Analiza kierunków i możliwości rozwoju systemów komunikacji elektronicznej w jednostkach administracji samorządowej

Zakład Sieci (Z 2) Analiza kierunków i możliwości rozwoju systemów komunikacji elektronicznej w jednostkach administracji samorządowej Zadanie 2 Koncepcja zastosowania konwergentnej platformy komunikacyjnej dla administracji samorządowej Praca nr 02 30 004 9 Warszawa, grudzień 2009r. 1

2

Analiza kierunków i możliwości rozwoju systemów komunikacji elektronicznej w jednostkach administracji samorządowej Zadanie nr 2: Koncepcja zastosowania konwergentnej platformy komunikacyjnej dla administracji samorządowej Praca nr 02.30.004.9 Słowa kluczowe: konwergencja, zunifikowana platforma usługowa, FMC, efmc Kierownik pracy: mgr inż. Wojciech Michalski Wykonawcy pracy: mgr inż. Jerzy Paczocha - kierownik zadania mgr inż. Dariusz Gacoń dr inż. Waldemar Szczęsny. Kierownik Zakładu: mgr inż. Dariusz Gacoń. Copyright by Instytut Łączności, Warszawa 2009 3

4

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP...7 2. CEL ZADANIA...7 3. SPOSÓB REALIZACJI PRACY...7 4. PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA...8 5. IDENTYFIKACJA OBSZARÓW KONWERGENCJI...8 5.1. KONWERGENCJA SIECI... 10 5.2. KONWERGENCJA TERMINALI... 11 5.3. KONWERGENCJA USŁUG... 12 5.4. SCENARIUSZE REALIZACJI USŁUGI KONWERGENTNEJ... 13 5.5. ENTERPRISE FIXED MOBILE CONVERGENCE (EFMC)... 17 6. FUNKCJE ZINTEGROWANEJ PLATFORMY KOMUNIKACYJNEJ DLA POTRZEB JST...19 7. KONCEPCJA MOBILNEGO E-URZĘDU...20 8. KIERUNKI ROZWOJU ZINTEGROWANEJ KONWERGENTNEJ PLATFORMY KOMUNIKACYJNEJ W JST...21 9. ARCHITEKTURA ZINTEGROWANEJ KONWERGENTNEJ PLATFORMY KOMUNIKACYJNEJ W INFRASTRUKTURZE SIECIOWEJ JST...23 9.1. INFRASTRUKTURA SIECI WLAN... 25 9.1.1. ORGANIZACJA SIECI WLAN WIRTUALNYCH KOMÓREK... 27 9.1.2. SIEĆ BEZPRZEWODOWA WIRTUALNYCH SEGMENTÓW... 27 10. KIERUNKI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE WDROŻENIA ZINTEGROWANEJ KONWERGENTNEJ PLATFORMY W JST...29 11. PRZYKŁADOWE ROZWIĄZANIA ZINTEGROWANYCH SYSTEMÓW KOMUNIKACJI...32 11.1. OPENSCAPE UNIFIED COMMUNICATIONS FIRMY SIEMENS... 32 11.2. ZINTEGROWANA PLATFORMA FIRMY MICROSOFT... 34 12. OFERTY OPERATORÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH W ZAKRESIE USŁUGI KONWERGENTNEJ...36 12.1. OFERTA OPERATORA TELEKOMUNIKACYJNEGO ORANGE - UNIFON.. 37 12.2. OFERTA FIRMY NETIA ONEPHONE... 38 5

13. MOŻLIWOŚCI FUNKCJONALNE WYNIKAJĄCE Z ZASTOSOWANIA PROTOKOŁU IPV6 DLA PLATFORMY KOMUNIKACYJNEJ JST...39 14. WNIOSKI...42 BIBLIOGRAFIA...43 WYKAZ SKRÓTÓW...44 SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1. KONWERGENCJA W OBSZARZE RYNKU, TECHNOLOGII I USŁUG WG DOKUMENTU W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ... 10 RYSUNEK 2. MOŻLIWE WARIANTY KONWERGENCJI MIĘDZY SIECIAMI: STACJONARNYMI, RUCHOMYMI I OPARTYMI NA PROTOKOLE IP.. 11 RYSUNEK 3. MIGRACJA USŁUG MIĘDZY SIECIAMI JAKO WYNIK KONWERGENCJI USŁUG... 12 RYSUNEK 4. PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU PLATFORMY KOMUNIKACYJNEJ JST... 22 RYSUNEK 5. ARCHITEKTURA FUNKCJONALNA USŁUGI EFMC DLA JST... 23 RYSUNEK 6. PRZYKŁADOWA ARCHITEKTURA INFRASTRUKTURY TELEINFORMATYCZNEJ I ŚRODOWISKO KOMUNIKACJI W JST... 25 RYSUNEK 7. PRZYKŁADOWA ARCHITEKTURA SIECI PLATFORMY OPARTEJ O STEROWNIK HIPATH WIRELESS CONTROLLER [ŹRÓDŁO SIEMENS]... 29 RYSUNEK 8. APLIKACJE I USŁUGI ROZWIĄZANIA OPENSCAPE UNIFIED COMMUNICATIONS SERVER (ŹRÓDŁO SIEMENS)... 33 RYSUNEK 9. SCHEMAT ROZWIĄZANIA OPENSCAPE [ŹRÓDŁO SIEMENS]... 34 RYSUNEK 10. ZALEŻNOŚCI MIĘDZY KOMPONENTAMI OPROGRAMOWANIA I SERWEREM ZUNIFIKOWANYCH WIADOMOŚCI [ŹRÓDŁO MICROSOFT]... 36 RYSUNEK 11. SCENARIUSZE POŁĄCZEŃ DLA USŁUGI KONWERGENTNEJ [ŹRÓDŁO NETIA]... 39 6

