Dyskryminacja w Polsce - aspekty prawne i społeczne Adam Bodnar Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Prawo - informacje wstępne Konstytucja RP - art. 32 i 33 dyrektywy antydyskryminacyjne UE - krajowe ustawy Europejska Konwencja Praw Człowieka (art. 14 Konwencji) przepisy dotyczące tzw. mowy nienawiści
Trudności z akceptacją postrzeganie dyskryminacji jako obcej nowinki brak szczególnego przywiązania do przepisów antydyskryminacyjnych traktowanie tematu przez Rząd RP jako mało istotny niewielkie przełożenie prawa na stosunki społeczne (np. stosunki pracownicze)
Dlaczego? Legitymizacja prawa tradycyjne postrzeganie praw człowieka (wymiar wertykalny vs. wymiar horyzontalny) prawo antydyskryminacyjne - wprowadzenie bez większej refleksji społecznej i debaty (koncentracja na innych problemach) brak uczestnictwa w procesie tworzenia prawa na poziomie unijnym zbyt ogólna norma konstytucyjna
Dlaczego? Wymiar społeczny Polska jako państwo wyjątkowo jednorodne narodowościowo i religijnie monopol na dyskryminację - zainteresowanie grup mniejszościowych tylko własnymi problemami nierówny wymiar problemów poszczególnych grup (np. świadczenia vs. prawa) kryzys wrażliwości społecznej - brak szczególnej reakcji na sytuacje dyskryminacyjne
Dlaczego? Wymiar społeczny... brak zrozumienia idei prawa antydyskryminacyjnego (prawo dla nich, ale nie dla nas ) dyskryminacja vs. nierówne traktowanie ze względu na obiektywne przyczyny dyskryminacja vs. akcja afirmatywna wolność słowa vs. mowa nienawiści dyskryminacja a prawa mniejszości narodowych
Prawo antydyskryminacyjne Konstytucja RP: Art. 30 Konstytucji: Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Art. 32 Konstytucji: 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 33 Konstytucji: 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
stosunki pracownicze sfera związana z zawodem zabezpieczenie społeczne ochrona zdrowia edukacja dostęp do dóbr i usług powszechnie oferowanych płeć x x x x pochodzenie rasowe i etniczne x x x x x x religia lub wyznanie x x wiek x x niepełnosprawność x x orientacja seksualna x x
Aktualne podstawy prawne Kodeks pracy - Rozdział IIa ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. - Dz.U. z 2008 r., Nr 70, poz. 416) ustawa z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. Nr 254, poz. 1700) Art. 256 i 257 kodeksu karnego
Podstawowe pojęcia dyskryminacja bezpośrednia dyskryminacja pośrednia molestowanie (szykanowanie - harassment) wiktymizacja przerzucenie ciężaru dowodu
Znaczenie dla interpretacji orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ograniczone zastosowanie Art. 14 Konwencji) orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-303/06, Coleman vs. Attridge Law C-267/06, Tadao Maruko C-391/09, Malgožata Runevič-Vardyn i Łukasz Wardyn
Aktualne sprawy HFPCz sprawa niepełnosprawnej prokurator - odmowa przyjęcia do służby prokuratorskiej dyskryminacja Romów w restauracjach poznańskich powrót sędziego ze stanu spoczynku (ze względu na niepełnosprawność) dyskryminacja policjanta zakażonego HIV