Wybór usług modelu chmury obliczeniowej do tworzenia obszaru komunikacyjnego w przedsiębiorstwie

Ewelina ZAJĄC, Tomasz CIEPLAK Katedra Organizacji Przedsiębiorstwa, Politechnika Lubelska E mail:ewelina.n.zajac@gmail.com, t.cieplak@pollub.pl Wybór usług modelu chmury obliczeniowej do tworzenia obszaru komunikacyjnego w przedsiębiorstwie 1. Wprowadzenie W dzisiejszych czasach coraz większy wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstw ma umiejętność adaptacji do zmiennych warunków otoczenia. Zdolność do szybkiego elastycznego dostosowywania się do rzeczywistości niesie ze sobą nowe szanse i zagrożenia. Modele biznesowe charakteryzujące się wysokimi kosztami stałymi są znacznie bardziej ryzykowne niż kiedyś. W dwudziestym wieku o rentowności przedsiębiorstwa decydowała wydajność przemysłowa i ekonomia skali. Prognozy dotyczące popytu klientów utrzymywały się na stałym poziomie, pod uwagę brano głównie koszty pracy i surowców, a także zdolności produkcyjne przedsiębiorstwa. Zysk maksymalizowano poprzez zaspokojenie popytu na dany produkt przy minimalizowaniu kosztów jego wytworzenia. Minimalizacja kosztów wytworzenia odbywała się poprzez inwestycje mające na celu wykorzystanie ekonomii skali, zwiększając jednocześnie koszty stałe. Obecnie zmienność rynku jest coraz większa. Cykl życia produktów mierzony jest miesiącach lub w, co najwyżej, kilku latach. Równie szybko zmieniają się technologie i preferencje konsumentów. Coraz trudniej oszacować jest popyt na określone produkty. To samo dotyczy kalkulacji kosztów począwszy od surowców, poprzez koszty pracy aż do kosztów związanych z transportem. Dzisiaj istotna jest szybkość z jaką przedsiębiorstwa reagują na zmiany. W XXI wieku strategicznym zasobem każdej firmy jest informacja. To na podstawie dostępnych informacji podejmowane są decyzje mające kluczowe znaczenie dla przedsiębiorstwa i będące odpowiedzią na zachodzące w otoczeniu przeobrażenia. Sprawny system komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej jest nieodłącznym aspektem funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wzrost znaczenia wykorzystania Internetu oraz urządzeń mobilnych wywołał konieczność wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań poprawiających komunikację i przekazywanie informacji zarówno w obrębie firmy jak i na zewnątrz. Z uwagi na wysokie koszty infrastruktury sieciowej, zaawanasowane systemy informatyczne wspomagające komunikację dostępne były jedynie dla przedsiębiorstw o stabilnej pozycji na rynku. Sytuacja uległa zmianie stosunkowo niedawno wraz z pojawieniem się koncepcji Cloud Computing, na polskim gruncie funkcjonującej jako chmura obliczeniowa czy też przetwarzanie danych w chmurze obliczeniowej, gdzie oferowane usługi udostępniane są w sposób elastyczny i całkowicie dostosowane

132 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak do aktualnych wymagań przedsiębiorstwa. Opłaty pobierane w zamian za korzystanie z usług są bezpośrednio uzależnione od częstości ich wykorzystywania, przez co koszty stałe niegdyś związane z zakupem i administrowaniem infrastruktury, obecnie mogą należeć do kosztów zmiennych, co wydaje się być bardziej korzystne z punktu widzenia strategii biznesowej. Artykuł podejmuje próbę przedstawienia koncepcji Cloud Computing, a także wyboru usług wspomagających komunikację w przedsiębiorstwie działających w modelu chmury obliczeniowej oraz możliwości ich praktycznego wdrożenia. 2. Koncepcja chmury obliczeniowej Pierwsze wzmianki dotyczące Cloud Computing pojawiły się już w 1961 roku w czasie obchodów setnej rocznicy MIT (ang. Massachusetts Institute of Technology). Profesor John McCarthy wygłosił wówczas przemówienie dotyczące współdzielenia mocy obliczeniowych komputerów, która w przyszłości mogłaby być sprzedawana przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, odbywającej się w podobny sposób do sprzedaży wody czy elektryczności [6]. Przez kolejne lata koncepcja Internetu stopniowo ewoluowała. W roku 1996 dwaj naukowcy z MIT odnieśli się ponownie w swojej pracy badawczej do pojęcia Cloud Computing [7]. Dekadę później teoria znalazła swoje praktyczne odbicie, kiedy to Amazon zmienił kierunek działań skupiając się na dostarczeniu usług opartych na modelu przetwarzania danych w chmurze obliczeniowej w postaci Amazon Elastic Compute Cloud. Rosnąca popularność terminu chmura obliczeniowa spowodowała, że powstało wiele jego definicji. Definicją przedstawiającą w sposób najbardziej zrozumiały cechy przetwarzania danych w chmurze obliczeniowej jest ta przedstawiona przez Amerykański Instytut Standardów i Technologii (NIST) w dokumencie The NIST Definition of Cloud Computing, według której [2]: Chmura obliczeniowa to model umożliwiający powszechny, wygodny, dostęp na żądanie użytkownika do konfigurowalnych współdzielonych zasobów obliczeniowych (np. sieci, serwery, pamięci masowe, aplikacje oraz usługi), które mogą być szybko dostarczone i wdrożone przy minimalnym zaangażowaniu w obsługę i minimalnym udziale usługodawcy. Przedstawiony model jest sumą pięciu podstawowych cech, trzech modeli usług oraz czterech modeli wdrożenia. Do cech podstawowych definiujących przetwarzanie w chmurze obliczeniowej zalicza się [2]: samoobsługowe serwisy na żądanie, gdzie użytkownik sam, bez zaangażowania usługodawcy, może określić potrzebne mu możliwości obliczeniowe, takie jak czas serwera czy pojemność pamięci masowej, szeroki dostęp z sieci polegający na tym, że zasoby obliczeniowe udostępniane są z wykorzystaniem sieci poprzez różnego typu platformy klienckie, np. telefony komórkowe, tablety czy też laptopy, łączenie zasobów odbywa się poprzez sumowanie zasobów obliczeniowych dostarczanych przez dostawców z wielu, zarówno fizycznych jak i wirtualnych źródeł, któ-