1. Wstęp Rozwój technologii, usług i rynku telekomunikacyjnego stwarza możliwości wdrażania w większej skali nowych rozwiązań informatycznych w jednostkach terenowej administracji samorządowej. Wraz z rozwojem technologii zmieniają się procedury działania administracji publicznej w miejsce papierowego obiegu dokumentów są wprowadzane systemy elektronicznego obiegu dokumentów. Zmianom podlega również otoczenie sieciowe JST. Dostępność do Internetu staje się bardziej powszechna, samorządy angażują się w budowanie sieci telekomunikacyjnych (np. sieci miejskich) oraz publicznych punktów dostępu do Internetu (PIAP), pełniących funkcje punktów darmowego dostępu do Internetu, które mogą być wykorzystywane także w relacji urząd-obywatel. Pokrycie zasięgiem sieci Wi-Fi wybranych obszarów miast stwarza także możliwości wykorzystania ich przez pracowników urzędów oraz inne służby miejskie. Aktualnie stosowane są odrębne, niezintegrowane systemy komunikacji elektronicznej oraz sieci telekomunikacyjne i teleinformatyczne. Dostępne rozwiązania techniczne w zakresie komunikacji elektronicznej ograniczają się do integracji usług związanych z obsługą informacji w ramach instytucji (obieg dokumentów, faksy, kalendarze, mail). Działają w standardowym środowisku sieciowym składającym się z różnorodnych rozwiązań systemowych i dostępowych, uniemożliwiając optymalny (w zakresie funkcji i kosztów) wybór środków komunikacji (sieci i terminali odpowiednich dla danego rodzaju usługi). Przypuszcza się, że wprowadzenie planowanej Ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych w telekomunikacji, poprawi warunki budowy sieci dla potrzeb jednostek publicznych i przez to ułatwi budową zintegrowanych i konwergentnych platform komunikacyjnych dla potrzeb JST. Rozwiązania platform konwergentnych, będące przedmiotem pracy, umożliwiają konwergencję zarówno w zakresie usług jak i sieci, ale nie są jeszcze powszechnie wdrażane w JST z uwagi na wczesny etap ich rozwoju. Niniejsza praca łączy aspekty techniczne, regulacyjne i organizacyjno-biznesowe rozwiązań konwergentnej platformy komunikacji elektronicznej dedykowanych Jednostkom Samorządu Terytorialnego. 2. Cel zadania Celem zadania jest analiza możliwości implementacji konwergentnej platformy komunikacyjnej w środowisku administracji samorządowej. 3. Sposób realizacji pracy Uwzględniając specyfikę funkcjonowania administracji publicznej przeprowadzono analizę w zakresie: - istniejących rozwiązań zapewniających konwergencji usług/aplikacji, - rozwiązań konwergentnych platform usługowych dedykowanych dla biznesu pod kątem ich wykorzystania w administracji samorządowej, - rozwiązań w zakresie integracji sieci telekomunikacyjnych (w tym budowanych przez samorządy). Przedstawiono możliwości i uwarunkowania implementacji konwergentnej platformy komunikacyjnej dla administracji samorządowej, obejmujące: 7

- rozwiązania w zakresie konwergencji usług, - rozwiązania dla platformy komunikacyjnej z uwzględnieniem wariantów: FMC operatorskiego i efmc korporacyjnego, - elementy architektury sieci umożliwiającej konwergencję FMC, - elementy systemów integrujących dostęp do sieci telekomunikacyjnych. Rozważono różne warianty realizacji konwergentnej platformy komunikacyjnej: - operatorski korzystanie z platformy komunikacyjnej dostawcy usług. - korporacyjny budowa i utrzymanie platformy komunikacyjnej przed daną jednostkę. Rozpoznano rozwiązania korporacyjne firm Alcatel-Lucent, Cisco Systems, Microsoft, Siemens Enterprise i kilka z nich przykładowo przedstawiono. W zakresie ofert usługi FMC wariantu operatorskiego przeanalizowano aktualne oferty rynkowe operatorów Centertel i Netia. Uwzględniono aspekty techniczne, prawne i organizacyjno-biznesowe rozwiązań dedykowanych JST wynikających ze specyfiki administracji publicznej. Rozważono także zastosowanie protokołu IPv6 do realizacji platformy komunikacyjnej z uwagi na planowaną realizację zadania w projekcie Internet przyszłości w zakresie opracowania koncepcji i implementacji zunifikowanej platformy komunikacyjnej w środowisku IPv6 (Zadanie D1.3.2 Aplikacje) podobnym z opisywanym w niniejszym opracowaniu. 4. Przyjęte założenia Zakłada się, że wdrożenie konwergentnej platformy komunikacyjnej powinno przynieść następujące korzyści: - obniżenie kosztów ponoszonych na usługi telekomunikacyjne, - integrację systemów komunikacji, - większą funkcjonalność, - korzystanie z usług infrastruktury przez pracowników urzędu i obywateli. - uniezależnienie się od praktyk monopolistycznych operatorów telekomunikacyjnych, - otwartość rozwiązania pod kątem dalszego rozwoju, - zwiększenie poziomu bezpieczeństwa usług, - stymulowanie rozwoju rynku telekomunikacyjnego poprzez kreowanie nowych potrzeb. Proponowana platforma komunikacyjne powinna być wdrożona w typowej infrastrukturze telekomunikacyjnej JST. 5. Identyfikacja obszarów konwergencji Konwergencja jest jednym z kierunków rozwoju technologii, sieci, usług i rynku telekomunikacyjnego. Pojęciem konwergencja określa się wzajemne przenikanie się technologii, sieci, mediów, urządzeń oraz rynków. W związku z tym konwergencja może być określana zarówno jako proces określający kierunek rozwoju sieci, jak i jako usługa 8

