychowawcze czy zakłady poprawcze. Ustawa wprowadza nieznane dotąd instytucje w zakresie pieczy zastępczej i zasady wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo - wychowawczej. W ramach pieczy zastępczej zostały wyodrębnione rodzinne domy dziecka jako element rodzinnej pieczy zastępczej, został powołany organizator i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej. Zostały wprowadzone zmiany w zakresie finansowania pieczy zastępczej oraz pomocy dla osób usamodzielnianych. Na gminy został nałożony obowiązek partycypacji w kosztach pieczy zastępczej. Strona 3

I. Zadania własne powiatu zgodnie z art. 180 ww. ustawy. Zadania z zakresu pieczy zastępczej osobowo realizowane są przez: starszego pracownika socjalnego, do którego zadań należy umieszczanie dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej, nadzór nad rodzinną pieczą zastępczą, usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków rodzinnej pieczy zastępczej, sprawy związane z wydawaniem decyzji dotyczących, zwrotem nienależnie pobranych, opłatą rodziców biologicznych za pobyt dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej, przygotowywaniem list wypłat dot. przyznanych, realizacja i przygotowywanie porozumień oraz umów dla rodzinnej pieczy zastępczej, sprawozdawczość, obsługa systemu informatycznego POMOST, realizacja projektu systemowego współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, zatrudnionego w wymiarze 1 etat; starszego specjalistę pracy socjalnej, do którego należy umieszczanie dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej, usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków instytucjonalnej pieczy zastępczej, sprawy przemocy domowej, ustalanie opłat rodziców biologicznych za pobyt dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej, sprawozdawczość, obsługa systemu informatycznego POMOST, realizacja projektu systemowego współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, zatrudnionego w wymiarze 1 etat; pedagoga, do którego zadań należy sporządzanie oceny sytuacji dziecka oraz sporządzanie opinii dotyczącej zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej, a następnie przekazanie jej do właściwego Sądu, udział w Zespołach ds. okresowej oceny dziecka, współpraca z pracownikiem odpowiedzialnym merytorycznie za przyznawanie, wytaczanie na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej powództwa o zasądzenie alimentacyjnych, zatrudnionego w wymiarze ½ etatu. 1) opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych; W miesiącu lutym 2012 r. został przyjęty uchwałą Rady Powiatu Strzeleckiego opracowany przez Centrum Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2012-2014 zawierający coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych do 3 rodzin. W ramach Resortowego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej na rok 2013 asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej kontynuowano współfinansowanie kosztów zatrudnienia w jednostce koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Strona 4

Źródło finansowania dotacja z budżetu państwa DOTACJA W RAMACH RESOROTOWEGO PROGRAMUU WSPIERANIA RODZINY I SYSTEMU PIECZY ZASTĘPCZEJ NA ROK 2013 ASYSTENT RODZINY I KOORDYNATOR RODZINNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ Plan Wydatki 11.166,00 zł 9.665,15 zł Środki pozyskane przez jednostkę w wyniku udziału w otwartym konkursie ofert na współfinansowanie wynagrodzenia wraz z pochodnymi koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej zatrudnionego w Centrum w roku 2013. Dotację zrealizowano w kwocie niższej niż planowano, z uwagi na konieczność zachowania wskazanego w umowie udziału procentowego dotacji w stosunku do całości wydatków związanych z zatrudnieniem, które w związku z absencjami chorobowymi było w roku sprawozdawczym niższe niż planowano. 2) zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych; Rodzinna piecza zastępcza. Liczba rodzin zastępczych na dzień 31.12.2013 r.: 72 Zawodowe Pogotowie rodzinne: 1 Zawodowe Specjalistyczne : 1 Niezawodowe: 25 Spokrewnione: 44 Tabela nr 1. Liczba rodzin zastępczych na dzień 31.12.2013 r. Rodziny zastępcze Zawodowe Pogotowie rodzinne Liczba rodzin na dzień 31.12.2013 r. Rodziny powstałe w 2013 r. Rodziny, które zakończyły pełnienie funkcji rodziny zastępczej w roku 2013 r. 1 1 0 Zawodowe 1 0 1 Zawodowe Specjalistyczne 1 0 0 Niezawodowe 25 6 1 Spokrewnione 44 4 3 Razem: 72 11 5 Strona 5