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 133 re to mogą być na bieżąco przypisywane i odbierane użytkownikowi w zależności od jego wymagań. Jedyną informacją w odniesieniu do lokalizacji systemów, jaką otrzymuje użytkownik jest abstrakcyjna nazwa, np. kraju, regionu lub centrum przetwarzania danych, szybka elastyczność przejawia się w możliwości elastycznego przydzielania mocy obliczeniowych uzależnionych od zapotrzebowania użytkownika. Przy czym mogą być one nieograniczone i dostarczone przez wymagany okres czasu, mierzalność usługi oznacza, że systemy oparte na Cloud Computing automatycznie kontrolują i optymalizują zużycie zasobów na odpowiednim poziomie abstrakcji, który jest zależny od rodzaju usługi. Mogą to być m.in. jednostki pamięci masowej czy też pojemność. Zużycie zasobów może być monitorowane, kontrolowane i zgłaszane przy jednoczesnym zapewnieniu przejrzystości dla usługodawcy oraz klienta korzystającego z usługi. Usługi oferowane w ramach chmury obliczeniowej funkcjonują w oparciu o jeden z trzech modeli usług. Pierwszy z nich Software as a Service (SaaS), przypomina nieco tradycyjny model dystrybucji oprogramowania, które po dokonaniu zakupu mają dostęp do niego na komputerze [3]. Był to pierwszy model przetwarzania, który zyskał popularność. SaaS to model dystrybucji oprogramowania, w którym aplikacje są udostępniane przez producenta lub usługodawcę za pośrednictwem sieci, najczęściej Internetu. Dostrzeżono ekonomiczny aspekt wykorzystania modelu SaaS w stosunku do tradycyjnych rozwiązań. Ponadto, łatwiejszy stał się proces aktualizowania używanych aplikacji. Można wskazać kilka powodów, które przyczyniły się do wzrostu popularności modelu Software as a Service. Są to[1]: coraz wyższy poziom wiedzy pracowników i użytkowników dotyczący dostępu do komputera i Internetu, wzrost poczucia większego bezpieczeństwa w Internecie, użytkownicy Internetu dokonują znacznie więcej transakcji za pośrednictwem Internetu, niż miało to miejsce w drugiej połowie dekady lat dziewięćdziesiątych, czyli w okresie największej ekspansji Internetu, prędkość łączy internetowych stale wzrasta, a co za tym idzie czas ładowania aplikacji sieciowych uległ znacznemu skróceniu, komputery typu mainframe oraz tradycyjne licencje oprogramowania, poprzez zajmowane miejsce i koszty ich utrzymania stanowiły znaczące koszty dla przedsiębiorstwa; zastosowanie modelu SaaS pozwoliło na znaczną redukcje tych kosztów, z biegiem czasu interfejsy oparte na witrynach WWW stawały się coraz bardziej wystandaryzowane i łatwiejsze w użytkowaniu; efektem jest coraz większa liczba użytkowników, z dostępem do platformy dostarczającej podstawowe oprogramowanie występującej w formie usługi, producenci zaczęli dostosowywać aplikacje do wymagań poszczególnych branż i rynków; dzięki czemu specjalne wersje oprogramowania są coraz

