Tworzenie programów studiów na bazie efektów uczenia się

Tworzenie programów studiów na bazie efektów uczenia się Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu 7 maja 2010 r. Maria Ziółek - Ekspertka Bolońska 1

Ustawa z dnia 27 lipca 2005 PRAWO O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM Art. 159. w uczelni są prowadzone jako studia pierwszego, drugiego stopnia lub jako jednolite studia magisterskie. sześć lub siedem Art. 166. 1. licencjackie trwają od sześciu do ośmiu semestrów, a studia inżynierskie siedem lub osiem semestrów. 2. Okres studiów pierwszego stopnia, obejmujących zgodnie z obowiązującymi standardami kształcenia praktykę zawodową, może być przedłużony o czas trwania praktyki. 3. Senat uczelni może określić warunki zwalniania studenta z obowiązku odbycia praktyki. 4. drugiego stopnia trwają trzy lub cztery semestry. 5. Jednolite studia magisterskie trwają od dziewięciu do dwunastu semestrów. 6. niestacjonarne mogą trwać jeden lub dwa semestry dłużej niż odpowiednie studia stacjonarne. (Art. 2 ust. 7-10; Art. 9 ust. 1-3; Art. 159, 160, 165-168) 2

Model bazowy Trójstopniowy system kształcenia I stopień licencjat/inżynier, II stopień magister, III stopień doktor Graduate cycle III stopnia 3-4 lat ECTS?? Postgraduate cycle Undergraduate cycle I stopnia 3 lata 180 pkt ECTS II stopnia 2 lata 120 pkt ECTS Dyplom typu bachelor I + II = 300 ECTS jednolite 5-6lat 300-360 pkt ECTS np. prawo medycyna 3

Struktura studiów trójstopniowych I stopień licencjat/inżynier, II stopień magister, Modele inne III stopień doktor Graduate cycle III stopnia 3-4 lat ECTS?? Postgraduate cycle Undergraduate cycle I stopnia 3,5 roku 210 pkt ECTS II stopnia 1.5 roku 90 pkt ECTS Dyplom typu bachelor I + II = 300 ECTS jednolite 5-6 lat 300-360 pkt ECTS np. prawo medycyna 4

Struktura studiów trójstopniowych I stopień licencjat/inżynier, II stopień magister, Modele inne III stopień doktor Graduate cycle III stopnia 3-4 lat ECTS?? Postgraduate cycle Undergraduate cycle I stopnia 4 lata 240 pkt ECTS II stopnia 1.5-2 lat 90-120 p. ECTS I + II = 330-360 ECTS Dyplom typu advanced bachelor jednolite 5-6 lat 300-360 pkt ECTS np. prawo medycyna 5

Sposób kształcenia ZMIANA NAUCZANIE Student centered teaching UCZENIE SIĘ Pytania zadawane absolwentowi POPRZEDNIO: co zrobiłeś (jakie przedmioty studiowałeś), żeby uzyskać dyplom? OBECNIE: co potrafisz zrobić teraz po uzyskaniu dyplomu? 6

Projektowanie programów studiów - warunki brzegowe Wejście kim są kandydaci, jak są przygotowani do studiów, jakie mają aspiracje Wyjście gdzie znajdują pracę nasi absolwenci, czy nabyli (lub nabędą, jeśli projektujemy nowy program) niezbędne kompetencje Regulamin studiów obowiązujący na uczelni Trendy krajowe, europejskie i światowe w dyscyplinie, w ramach której program jest projektowany 7

Warunki wejściowe na II poziom studiów i uzyskania tytułu magistra M Ścieżki kształcenia? II stopnia 180 B + 120 M B I stopnia 240 B + (90-120) M z czego 30-60 może być uzyskane z osiągnięć z ostatniego roku studiów I stopnia Każdy stopień stanowi odrębne studia prowadzące do uzyskania przez studenta określonych efektów uczenia się. Ma za zadanie przygotować absolwentów do podjęcia pracy lub/i dalszego kształcenia oraz ułatwić mobilność studentów. 8

Warianty wejścia na II stopień 1 2 M 3 III stopnia II stopnia II stopnia? II stopnia II n II stopnia Ścieżki do wyboru 1 2 3 STANDARDY I stopnia I stopnia I stopnia I stopnia 9