Na podstawie danych zawartych w tabeli nr 1 widać, iż w roku 2013 powstało 11 rodzin zastępczych. W całym roku funkcję rodziny zastępczej pełniły 77 rodziny. Największa spośród rodzin zastępczych Powiatu to rodziny zastępcze spokrewnione. Istotą nowej Ustawy jest tworzenie niezawodowych oraz zawodowych rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, które powinny przejść adekwatne do pełnionej funkcji szkolenie, dzięki czemu posiadają odpowiednie kompetencje opiekuńczo - wychowawcze i rozumieją specyfikę pełnionych funkcji. W 2013 roku powstało 6 nowych niezawodowych rodzin zastępczych i 1 nowa rodzina zastępczą zawodowa, która powstała z przekształcenia zawodowej rodziny zastępczej o charterze pogotowia rodzinnego w zawodową rodzinę zastępczą. Tabela nr 2. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2013 r. Rodziny zastępcze: Liczba dzieci na dzień 31.12.2013 r. Dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych w 2013 r. Dzieci, które opuściły rodzinną pieczę zastępczą w 2013 r. Zawodowe 7 7 0 Zawodowe - Pogotowie rodzinne 1 6 10 Zawodowe Specjalistyczne 2 2 2 Niezawodowe 38 10 3 Spokrewnione 63 8 18 Razem: 111 33 23 W rodzinach zastępczych w roku 2013 przebywało 134 dzieci. Ilość dzieci w poszczególnych typach rodzin zastępczych przedstawia tabela nr 2. Najwięcej dzieci jest umieszczonych w spokrewnionych rodzinach zastępczych, a najwięcej nowych umieszczeń miało miejsce w niezawodowych rodzinach zastępczych. Ze względu na przekształcenie rodziny zastępczej zawodowej o charakterze pogotowia rodzinnego w rodzinę zastępczą zawodową najwięcej dzieci opuściło właśnie rodzinę zastępczą zawodową o charakterze pogotowia rodzinnego. Instytucjonalna piecza zastępcza. W związku z tym, że Powiat Strzelecki nie posiada na swoim terenie placówek opiekuńczowychowawczych, poszukujemy miejsca dla małoletnich w placówkach znajdujących się na terenie innych powiatów. W roku 2013 do Centrum nie wpłynęły żadne postanowienie sądowe dotyczące umieszczenia dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Strona 6

Zgodnie z art. 191 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. z 2013 r. poz.135, z późn. zm.) powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi średnie miesięczne wydatki przeznaczone na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej. W związku z pobytem dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej pracownik socjalny Centrum utrzymuje kontakt z placówką, do której dziecko zostało skierowane. Zbierane są ponadto informacje na temat ustaleń dokonanych na organizowanych przez niektóre placówki posiedzeniach stałego zespołu ds. okresowej oceny sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka, dzięki temu Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie posiada informacje dotyczące bieżącej sytuacji małoletniego. Przeprowadzane są oceny bieżącej sytuacji rodziców biologicznych celem zbadania sytuacji materialno-bytowej rodziny. Tabela nr 3. Liczba dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej w okresie od stycznia do grudnia 2013 r. oraz miesięczne koszty pobytu po zmianie kosztu na rok 2013. Lp Organ prowadzący Typ placówki Liczba dzieci Miesię czne koszty pobytu Czas pobytu dzieci 1. Powiat Krośnieński Dom Dziecka w Długiem 2 1 3.315,02 01.01.2013r. -31.12.2013r. 01.01.2013r. -31.08.2013r. 2. Miasto Opole Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza w Opolu 1 3.549,45 01.01.2013r. - 02.01.2013r. 3. Powiat Opolski Dom Dziecka w Tarnowie Op. 3 4.157,00 01.01.2013r. -31.12.2013r. 4. Powiat Głubczycki Dom Dziecka w Krasnym Polu 1 1 2.179,13 01.01.2013r. -31.12.2013r. 01.01.2013r. -20.03.2013r 5. Powiat Kluczborski Powiatowy Zespół Socjalizacyjno- Interwencyjny Nasz Dom Bąków 1 2.645,26 01.01.2013r. -20.04.2013r. 6 Powiat Namysłowski Dom Dziecka w Namysłowie 1 4.576,60 02.01.2013r. - 31.06.2013r. 7. Powiat Brzeski Dom Dziecka w Skorogoszczy 1 3.787,11 01.01.2013r. - 31.12.2013r. 8. Powiat Oleski Dom Dziecka w Sowczycach 5 1 2.997,00 01.01.2013r. -31.12.2013r. 01.01.2013r. - 30.06.2013r. Strona 7