134 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak bardziej dostępne dla jeszcze większej liczby klientów na tym samym rynku i to niezależnie od ich lokalizacji, aplikacje dotychczas dostępne, ze względu na koszty, jedynie dla dużych przedsiębiorstw są w zasięgu ręki również dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Są to m.in. te wspomagające planowanie zasobów przedsiębiorstwa (ERP), zarządzanie relacjami z klientami (CRM) czy też zarządzanie łańcuchem dostaw (SCM). Jednym z najbardziej popularnych przykładów zastosowania modelu SaaS jest dostęp do poczty elektronicznej przy pomocy wyszukiwarki internetowej. Do narzędzi dostarczanych online poprzez zastosowanie SaaS zaliczyć można aplikacje wspomagające: rachunkowość, zarządzanie finansami, e-commerce, współpracę pomiędzy pracownikami a klientami nad realizacją projektu, tworzenie schematów blokowych, wykresów, planów oraz innych rysunków technicznych, zarządzanie relacjami z klientami (CRM), edytowanie, przechowywanie i współdzielenie dokumentów, prezentacji, arkuszy kalkulacyjnych, blogów, stron internetowych oraz filmów video, zarządzanie projektami, korzystanie z poczty elektronicznej, kalendarza, komunikatorów internetowych, wideokonferencji, serwisów społecznościowych [5]. Kolejnym modelem przetwarzania danych w chmurze obliczeniowej jest Platform as a Service (PaaS). Jest to koncepcja zakładająca możliwość tworzenia i uruchamiania niestandardowych aplikacji internetowych. Dzięki niemu wszystkie mechanizmy niezbędne do obsługi i serwisowania całego cyklu życia począwszy od budowy poprzez dostarczenie aplikacji internetowej do serwisowania dostępne są w całości w Internecie. Usługi PaaS pozwalają użytkownikom na skoncentrowanie się na innowacji, niż na zarządzaniu kompleksową infrastrukturą. Dzięki temu organizacje mogą zmienić kierunek działań i przeznaczony na ten cel budżet na taki, który zapewni im wzrost realnej wartości przedsiębiorstwa. Model PaaS prowadzi do nowej ery masowych innowacji, dzięki nieograniczonym mocom obliczeniowym dostępnych dla programistów na całym świecie. Tworzenie aplikacji możliwe jest poprzez wykorzystanie powszechnych standardów takich jak na przykład HTML czy JavaScript. Kolejną cechą jest integracja z usługami internetowymi i bazami danych. Obsługa protokołu wywoływania zdalnego dostępu do obiektów (ang. Simple Object Access Protocol SOAP) oraz innych interfejsów pozwala na tworzenie połączonych usług internetowych pochodzących z różnych źródeł (ang. tzw. mashup y), dodatkowo możliwe jest posiadanie dostępu do bazy danych oraz wielokrotne użytkowanie usług znajdujących się wewnątrz sieci prywatnej [3]. Przykładem chmury obliczeniowej wykorzystującej model PaaS jest Google App Engine, platforma programowania i hostingu aplikacji webowych w centrach danych Google [14]. Ostatnim modelem przetwarzania danych w chmurze obliczeniowej jest Infrastrucure as a Servive (IaaS). Na podstawie definicji podanej przez NIST w ramach tego modelu

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 135 konsument może bezpiecznie przetwarzać, przechowywać, magazynować, udostępniać poprzez sieć oraz dokonywać innych operacji wymagających podstawowych zasobów obliczeniowych, gdzie każdy z użytkowników jest w stanie samodzielnie wdrożyć i uruchomić dowolne oprogramowanie, w tym również system operacyjny oraz różnego rodzaje aplikacje. Użytkownik nie zajmuje się administrowaniem, ani nie sprawuje kontroli nad podstawową infrastrukturą w chmurze, natomiast może kontrolować system operacyjny i przechowywanie danych oraz wdrażane aplikacje [2]. Istotą modelu IaaS jest fakt, iż wykorzystuje w znacznym stopniu technologię, usługi oraz centra przetwarzania danych rozwinięte dzięki znacznym inwestycjom. Dostawcy IaaS zajmują się przejściem na nową technologię, a także hostingiem wybranych aplikacji działających w obrębie ich infrastruktury, z kolei klienci są właścicielami aplikacji oraz ich administratorami, odciążając hosting i zarządzanie infrastrukturą [3]. Systemy IaaS zawierają niektóre bądź wszystkie z niżej wymienionych cech: wybór gotowych maszyn wirtualnych z wstępnie zainstalowanymi systemami operacyjnymi, w tym wiele różnych wersji oprogramowania Windows, Linux i Solaris, wybór wirtualnych urządzeń maszyn wirtualnych ze specjalnym zestawem zainstalowanego oprogramowania, możliwość przechowywania kopii poszczególnych danych w różnych lokalizacjach w celu jak stworzenia możliwości najszybszego jak najszybszego ich pobrania, oprogramowanie wspomagające przetwarzanie dużej ilości danych (w sieci danych) oraz przeprowadzanie skomplikowanych obliczeń (w sieci obliczeniowej) przy użyciu dużej liczby serwerów pracujących nad tym samym problemem równolegle, możliwość manualnego kontrolowania poziomu wykorzystania zasobów obliczeniowych, przypisanych do każdego z użytkowników przy wykorzystaniu wyszukiwarki internetowej w momencie zmiany zapotrzebowania, możliwość automatycznego skalowania zużycia zasobów obliczeniowych w odpowiedzi na zmniejszone lub zwiększone zapotrzebowanie ze strony aplikacji [5]. W modelu IaaS elastyczność wymaga uważnego programowania przy użyciu interfejsu programowania aplikacji (ang. Aplication Programming Interface, API). Z drugiej jednak strony możliwe jest programowanie przy użyciu dowolnego języka programowania i jednoczesne sprawowanie całkowitej kontroli nad aplikacją znajdującą się w chmurze IaaS [4]. W definicji przedstawionej przez NIST, oprócz podstawowych cech oraz trzech modeli usług, jest mowa o czterech modelach wdrażania, będących innymi słowy rodzajami chmury obliczeniowej. NIST wyróżnia [2]: Private cloud użytkownikami infrastruktury w chmurze są wyłącznie pracownicy określonej organizacji, Public cloud w tym przypadku odbiorcą usług dostarczanych przez chmurę obliczeniową może być ogół społeczeństwa, Community odbiorcami usług w społecznościowej chmurze obliczeniowej jest ściśle określone grono użytkowników, np. uczelnie wyższe, Hybrid cloud jest kombinacją wyżej przedstawionych typów chmury obliczeniowej.