telekomunikacyjna. Ma też różne znaczenie dla różnych podmiotów rynku telekomunikacyjnego: - dla użytkowników końcowych oznacza, że usługi i aplikacje sieci niezależnie od tego czy będą przekazywane przez sieć stacjonarną, ruchomą czy bezprzewodową będą płynnie dostarczone do urządzenia końcowego użytkownika. - dostawcom usług konwergentnych stwarza możliwości komercyjnego oferowania nowych zintegrowanych produktów, - operatorom infrastruktury zapewnia możliwość czerpania dodatkowych korzyści z inwestycji dokonanych w istniejących sieciach ruchomych lub bezprzewodowych Wi-Fi. Szczegółowy opis usługi konwergencji stacjonarno-ruchomej dotyczących usług operatorskich zawarty jest w pracy [1]. Konwergencja w sieciach korporacyjnych (określana skrótem efmc) podlega innym prawom rynkowych i regulacyjnych niż w sieciach publicznych, dzięki czemu może dostarczać większej funkcjonalności i szerszego zakresu usług. Ponieważ w jednostkach JST stosowane są na ogół rozwiązania przeznaczone dla sieci korporacyjnych, to w dalszej części opracowania będzie rozważany kierunek efmc. Rozwój technologii, rynku i usług stwarza sprzyjające warunki do budowy zaawansowanych systemów komunikacji elektronicznej w różnych obszarach, w szczególności w sektorze administracji publicznej. Poprzez wzajemne przenikanie konwergencja prowadzi do rozwiązań zintegrowanych. Konwergencja jest procesem kompleksowym i ma różne wymiary: - w zakresie rynku pozwala na konkurowanie między sobą różnych podmiotów np. przedsiębiorców telekomunikacyjnych, dostawców Internetu i dostawców treści, - w zakresie technologii i sieci mogą być tworzone usługi w oparciu o protokół IP, - w obszarze rynku, wzrasta współzawodnictwo pomiędzy tym, co jest określane mianem komercyjny model telekomu, a tym co jest komercyjnym modelem Internetu. Proces konwergencji jest procesem złożonym i nie wiadomo jeszcze, który z tych modeli będzie rozwijany, czy obydwa modele będą kontynuowane w sposób równoległy oraz czy wyżej wymieniony proces będzie migrował w kierunku jednego rozwiązania. Technologia IP jest postrzegana jako niezwykle ważny element składowy postępującej konwergencji sieci transmisji głosu i danych. Pozwala na wybór sieci w zależności od dostępności, jakości i kosztów połączeń. Jednych z głównych czynników jest rozpowszechnianie się technologii VoIP oraz postępująca zmiana trybu świadczenia usług odrębnie przez dostawców usług i infrastruktury. 9

Dostawcy Internusług Internetowych et servi ce Telepho Operatorzy telekomunikacyjni ne Broadcast Nadawcy ers Konwergencja rynku sieci z komutacją pakietów dla wszystkich usług model rynkowy internetowy Konkurencja Konwergencja sieci Telc commerc o ial model rynkowy telekomunikacyjny Sieci z komutacją pakietów - Packet usługi networks for data teleinformatyczne Sieci z komutacją Circuit łączy - networks for telephony usługi telefoniczne Konwergencja usług Sieci rozsiewcze programy telewizyjne Rysunek 1. Konwergencja w obszarze rynku, technologii i usług wg dokumentu w administracji publicznej 5.1. Konwergencja sieci Konwergencja sieci dla potrzeb administracji publicznej może być rozpatrywana w dwóch przypadkach, jako: - konwergencja sieci w ramach dostarczanych usług telekomunikacyjnych przez operatorów telekomunikacyjnych, - konwergencja w ramach sieci administracji publicznej opartej na protokole IP. Jedną z podstawowych cech FMC jest umożliwienie korzystania z usługi niezależnie od dostępnej sieci podkładowej. W zaawansowanej usłudze FMC połączenie będzie mogło być rozpoczęte w sieci stacjonarnej, następnie kontynuowane w sieci bezprzewodowej lub w sieciach bezprzewodowych, takich jak np. Wi-Fi, 3G lub 4G, przy zachowaniu jego ciągłości. Aktualnie działające publiczne telefoniczne sieci PSTN/ISDN, publiczne sieci ruchome PLMN, sieci bezprzewodowe Wi-Fi i sieci z protokołem IP tworzą ofertę rynkową dostępną dla JST. Rysunek 2 przedstawia możliwe sposoby konwergencji między nimi dla potrzeb korzystania z usług komunikacji elektronicznej. 10