9. Powiat Rybnicki 11. Powiat Zawierciański Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza w Czerwionce Leszczynach Ośrodek Usług Opiekuńczo Wychowawczych w Zawierciu. 1 3.487,19 01.01.2013r. -31.12.2013r. 2 3 590,00 01.01.2013r. -31.12.2013r. 12. Stowarzyszenie Akademia Rodziny LIBERI w Głogowie Rodzinny Dom Dziecka Arkadia z siedzibą w Sobczycach 3 2.600 01.01.2013r. - 31.12.2013r Liczba dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej w okresie od stycznia do grudnia 2013 r. wynosiła 24 podopiecznych. Liczba dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej w roku 2011 i 2012 wynosiła: wg. stanu na 31.12.2012 r. - 24 dzieci wg. stanu na dzień 31.12.2013 r. - 19 dzieci przeciętna w 2012 r. - 31 dzieci przeciętna w 2013 r. - 24 dzieci 3) organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczoterapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia; Zgodnie z ww. ustawą do wychowanków, którzy przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opuścili rodzinę zastępczą lub pobierają pomoc przyznaną na podstawie Ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 182) stosuje się przepisy dotychczasowe. W pozostałych przypadkach mają zastosowanie przepisy Ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej. Każdorazowo proces usamodzielnienia zaczyna się od wskazania na co najmniej dwa miesiące przed osiągnięciem przez osobę usamodzielnianą opiekuna. Osoba usamodzielniana wspólnie z opiekunem na co najmniej miesiąc przed osiągnięciem pełnoletniości opracowuje program usamodzielnienia, który następnie zatwierdzany jest przez Dyrektora Centrum. Na bieżąco prowadzona jest praca socjalna ze wszystkimi usamodzielnianymi wychowankami, udzielane są informacje o sposobie załatwiania spraw w urzędach, prowadzony jest nadzór czy wychowanek kontynuuje naukę, jakie osiąga wyniki w nauce czy nie opuszcza zajęć lekcyjnych. W miarę potrzeb udzielana jest pomoc psychologiczna. Strona 8

4) tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych; Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich wzorem lat ubiegłych promowało rodzinną pieczę zastępczą oraz prowadziło nabór kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej poprzez dystrybucję ulotek informacyjnych, zamieszczanie informacji na stronie internetowej Centrum oraz media lokalne. W porównaniu z rokiem ubiegłym kandydatów w 2013 r. wzrosła. W 2012 r. było to 14 osób, a w roku 2013 kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, którzy wcześniej nie pełnili funkcji rodziny zastępczej było 18. Prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka należy do organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, którego funkcję pełni Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich. 5) prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym; Zadanie nie realizowane z uwagi na brak placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego na terenie powiatu. 6) organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka i dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego; Informacja w powyższej sprawie została umieszczona w Rocznym Sprawozdaniu z efektów pracy Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej za rok 2013. 7) organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania: a) grup wsparcia, b) specjalistycznego poradnictwa; W zapewnieniu wsparcia rodzinom zastępczym poprzez dostęp do specjalistycznego poradnictwa oraz grup wsparcia Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich musiało zmagać się z barierami wynikającymi z braku środków finansowych oraz braków kadrowych. Zadanie to Centrum starało się realizować na miarę swoich możliwości. a) W pierwszym półroczu rodziny zastępcze Powiatu Strzeleckiego były zachęcane do udziału w grupie wsparcia dla rodziców realizowanej w Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Strzelcach Opolskich. Z zaproszenia na grupę skorzystało 5 rodziców zastępczych. Strona 9

W drugim półroczu 2013 r. grupa wsparcia dla rodzin zastępczych była realizowana w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich. Grupa była prowadzona przez koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej psychologa we współpracy z pedagogiem zatrudnionym w Centrum oraz prawnikiem. Grupa wsparcia jest grupą otwartą, w okresie od września do grudnia skorzystało z niej 16 osób. b) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich nie uzyskało środków na zapewnienie rodzino zastępczym dostępu do specjalistycznego poradnictwa psychologicznego. W planie budżetu na rok 2013 zapotrzebowano środki na zatrudnienie psychologa, jednak nie zostały one przyznane. Rodziny zastępcze Powiatu Strzeleckiego były informowane o placówkach, w których mogą uzyskać specjalistyczne poradnictwo psychologiczne. Rodziny zastępcze miały możliwość korzystania z bezpłatnego poradnictwa prawnego Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich. 8) powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczo-wychowawczych; Zadanie nie realizowane przez Centrum z uwagi na brak placówek opiekuńczo-wychowawczych na terenie powiatu strzeleckiego. 9) wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej; Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich zostało wyznaczone przez Starostę Powiatu Strzeleckiego do pełnienia funkcji organizatora rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie art. 190 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., poz.135, z późn. zm.). 10) zapewnienie przeprowadzenia przyjętemu do pieczy zastępczej dziecku niezbędnych badań lekarskich; Zadanie nie realizowane przez Centrum z uwagi na brak potrzeb wśród rodzin zastępczych. 11) kompletowanie we współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej dokumentacji związanej z przygotowaniem dziecka do umieszczenia w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka; Podczas umieszczania 33 dzieci w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego dokumentacja na bieżąco kompletowana była przez Centrum. We współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej kompletowana była dokumentacja dotycząca sytuacji rodzinnej, materialnej i bytowej rodziców biologicznych. Strona 10