136 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak 3. Komunikacja za pośrednictwem chmury obliczeniowej Chmura obliczeniowa stwarza nowe możliwości w obszarze komunikacji przedsiębiorstw zarówno tej wewnętrznej jak i zewnętrznej. Komunikacja wewnętrzna może być realizowana na podstawie podsystemu opartego o usługi Saas i rozszerzenia napisane na żądanie klienta. Elementy podsystemu spełniają takie wymagania przedsiębiorstwa jak: przekazywanie danych i komunikacja za pośrednictwem urządzeń mobilnych, szybka komunikacja z wykorzystaniem komunikatorów internetowych, możliwość wykonywania połączeń głosowych i wideo online z dostawcami i klientami. Ponadto można wyróżnić podsystem komunikacji zewnętrznej B2B dostosowany do wymagań danego przedsiębiorstwa, a także podsystem archiwizacji danych wraz z możliwością tworzenia kopii zapasowych. Spośród trzech dostępnych modeli dostarczania usług, mianowicie Infrastructure as a Service (IaaS), Platform as a Service (PaaS) oraz Software as a Service (SaaS), ze względu na specyfikę wymagań wykluczono IaaS. Tabela 1. przedstawia podział wyróżnionych wymagań na podstawie modelu dostarczania usług. Tab. 1. Systematyka usług dostarczanych w ramach chmury obliczeniowej w oparciu o model dostarczania usług Tab. 1. Systematics of services provided in the cloud computing based on the model service delivery Model działania usługi Wymagania spełniane w ramach funkcjonowania modelu Komunikacja wewnątrz przedsiębiorstwa Software as a Service (SaaS) Przesyłanie danych i komunikacja za pośrednictwem urządzeń mobilnych Możliwość wykonywania połączeń głosowych i wideo online z dostawcami i klientami Szybka komunikacja za pośrednictwem komunikatorów internetowych Możliwość wykonywania połączeń głosowych i wideo online z dostawcami i klientami Archiwizowanie danych i tworzenie kopii bezpieczeństwa Wymiana dokumentów i system B2B dostosowany do wymagań przedsiębiorcy Platform as a Service Źródło: opracowanie własne

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 137 Usługom, które posiadają charakter komunikacyjny przypisano model udostępniania SaaS. Jest to związane z: ceną w przypadku mikroprzedsiębiorstw nabycie oprogramowania możliwe jest za darmo, łatwością wdrożenia konieczna jest jedynie konfiguracja, krótkim czasem wdrożenia konieczne jest scalenie danych z archiwalnymi, a także szkolenie pracowników, niezawodnością usługodawcy potwierdzają dostęp do usługi przez cały czas działania (99,99%), powszechnością na rynku istnieje wiele rozwiązań działających według tego modelu. Z kolei przy projektowaniu rozwiązań dla B2B został wybrany model usług działający według zasady PaaS w chmurze obliczeniowej. Za wyborem takiego rozwiązania przemawia: możliwość integracji z systemem wewnętrznej komunikacji, w przypadku korzystania z wybranych aplikacji brak kosztów rozpoczęcia projektu, zautomatyzowana skalowalność aplikacji, dostęp do silnika bazy danych, rozwinięty system zabezpieczeń. 4. Wdrożenie usług modelu chmury obliczeniowej W celu prawidłowego wdrożenia innowacji jaką jest efektywny system komunikacji należy ustalić kolejność kroków, według których zostanie przeprowadzone wdrożenie. Wdrożenie zostanie przeprowadzone następująco poprzez: Dokonanie oceny stanu aktualnego, Zakup domeny z nazwą odpowiednią dla przedsiębiorstwa, Dokonanie wyboru usługi działającej w oparciu o model SaaS, Skonfigurowanie domeny, usług i wpisów DNS, Stworzenie kont dla każdego użytkownika usługi, Uruchomienie wybranej usługi, Opracowanie szablonów dokumentów, Synchronizowanie usług z istniejącymi dotychczas danymi, Skonfigurowanie sprzętu (komputery, urządzenia mobilne), Szkolenie pracowników, Uruchomienie systemu. Mikroprzedsiębiorstwa stanowią ok. 93% podmiotów gospodarczych w Polsce [11], dlatego analizowany przebieg wdrożenia odnosi się do przedsiębiorstwa zatrudniającego nie więcej niż 10 osób i o przychodzie netto poniżej 2 mln euro lub sumie aktywów w bilansie rocznym poniżej 2 mln euro. Ponadto dokonano założenia, że firma posiada zakupioną domenę internetową.