Stacjonarne sieci publiczne PSTN 2 Publiczne sieci Ruchome PLMN 4 3 1 Sieć korporacyjna JST w protokole IP 1. Konwergencja między sieciami stacjonarnymi i IP 2. Konwergencja między sieciami stacjonarnymi i ruchomymi FMC 3. Konwergencja między sieciami ruchomymi i IP 4. Pełna konwergencja między sieciami stacjonarnymi, ruchomymi i IP Rysunek 2. Możliwe warianty konwergencji między sieciami: stacjonarnymi, ruchomymi i opartymi na protokole IP Konwergencją powszechnie określa się możliwość korzystania z usług specyficznych dla różnych sieci. W przyszłości ten proces może być realizowany w jednej sieci, określanej mianem sieci rdzeniowej, integrującej różne rodzaje sieci. Najbardziej prawdopodobnym kierunkiem rozwoju sieci w przyszłości będzie zacieranie się różnic występujących między sieciami (różnice wystąpią raczej w migracji usług niż w migracji sieci). Konsekwencją tego zjawiska będzie wycofanie z eksploatacji pewnych rodzajów sieci, ponieważ podobne usługi będą mogły być realizowane w innych sieciach, być może nawet po niższych kosztach. Konwergencja sieci jest procesem hipotetycznym, ponieważ w zasadzie to usługi migrują między różnymi sieciami. Na przykład usługi telefoniczne mogą być realizowane w jednej sieci lub w dwóch odrębnych sieciach, jako telefonia w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej oraz w sieci IP, jako telefonia VoIP. 5.2. Konwergencja terminali Aktualnie zwiększa się funkcjonalność terminali, w szczególności telefonów komórkowych, których zakres przekracza możliwości usługowe oferowane w klasycznych sieciach telekomunikacyjnych. Konwergencja terminali może być rozpatrywana w dwóch kierunkach: - możliwości obsługi przez dany terminal różnych sieci dostępowych np. CDMA2000, WCDMA, GSM, sieci stacjonarnych oraz WLAN, 11

- funkcjonalnym, w zakresie możliwość przesyłania głosu, wiadomości i multimediów. Dzięki temu istnieją potencjalne możliwość korzystania z optymalnej pod względem kosztów, jakości transmisji sieci podkładowej oraz wzbogacenia i rozszerzania np. usługi głosowej o przekaz wideo i transmisję danych. Rozbudowane funkcjonalnie terminale zapewniają wysoki poziom personalizacji, który uniemożliwia ich wykorzystywanie przez innych użytkowników. 5.3. Konwergencja usług Konwergencja usług, rozumiana jako możliwość świadczenia użytkownikowi typowych usług komunikacji elektronicznej za pomocą różnych sieci i terminali ewoluuje wskutek rozwoju sieci, w szczególności w kierunku sieci rdzeniowej opartej na protokole IP (Rysunek 3). Np. usługa telefoniczna może migrować z sieci TDM do sieci IP i być realizowana w technologii VoIP. Te kierunki ewolucji występują aktualnie w rozwiązaniach dedykowanych sieciom korporacyjnym. Usługi w sieci korporacyjnej administracji publicznej Usługi realizowane w sieciach z protokołem IP Publiczne sieci ruchome PLMN Publiczne sieci stacjonarne PSTN Rysunek 3. Migracja usług między sieciami jako wynik konwergencji usług 12

Wyróżnia się trzy etapy konwergencji. Pierwszy etap konwergencji usług to łączenie ofert we wspólny pakiet usług w sieci stacjonarnej i ruchomej oraz dostępu do Internetu. W drugim etapie FMC wykorzystuje się urządzenia użytkowników pracujących w dwóch trybach: jako telefon komórkowy z możliwością realizacji połączeń w obu sieciach. Trzeci krok polega na dostarczeniu usług konwergentych poprzez jedną sieć rdzeniową. W tym przypadku inne specjalizowane sieci tracą rację bytu z uwagi na brak usług, klientów i przychodów. Wprawdzie konwergencja systemu komunikacji wewnątrz JST będzie przebiegać w oparciu o sieć IP, ale nadal będzie zachodzić potrzeba współpracy z istniejącymi sieciami publicznymi innych rodzajów. 5.4. Scenariusze realizacji usługi konwergentnej W niniejszym rozdziale opisano różne możliwe warianty scenariuszy konwergencji, przedstawiające kompleksowe podejście, odejmujące następujące obszary: - sieci podkładowych, - terminali użytkowników, - usług sieciowych, - aplikacji. Biorąc pod uwagę specyfikę administracji publicznej nie wszystkie wymienione scenariusze będą miały zastosowanie w tym sektorze. Wskazują one na kierunki rozwoju konwergencji, jednakże dopiero uwarunkowania prawne, rynkowe, techniczne oraz skala potrzeb, przesądzą o tym które rozwiązania zostaną zaakceptowane w przyszłości. Wprowadzenie koncepcji FMC stwarza możliwości tworzenia kompleksowych usług telekomunikacyjnych w warunkach zawierania przez użytkowników kontraktów z wieloma operatorami różnych typów sieci podkładowych oraz posiadania przez nich wielu różnych terminali i urządzeń końcowych (PC, STB). W płaszczyźnie rynkowej wyróżnia się grupy usług związane z przekazywaniem głosu, informacji i treści. Usługi związane z przesyłaniem danych dzieli się ze względu na rodzaj informacji na dwie grupy usług: - związane z dostępem do informacji, - związane z mobilnością abonentów. Usługi dostępu do informacji związane są z dostępem do Internetu oraz do sieci Intranet/Extranet. Wśród usług związanych z mobilnością użytkowników wyróżnia się 3 grupy związane z: - informacjami spersonalizowanymi, - informacjami dotyczącymi lokalizacji abonentów i obiektów, - z wymianą informacji pomiędzy urządzeniami użytkowników. Wyżej wymienione grupy usług posłużyły do konstrukcji scenariuszy usług FMC zaproponowanych przez FMCA [4]. 13

