Kierunki rozwoju obszarów rolniczych

Kierunki rozwoju obszarów rolniczych Autorzy: Anna Kołodziejczak, Ewa Kacprzak Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Projekt częściowo finansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

Celem opracowania jest wskazanie obszarów priorytetowych dla rozwoju wielofunkcyjnego rolnictwa w Metropolii Poznań. Cele kierunkowe: - zachowanie działalności rolniczej na terenach dysponującymi korzystnymi warunkami przyrodniczymi dla potrzeb rolnictwa, - zapewnienie zrównoważonego rozwoju rolnictwa, - zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego dla obszaru Metropolii, - zachowanie wartościowych krajobrazowo terenów rolniczych, - zapobieganie procesom odrolnienia gruntów poprzez aktualne miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Opracowania kartograficzne: - Rozmieszczenie gruntów ornych (ogółem), - Rozmieszczenie gruntów ornych dobrej jakości (klas bonitacyjnych II IV), - Rozmieszczenie trwałych użytków zielonych (ogółem), - Rozmieszczenie trwałych użytków zielonych (klas bonitacyjnych II IV), - Kierunki użytkowania gruntów ornych i chowu zwierząt gospodarskich (2 mapy), - Intensywność organizacji rolnictwa (3 mapy), - Wyłączenie gruntów rolnych z użytkowania rolniczego, - Obszary preferowane dla zachowania funkcji rolniczej. Kierunki rozwoju obszarów rolniczych

Koncepcja wielofunkcyjności rolnictwa polega na wpływie działalności rolniczej na zaspokajanie innych funkcji (oprócz produkcji żywności) pożądanych przez społeczeństwo (OECD. 2001). Pokazuje ona zdolność rolnictwa do produkcji szerokiego zakresu dóbr i usług, jak i istnienie zapotrzebowania na nie, szczególnie ze względu na charakter dóbr publicznych. Pozaprodukcyjne funkcje rolnictwa są związane z wpływem działalności rolniczej na zjawiska i elementy przestrzeni wiejskiej takie jak bioróżnorodność, kontrola zanieczyszczeń, krajobraz wiejski, dziedzictwo kulturowe, bezpieczeństwo żywności, aktywizacja gospodarcza obszarów wiejskich. Istnienie dóbr rynkowych i pozarynkowych jest ze sobą ściśle połączone. Powiązanie pozytywnych efektów zewnętrznych rolnictwa z produkcją dóbr rynkowych nazywane jest zjawiskiem nierozłączności (jointness). Nierozłączność występuje wtedy, gdy między wytwarzanymi dobrami występuje następujący związek: zmiana wielkości produkcji jednego dobra powoduje zmianę produkcji innego dobra np. uprawa łąk nad Wartą a populacja ptaków.

Koncepcja rolnictwa miejskiego (urban agriculture, urban farming, Urbane Agrikultur, Urbane Landwirtschaft) od gospodarstw rolnych funkcjonujących w obrębie miasta po warzywniak na dachu wieżowca. - propagowana przez ekologów, - odzwierciedlenie nowego stylu życia mieszkańców miast, - wspierana zazwyczaj przez różnego rodzaju fundacje, organizacje pozarządowe, przykłady Detroid, Nowy Jork, Haga, Manchester. Koncepcja partnerstwa miasto wieś (rural-urban partnership) mechanizm redystrybucji zysków i korzyści uzyskiwanych w strefach dynamicznego wzrostu ośrodków miejskich na ich zaplecze wiejskie, ograniczania ujemnych skutków tej polaryzacji rozwoju i wzmacniania inicjatyw lokalnych na obszarach wiejskich. Study Programme on European Spatial Planning. Conclusions and Recommendations. Nordregio Report 2000.

Metody badań: Kierunki użytkowania gruntów ornych i chowu zwierząt metoda kolejnych ilorazów, Intensywność organizacji rolnictwa metoda B. Kopcia, Obszary o funkcji rolniczej analiza SUiKPZ gmin, Wyłączenia gruntów rolnych z produkcji rolnej analiza dokumentów Starostw Powiatowych, Wyznaczenie kierunków rozwoju funkcji rolniczej w oparciu analizy dokumentów strategicznych i ewidencji klas bonitacyjnych gruntów rolnych.

Założono, że cele szczegółowe części kierunkowej opracowania będą spójne z założeniami osi strategicznej Gospodarka Przestrzenna i Środowisko ujętymi w STRATEGII ROZWOJU AGLOMERACJI POZNAŃSKIEJ METROPOLIA POZNAŃ 2020 Program 1.4. Wielofunkcyjna gospodarka rolna Cel: Zachowanie w obliczu presji urbanistycznej najbardziej cennych produkcyjnie i wartościowych krajobrazowo terenów rolniczych.

100% Klasy bonitacyjne gruntów ornych 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Buk Czerwonak Dopiewo Kleszczewo Komorniki Kostrzyn Kórnik Luboń Mosina Murowana Goślina II IIIa IIIb IVa IVb V VI Oborniki Pobiedziska Poznań Puszczykowo Rokietnica Skoki Stęszew Suchy Las Swarzędz Szamotuły Śrem Tarnowo Podgórne woj. wielkopolskie

Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej (IUNG) punkty 90 80 70 60 50 40 81 77 75 74 72 72 71 71 69 68 68 67 66 64 62 61 61 58 55 54 50 44 65 67 30 20 10 0 Kleszczewo Komorniki Rokietnica Stęszew Kostrzyn Oborniki Buk Szamotuły Dopiewo Kórnik Śrem Swarzędz Tarnowo Podgórne Suchy Las Luboń Pobiedziska Poznań Murowana Goślina Czerwonak Skoki Mosina Puszczykowo woj. wielkopolskie Polska

Koncepcja Kierunków Rozwoju Przestrzennego Metropolii Poznań

Wyłączenia użytków rolnych z produkcji rolniczej W latach 2000-2013 w Metropolii Poznań wyłączono z użytkowania rolniczego ok. 470 ha gruntów rolnych. Najwięcej w gminie Tarnowo Podgórne (78 ha), Poznaniu (59 ha) oraz gminie Komorniki (53 ha). Od 2009 r. grunty rolne znajdujące się w miastach nie są objęte ochroną.

Przy formułowaniu kierunków rozwoju obszarów rolniczych przyjęto zestaw wybranych zasad odnoszących się do obszaru całej Metropolii: 1. Zasada zintegrowanego planowania, z uwzględnieniem elastyczności i ciągłości procesu planowania; 2. Zasada zrównoważonego rozwoju; 3. Racjonalne wykorzystanie środowiska przyrodniczego; 4. Zasada równoległej realizacji celów publicznych i prywatnych (zasada współpracy i partnerstwa).

Wstępne rekomendacje dla polityk lokalnych: - względy środowiskowe i gospodarcze przemawiają za tym, aby nie dopuszczać do dalszego kurczenia się obszarów rolniczych, - zapobieganie procesom odrolnienia gruntów poprzez aktualizację miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - skuteczne pozyskiwanie środków finansowych na realizację zadań rozwojowych gmin, a przez to zarezerwowanie środków w budżecie na aktualizację miejscowych planów.