138 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak 5. Dokonanie wyboru usługi działającej w modelu SaaS Na podstawie raportu firmy badawczej IDC wartość rynku usług Cloud Computing średniorocznego wzrostu wartości segmentu na poziomie 33% do roku 2015 [14]. Badania pokazują, że technologie związane z przetwarzaniem danych w chmurze są nadal nowością na polskim gruncie, dlatego dużą popularnością cieszą się usługi dostarczane przez światowych potentatów w tej dziedzinie takich jak Microsoft czy Google. Świadczyć to może o ich wiarygodności i zaufaniu użytkowników, związanym z ochroną danych, wobec wspomnianych koncernów. Zarówno Microsoft jak i Google oferują dwa podstawowe rodzaje usług, które uzależnione są od ich grup docelowych, wśród których można wyróżnić klientów biznesowych, czyli małe, średnie oraz duże przedsiębiorstwa, oraz klientów indywidualnych. Adresatami rozwiązania proponowanych przez Google, jak już wcześniej wspomniano, mogą być odbiorcy indywidualni oraz przedsiębiorcy. Klienci indywidualni mogą korzystać całkowicie bezpłatnie z aplikacji wchodzących w skład pakietu. Natomiast przedsiębiorcom Google oferuje rozszerzony pakiet aplikacji funkcjonujących pod nazwą. W przypadku Windows a aplikacje bezpłatne wchodzą w skład pakietu Windows Custom. z kolei bardziej wymagającym partnerom biznesowym Windows proponuje usługi działające w ramach debiutującego w 2011 roku Office a 365. Z perspektywy wdrożenia systemu w małych i mikro przedsiębiorstwach kluczowym czynnikiem jest wysokość poniesionych kosztów. Rozwiązaniem optymalnym jest więc znalezienie rozwiązania spełniającego oczekiwania przedsiębiorstwa przy możliwie najniższych kosztach. Wyróżniono następujące kluczowe dla mikroprzedsiębiorstwa kryteria, na podstawie których podjęta zostanie decyzja o wyborze wdrażanego rozwiązania: Maksymalna liczba użytkowników, Koszty, Pojemność dysku, Kompatybilność, Dostęp do danych za pośrednictwem urządzeń mobilnych, Możliwość współdzielenia plików z innymi użytkownikami, Narzędzia wspomagające komunikację i wymianę kontaktów, Możliwość tworzenia witryn internetowych, Możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji, Dostęp do danych w trybie offline. W Tabeli 2. przedstawiono charakterystykę aplikacji wchodzących w skład analizowanych pakietów biurowych oferowanych przez Windows i Google. Jak widać w Tabeli 2. aplikacje oferowane Google jak i przez Windows spełniają bardzo zbliżone funkcje, dlatego w celu podjęcia decyzji o wyborze usługi należy przeprowadzić bardziej szczegółowe badania.

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 139 Tab. 2. Porównanie aplikacji opartych o model SaaS. Opracowanie własne na podstawie [9] [10] Tab. 2. Compare applications based on SaaS model Cecha Max. liczba użytkowników Koszty dla Firm Office 365 Bez ograniczeń Bez ograniczeń 10 4EUR/użytk./m-c lub 40 EUR/użytk./rok 5,25 EUR za użytkownika miesięcznie Bezpłatny Domain Service Dla 500 użytkowników dostęp jest bezpłatny Pojemność dysku 1 GB na użytk. 2 GB użytk., + 1 GB/użytk. za 2,5 USD 7 GB miejsca na skrzynce mailowej Gmail Nieograniczona pojemność skrzynki pocztowej Hotmail Komunikacja Kompatybilność Dostęp za pośrednictwem urządzeń mobilnych Współdzielenie plików Poczta elektr. Import i edycja dokumentów sporządzonych w Office 97-2003 i 2007 Wszystkie z systemami operacyjnym Android, ios, Blackbery, Windows Mobile Google Dokument, Arkusz, Formularz, Prezentacja, Rysunek 25 GB na koncie pocztowym Gmail Import z Office 97-2003 i 2007, domyślnie bez możliwości edycji, edycja przy użyciu Office Web Apps Wszystkie z systemami operacyjnym Android, ios, Blackbery, Windows Mobile Word, Excel, PowerPoint, OneNote Web App 25 GB na koncie pocztowym Hotmail Import i edycja dokumentów sporządzonych w Office 97-2003 i 2007 Wszystkie z systemami operacyjnym Android, ios, Blackbery, Windows Mobile Google Dokument, Arkusz, Formularz, Prezentacja, Rysunek 7 GB miejsca na skrzynce mailowej Gmail Import z Office 97-2003 i 2007, domyślnie bez możliwości edycji, edycja przy użyciu Office Web Apps Wszystkie z systemami operacyjnym Android, ios, Blackbery, Windows Mobile Word, Excel, PowerPoint, One- Note Web App Nieograniczona pojemność skrzynki Hotmail Komunikator Google Talk Windows Live Google Talk Windows Live Kalendarz Kalendarz Google Kalendarz Kalendarz Google Kalendarz Kontakty Udostępnianie kontaktów w domenie Nie jest możliwe udostępnianie w domenie Udostępnianie kontaktów w domenie Nie jest możliwe udostępnianie w domenie Witryny int. Tak Tak Tak Nie Dodatkowe aplikacje Dostęp offline Konsolidacja z aplikacjami w modelu PaaS jak i pochodzących od innych twórców Przez przeglądarkę Google Chrome lub innych po zainstalowaniu odpowiedniej wtyczki Konsolidacja możliwa jedynie z aplikacjami opartymi na modelu PaaS Jest Konsolidacja z aplikacjami w modelu PaaS jak i pochodzących od innych twórców Przez przeglądarkę Google Chrome lub innych po zainstalowaniu odpowiedniej wtyczki Konsolidacja możliwa jedynie z aplikacjami opartymi na modelu PaaS Jest