Scenariusz A: Konwergencja kontaktów Usługa dostarcza informacje dotyczące kontaktów osobistych i książki adresowej, przechowywane w bezpiecznej sieci, dostępne z dowolnego urządzenia końcowego. Urządzenia użytkownika automatycznie synchronizują lokalną książkę adresową z centralną książką adresową zapisaną w serwerze. Usługa może realizować mechanizmy przekształcania zapisu kontaktów do postaci, jakich wymaga urządzenie końcowe ze względu na swoje właściwości, zarządzać oraz synchronizować kontakty lokalne z przechowywanymi w sieci. Mechanizmy zawierają automatyczną detekcję dostępności odpowiednich połączeń sieciowych do wykonania synchronizacji. Usługa może być również dostępna do wykorzystania w urządzeniach o ograniczonej funkcjonalności, takich jak np. typowe telefony stacjonarne. Podstawowe cechy scenariusza to zapewnienie dostępu lokalnego urządzenia do PIM (Personal Information Management) i możliwości przechowywania plików oraz automatyczne inicjowanie synchronizacji. Scenariusz B: Personalizacja multimediów Usługa dostarcza bezpieczny dostęp z dowolnego urządzenia do zawartości multimediów użytkownika. Pozwala użytkownikowi na przesyłanie lub ładowanie zawartości do lub z dowolnego urządzenia gdziekolwiek się znajduje. Usługa będzie zapewniała dostęp do odpowiedniej zawartości poprzez właściwą sieć do zastosowań multimedialnych. Np. dźwięk i wideo będą pobierane, gdy użytkownik znajdzie się w zasięgu sieci o dużej szybkości transmisji, jaką zapewnia hotspot Wi-Fi. Usługa realizuje odpowiednie transkodowanie niezbędne dla zapewnienia zgodności z urządzeniem końcowym. Zawartość mediów mogłaby obejmować TV, bibliotekę zdjęć i muzyki, spersonalizowany Web. Podstawowe cechy usługi to: - zarządzanie cyfrowymi treściami, - identyfikacja i kontrola prywatności, - adaptacja do uwarunkowań sieci, gdy znane są parametry usługi, - oferowanie użytkownikowi odpowiednich usług do właściwości dostępnych sieci, - zarządzanie lokalnymi możliwościami urządzeń, np. możliwościami multimedialnymi, wolnymi zasobami urządzenia. Scenariusz C: Multimedialne rozmowy ze współdzieleniem danych Usługa umożliwia użytkownikowi przełączanie pomiędzy rozmową realizowaną w sieci komórkowej ( np. GSM), a sesją multimedialną realizowaną w się i IP, np. za pomocą mobilnego terminala z dostępem szerokopasmowym pozwalającym na transmisję wideo. Usługa automatycznie wykrywa rodzaj opcji komunikacji (opartych na lokalnych sieciach i urządzeniach), które są dostępne w danej chwili i przy danej kombinacji urządzeń końcowych biorących udział w połączeniu. Dostarcza także wygodnego interfejsu użytkownika do zarządzania multimediami. Podczas rozmowy użytkownik może dzielić się danymi np. zdjęciami lub muzyką z innymi użytkownikami. Usługa automatycznie zapewnia przesyłanie danych do oddalonego odbiorcy z zastosowaniem odpowiedniego mechanizmu. Zapewnia również odpowiedni wybór 14