12) wytaczanie na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej powództwa o zasądzenie alimentacyjnych; W roku 2013 na rzecz dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej złożono w Sądzie 9 pozwów o zasądzenie alimentacyjnych zgodnie z art. 38 ust. 2 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 135, z późn. zm.). Jest to nowe zadanie dla Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich, realizowane po raz pierwszy w 2013 roku. W ramach tego zadania zbierana jest również dokumentacja do kolejnych pozwów. 13) finansowanie: a) pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu, Analiza porównawcza wydatków w rozdziale 85204 na przestrzeni lat 1999-2013 (wartości w tys. zł) bez względu na źródło finansowania. 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1484 1070 1077 1139 1177 1352 612 673 516 515 598 662 708 785 492 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 Wykres obrazuje wydatki jednostki zrealizowane na przestrzeni lat 1999 2013 klasyfikowane w rozdziale 85204 rodziny zastępcze tj. świadczenia dla rodzin zastępczych oraz pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych, wynagrodzenia zawodowych rodzin zastępczych, w tym o charakterze pogotowia rodzinnego, koszty obsługi prawnej, wydatki związane z zatrudnieniem koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, szkolenia rodzin zastępczych. Jak wynika z wykresu, w latach 1999 2003 koszty związane z wypłatą dla rodzin zastępczych oraz pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych były na zbliżonym poziomie. Od 2004 roku koszty wykazują regularnie tendencję wzrostową przy czym na przełomie lat 2007 i 2008 wzrost ten kształtuje się na poziomie 36,31%. W roku 2010 koszty wzrastają w stosunku do roku poprzedniego o ok. 6 %. Wzrastająca tendencja kosztów wynika ze zwiększającej się liczby Strona 11

dzieci umieszczanych pod opieką rodzin zastępczych, sukcesywnego wzrostu kwoty bazowej (na przestrzeni ostatnich lat kwota bazowa wzrosła o 260,00 zł w roku 2000 wynosiła 1.387,00 zł, obecnie 1.647,00 zł). Ponadto na wzrost kosztów związanych z finansowaniem rodzin zastępczych w naszym powiecie ma wpływ założenie w 2006 roku i 2010 roku rodziny zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego. Część kosztów poniesionych na wypłatę dla wychowanków rodzin zastępczych, którzy w roku 2009, 2010 i 2011 byli beneficjantami Projektu 18+ nowe szanse i możliwości podobnie jak w przypadku wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych klasyfikowano w rozdziale 85395 (w 2009 r. jest to kwota 9.786,18 zł, w roku 2010 kwota 31.360,037 zł, w roku 2011 kwota 26.585,77 zł). Fakt ten ma wpływ na zmniejszenie kosztów w tym zakresie, jednakże nie powoduje ich tendencji malejącej. Wzrost kosztów w roku 2011 w stosunku do roku poprzedniego ukształtował się na poziomie 3,3 % i wynika z faktu powstania nowych rodzin. W roku 2012, 15-procentowy wzrost wydatków ogółem w stosunku do roku 2011 w rozdziale 85204 jest wynikiem realizowania przez Centrum nowych zadań wynikających z Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 135, z późn. zm.), powstania nowych rodzin zastępczych, a także zatrudnienia koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Część kosztów poniesionych na wypłatę dla wychowanków rodzin zastępczych, którzy w roku 2012 byli beneficjantami Projektu 18+ nowe szanse i możliwości podobnie jak w przypadku wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych klasyfikowano w rozdziale 85395 ( w roku 2012 była to kwota 23.191,03 zł). Źródło finansowania środki własne powiatu oraz dotacje z budżetu Państwa: Plan 1.353.773,00 zł Wydatki 1.352.551,52 zł Na ww. kwotę składają się: środki własne powiatu: Plan: 1.290.610,00 zł Wydatki: 1.290.497,33 zł dotacje z budżetu Państwa: Plan: 63.163,00 zł Wydatki: 62.054,19 zł W roku 2013 wydatki ogółem w stosunku do roku 2012 klasyfikowane w rozdziale 85204 wzrosły o kwotę 131 730,57 zł tj. o 9,76 %. Jest to wynikiem realizowania przez Centrum zadań wynikających z Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 135, z późn. zm.) w tym powstania nowych rodzin zastępczych dla 24 podopiecznych. Ponadto część kosztów poniesionych na wypłatę dla wychowanków rodzin zastępczych, którzy w roku 2013 byli beneficjantami Projektu 18+ nowe szanse i możliwości podobnie jak w przypadku wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych klasyfikowano w rozdziale 85395 (w roku 2013 była to kwota 44.397,27 zł). Strona 12

