ŚWIĘTA BOŻEGO NARODZENIA Nowy Rok, czas i zegary Czas i rytmy układamy kalendarze scenariusz zajęć (wg. programu E. Gruszczyk-Kolczyńskiej Edukacja matematyczna sześciolatków ) Cele: - wnioskowanie o regularnościach w układach rytmicznych, - przemienność dnia i nocy, ustalona i powtarzająca się kolejność dni tygodnia a także miesięcy w roku. Pomoce: Kolorowe kartoniki dla każdego dziecka jeden zestaw (koła, kwadraty, trójkąty...), jedna tacka dla każdego dziecka, jedna obręcz dla każdego dziecka, szarfy żółte, niebieskie, zielone i czerwone. Przebieg: 1. Ustalanie stałego następstwa dni i nocy. Dzieci siadają w kole. Tacki są za nimi. Nauczycielka wyjaśnia: dowiemy się jak to jest z dniem i nocą. Ty będziesz dniem (dotyka dowolne dziecko), Ty nocą (dotyka następne dziecko), Ty dniem itd.. Co drugie dziecko jest nocą, a co drugie dniem. Teraz dzieci zakładają szarfy (dzień żółte), noc (niebieskie). Teraz wyraźnie widać przemienność dnia i nocy. Nauczycielka rozpoczyna opowieść o przemijaniu: Słońce wstało, rozpoczyna się dzień. Słońce wędruje po niebie i chyli się ku zachodowi. Dzień się kończy. Ciemnieje i rozpoczyna się noc. Księżyc wędruje po niebie, świecą gwiazdy. Noc przemija, bo idzie dzień i wschodzi słońce...
Taką opowieść nauczycielka powtarza trzykrotnie. Gdy dzień się kończy, dzieci z żółtymi szarfami kucają. Gdy noc się kończy, dzieci z niebieskimi szarfami muszą kucnąć, a dzieci z żółtymi wstają, bo zaczyna się dzień. Dla podkreślenia stałego następstwa nauczycielka poleca dotykać się w następujący sposób: - dziecko-dzień kładzie dłoń na ramieniu dziecka-nocy i mówi: Jestem dzień, po mnie jest noc, - dotknięte dziecko-noc kładzie dłoń na ramieniu następnego dziecka (dzień) i stwierdza: jestem noc, po nocy następuje dzień. Nauczycielka prosi dzieci, aby usiadły przy swoich dywanikach i ułożyły na obręczy kalendarz. Układamy z kartoników. Trzeba zaznaczyć na kalendarzu dni i noce. 2. Ustalanie stałego następstwa pór roku. Dzieci ustawione w kole. Nauczycielka mówi: Dowiemy się, jak to jest z porami roku. Teraz mamy jesień. - Ty będziesz jesienią, włóż czerwoną szarfę, bo jesienią się liście czerwienią... - Ty będziesz zimą (wskazuje następne dziecko), załóż szarfę niebieską... - Śnieg jest biały, ale o zmroku bywa niebieski... - Po zimie jest wiosna, ty nią będziesz (wręcza następnemu dziecku szarfę zieloną). - Wiosną wszystko jest zielone... Po wiośnie lato (wskazuje następne dziecko). - Włóż szarfę żółtą... Żółty to kolor słońca. - Po lecie znowu jesień (wręcza szarfę)... po jesieni zima... Wszystkie dzieci zostają w ten sposób oznaczone szarfami. Widać rytm charakterystyczny dla pór roku. Dla lepszego uchwycenia stałości następstwa dzieci kładą dłonie na barkach stojących obok: jesień, dotyka zimę, zima dotyka wiosnę, wiosna-lato, lato-jesień itd. Teraz dzieci zajmują miejsca przy tackach. Nauczycielka poleca ułożyć kalendarze z kartoników z zaznaczeniem pór roku. Na koniec czytamy to, co pokazują kalendarze dzieci: Lato, jesień, zima, wiosna...
3. Ustalanie, że słowo tydzień ma dwa znaczenia: stałą kolejność nazw dni tygodnia i siedem dni, obojętne od którego dnia zacznie się je liczyć. Dzieci stoją w kole. Nauczycielka stwierdza: Za tydzień pójdziemy do lasu. Zastanawiam się, jaki to będzie dzień: poniedziałek czy wtorek, a może środa? Dzieci zastanawiają się. Nauczycielka proponuje: Trzeba dowiedzieć się, jak to jest z tym tygodniem. Oznaczę was tak, aby każdy wiedział, jakim jest dniem tygodnia (przypina karteczki z nazwami dni tygodnia). Sprawdzamy, czy się nie pomyliłam w kolejności dni. Tydzień zaczyna się poniedziałkiem. - Ty jesteś poniedziałek (wskazuje dziecko z taką kartką), - następny jest wtorek,, - następna środa... i tak aż do końca oznacza wszystkie dzieci-dni stojące w kręgu). Zaczyna się rozmowa: Nauczycielka: w którym dniu zaczyna się tydzień? Dzieci: w poniedziałek N-lka: ile dni ma tydzień? Dz.: Siedem N-lka: sprawdzamy licząc od poniedziałku: poniedziałek, wtorek, środa, czwartek, piątek, sobota, niedziela. Zgadza się, od poniedziałku do niedzieli jest siedem dni. Czy tydzień może rozpocząć się w czwartek? Dz.: nie! N-lka: proponuję policzyć od czwartku. Tydzień ma siedem dni. Liczymy i pokazujemy na palcach: czwartek, piątek, sobota, niedziela, poniedziałek, wtorek, środa. Zgadza się: od czwartku do środy jest siedem dni. W podobny sposób dzieci sprawdzają, kiedy minie siedem dni, jeżeli zacznie się liczyć od soboty, od środy, od piątku itd. Trzeba jeszcze podkreślić stałe następstwo dni tygodnia: - dziecko-poniedziałek kładzie rękę na ramieniu kolegi i mówi: Po poniedziałku, jesteś Ty, wtorek. - Dziecko-wtorek kładzie rękę na ramieniu kolegi i mówi: Po wtorku jesteś ty, środa...
