INFORMATYKA EKONOMICZNA

INFORMATYKA EKONOMICZNA BUSINESS INFORMATICS 2(32) 2014 Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014

Redaktor Wydawnictwa: Dorota Pitulec Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz Korektor: Hanna Jurek Łamanie: Barbara Szłapka Projekt okładki: Beata Dębska Publikacja jest dostępna w Internecie na stronach: www.ibuk.pl, www.ebscohost.com, w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej www.dbc.wroc.pl, The Central European Journal of Social Sciences and Humanities http://cejsh.icm.edu.pl, The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com, a także w adnotowanej bibliografii zagadnień ekonomicznych BazEkon http://kangur.uek.krakow.pl/ bazy_ae/bazekon/nowy/index.php Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa www.wydawnictwo.ue.wroc.pl Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy Copyright by Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2014 ISSN 1507-3858 Wersja pierwotna: publikacja drukowana Druk i oprawa: EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j. ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek

Spis treści Wstęp:... 9 Część 1. Informatyka w organizacji Zbigniew Antczak: Wpływ narzędzi informatycznych na kierunki ewolucji funkcji personalnej w przedsiębiorstwach w Polsce w XXI wieku... 13 Ewa Badzińska: Indywidualizacja rozwiązań ICT w praktyce gospodarczej na przykładzie start-upów akademickich... 24 Grzegorz Biziel, Adam Pyka, Tomasz Skalniak, Jan Słowik: Platforma zarządzania usługami jako narzędzie wspierające życie osób starszych... 33 Iwona Chomiak-Orsa, Michał Flieger: Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych determinantą doskonalenia komunikacji z interesariuszami w gminach... 41 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Artificial intelligence and multi-agent software for e-health knowledge management system... 51 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Zaawansowane techniki graficznej analizy danych epidemiologicznych na kokpicie menedżerskim... 64 Wiesława Gryncewicz, Karol Łopaciński: Technologia informacyjna jako determinanta rozwoju e-usług w sektorze medycznym i rehabilitacyjnym. 78 Jarosław Jankowski, Maciej Janiak: Zastosowanie modeli wnioskowania rozmytego w projektowaniu struktury interfejsu systemu rekomendującego. 86 Jerzy Korczak: Chmura obliczeniowa dla logistyki projekt LOGICAL... 95 Krzysztof Kubiak: Przepływy wartości z wykorzystaniem narzędzi ICT case study... 106 Bernard F. Kubiak: Model informacji strategicznej w obsłudze procesów biznesowych przemysłu turystycznego... 116 Iwona Małgorzata Kutzner: Wykorzystanie Visual Basic w procesie rekrutacji i selekcji pracowników na przykładzie Instytutu Edukacji Gospodarczej Sp. z o.o.... 133 Maja Leszczyńska: Analiza i ocena uwarunkowań oraz możliwości wirtualizacji procesów wdrażania i utrzymywania systemów informatycznych... 156

6 Spis treści Józef Bohdan Lewoc, Iwona Chomiak-Orsa, Antoni Izworski, Sławomir Skowroński, Antonina Kieleczawa, Marion Ann Hersh, Peter Kopacek: Optimization of network topology in a CIMM system used in organization management... 168 Maria Mach-Król: Narzędzia budowy systemu z temporalną bazą wiedzy wspomagającego twórczość organizacyjną... 179 Adam Nowicki, Bogdan Burkot: Zarys koncepcji doskonalenia procesów programowych podejście systemowe... 188 Maria Pietruszka, Marian Niedźwiedziński: Third dimension of e-commerce... 198 Cezary Stępniak, Tomasz Turek: Technologiczne uwarunkowania budowy regionalnej społeczności biznesowej... 213 Radosław Wójtowicz: Wdrażanie systemów klasy Enterprise Content Management jako złożone przedsięwzięcie informatyczne... 223 Łukasz Żabski: Functions of the integrated computer system of Ministry of the Treasury within the scope of exercising the owner s supervision... 235 Część 2. Dydaktyka Ewa Badzińska: Potencjał urządzeń mobilnych i gamifikacji w usługach edukacyjnych... 251 Paweł Chrobak: Wdrażanie infrastruktury VDI w środowisku akademickim studium przypadku... 262 Dorota Jelonek, Barbara Łukasik-Makowska: Efekty kształcenia jako podstawa projektowania programu studiów na kierunku Informatyka ekonomiczna... 274 Arkadiusz Januszewski: Zastosowanie technologii informatycznych w kształceniu studentów w zakresie controllingu i rachunkowości zarządczej... 300 Jerzy Korczak, Witold Abramowicz, Jerzy Gołuchowski, Andrzej Kobyliński, Mieczysław Owoc: Wzorcowy program studiów licencjackich kierunku Informatyka ekononomiczna koncepcja wstępna... 311 Karol Korczak, Konrad Szymański: Wykorzystanie wiedzy z zakresu Informatyki ekonomicznej w procesie modelowania ścieżek kształcenia... 338 Barbara Łukasik-Makowska, Jerzy Korczak, Paweł Chrobak, Maciej Bac: Wykorzystanie technologii informacyjnych w procesach wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego... 350 Karolina Muszyńska, Jakub Swacha: Wykorzystanie narzędzi komunikacji, współpracy i wymiany plików przez studentów kierunków Informatyka i Zarządzanie... 365 Małgorzata Pańkowska: Prezentacja efektów kształcenia w kartach przedmiotów... 376