140 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak Metodą, która umożliwi wybór optymalnego dla omawianego przedsiębiorstwa rozwiązania, będzie metoda Analytic Hierarchy Process (AHP). W celu zastosowania metody AHP wyróżniono cztery cechy usług, które w znaczny sposób przyczyniają się do ich zróżnicowania. Są to: koszty, czyli wysokość opłat ponoszonych w wyniku korzystania z usług, możliwość wymiany kontaktów w domenie, możliwość tworzenia witryn internetowych, możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji. Pierwszym etapem analizy za pomocą Analitycznego Procesu Hierarchicznego jest ustalenie pierwszeństwa kryteriów. W tym celu konstruowana jest macierz, którą przedstawia Tabela 3. Poprzez porównanie parami kryteriów dokonywana jest ocena pierwszeństwa jednego z nich przed drugim. Jak wynika z powyższej tabeli najistotniejszym kryterium dotyczącym wyboru dostawcy usług w chmurze obliczeniowej jest, z punktu widzenia rozważanego przedsiębiorstwa, wysokość kosztów. Porównując je z możliwością wymiany kontaktów w domenie ma on jednak takie samo znaczenie. Z kolei nad możliwością tworzenia witryn internetowych oraz możliwością korzystania z dodatkowych aplikacji ma on kolejno pierwszeństwo niewielkie i silną przewagę. Wynika to z faktu, iż w ramach pakietów bezpłatnych oferowane są usługi, które są w przynajmniej minimalnym stopniu spełnić wymagania przedsiębiorstwa. Możliwość wymiany kontaktów w porównaniu z dostępnością narzędzi umożliwiających tworzenie witryny internetowej kształtuje się na poziomie nieco wyższym niż nieznaczne pierwszeństwo. Stąd nasuwa się wniosek, iż z punktu widzenia przyszłych użytkowników aplikacji bardziej istotna jest możliwość automatycznego współdzielenia kontaktów do klientów firmy. Jest to czynnik istotny w przypadku nawiązania i utrzymania dobrych relacji, co z kolei oddziałuje na lojalność klientów. Tab. 3. Macierz pierwszeństwa kryteriów Tab. 3. Matrix of priority of criteria Kryterium Koszty Wymiana kontaktów Witryna internetowa Dodatkowe aplikacje Koszty 1 1 3 5 Wymiana kontaktów Witryna internetowa Dodatkowe aplikacje 1 1 4 1/3 1/3 1/4 1 1/3 1/5 3 3 1 Razem 96/5 22 20/9 20/9 Źródło: opracowanie własne

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 141 Macierz preferencji dostawców według kryterium kosztów wskazuje na znaczne pierwszeństwo w stosunku do Office a 365. Jest to uwarunkowane różnicą wysokości miesięcznej opłaty pobieranej za korzystanie za miesiąc. Są to koszty generowane wyłącznie przez jednego użytkownika i są one na podobnym poziomie. Fakt, iż zarówno usługi oferowane przez i Domain Services bezpłatnie, wykazuje wobec nich bezdyskusyjną niższość. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku porównywania Office a 365. Tab. 4. Macierz preferencji dostawców według kryterium kosztów Tab. 4 Matrix of preferences of suppliers according to the criterion cost Kryterium Office 365 1 5 1/9 1/9 Office 365 1/5 1 1/9 1/9 9 9 1 1 9 9 1 1 Razem 96/5 22 20/9 20/9 Źródło: opracowanie własne Tab. 5. Macierz preferencji dostawców według kryterium możliwości wymiany kontaktów w domenie Tab. 5. Matrix of preferences of suppliers according to the criterion sharing contacts in the domain Kryterium dla Firm Office 365 Google Apps 1 9 1 9 Office 365 1/9 1 1/9 1 1 9 1 9 1/9 1 1/9 1 Razem 20/9 20 20/9 20 Źródło: opracowanie własne Macierz preferencji dostawców według kryterium kosztów wskazuje na znaczne pierwszeństwo w stosunku do Office a 365. Jest to uwarunkowane różnicą wysokości miesięcznej opłaty pobieranej za korzystanie za miesiąc. Fakt, iż zarówno usługi oferowane przez i