Źródło finansowania środki własne powiatu oraz dotacje z budżetu Państwa środki własne powiatu: Plan: 1.475.921,00 zł Wydatki: 1.474.616,94 zł dotacje z budżetu Państwa: Plan: 11.166,00 zł Wydatki: 9.665,15 zł W 2013 roku środki przeznaczono na: realizację dla rodzin zastępczych oraz pełnoletnich, usamodzielnionych wychowanków rodzin zastępczych kontynuujących naukę w kwocie 1.306.122,61 zł, wynagrodzenie brutto wraz z pochodnymi trzech zawodowych rodzin zastępczych, w tym o charakterze pogotowia rodzinnego w kwocie 116.921,48 zł, wynagrodzenie brutto wraz z pochodnymi koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w kwocie 31.876,06 zł ( w tym z dotacji 9.665,15 zł), obsługę prawną w kwocie 7.200,00 zł, szkolenia rodzin zastępczych w kwocie 22.162,00 zł. Świadczenia pieniężne rodzinna piecza zastępcza. W 2013 r. zostało wszczętych 98 postępowań administracyjnych, w wyniku których wydanych zostało: 98 decyzji administracyjnych, 56 decyzji przyznających świadczenia pieniężne; 15 decyzji uchylających przyznaną pomoc pieniężną; 7 decyzji dot. zwrotu przyznanego świadczenia; 20 decyzji dot. zmiany decyzji przyznającej świadczenie. Tabela nr 4 obrazuje wysokość poszczególnych przyznanych rodzinom zastępczym z podziałem na rodzaje rodzin zastępczych oraz rodzaje (łącznie ze świadczeniami na pokrycie kosztów utrzymania dzieci z terenu Powiatu Strzeleckiego umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów z tytułu zawartych porozumień z wyłączeniem kosztów utrzymania ponoszonych przez Starostwo Powiatowe w Strzelcach Opolskich). Jednocześnie wskazuje liczbę wszystkich, które zostały wypłacone rodzinom zastępczym w 2013 r. Wypłacono 1 304 na łączną kwotę 934 648,48 zł. Strona 13

Tabela nr 4. Świadczenia przyznane i wypłacone rodzinom zastępczym w 2013 roku. rodziny spokrewnione rodziny niezawodowe rodziny zawodowe rodziny pomocowe Razem wydatki wydatki wydatki wydatki wydatki świadczenia dla rodzin zastępczych na pokrycie kosztów utrzymania dodatek z tyt. niepełn. 704 704 495 493,25 495 493,25 487 487 341 256,93 341 256,93 113 113 97 898,30 97 898,30 - - - - 1 304 1 304 934 648,48 934 648,48 35 6 808,06 14 2 800,00 12 2 225,34 - - 61 11 833,40 jednorazowe świadcz. na przyjęcie 1 1 500,00 8 9 135,00 - - - - 9 10 635,00 świadczenie związane z wypoczynkiem poza miejscem zamieszkania 1 400,00 - - - - - - 1 400,00 W przypadku uczestnictwa gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed jego umieszczeniem po raz pierwszy w pieczy zastępczej we współfinansowaniu wydatków na opiekę i wychowanie umieszczonego w rodzinie zastępczej dziecka w roku 2013 uzyskano z tego tytułu kwotę 46.633,40 zł (Tabela nr 5). W związku pobytem niektórych dzieci w rodzinach zastępczych trwającym dłużej niż jeden rok, w roku 2013 udział gmin we współfinansowaniu wydatków na opiekę i wychowanie dziecka wzrósł z 10% do 30%. We współfinansowaniu kosztów pobytu dziecka uczestniczyły gminy: - Strzelce Opolskie w przypadku 22 dzieci, - Jemielnica w przypadku 1 dziecka, - Ujazd w przypadku 5 dzieci, - Zawadzkie w przypadku 4 dzieci, - Kolonowskie w przypadku 1 dziecka, - Izbicko w przypadku 5 dzieci, - Leśnica w przypadku 3 dzieci. Jak widać najwięcej umieszczeń w rodzinnej pieczy zastępczej było z terenu gminy: Strzelce Opolskie, w przypadku pozostałych gmin powiatu strzeleckiego umieszonych było od 1 do 5 dzieci. Łącznie współfinansowanie kosztów pobytu dziecka w rodzinie zastępczej w 2013 dotyczyło 38 małoletnich. Strona 14