Następnie dzieci układają kalendarze tak, aby pokazywały rytm i regularności tygodnia. Czytają to, co pokazują kalendarze. Analogicznie ustalamy kolejność i stałe następstwo miesięcy w roku. 4. Piosenka Dni tygodnia https://www.youtube.com/watch?v=b2304tgxnbg 5. Kalendarz pełen radości wiersz M. Terlikowskiej Nowy Rok. Dwa krótkie słowa i wszystko będzie od nowa. Styczeń i luty i marzec. Bałwanki, sanki, sasanki. Ciepły wiatr wydmie firanki i już się wiosna pokaże. Powrócą ptaki z południa, las się rozśpiewa jak lutnia. Kwiecień, maj dwa pachnące miesiące. A potem stanie przed domem czerwiec z koszykiem poziomek. Czerwiec promienny jak słońce. A lipiec przysiądzie na lipie, miodowym kwiatem posypie. Zapachnie żniwem i żytem. Potem nad sadem rozbłyśnie sierpień rumiany, jak wiśnie. Sierpień okryty błękitem. Srebrny od nitek pajęczyn wrzesień dzwonkami zadźwięczy: - dzieci, już pora do szkoły. Ech, pora kolorowa, błyszcząca, kasztanowa - październik, październik wesoły!
Listopad wiatr jak latawiec i biały szron na murawie. I chmury śniegiem pachnące. Grudzień z choinką i w szubie. Lubię choinkę i grudzień lubię, cały rok wszystkie miesiące. Po wysłuchaniu wiersza dzieci otrzymują karty pracy przedstawiające cztery jednakowe rysunki (domek, dwa drzewa, chmury, słonko). Zadanie polega na pokolorowaniu każdego rysunku uwzględniając charakterystyczne cechy pory roku: lato, jesień, zima, wiosna. 6. Przyszedł Nowy Rok inscenizacja wg. Czesława Janczarskiego Wchodzi Nowy Rok, ma zarzucony worek na plecy. Nowy Rok: (kłania się) Niosę upominki, zaraz rozdam wszystko (zdejmuje worek i stawia na podłodze). Każdy upominek nowy jest i śliczny, wybierajcie dzieci, co kto sobie życzy. A więc najpierw spójrzcie: (odwraca się w stronę miesięcy i wskazuje na nie ręką) miesięcy dwanaście. Każdy miesiąc słońcem złocistym rozjaśnię (sięga do worka, wyjmuje lusterko) A oto lusterko. Kto do niego zerka zawsze uśmiechnięta wyjrzy twarz z lusterka. Jedno z dzieci podbiega do Nowego Roku, bierze lusterko i przegląda się w nim, po czym wraca na swoje miejsce. Nowy Rok znów sięga do worka. Dla tych, co nie lubią wstawać rano z łóżka
(inne dziecko podbiega do Nowego Roku i bierze prezen) mam budzik, co woła: nie ma już leniuszka. (sięga do worka i wyjmuje małą torebkę, w której jest trochę soli) Mam też na uprzejmość niezawodny proszek (jedno z dzieci podbiega) Kto łyknie ten powie: Dziecko: przepraszam i proszę! Nowy Rok: (sięga do worka, wyjmuje kopertę z dużymi, kartonowymi szóstkami) Mam także w kopercie przepis tajemniczy (podbiega następne dziecko) jak się dobrze uczyć: (dziecko bierze szóstki) pisać, czytać, liczyć. (Nowy Rok sięga do worka) W tym zaś pudełeczku słoty są i deszcze. (podaje następnemu dziecku) Proszę nie otwierać, bo wyskoczą jeszcze! (Nowy Rok podnosi worek i trzyma go przed sobą) mam wiele radości na wszystkie miesiące. Inne na dni mroźne, inne na gorące. Na zimę, na wiosnę, na lato, na jesień. Niechaj każdy weźmie tyle, co uniesie. Materiały opracowała: Mirosława Matczak Nauczyciel Konsultant ds. edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej WODN w Łodzi