142 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak bezpłatnie, wykazuje wobec nich bezdyskusyjną niższość. Identyczna sytuacja ma miejsce w przypadku porównywania Office a 365.Macierz preferencji dostawców według kryterium możliwości wymiany kontaktów w domenie ilustruje Tabela 5. Spośród czterech dostawców dwóch oferuje możliwość wymiany kontaktów w domenie. Stąd wynika bezdyskusyjna przewaga oraz nad usługami Microsoft u. Kolejnym badanym kryterium jest możliwość tworzenia witryny internetowej przedstawiona w Tabeli 6. Obie usługi oferowane przez Google posiadają możliwość tworzenia witryny internetowej, dlatego też są w takim samym stopniu preferowane. Obydwie również wykazują bardzo wyraźną przewagę wobec Microsoft Custom, który to pozbawiony jest tej możliwości. w sposób identyczny przedstawia się sytuacja Office 365. Tab. 6. Macierz preferencji dostawców według kryterium możliwości tworzenia witryny internetowej. Tab. 6. Matrix of preferences of suppliers according to the criterion possibility of creating a website Kryterium dla Firm Office 365 Google Apps 1 1 1 9 Office 365 1 1 1 9 1 1 1 9 1/9 1/9 1/9 1 Razem 28/9 28/9 28/9 28 Źródło: opracowanie własne Ostatnim kryterium poddanym analizie preferencji jest możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji (Tabela 7.). Bardzo silna przewaga nad Office m 365 wynika z faktu, iż oprócz dostępu do aplikacji opartych na modelu PaaS, Google oferuje możliwość konsolidacji również z tymi, pochodzącymi od zewnętrznych twórców. Sprzedaż tych aplikacji odbywa się w Marketplace. Liczba dostępnych aplikacji w wersji dla firm w porównaniu do wersji bezpłatnej jest rozbudowana, dlatego też ta wersja wykazuje nieznaczną przewagę. Demain Service oraz Office 365 są w jednakowym stopniu preferowane, gdyż obydwa posiadają możliwość konsolidacji aplikacji jedynie w modelu PaaS. Tabela 8. przedstawia macierz wartości znormalizowanych dla pierwszeństwa kryteriów. Każda z not występujących w Tabeli 3. została podzielona przez sumę not znajdującą się w odpowiadającej jej kolumnie. Wartości średnie wierszy w znormalizowanej macierzy pierwszeństwa są wskaźnikami względnego pierwszeństwa kryteriów.

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 143 Tab. 7. Macierz preferencji według kryterium możliwości korzystania z dodatkowych aplikacji Tab. 7. Matrix of preferences of suppliers according to the criterion possibility to use additional applications Kryterium dla Firm Office 365 1 7 3 7 Office 365 1/7 1 1/7 1 1/3 7 1 9 1/7 1 1/9 Razem 34/21 16 268/63 18 Źródło: opracowanie własne Tab. 8. Macierz wartości znormalizowanych dla pierwszeństwa kryteriów Tab. 8. The matrix of standardized values of priority criteria Kryterium Koszty Możliwość wymiany kontaktów Możliwość tworzenia witryn internetowych Możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji Średnia z wiersza Koszty 0,3 0,19 0,27 0,75 0,38 Możliwość wymiany kontaktów 0,3 0,19 0,36 0,05 0,23 Możliwość tworzenia witryn internetowych Możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji Źródło: opracowanie własne 0,19 0,05 0,09 0,05 0,07 0,3 0,57 0,27 0,15 0,32 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Tę samą procedurę wykonano dla macierzy preferencji. Średnie wartości z każdego wiersza w macierzach preferencji.

144 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak Tab. 9. Znormalizowane macierze preferencji dostawców dla każdego z kryteriów Tab. 9. Normalized matrices of preferences suppliers for each of the criteria Koszty Wymiana kontakion w domenie Możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji Możliwość tworzenia witryny internetowej Dostawca dla Firm Office 365 Google Apps Średnie z wiersza 0,05 0,14 0,05 0,05 0,07 Office 365 0,02 0,05 0,05 0,05 0,04 0,47 0,41 0,45 0,45 0,44 Domain Services 0,47 0,41 0,45 0,45 0,44 RAZEM 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Dostawca dla Firm Office 365 Google Apps Średnie z wiersza 0,45 0,45 0,45 0,45 0,45 Office 365 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,45 0,45 0,45 0,45 0,45 Domain Services 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 RAZEM 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Dostawca dla Firm Office 365 Google Apps Średnie z wiersza 0,62 0,44 0,71 0,39 0,54 Office 365 0,09 0,06 0,03 0,06 0,06 0,21 0,44 0,24 0,50 0,34 Domain Services 0,09 0,06 0,03 0,06 0,06 RAZEM 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Dostawca dla Firm Office 365 Google Apps Średnie z wiersza 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 Office 365 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 0,32 Domain Services 0,04 0,04 0,04 0,04 0,04 RAZEM 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Źródło: opracowanie własne