Spis treści 7 Summaries Part 1. Informatics in organization Zbigniew Antczak: The influence of information tools on the evolution trends of hr function in enterprises in Poland in the XXI st century... 23 Ewa Badzińska: Individualization of ICT solutions in business practice on the example of academic start-ups... 32 Grzegorz Biziel, Adam Pyka, Tomasz Skalniak, Jan Słowik: Service management platform as an independent living supporting tool for senior citizens... 40 Iwona Chomiak-Orsa, Michał Flieger: ICT technologies as a way to improve communication with stakeholders in local governments... 50 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Sztuczna inteligencja i multiagenci oprogramowania w systemie zarządzania wiedzą w e-zdrowiu... 63 Małgorzata Furmankiewicz, Anna Sołtysik-Piorunkiewicz, Piotr Ziuziański: Advanced techniques for graphical analysis of epidemiological data on management dashboard... 77 Wiesława Gryncewicz, Karol Łopaciński: Information technology as a determinant of e-services development in medical and rehabilitation sector.. 85 Jarosław Jankowski, Maciej Janiak: Application of fuzzy inference models in the Web recommending interface design... 94 Jerzy Korczak: Architecture of computing cloud LOGICAL project... 105 Krzysztof Kubiak: Value stream flow using ICT tools case study... 115 Bernard F. Kubiak: Model of strategic information in support of business processes of the tourism industry... 132 Iwona Małgorzata Kutzner: Usage of Visual Basics in the process of recruitment and selection of employees at IEG LLC... 155 Maja Leszczyńska: Analysis and evaluation of determinants and possibilities of virtualization of implementation and maintenance processes of it systems... 167 Józef Bohdan Lewoc, Iwona Chomiak-Orsa, Antoni Izworski, Sławomir Skowroński, Antonina Kieleczawa, Marion Ann Hersh, Peter Kopacek: Optymalizacja topologii sieci w systemach CIMM wykorzystywana w zarządzaniu organizacjami... 178 Maria Mach-Król: Tools for developing a system with temporal knowledge base to support organizational creativity... 187 Adam Nowicki, Bogdan Burkot: Draft of a concept for software process improvement system approach... 197

8 Spis treści Maria Pietruszka, Marian Niedźwiedziński: Trzeci wymiar w e-commerce... 212 Cezary Stępniak, Tomasz Turek: Technological conditionings of regional spatial community creation... 222 Radosław Wójtowicz: Implementation of ECM As a complex it project... 234 Łukasz Żabski: Funkcje zintegrowanego systemu informatycznego Ministerstwa Skarbu Państwa w zakresie sprawowania nadzoru właścicielskiego.. 248 Part 2. Didactics Ewa Badzińska: Potential of mobile devices and gamification in educational services... 261 Paweł Chrobak: Implementation of VDI infrastructure in an academic environment case study... 273 Dorota Jelonek, Barbara Łukasik-Makowska: Learning outcomes as the base for program of studies design at the business informatics field of study... 299 Arkadiusz Januszewski: Application of information technology to managerial accounting and financial controlling at the university-level education. 310 Jerzy Korczak, Witold Abramowicz, Jerzy Gołuchowski, Andrzej Kobyliński, Mieczysław Owoc: Standard program of bachelor study in Business Informatics preliminary concept... 337 Karol Korczak, Konrad Szymański: The use of knowledge of business informatics in the learning pathways modeling process... 349 Barbara Łukasik-Makowska, Jerzy Korczak, Paweł Chrobak, Maciej Bac: USe of it in implementation process of the National Framework of Qualification Standards for Higher Education... 364 Karolina Muszyńska, Jakub Swacha: Use of communication, collaboration and file sharing tools by students of information technology and management... 375 Małgorzata Pańkowska: Learning outcomes presentation in course cards... 387