kontaktu z odbiorcą za pomocą adresu poczty elektronicznej, SIP, URL, numeru telefonicznego. Użytkownik ma możliwość migracji z rozmowy telefonicznej (przy pomocy mobilnego terminala) do np. sesji VoIP/IM na komputerze PC, umożliwiającej wspólne przeglądanie (co-browsing) stron Web. Podstawowe cechy usługi: - zdolność mobilnego terminala do odnajdywania odpowiednich usług dostarczanych przez lokalne sieci, - zdolność usługi do użytkowania i zarządzania wieloma sesjami, - zarządzanie rozmieszczeniem elementów usługi na wielu końcowych terminalach użytkownika, - migracja usługi głosowej między różnymi terminalami i sieciami w oparciu o protokół SIP, - autoryzacja przez terminal mobilny innych urządzeń, np. PC lub STB (Set-Top-Box). Scenariusz D: Mieszanie usług Usługi wykorzystują wielodrogowość połączeń prowadzących poprzez sieci stałe i ruchome do konwergentnej sieci podczas jednej sesji. W odczuciu użytkownika rozwiązania konwergentnej sieci gwarantują ciągłość połączenia, niezależnie od używanego dostępu do sieci oraz rodzaju usług i urządzeń końcowych. Połączenie powinno być dostępne w dwóch różnych środowiskach: - w środowisku zewnętrznym, gdzie występują tylko sieci np. GSM/UMTS, - w środowisku wewnętrznym, gdzie dostępne są sieci Wi-Fi/Bluetooth/Ethernet, a także GSM/UMTS. W środowisku wewnętrznym, usługi są oparte na możliwości wykorzystania różnego typu dostępu (np. Ethernet, Wi-Fi, UMTS, GSM) w tej samej sesji. Dla przykładu możliwe będzie łączenie z przekazem audio (rozmową GSM lub VoIP) następujących form komunikacji: - zintegrowanych wiadomości (e-mail, SMS/MMS, IM) i Push-to-Talk, - transmisji wideo, przechwytywanej lub w czasie rzeczywistym, w tym: strumienia wideo, wideokonferencji, Push-to-Show and Push-to-View, - jednego lub więcej strumieni danych aby umożliwić: SWIS (See What I See), wspólne oglądanie (Co-viewing) i wspólne przeglądanie (Co-browsing), gry zespołowe, aplikacje i współdzielenie plików. Różne połączenia mogą być kierowane jednocześnie do różnych urządzeń końcowych w tej samej sesji połączeniowej, np. - strumień wideo do STB, z wyświetlaniem obrazu na ekranie telewizora, - strumień danych do komputera PC, - głos do mobilnego terminala PLMN. Podstawowe cechy usługi: - uzyskanie lepszego pokrycia obszaru; możliwe jest użycie dowolnego urządzenia w dowolnej sieci, a także współdzielenie sieci stałych i związanych z nimi urządzeń (np. PC z ADSL) z sieciami mobilnymi i związanymi z nimi urządzeniami, 15

- w każdej sytuacji (na wolnej przestrzeni, w biurze, w domu, w zasięgu hotspota) użytkownik może wybrać optymalną sieć (ADSL/Wi-Fi/UMTS/GSM) i najbardziej odpowiednie urządzenie dla danej sesji komunikacyjnej. Scenariusz G: Automatyczne sterowanie wywołaniem Usługa umożliwia automatyczne przekierowywanie lub przyjęcie wywołania i jest oparta na informacji o użytkowniku lub zdarzeniach zewnętrznych. Elektroniczny kalendarz użytkownika byłby dostępny w sieci i w oparciu o informację z kalendarza oraz informację o użytkowniku wywołującym, wywołanie mogłoby być skierowane do urządzenia użytkownika lub odebrane w inny sposób. Jeżeli do usługi dodana byłaby lokalizacja, to również dane lokalizacyjne użytkownika wywołującego mogłyby być zastosowane do określenia sposobu odebrania wywołania. Ponadto do usługi mogłyby być dodane zdarzenia zewnętrzne, takie jak pogoda mająca szczególne znaczenie podczas jazdy samochodem. Informacje o zmianie pogody mogłyby być kierowane np. do poczty głosowej. Cechy podstawowe scenariusza usługi: - kontrola zasobów lokalnych terminala użytkownika, - kontrola funkcji sieci, takich jak przekierowanie do skrzynki głosowej, - wykorzystanie miejscowej informacji, takiej jak PIM albo lokalizacja do zarządzania preferencjami komunikacji, - możliwość połączenia z usługami Web w celu otrzymania informacji. Scenariusz H: Usługi wielu trybów Zaliczyć tutaj można różne scenariusze, w których mieszają się sesje głosowe i danych. Wśród nich wyróżnia się dwie kategorie z przełączaniem sesji danych i głosu oraz kategorię wymagającą jednoczesnego przekazu głosu i danych. Sekwencyjne nadawanie głosu i danych po zakończeniu rozmowy telefonicznej natychmiast następuje transmisja danych. Użytkownik ma możliwość określenia opóźnienia pomiędzy dwoma działaniami, może wybrać najlepsze parametry jakościowe lub najmniejszy koszt połączenia np.: - po przeprowadzeniu rozmowy (Wi-Fi/VoIP albo komórka) natychmiast przekazywane są dane kontakt, vcard, lokalizacja, URL, adres e-mail, adres miejsca (tekst) lub multimedia takie jak zdjęcia, MP3, wideo, widok z kamery przekazywany przez terminal mobilny lub VoWLAN, - naciśnięcie przycisku na terminalu umożliwia stronie wywołującej przeglądanie lub odbieranie danych. Jednoczesny przekaz głosu i danych w ramach sesji jest inicjowana jednocześnie sesja danych albo dla oddzielnej transmisji albo dla współdzielenia danych, np.: - podczas rozmowy mobilnej lub VoWLAN naciśnięcie odpowiedniego klawisza terminala pozwala stronie wywołującej odebrać lub współdzielić dane, - podczas słuchania muzyki, oglądania video, przekazu obrazu, wspólnego przeglądania stron Web może zostać dodana komunikacja głosowa dla jednej lub wielu stron sesji zobacz co ja widzę, usłysz co ja słyszę. 16