Wybór usług modelu chmury obliczeniowej 145 Na podstawie Macierzy wartości znormalizowanych można wywnioskować, iż najważniejszymi kryteriami w wyborze dostawcy usług są koszty użytkowania (0,38) oraz możliwość korzystania z dodatkowych aplikacji (0,32). W dalszej kolejności istotna jest możliwość wymiany kontaktów w domenie i osiąga on wartość jedynie o 10% niższą od drugiego w kolejności kryterium. Najmniej istotnym z punktu widzenia przedsiębiorstwa kryterium jest możliwość tworzenia witryn internetowych (0,07). Średnie wartości z macierzy preferencji dostawców są wskaźnikami preferencji dostawców, odnoszącymi się do poszczególnych kryteriów. Wskaźniki preferencji są odzwierciedleniem informacji przedstawionych w Tabeli 9. Ostatnim krokiem prowadzącym do wskazania najkorzystniejszego wariantu jest obliczenie ogólnych wskaźników preferencji dla każdego dostawcy, które są sumą iloczynów wskaźników względnego pierwszeństwa kryteriów i wskaźników preferencji kryteriów dla określonego dostawcy. Otrzymane wyniki wynoszą dla, Office 365, i kolejno: 0,33, 0,07, 0,40 i 0,20.Na podstawie oceny ogólnych wskaźników preferencji dostawców można wywnioskować, iż dostawcą usług o najwyższym wskaźniku preferencji jest. 6. Wnioski Komunikacja i wymiana informacji zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa jak i na zewnątrz może odbywać się za pośrednictwem różnych rozwiązań. Wskazane w treści artykułu wymagania mikroprzedsiębiorstw takie jak m.in. komunikowanie w czasie rzeczywistym za pomocą komunikatorów internetowych czy też przeprowadzanie wideokonferencje mogą być realizowane w sposób zintegrowany, a co najważniejsze przy ponoszeniu minimalnych nakładów finansowych. Metoda AHP zastosowana w procesie wyboru optymalnego dostawcy usług pozwoliła na wskazanie najbardziej istotnych cech tychże usług. W ten sposób możliwe było wskazanie dostawcy spełniającego w sposób możliwie najbardziej kompleksowy wymagania przykładowego przedsiębiorstwa. W oparciu o ocenę pierwszeństwa kryteriów i preferencji dostawców dotyczących poszczególnych kryteriów można wywnioskować, iż ma najwyższy ogólny wskaźnik preferencji kształtujący się na poziomie 40%. Zatem można przypuszczać, że wybór jako dostawcy usług najbardziej zadowalający. Drugim w kolejności jest. Wynik niższy o 7% wskazuje, że może on być alternatywnym dostawcą usług. Na trzecim miejscu w klasyfikacji znajduje się z ponad 10% mniejszym wynikiem wskaźnika preferencji. Ostatnie miejsce to Office 365, który nie spełniłby oczekiwań przedsiębiorstwa. Literatura 1. Hugos M., Hulitzky D., Business in the Cloud. What every Business needs to know about Cloud Computing, John Wiley & Sons, Inc., New Jersey 2011. 2. Mell P., Grance T., The NIST Definition of Cloud Computing. National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, 2011.

146 Ewelina Zając, Tomasz Cieplak 3. Rittinghouse J. W., Cloud Computing. Implementation, Management, and Security, Taylor and Francis Group, 2010. 4. Rosenberg J., Mateos A., The Cloud at Your Service. The when, how, and why of enterprise Cloud Computing, Manning Publications, 2011. 5. Williams M. I., a Quick Start Guide to CLOUD COMPUTING. Moving your business into the cloud, Kogan Page, Londyn 2010 6. http://www.hp.com/hpinfo/newsroom/press_kits/2011/hpdiscover2011/ DISCOVER_5_Myths_of_Cloud_Computing.pdf (6.12.2011) 7. http://ccs.mit.edu/papers/ccswp197/ccswp197.html (6.12.2011) 8. http://colorado.edu/geography/leyk/geog_5113/readings/saaty_2008.pdf (3.01.2012) 9. www.google.com/a (14.01.2012) 10. www.micrsoft.com/office365 (7.01.2012) 11. www.pentor.pl (4.04.2012) 12. http://pl.wikipedia.org/wiki/google_app_engine (8.12.2011) 13. http://support.google.com/a/bin/answer.py?hl=pl&answer=91077 (8.12.2011) 14. http://www.computerworld.pl/news/377799 (16.01.2012) Streszczenie Chmura obliczeniowa jest modelem przetwarzania danych umożliwiającym dostęp do konfigurowalnych współdzielonych zasobów obliczeniowych na żądanie klienta przy minimalnym udziale usługodawcy. Dostawcą usług jest podmiot zewnętrzny. Udostępniany jest on w trzech modelach przetwarzania (Software as a Service, Platform as a Service, Infrastructure as a Service) i czterech modelach wdrożenia, z czego do podstawowych i najbardziej powszechnych należą prywatna oraz publiczna chmura obliczeniowa. Usługi dostarczane za pośrednictwem chmury obliczeniowej pełnią rolę funkcjonalności, co w praktyce pozwala przedsiębiorstwom na obniżenie kosztów stałych związanych z budową i administrowaniem infrastruktury komputerowej na rzecz usług udostępnianych przez określony okres czasu. Selection of model cloud computing services to develop the communication area in the enterprise Summary Cloud computing allows access to computing resources on-demand with minimal intervention of deliver of service. This service deliver is an external entity. It is available in three models (Software as a Service, Platform as a Service, Infrastructure as a Service), and four deployment models. Services delivered via cloud computing play the role of functionality, which in practice allows companies to reduce the fixed costs associated with the construction and administration of the computing infrastructure for the services provided for a specified period of time.