Tabela nr 5. Współfinansowanie gmin z tytułu ponoszenia wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w 2013 roku. rodziny spokrewnione rodziny niezawodowe rodziny zawodowe rodziny pomocowe Razem dochód dochód dochód dochód Liczba dochód współfinansowanie przez gminę 123 9 059,43 235 30 084,62 59 7 489,35 - - 417 46 633,40 10% 92 5 172,47 165 14 586,25 59 7 489,35 - - 316 27 248,07 30% 31 3 886,96 70 15 498,37 - - - - 101 19 385,33 Tabela nr 6. Wynagrodzenia wraz z pochodnymi wypłacone w 2013 r. zawodowym rodzinom zastępczym. Wynagrodzenia wraz z pochodnymi rodzinna piecza zastępcza wydatki w zł Ogółem wynagrodzenia dla rodziny zastępczej, z tego: za pełnienie funkcji zawodowej rodziny zastępczej, świadczenie za pełnienie funkcji rodziny pomocowej za okres pełnienia funkcji pogotowia rodzinnego, dodatek dla rodziny, w której przebywa przez okres dłuższy niż 10 dni w miesiącu kalendarzowym więcej niż troje dzieci lub co najmniej jedno dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności 69 116 922,00 44 69 050,00 - - 25 47 872,00 11 5 797,00 W 2013 r. w powiecie strzeleckim funkcjonowały 3 zawodowe rodziny zastępcze. Dwie zawodowe rodziny zastępcze pełniące funkcję pogotowia rodzinnego oraz jedna zawodowa specjalistyczna rodzina zastępcza. Jedna z funkcjonujących zawodowych rodzin zastępczych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego, zmieniła swoją funkcję i od 11.02.2013 r. pozostała zawodową rodziną zastępczą. Za wykonanie zadań wynikających z zawartych umów wszystkie zawodowe rodziny zastępcze otrzymały wynagrodzenie w wysokości 116 922,00 zł, które były wypłacone w 69 świadczeniach (Tabela nr 6). Strona 15

Porozumienia pomiędzy powiatami rodzinna piecza zastępcza. W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej na terenie innego powiatu, powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej ponosi wydatki na jego utrzymanie w łącznej kwocie przysługujących danej rodzinie zastępczej. Powiat, na terenie którego zamieszkuje rodzina zastępcza przyjmująca dziecko zawiera z powiatem właściwym ze względu na miejsce zamieszkania przyjętego dziecka przed umieszczeniem w rodzinie zastępczej porozumienie w sprawie umieszczenia dziecka i wysokości wydatków na jego utrzymanie. Tabela nr 7. Wykaz dzieci pochodzących z terenu innych powiatów, a umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie Powiatu Strzeleckiego. L.p. Ilość dzieci Rodzina zastępcza Powiat Koszty w 2013 roku 1. 31.12.2013 4 2013 4 niezawodowa Miasto Opole 52 234,80 zł 31.12.2013 2 2. 2013 2 niezawodowa i spokrewniona Powiat Opolski 9 896,40 zł 3. 31.12.2013 1 2013 1 zawodowa Miasto Jastrzębie Zdrój 14 400,00 zł 4. 31.12.2013 1 2013 3 zawodowa Powiat Wodzisławski 27 273,33 zł 5. 31.12.2013 1 2013 1 niezawodowa Powiat Krapkowicki 12 000,00 zł 6. 31.12.2013 1 2013 1 niezawodowa Powiat Kędzierzyńsko-Kozielski 12 000,00 zł 7. 31.12.2013 1 2013 1 niezawodowa Powiat Będziński* 2 000,00 zł *porozumienie zawarte w 2014 r., wydatki poniesione w 2013 r. Jak wynika z powyższej tabeli koszt wydatków poniesionych przez Centrum w 2013 r. to kwota 129 804,53 zł, która na podstawie zawartych porozumień refundowana jest przez poszczególne powiaty, z których pochodzą ww. dzieci. Strona 16