INFORMATYKA EKONOMICZNA BUSINESS INFORMATICS 2(32) 2014 ISSN 1507-3858 Karol Korczak, Konrad Szymański Uniwersytet Łódzki e-mail: karolk@uni.lodz.pl; konrad@uni.lodz.pl WYKORZYSTANIE WIEDZY Z ZAKRESU INFORMATYKI EKONOMICZNEJ W PROCESIE MODELOWANIA ŚCIEŻEK KSZTAŁCENIA Streszczenie: Celem artykułu jest prezentacja koncepcji modelowania ścieżek kształcenia wynikających w głównej mierze z dynamicznie zmieniającego się obszaru zastosowań informatyki ekonomicznej. Szczegółowo omówione zostały dwie koncepcje ścieżek kształcenia, które opierają się na modułowych oraz spersonalizowanych programach kształcenia. Zidentyfikowano związane z tym potencjalne korzyści, zagrożenia, a także wybrane problemy badawcze. Problematyka artykułu koresponduje w pewnym zakresie z planowanymi zmianami w ofercie kształcenia na kierunku Informatyka, nad którym opiekę sprawuje Katedra Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego. Słowa kluczowe: ścieżka kształcenia, informatyka ekonomiczna, zarządzanie wiedzą. DOI: 10.15611/ie.2014.2.26 1. Wstęp Zakres i zasięg wykorzystania rozwiązań informatycznych w biznesie charakteryzuje szybkie tempo zmian. Nowe technologie, oprogramowanie, a także sprzęt komputerowy i różne urządzenia (zwłaszcza mobilne) pojawiają się na rynku z częstotliwością, z jaką nie spotykano się nigdy wcześniej. Taki trend ma także swój drugi wymiar różne rozwiązania z zakresu IT tworzone i wykorzystywane zaledwie kilka lat temu coraz częściej określa się mianem przestarzałych czy też nieaktualnych. W obliczu tak dynamicznych zmian również system szkolnictwa wyższego powinien dopuszczać większą elastyczność odnośnie do ustalania programów kształcenia dla kierunków zawierających treści z zakresu informatyki ekonomicznej. Na szczególną uwagę w tym kontekście zasługują te wytyczne Procesu Bolońskiego, które dotyczą zwiększenia poziomu zatrudnienia absolwentów oraz współpracy uczelni z rynkiem pracy (zob. np. [Komunikat z konferencji 2009, s. 3]). Autorzy artykułu, traktujący swoją pracę ze studentami jak realizację ważnej misji zapoczątkowanej blisko dwie dekady temu (zob. [Niedźwiedziński 1995; Grudzińska-

Wykorzystanie wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej... 339 -Kuna i in. 1997]), także dostrzegają potrzebę nieustannego modyfikowania oraz polepszania programu kształcenia w zakresie informatyki ekonomicznej. Jest to temat, któremu środowisko akademickie poświęca w ostatnim czasie coraz więcej uwagi. Nie sposób bowiem nie zauważyć pojawiających się coraz częściej sygnałów ze strony praktyków, którzy mają problem ze znalezieniem odpowiednich kandydatów do pracy. Zaspokojenie dużego zapotrzebowania na pracowników w branży IT jest problemem, który w dalszym ciągu nie został rozwiązany. Taką niekorzystną sytuację, zgodnie z wizją autorów, może poprawić nowoczesna oferta studiów, po ukończeniu których absolwenci będą potrafili z łatwością odnaleźć się na dynamicznie zmieniającym się rynku pracy, a ich kwalifikacje będą odpowiadały oczekiwaniom pracodawców. Osiągnięcie tego celu wymaga realizacji misji polegającej w głównej mierze na ciągłym rozwoju współpracy środowiska akademickiego z partnerami biznesowymi, instytucjami sektora publicznego, innymi ośrodkami akademickimi czy też różnymi ekspertami. Celem artykułu jest prezentacja koncepcji modelowania ścieżek kształcenia wynikających w głównej mierze z dynamicznie zmieniającego się otoczenia biznesowego informatyki. Pod uwagę wzięte zostaną dwie perspektywy uwzględniające zarówno preferencje studentów, jak i pracodawców. Do powstania koncepcji przyczyniły się różnorodne doświadczenia autorów, którzy są pracownikami Katedry Informatyki Ekonomicznej na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Ich łączny warsztat dydaktyczny obejmuje ponad 40 przedmiotów prowadzonych w głównej mierze na kierunkach Informatyka oraz Informatyka i ekonometria. Autorzy biorą także czynny udział w pracach rad konsultacyjnych, które bezpośrednio wpływają na treści programów kształcenia tych kierunków. Artykuł składa się z dwóch podstawowych części. Pierwsza z nich, zawarta w punkcie drugim, prezentuje koncepcję modułowych ścieżek kształcenia. W drugiej, przedstawionej w punkcie trzecim, zawarto koncepcję spersonalizowanych ścieżek kształcenia. Natomiast punkt czwarty zawiera wnioski oraz podkreśla potrzebę przeprowadzenia kolejnych badań w tym zakresie. 2. Koncepcja modułowych ścieżek kształcenia Problematyka doskonalenia programu kształcenia w zakresie informatyki ekonomicznej była wielokrotnie poruszana w polskich opracowaniach literaturowych. W ostatnim dziesięcioleciu różne aspekty naukowe oraz dydaktyczne kształcenia w tej dyscyplinie dyskutowano m. in. w pracach zbiorowych pod redakcją J. Golińskiego, D. Jelonek, A. Nowickiego [2004a, 2004b] czy też w serii prac badawczych pod kierunkiem A. Nowickiego [2004, 2005, 2006]. Jednym z najbardziej wymiernych efektów wieloletnich badań pracowników Instytutu Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu było uruchomienie unikatowego kierunku Informatyka w biznesie 1. 1 Więcej na ten temat pod adresem http://ib.ue.wroc.pl (30.03.2014).