Podstawowe cechy usługi to: - kontrola połączeń telefonicznych i sieciowych, - integracja informacji PIM, - wykorzystanie równoległe wielokrotnych połączeń sieciowych. 5.5. Enterprise Fixed Mobile Convergence (efmc) efmc jest wariantem konwergencji stacjonarno-ruchomej realizowanej dla klientów biznesowych, wynikającym z różnego podejścia do konwergencji ze strony operatora i klienta. Ponadto w przypadku usługi realizowanej przez system telekomunikacyjny klienta, nie ma ograniczeń wynikających z uwarunkowań regulacyjnych i dzięki temu zakres funkcjonalności może być szerszy niż w sieciach publicznych. Wyróżnia się trzy warianty efmc, realizowane przez: - Operatora telekomunikacyjnego (Network Centric), gdzie podstawowym założeniem jest umożliwienie użytkownikom telefonów mobilnych komunikacji w oparciu o wewnętrzny plan numeracji w sieci operatora, podobnie jak w centrali wewnętrznej PABX. - Dostawcę usługi (Hosted Centric), który świadczy usługę ze swojego centrum danych (podobnie jak usługę typu Centrex), gdzie terminalami użytkowników są telefony mobilne, telefony IP lub klienci typu softphone. - System teleinformatyczne przedsiębiorstwa (Integration Centric), gdzie połączenia z telefonów mobilnych są kierowane poprzez platformę komunikacyjną. Wyposażenie może pełnić rolę centrali IP PABX lub zintegrowanego routera dodanego do infrastruktury teleinformatycznej przedsiębiorstwa, które realizują funkcje sterowania i zapewniają najkorzystniejszą jakość połączeń. Większość rozwiązań oparta jest na sieci Wi-Fi i realizuje funkcję przełączania kanałów (handover) między publiczną sieci ruchomą PLMN i siecią bezprzewodową Wi-Fi. Podstawowymi korzyściami wynikającymi z zastosowania efmc dla JST w szczególności będzie: - ujednolicenie komunikacji, - zarządzanie i ograniczenie kosztów wywołań do sieci ruchomych, - obniżenie kosztów infrastruktury teleinformatycznej, - poprawienie zasięgu wewnątrz budynków, - wsparcie mobilności pracowników (możliwości stworzenia elastycznej przestrzeni biurowej), - wsparcie wprowadzania aplikacji e-administracji. 17

Tabela 1. Analiza SWOT wariantów efmc w zastosowania w JST 1. 2. 3. 4. Mocne strony Słabe strony Szanse Zagrożenia Realizowana przez operatora 1. Obniżenie kosztów usług telekomunikacyjnych w sieciach ruchomych 2. Możliwość obniżenia opłat za połączenia w zasięgu sieci WLAN zgodnie cennikiem danego operatora 3. Brak dodatkowych inwestycji 4. Możliwość wykonywania połączeń o niższych taryfach poprzez dostępne hotspoty 1. Każdy z użytkowników musi być abonentem sieci ruchomej 2. Ograniczenie usługi tylko do połączeń głosowych dla wąskiej grupy użytkowników 3. Związanie się z danym operatorem usługi konwergentnej 4. Operator sieci komórkowej zarządza połączeniami 1. Rozpowszechnienie publicznych usług konwergentnych 2. Rozwój infrastruktury dostępu bezprzewodowego JST 1. Brak możliwości rozwoju systemu komunikacji Realizowana przez dostawcy usługi 1. Możliwość integracji usług z wykorzystaniem różnych terminali, w tym komputerów osobistych 2. Wszyscy użytkownicy nie muszą korzystać z publicznej sieci ruchomej 3. Użytkownik identyfikowany jest przez adres sieci wewnętrznej 4. Możliwość hostingu zunifikowanej platformy 1. Ograniczenie funkcji tylko dla połączeń głosowych 2. Związanie się z danym operatorem usługi konwergentnej 1. Rozwój infrastruktury dostępu bezprzewodowego JST 1. Operator ma dostęp do informacji o połączeniach wewnętrznych 2. Trudność w zintegrowaniu serwera zunifikowanych wiadomości z usługą dostarczaną przez operatora 3. Przerwa w funkcjonowaniu systemu komunikacji w przypadku awarii łącza dostępowego 4. Ograniczone możliwości rozwoju Realizowana przez JST 1. Możliwość obniżenia opłat za połączenia 2. Możliwość wyboru najkorzystniejszego operatora pod kątem taryfy i usługi 3. Wszyscy użytkownicy nie muszą korzystać z publicznej sieci ruchomej 4. Możliwość dostosowania rozwiązania do warunków technicznych i organizacyjnych JST 1. Konieczność budowy i utrzymania zintegrowanej zunifikowanej platformy komunikacyjnej 1. Rozwój infrastruktury dostępu bezprzewodowego JST 2. Większy poziom bezpieczeństwa systemu komunikacji z uwagi na autonomiczność i zamykanie się ruchu w infrastrukturze sieciowej JST 3. Finansowanie ze środków unijnych rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej urzędu 1. Konieczność zapewnienia ciągłości działania zintegrowanej konwergentnej platformy komunikacyjnej 18