Tabela nr 8. Wykaz dzieci pochodzących z terenu Powiatu Strzeleckiego, a umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innego powiatu. L.p. Liczba dzieci Rodzina zastępcza Powiat 1. 31.12.2013 2 2013 2 niezawodowa Miasto Legnica 27 669,60 zł 2. 31.12.2013 1 2013 1 niezawodowa Powiat Krapkowice 9 961,23 zł 3. 31.12.2013 1 2013 1 niezawodowa Powiat Tarnowskie Góry 38 041,39 zł 4. 31.12.2013 3 niezawodowa 2013 3 i spokrewniona Powiat Opolski* 35 716,80 zł* 5. 31.12.2013 2 2013 2 niezawodowa Powiat Legnicki 24 000,00 zł 6. 31.12.2013 2 2013 2 niezawodowa Powiat Głubczycki 25 834,80 zł 7. 31.12.2013 2 2013 2 niezawodowa Powiat Prudnicki** 26 064,52 zł 8. 31.12.2013 2 2013 2 niezawodowa Powiat Raciborski* 24 000,00 zł* 9. 31.12.2013 1 2013 1 niezawodowa Miasto Chorzów 4 534,74 zł *środki finansowe znajdują się w budżecie Starostwa Powiatowego **w tym środki przeznaczone na sfinansowanie pobytu dziecka w rodzinnym domu dziecka (świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania - 7 064,52 zł) Jak wynika z powyższej tabeli koszt wydatków Powiatu Strzeleckiego w 2013 r. to kwota 215.823,08 zł, w tym 156 106,28 zł poniesionych przez Centrum. Opłaty rodziców biologicznych za pobyt dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej. Na podstawie art. 193 ust. 1 pkt. 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011r. (Dz. U. z 2013r. Poz. 135, późn. zm.) oraz w związku z art. 194 ust. 2 ww. ustawy i 4 ust.1 i 2 pkt. 1 oraz ust. 5 Rady Powiatu Strzeleckiego z dnia 29 lutego 2012 roku w sprawie szczegółowych warunków umarzania w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odraczania terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od miesięcznej opłaty rodzicom za pobyt dziecka w pieczy zastępczej za pobyt dziecka lub osoby pełnoletniej w całodobowej placówce opiekuńczowychowawczej opłatę ponoszą do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania, rodzice Strona 17

dziecka, osoba pełnoletnia lub jej rodzice a także opiekunowie prawni lub kuratorzy, w przypadku gdy dysponują dochodami dziecka, z tym że opłata ponoszona przez opiekunów prawnych, kuratorów lub osoby pełnoletniej nie może być wyższa niż 50 % kwoty stanowiącej dochód dziecka lub osoby pełnoletniej. W roku 2013 wszczęto 151 postępowań administracyjnych, na podstawie których wydano: RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA: wydano 143 decyzje odstępujące od ustalenia opłaty z powodu trudnej sytuacji zdrowotnej, materialno-bytowej, w 8 przypadkach zawieszone zostało postępowanie administracyjne, z tytułu należności za pobyt dzieci w rodzinach zastępczych w 2013 r. wyegzekwowano 777,60 zł w związku z wydaniem decyzji ustalającej odpłatność w poprzednich latach. Na bieżąco prowadzona jest korespondencja z urzędami skarbowymi, do których skierowano tytuły wykonawcze celem ściągnięcia należności. INSTYTUCJONALNA PIECZA ZASTĘPCZA: wydano 15 decyzji zwalniających z odpłatności z powodu trudnej sytuacji zdrowotnej, oraz materialno-bytowej, wydano 14 decyzji odstępujących od ustalenia opłaty ze względu na brak kontaktu z rodzicami biologicznymi. b) pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczoterapeutyczne, Przyznane świadczenia wychowankom - rodzinna piecza zastępcza (Tabela nr 9): pomoc pieniężna na usamodzielnienie w wysokości 27 192,37 zł 6 6 osób, pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki w wysokości 96 768,22 zł 196 21 osób, na zagospodarowanie w formie rzeczowej w wysokości 6 000,00 zł 4 świadczenia 4 osoby. Strona 18