340 Karol Korczak, Konrad Szymański Pierwsze próby reformy kształcenia w zakresie informatyki ekonomicznej na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym sięgają roku 2000. Wtedy na kierunku Informatyka i ekonometria podjęta została próba dostosowania specjalności Informatyka ekonomiczna do szybko zmieniającego się otoczenia gospodarczego. Na jednolitych studiach magisterskich zaproponowano kształcenie w ramach grup przedmiotów dotyczących następujących zagadnień: 1) podstawy obsługi komputera, 2) systemy operacyjne, 3) oprogramowanie pracy grupowej, 4) sieci, 5) programowanie komputerów, 6) bazy danych, 7) multimedia, 8) systemy informatyczne zarządzania. W ramach tych zagadnień mielibyśmy do czynienia z pewnymi obowiązkowymi blokami zajęć oraz zajęciami wybieranymi w ramach specjalności. Studenci musieliby wybierać zajęcia w ramach ustalonych limitów. Na ówcześnie istniejącej specjalności był to blok 600 godzin przedmiotów oraz 375 godzin tzw. obowiązkowych dla całego kierunku Informatyka i ekonometria. Taki układ zajęć wydawał się poprawny ze względu na hierarchiczność zagadnień poznawanych przez studentów specjalności. Podobne układy zajęć były spotykane również na innych uczelniach prowadzących podobne kierunki. Jednak ze względu na wprowadzenie Procesu Bolońskiego i podzielenie studiów na dwa stopnie, które spowodowało rozbicie jednolitego i sprawdzonego procesu kształcenia, koncepcja ta ostatecznie nie została zrealizowana. Zasada, iż na drugi stopień, tzw. magisterski, mogą zgłaszać się absolwenci po dowolnym kierunku I stopnia, utrudniła pełną realizację treści programowych i w efekcie przyczyniła się do obniżenia poziomu jakości kształcenia 2. Sytuacji nie poprawił także proces ograniczania liczby godzin zajęć na wszystkich kierunkach studiów. Wprowadzenie tak znaczących zmian stanowiło spore wyzwanie organizacyjne, którego efekt końcowy trudno było przewidzieć. W związku z tym kolejne reformy musiały zejść na dalszy plan. W odpowiedzi na potrzeby rynku pracy w 2010 r. uruchomiony został na naszym wydziale nowy kierunek Informatyka, który miał być uzupełnieniem kierunku Informatyka i ekonometria. Od roku akademickiego 2011/2012 kierunek stał się tzw. kierunkiem zamawianym. Spowodowało to zwiększenie liczby kandydatów w kolejnych latach. Obecnie projekt związany z tym kierunkiem zakończył się i możemy już wyciągnąć pewne wnioski. W ramach tego kierunku na pierwszym stopniu proponowane były trzy specjalności wybierane po trzecim semestrze: 2 Równocześnie brak matematyki na egzaminie maturalnym przyczynił się do podobnej sytuacji na studiach licencjackich, na kierunku, który już wcześniej należał do jednych z trudniejszych na wydziale.