6. Funkcje zintegrowanej platformy komunikacyjnej dla potrzeb JST Funkcjonalność platformy komunikacyjnej może przyczynić się do zmiany organizacji pracy urzędów, usprawnienia pracy i usprawnienia kontaktów w relacjach: urząd urząd, urząd przedsiębiorstwa, urząd obywatel. Zunifikowana platforma komunikacyjna powinna zapewnić: - uporządkowaną komunikację pracownikom JST, - kontakt obywateli z urzędem, - efektywne zarządzanie i łatwą obsługę systemu. Platforma powinna być zintegrowana usługowo i z poziomu aplikacji biurowych obsługiwać pocztę elektroniczną, wiadomości błyskawiczne, przekaz głosu i danych, konferencje wideo i konferencje internetowe. Rozwiązanie powinno umożliwiać: - łatwe wyszukiwanie i współdziałanie współpracowników, - komunikację z dowolnego miejsca (będącego w zasięgu sieci) za pomocą rożnych rodzajów terminali, - dostarczenie informacji o statusie (obecności pracownika w sieci), - akceptowany poziom bezpieczeństwa komunikacji dla zastosowań w jednostkach administracji publicznej, - niezawodność i dostępność systemu komunikacji. Usprawnienie pracy może zapewnić wyszukiwanie kontaktów bezpośrednio z aplikacji biurowych, a w przyszłości z dedykowanych programów dla administracji publicznej (jeśli takie funkcje zastaną tam wprowadzone). Jako najważniejsze funkcje, mające wpływ na organizację pracy administracji publicznej, wymienić można następujące: 1. Obsługa wiadomości w różnych formach, za pomocą różnych terminali i sieci dostępowych zapewniających dostęp do poczty elektronicznej, poczty głosowej, faksu, kalendarzy i kontaktów w ujednoliconej skrzynce odbiorczej. 2. Informacja o obecności (presence) określenie, w czasie rzeczywistym, statusu pracownika z wykorzystaniem informacji zapisanej w systemie np. w kalendarzu oraz stanu zalogowania i preferencji form komunikacji. Informacja o obecności mogłaby być udostępniana dla danej komórki organizacyjnej urzędu lub dla wszystkich użytkowników. 3. Wiadomości błyskawiczne (Instant Messaging) przesyłanie wiadomości tekstowych w czasie rzeczywistym przy zapewnieniu bezpieczeństwa komunikacji. Zakres zastosowań może być szerszy (nie tylko do pracy biurowej, lecz także do realizacji systemu powiadamiania przy wykorzystaniu różnych form komunikacji wykorzystanej przez platformę). 4. Telekonferencje inna forma kontaktu spotkań wirtualnych w różnych miejscach i czasie. Możliwość współdzielenia form komunikacji np. wspólne przeglądanie dokumentów, różnych form prezentacji, szkolenia. 5. Obsługa komunikacji głosowej zintegrowana platforma w oparciu o technologię VoIP z możliwością nawiązywania połączeń także przez publiczne sieci stacjonarne, 19

czy ruchome. Komunikacja głosowa może być zintegrowana z pocztą elektroniczną e- mail, systemem kalendarzy, pocztą głosową, wiadomościami błyskawicznymi IM i usługą konferencyjną. Wymagania dotyczące mobilności można podzielić na pięć podstawowych kategorii: 1. Interakcja w czasie rzeczywistym - przez spójne dostarczanie informacji o dostępności i operowanie numerem wirtualnym przy uruchomieniu operacji wyszukania danego użytkownika. 2. Praca zespołowa możliwość łatwego inicjowania połączeń z wybranym zespołem współpracowników, 3. Synchronizacja synchronizacja zasobów informacyjnych (e-mail, IM i innych danych) urządzeń mobilnych z przechowywanymi na serwerze w celu eliminacji duplikatów. 4. Dostęp do zasobów zaplecza biurowego dostęp do wspólnych zasobów informacyjnych, 5. Komunikacja urządzeń automatyczna wymiana danych w relacji M2M np. w zastosowaniach do przekazywania danych o lokalizacji itp. 7. Koncepcja mobilnego e-urzędu Pracownicy administracji samorządowej z reguły pracują w jednym miejscu, ale także występuje grupa pracowników mobilnych, w tym służb miejskich. Może także istnieć grupa pracowników zmieniających miejsce pracy w ramach budynków lub też korzystających z usług na terenie miasta np. poprzez połączenia przez hotspoty (publiczne punkty dostępu do Internetu PIAP). W związku z tym występuje wzrost zapotrzebowania na wyposażenia w urządzenia mobilne np. rozbudowane telefony komórkowe, notebooki i netbooki. Wymaga się, żeby każdy pracownik miał dostęp do zasobów zaplecza biurowego niezależnie od lokalizacji. Za pomocą zintegrowanej platformy komunikacyjnej będzie możliwe wdrożenie idei mobilnego e-urzędu, pozwalającego na osadzanie parametrów związanych z mobilnością w procesach komunikacyjnych i informacyjnych. W tym rozwiązaniu lokalizacja współpracowników i zasobów nie powinna być istotna. W zależności od przyznanych uprawnień, każdy pracownik będzie mógł używać jednego terminala do rozmów telefonicznych w dowolnym miejscu na terenie urzędu oraz poza nim i będzie osiągalny przez jeden numer telefoniczny. W ramach urzędu lub w zasięgu sieci MAN połączenia będą zamykały się wewnątrz platformy komunikacyjnej JST, co zapewni autonomiczność systemu. Uwzględnione przy tym powinny być aspekty związane z zarządzaniem dostępnością oraz ze zgodnością aplikacji z wymaganiami indywidualnymi i parametrami urządzeń użytkowników. Do podstawowych użytecznych funkcji, które mogą usprawnić pracę urzędów, można zaliczyć: - weryfikację dostępności funkcja pozwala na weryfikację stanu dostępności urządzeń sieciowych i użytkowników, - konsolidacja użytkowników, systemów i technologii realizowana jako złożony proces rozwojowy integrujący komunikację w czasie rzeczywistym (łączność telefoniczna), informacje (bazy danych) oraz zasoby informatyczne (sieć i inne aplikacje). 20