Tabela nr 9. Usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków rodzinna piecza zastępcza. rodziny spokrewnione rodziny niezawodowe rodziny zawodowe rodziny pomocowe Razem wydatki wydatki wydatki wydatki wydatki Wszystkie rodzaje 163 100 131,39 43 29 829,20 - - - - 206 129 960,59 na kontynuowanie nauki 156 76 839,02 40 19 929,20 - - - - 196 96 768,22 jednorazowa na usamodzielnienie 4 18 792,37 2 8 400,00 - - - - 6,00 27 192,37 na zagospodarowanie 3 4 500,00 1,00 1 500,00 - - - - 4 6000,00 Przyznane świadczenia wychowankom - instytucjonalna piecza zastępcza (Tabela nr 10) : pomoc pieniężna na usamodzielnienie w wysokości 10 674 zł 8 4 osoby, pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki w wysokości 24 045 zł 53 8 osób. Tabela nr 10. Usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków instytucjonalna piecza zastępcza. Wyszczególnienie Liczba Liczba osób Ogółem 1 2 3 1. Pomoc dla osoby usamodzielnianej, z tego: 2. na kontynuowanie nauki 53 3. na usamodzielnienie 8 4. na zagospodarowanie 0 61 4 12 8 4 0 5 34 719 24 045 10 674 0 c) szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego; Informacja w powyższej sprawie została umieszczona w Rocznym Sprawozdaniu z efektów pracy Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej za rok 2013. Strona 19

14) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187 ust. 3; W związku z 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 grudnia 2012 r. w sprawie sprawozdań rzeczowo-finansowych z wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej gmina, powiat oraz samorząd województwa mają obowiązek składania wojewodzie sprawozdania z wykonywania zadań za okres: od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca w terminie do dnia 31 lipca danego roku od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia w terminie do dnia 31 stycznia roku następnego Centrum przekazało powyższe sprawozdania zgodnie z obowiązującymi terminami w wersji elektronicznej z zastosowaniem systemu teleinformatycznego. II. Zestawienie potrzeb z zakresu pieczy zastępczej. Na podstawie art. 182 ust. 5 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa zarządowi powiatu coroczne sprawozdanie z działalności powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz przedstawia zestawienie potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej: 1. Realizacja projektów w ramach Resortowego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej na rok 2014. 2. Kontynuacja działań promocyjnych służących zwiększeniu liczby rodzin zawodowych zastępczych oraz rodzin pomocowych. 3. Szkolenie kandydatów do pełnienia funkcji niezawodowej, zawodowej rodziny zastępczej, rodziny zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego i rodzinnego domu dziecka. 4. Zabezpieczenie środków finansowych na realizację kolejnych umieszczeń dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej, a co za tym idzie ograniczenie w miarę możliwości umieszczeń w instytucjonalnej pieczy zastępczej. 5. Zapewnienie rodzinom zastępczym wsparcia ze strony jeszcze jednego koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. 6. Zapewnienie rodzinom zastępczym Powiatu Strzeleckiego dostępu do poradnictwa specjalistycznego. Strona 20

Spis tabel Tabela nr 1. Liczba rodzin zastępczych na dzień 31.12.2013 r..5 Tabela nr 2. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2013 r....6 Tabela nr 3. Liczba dzieci przebywających w instytucjonalnej pieczy zastępczej w okresie od stycznia do grudnia 2013 r. oraz miesięczne koszty pobytu...7 Tabela nr 4. Świadczenia przyznane i wypłacone rodzinom zastępczym w 2013 roku 14 Tabela nr 5. Współfinansowanie gmin z tytułu ponoszenia wydatków na opiekę i wychowanie dziecka w 2013 roku....15 Tabela nr 6. Wynagrodzenia wraz z pochodnymi wypłacone zawodowym rodzinom zastępczym...15 Tabela nr 7. Wykaz dzieci pochodzących z terenu innych powiatów a umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie Powiatu Strzeleckiego....16 Tabela nr 8. Wykaz dzieci pochodzących z terenu Powiatu Strzeleckiego a umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie innego powiatu..17 Tabela nr 9. Usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków rodzinna piecza zastępcza...19 Tabela nr 10. Usamodzielnienia pełnoletnich wychowanków instytucjonalna piecza zastępcza..... 19 DYREKTOR POWIATOWEGO CENTRUM POMOCY RODZINIE w Strzelcach Opolskich mgr Bernard Klyta Strona 21