Wykorzystanie wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej... 341 1. Bazy danych. 2. Informatyka w biznesie. 3. Informatyczne wspomaganie decyzji. Z tych trzech specjalności jak dotąd wybierane były dwie pierwsze. W ostatnim roku akademickim daje się zauważyć tendencję spadkową w liczbie kandydatów. W celu zahamowania, a w kolejnych latach także odwrócenia tej tendencji chcieliśmy zaproponować ewolucję kierunku poprzez wprowadzenie tzw. ścieżek kształcenia. Pierwsza koncepcja zaprezentowana w tym artykule opiera się na wprowadzeniu modułów do wyboru w miejsce dotychczasowych specjalności. Ponadto wskazane jest, aby ścieżki te miały kontynuację na II stopniu studiów. Efektem docelowym tych zmian będzie zmiana profilu kierunku, który otrzyma nazwę Informatyka ekonomiczna. Ścieżki kształcenia na I i II stopniu powstałyby w głównej mierze jako wynik doświadczenia dydaktyków naszej jednostki, współpracy z otoczeniem biznesowym oraz innymi jednostkami naukowymi. Proponowane ścieżki na I stopniu to: 1) bazy i hurtownie danych, 2) aplikacje internetowe, 3) narzędzia i systemy informatyczne w finansach, 4) modelowanie i analiza systemów informatycznych, 5) programowanie aplikacji biznesowych. Natomiast na II stopniu można by było kontynuować studiowanie w ramach następujących ścieżek: 1) inżynieria oprogramowania, 2) e-biznes, 3) zarządzanie IT w finansach, 4) projektowanie procesów biznesowych. Ważną cechą nowego kierunku ma być powiązanie między ścieżkami na pierwszym i drugim stopniu, co obrazuje rys. 1. Przyjmuje się, że w przyszłości pojawią się kolejne propozycje, które rozszerzą ofertę ścieżek rozwoju. Kandydat na I stopień nowego kierunku Informatyka ekonomiczna posiadałby od początku wiedzę na temat ścieżek, w ramach których mógłby kontynuować kształcenie na II stopniu. I tak na przykład student po ukończeniu modułu Bazy i hurtownie danych mógłby się dalej kształcić według ścieżki Inżynieria oprogramowania lub e-biznes, natomiast Programista aplikacji biznesowych mógłby wybrać dowolną ścieżkę rozwoju. Ścieżki te mogłyby być koordynowane przez tzw. tutorów posiadających odpowiednią wiedzę do kierowania rozwojem studentów. Tego typu ścieżki umożliwiałyby kształcenie studentów w oparciu o intensywne kontakty z otoczeniem biznesowym. Łatwiej byłoby dokonywać ich modyfikacji i dostosowywać do warunków rynkowych. Większy wybór ścieżek umożliwiałby uelastycznienie oferty programów studiów. Mogłoby to stanowić punkt wyjścia do kolejnych zmian i wprowadzenia zindywidualizowanych ścieżek kształcenia opisanych w dalszej części artykułu.

342 Karol Korczak, Konrad Szymański Studia I stopnia Studia II stopnia Bazy i hurtownie danych Inżynieria oprogramowania Aplikacje internetowe E-biznes Narzędzia i systemy informatyczne w finansach Modelowanie i analiza systemów informatycznych Zarządzanie IT w finansach Projektowanie procesów biznesowych Programowanie aplikacji biznesowych Rys. 1. Powiązanie pomiędzy ścieżkami kształcenia na I i II stopniu planowanego kierunku Informatyka ekonomiczna Źródło: opracowanie własne. Interesująca wydaje się koncepcja studiów w Dublin City University, który już kilka lat temu był uznawany za wzorcowy pod względem doskonalenia kształcenia informatycznego [Nowicki 2006, s. 21]. Zamiast trzech lat, studenci studiują tam przez cztery lata. Każdego roku odbywają obowiązkowe praktyki. Umożliwia to studentom weryfikację zdobytej wiedzy i umiejętności w praktyce, a pracodawcom znalezienie potencjalnych kandydatów do pracy 3. Biorąc przykład z najlepszych jednostek, warto rozważyć przywrócenie półrocznych praktyk na I stopniu, a nawet rozszerzenie ich do całego roku, podobnie jak ma to miejsce na Dublin City University 4. Praktyki w tej uczelni odbywają się równolegle do zajęć przez wszystkie lata studiów z wyłączeniem roku trzeciego, który student poświęca w całości na odbycie praktyk. Wszystkie opisane powyżej działania mają służyć lepszemu przygotowaniu studentów do ich życia zawodowego oraz ułatwić im znalezienie odpowiedniej pracy. 3 Więcej na ten temat pod adresem http://www4.dcu.ie/intra/(21.02.2014). 4 Więcej na ten temat pod adresem http://www.computing.dcu.ie/undergraduate/pssd/course- -structure (21.02.2014).

Wykorzystanie wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej... 343 3. Koncepcja spersonalizowanych ścieżek kształcenia Aktualnie obowiązujący program kształcenia na kierunku Informatyka (I stopień, studia stacjonarne), którego opiekunem jest Katedra Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego, składa się z kilku podstawowych części. Należą do nich: przedmioty podstawowe na pierwszych trzech semestrach, przedmioty obowiązkowe oraz przedmioty i specjalności do wyboru na semestrach od czwartego do szóstego, a także seminarium dyplomowe na semestrach piątym i szóstym. Strukturę tego programu kształcenia zaprezentowano na rys. 2. Przedmioty do wyboru (z puli ogólnej) + seminaria dyplomowe Przedmioty podstawowe Specjalność A Specjalność B Specjalność C Przedmioty obowiązkowe (w tym język obcy + praktyki) Rys. 2. Struktura programu kształcenia na kierunku Informatyka na Wydziale Ekonomiczno- -Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego Źródło: opracowanie własne. Semestry: 1-3 Semestry: 4-6 Warto zwrócić uwagę na fakt, że podczas trzeciego semestru student podejmuje jedną z ważniejszych decyzji, która dotyczy wyboru specjalności. W takiej sytuacji, po zakwalifikowaniu się na daną specjalność, student ma prawo i obowiązek uczęszczania na wszystkie przedmioty, które w ramach tej specjalności występują. W chwili obecnej specjalności stanowią 20% łącznej liczby godzin na I stopniu kierunku Informatyka (360/1800 godzin). Ponadto w następnych etapach (semestrach) kształcenia student wybiera kilka przedmiotów z puli ogólnej oraz seminarium dyplomowe. Z perspektywy całego toku studiów wybory studenta dotyczą niespełna 30% godzin zajęć.

344 Karol Korczak, Konrad Szymański Zdaniem autorów, biorąc pod uwagę dynamiczny rozwój informatyki ekonomicznej, zmieniające się w czasie preferencje pracodawców oraz studentów, należałoby uelastycznić ofertę kształcenia na tym kierunku. I nie chodzi tylko o wspomniane wcześniej przeprofilowanie w kierunek Informatyka ekonomiczna, ale także o rozważenie zaproponowanej w tym punkcie koncepcji spersonalizowanych ścieżek kształcenia. Opiera się ona na dwóch podstawowych założeniach. Po pierwsze, zakłada zwiększenie roli studenta w procesie podejmowania decyzji odnośnie do wyboru ścieżek kształcenia. Po drugie, stwarza możliwość bardziej elastycznego dostosowywania programu kształcenia do oczekiwań pracodawców. Warto podkreślić, że przygotowanie i modyfikacja oferty tego typu będzie wymagać ciągłej współpracy z przedstawicielami praktyki oraz ciągłego zdobywania i wykorzystywania wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej. Strukturę programu kształcenia opartego na tej koncepcji zaprezentowano na rys. 3. Seminaria dyplomowe Blok przedmiotów A Przedmiot D Przedmiot E Przedmiot J Przedmiot K Przedmioty podstawowe Blok przedmiotów B Przedmiot F Przedmiot G Przedmiot L Blok przedmiotów C Przedmiot H Przedmiot I Przedmiot M Przedmiot N Przedmioty obowiązkowe Język obcy + praktyki Semestry: 1-2 Semestr: 3 Rys. 3. Koncepcja spersonalizowanych ścieżek kształcenia Źródło: opracowanie własne. Semestry: 4-6 Organizacja zajęć według zaproponowanej koncepcji różni się od aktualnie obowiązującego programu kształcenia w kilku zasadniczych aspektach. W pierwszej kolejności przedmioty podstawowe dla wszystkich studentów miałyby się od-

Wykorzystanie wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej... 345 bywać w całości wyłącznie na pierwszym roku studiów. W chwili obecnej większość przedmiotów podstawowych na semestrze trzecim dotyczy wprowadzenia do różnych obszarów zastosowań informatyki. Przedmioty te można by zespolić w kilka obieralnych, bardziej szczegółowo omawianych bloków tematycznych, które będą stanowić punkt wyjścia do modelowania dalszej ścieżki kształcenia. Najbardziej innowacyjna propozycja dotyczy zastąpienia specjalności spersonalizowanymi ścieżkami kształcenia. Kilka takich przykładowych ścieżek zaprezentowano na rys. 3. Dzięki temu student, który zaliczył wybrany(e) na semestrze trzecim blok(i) przedmiotów, ma znacznie większe możliwości indywidualnego modelowania kolejnych etapów edukacji. Począwszy od semestru 4, niemal wszystkie przedmioty mogłyby wchodzić w skład puli zajęć do wyboru. Dokonywane przez studenta wybory przedmiotów powinny jednak podlegać pewnym ograniczeniom merytorycznym. Należy stworzyć taki plan studiów, aby student, wybierając dany przedmiot, posiadał odpowiednią wiedzę i umiejętności, które stanowią wymagania wstępne do uczestnictwa w zajęciach (poprzedniki przedmiotu), a jednocześnie posiadał informacje umożliwiające wstępne zaplanowanie całej ścieżki kształcenia (następniki przedmiotu). Przedmiot Poprzedniki Następniki Efekty kształcenia Treści kształcenia Kontrola efektów kształcenia Aktualna literatura Rys. 4. Poprzedniki oraz następniki jako element karty przedmiotu Źródło: opracowanie własne. Dla danego przedmiotu można zdefiniować kilka poprzedników, ale także kilka następników. Dzięki temu student może indywidualnie, elastycznie planować swoje ścieżki kształcenia. Należy podkreślić, że spersonalizowane ścieżki kształcenia mogą się krzyżować z innymi ścieżkami na różnych etapach kształcenia. Student może realizować w danym momencie nawet kilka różnych ścieżek. Kluczowy etap tworzenia tej przedmiotowej układanki polega na wykorzystaniu wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej. Dotyczy to zarówno nauczycieli akademickich, jak i współpracujących z jednostką przedstawicieli praktyki. Ostatnia zmiana polega na redukcji godzin i okresu występowania przedmiotów obowiązkowych, które, poza

346 Karol Korczak, Konrad Szymański językiem obcym oraz praktykami pozostawionymi w dotychczasowym układzie, miałyby się odbywać tylko w semestrze trzecim. Wprowadzenie w życie omówionej powyżej koncepcji spersonalizowanych ścieżek kształcenia uzasadniać mogą takie przesłanki, jak: informatyka, zwłaszcza w kontekście biznesowym, zmienia się bardzo szybko, rynek IT jest bardzo dynamiczny nieustannie generuje nowe technologie i narzędzia informatyczne. Oferta kształcenia na poziomie studiów wyższych powinna stanowić realną odpowiedź na bodźce tego typu; potrzeba stworzenia elastycznej oferty, która umożliwi studentom (coraz częściej dzielącym studia z pracą zawodową) dokonywanie wyboru przedmiotów w zależności od coraz lepiej definiowanych potrzeb; zwiększenie praktycznego wymiaru zajęć poprzez prowadzenie ich razem z partnerami biznesowymi; ciągła rywalizacja pomiędzy studentami o miejsca na wybieranych przedmiotach, która może przyczynić się do podwyższenia poziomu ich wiedzy, umiejętności oraz kompetencji; większa motywacja dla nauczycieli akademickich, którzy proponując przedmioty do wyboru, dbają o wypełnienie pensum; podnoszenie kwalifikacji zawodowych nauczycieli akademickich za sprawą współpracy z przedstawicielami praktyki; zdaniem autorów specjalność zbytnio usztywnia zakres kształcenia. Koncepcja spersonalizowanych ścieżek kształcenia pozwala doraźnie i szybko zareagować na propozycje zgłaszane przez praktyków, którzy coraz częściej zgłaszają także gotowość do współprowadzenia wybranych zajęć 5. Należy podkreślić, że takie propozycje charakteryzuje duża rotacja można stwierdzić, że równie często się one pojawiają, jak i znikają. Aktualnie ciągle mamy do czynienia z niekorzystnymi sytuacjami, w których ze względu na trudności z wkomponowaniem (czasami jednorazowym, czasami eksperymentalnym) przedmiotu w specjalności, pomysły współpracy z firmami bywają zaniechane; z formalnego punktu widzenia łatwiej jest modyfikować i zatwierdzać plan studiów poprzez zmiany pojedynczych przedmiotów niż całych specjalności, a nawet modułów. Pomimo wskazanych powyżej argumentów, które przemawiają za wprowadzeniem proponowanej koncepcji, należy także zidentyfikować wyzwania, które mogą się z nią wiązać. Na szczególną uwagę zdaniem autorów zasługują: podatność na zmiany planu studiów, który będzie często modyfikowany i który jako całość musi spełniać pewne wymagania (chociażby w przypadku liczby godzin czy też punktów ECTS). Dotyczy to także zapewnienia nieprzerywalności ścieżek (np. poprzez przygotowanie listy odpowiednich zastępników dla przedmiotów); 5 Katedra Informatyki Ekonomicznej w ostatnim czasie współprowadziła różne zajęcia, m.in. z firmami Macrologic, Rule Financial, Comarch czy też Accenture.

Wykorzystanie wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej... 347 zapewnienie i utrzymanie odpowiedniej współpracy z biznesem przy ustalaniu poprzedników i następników dla poszczególnych przedmiotów, tak aby łączyły się one w logiczne ścieżki; zapewnienie i utrzymanie odpowiedniej współpracy z biznesem przy prowadzeniu zajęć; wprowadzenie do planu studiów takich form zajęć, które pozwolą na pełne wykorzystanie potencjału współprowadzących je praktyków (np. poprzez zapewnienie dostępu do niezbędnych w takich przypadkach narzędzi); poparcie naukowe (zwłaszcza poprzez publikacje i projekty) dla przedmiotów do wyboru, czyli zapewnienie odpowiedniego związku pomiędzy nauką oraz dydaktyką i biznesem; zbyt mała lub zbyt duża liczba chętnych na poszczególne przedmioty (problemy nieuruchomienia przedmiotu, sposobu selekcji przy zapisie na zajęcia, osób, dla których zabrakło miejsca na zajęciach); zaplanowanie zajęć tak, aby jednocześnie realizowane przez studenta ścieżki nie pokrywały się ze sobą; konsolidacja programów kształcenia poprzez rozszerzenie koncepcji na cały wydział (a być może także uczelnię), aby ścieżki kształcenia mogły przyjmować charakter międzykierunkowy; problem wybierania przez studentów przedmiotów prowadzonych przez tych nauczycieli, którzy ustalają najłatwiejsze formy zaliczenia; analiza finansowa całego przedsięwzięcia (w tym np. koszty wyposażenia pracowni oraz współprowadzenia zajęć przez praktyków, koszty szkoleń pracowników czy też wpływ zmian w organizacji programu kształcenia na pensum nauczycieli akademickich); zapewnienie ciągłej obsługi organizacyjnej oraz administracyjnej dla całego kierunku prowadzonego według proponowanej koncepcji. Jak widać, występuje tutaj kilka aspektów, które wspólnie składają się na dość złożony problem badawczy. Ustalenie werdyktu i ostatecznego bilansu zysków i strat wymaga przeprowadzenia bardziej wnikliwej analizy oraz przetestowania w praktyce zaproponowanej koncepcji. 4. Zakończenie Zaproponowane w artykule koncepcje wymagają szerszej dyskusji w całym środowisku informatyki ekonomicznej, tym bardziej że do ich realizacji konieczne będzie dokonanie istotnych zmian w programie kształcenia. O ile przeprofilowanie kierunku Informatyka w kierunek Informatyka ekonomiczna i wprowadzenie do niego modułów zajęć zamiast specjalności jest zadaniem jak najbardziej wykonalnym w niedługiej perspektywie czasowej, o tyle w przypadku realizacji koncepcji sperso-

348 Karol Korczak, Konrad Szymański nalizowanych ścieżek kształcenia nie można przyjąć tak optymistycznych założeń. Zmiany tego typu będą wymagać stworzenia wielowątkowego algorytmu planowania ścieżek kształcenia oraz przeprowadzenia na jego podstawie odpowiedniego studium wykonalności. Przedstawione w artykule zagadnienia nie wyczerpują tematu modelowania ścieżek kształcenia w zakresie Informatyki ekonomicznej, ale zwracają uwagę na kilka aspektów, które mogą stanowić inspirację do przeprowadzenia kolejnych badań. Autorzy zamierzają kontynuować prace nad zaproponowanymi koncepcjami, a uzyskane w ten sposób rezultaty zaprezentować w kolejnych publikacjach. Literatura Goliński J., Jelonek D., Nowicki A. (red.), 2004, Informatyka ekonomiczna. Aspekty naukowe i dydaktyczne, Sekcja Wydawnicza Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa. Goliński J., Jelonek D., Nowicki A. (red.), 2004, Informatyka ekonomiczna. Przegląd naukowo-dydaktyczny, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław. Grudzińska-Kuna A., Lange-Sadzińska K., Maciejak B., Świerczyński R., 1997, Perspektywy i możliwości kształcenia informatyków w świetle oczekiwań studentów, [w:] E. Żółtowska (red.), 3 Konferencja dydaktyczna Informatyki i Ekonometrii, Materiały z konferencji dydaktycznej Instytutu Ekonometrii i Statystyki UŁ, Wydawnictwo Absolwent, Łódź. Jędrzejczak A., Kupis-Fijałkowska A. (red.), 2013, Metody oceny jakości nauczania, Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica 280, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Komunikat z konferencji europejskich ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe, Leuven i Louvain-la-Neuve z 28 29 kwietnia 2009 r., Proces boloński 2020 Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego w nowej dekadzie, www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/links/language/leuven_i_louvain-la-neuve_komunikat.pdf (12.03.2914). Niedźwiedziński M., 1995, Atrakcyjność i konkurencyjność studiów na kierunku Informatyka i Ekonometria, [w:] 1 Konferencja dydaktyczna Informatyki i Ekonometrii, Atrakcyjność studiów na kierunku Informatyka i Ekonometria w warunkach gospodarki rynkowej, Materiały z konferencji dydaktycznej Instytutu Ekonometrii i Statystyki UŁ, Wydawnictwo Absolwent, Łódź. Nowicki A. (red.), 2004, Doskonalenie kształcenia informatycznego na kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Część 1. Identyfikacja kształcenia w obszarze informatyki, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław. Nowicki A. (red.), 2005, Doskonalenie kształcenia informatycznego na kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Część 2. Analiza i ocena kształcenia w obszarze informatyki ekonomicznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław. Nowicki A. (red.), 2006, Doskonalenie kształcenia informatycznego na kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Zarządzania i Informatyki Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Część 3. Koncepcja kształcenia w obszarze informatyki ekonomicznej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław. Plich M. (red.), 2012, Metody ilościowe w Krajowych Ramach Kwalifikacji, Seria: Konferencje Dydaktyczne, Instytut Ekonometrii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Wykorzystanie wiedzy z zakresu informatyki ekonomicznej... 349 THE USE OF KNOWLEDGE OF BUSINESS INFORMATICS IN THE LEARNING PATHWAYS MODELING PROCESS Summary: The purpose of this article is to present the concepts of modeling learning pathways resulting mainly from the rapidly changing application area of Business Informatics. The authors discussed in detail two concepts of learning pathways, which are based on modular and personalized learning programs. The potential benefits, risks as well as selected research problems were identified. The subject of article corresponds to a certain extent to the planned changes in the offer of Computer Science curriculum. This field of study is led by the Department of Computer Science in Economics from the University of Łódź. Keywords: learning pathways, Business Informatics, knowledge management.