Projektowanie programów studiów w oparciu o efekty uczenia się 1. Określenie szczegółowych efektów uczenia się odpowiadających dyplomowi ukończenia studiów na danym kierunku przez jednostkę prowadzącą studia. Baza ogólne i obszarowe efekty uczenia się w krajowych ramach kwalifikacji Program autorski uwzględniający m.in. misję uczelni, zasoby kadrowe i materialne 10

Projektowanie programów studiów w oparciu o efekty uczenia się 2. Opracowanie wstępnego projektu programu studiów zawierającego: - zbiór przedmiotów, ich zawartość treściową i zamierzone efekty uczenia się - formy i metody prowadzenia zajęć - sposoby oceniania - punkty ECTS przypisane odpowiednim przedmiotom (modułom) 11

Projektowanie programów studiów w oparciu o efekty uczenia się 3. Weryfikacja i korekta wstępnego projektu programu studiów Konstrukcja tabeli zbiorczej, która: przedstawia informacje o całym programie studiów (efekty uczenia się) i poszczególnych przedmiotach ułatwia identyfikację powtórzeń i białych plam Zaplanowanie przynajmniej jednego semestru bez przedmiotów obowiązkowych ułatwia mobilność studentów 12

Projektowanie programów studiów w oparciu o efekty uczenia się 4. Stworzenie mechanizmów sprawdzania, czy i w jakim stopniu zamierzone efekty uczenia się są w istocie osiągane w realizowanym procesie kształcenia. Dotyczy zarówno poszczególnych przedmiotów/modułów jak i całych programów. 13

Efekty uczenia się W kategoriach WIEDZY INNYCH KOMPETENCJI (POSTAW) UMIEJĘTNOŚCI 6. Ocena 5. Synteza 4. Analiza 3. Zastosowanie 2. Zrozumienie 1. Wiedza Hierarchia w dziedzinie wiedzy 14

Jak zapewnić osiągnięcie założonych efektów uczenia się? Należy Po ustaleniu treści kształcenia: 1. Określić formy i metody nauczania przedmiotu zapewniające uzyskanie założonych efektów uczenia się. 2. Określić metody oceny stopnia osiągniętych przez studenta efektów uczenia się. 15

Formy i metody nauczania i uczenia... Wykłady Ćwiczenia Praca kliniczna Praca w grupie Dyskusje Laboratoria Konwersatoria Seminaria Prezentacje Rozwiązywanie problemu 16

Wykład Seminarium Projekt Ćwiczenia Laboratorium Praca dyplomowa Wybór form i metod nauczania - przykład Zastosowanie wiedzy + + ++ ++ + Wyrażanie sądów, opinii ++ + Radzenie sobie ze złożonością, interdyscyplinarność ++ + Umiejętność samodzielnego uczenia się ++ + + Umiejętności komunikowania się + ++ + Umiejętność pracy w zespole + + Umiejętność pracy w środowisku międzynarodowym + + 17

Oceny stopnia osiągniętych efektów uczenia się Ocena formująca Prowadzona na początku zajęć i/lub w trakcie ich trwania przez nauczycieli i studentów. Daje informacje podstawowe dla nauczania i uczenia się określonego przedmiotu. Pomaga nauczycielowi ukierunkować nauczanie do poziomu studentów tak, aby uzyskać założone efekty uczenia się, a studentowi pomaga w uczeniu się Ocena podsumowująca Ocena zwykle pod koniec modułu lub przedmiotu, która podsumowuje osiągnięte efekty uczenia się 18

Powiązania 1-2-3. Efekty uczenia się-metody nauczania-metody oceny PRZYKŁADY Efekty uczenia się w dziedzinie: WIEDZY Wykazanie wiedzy, zrozumienia, zastosowania, analizy, syntezy, oceny ZACHOWANIA Metody uczenia i nauczania Wykłady Tutorial Dyskusje Praca w grupie Seminarium Metody oceny Egzamin końcowy Test wielokrotnego wyboru Esej (raport) Praktyka kliniczna Prezentacje UMIEJĘTNOŚCI Laboratorium Ocena praktycznych umiejętności 19

II stopień - specjalność Chemia przemysłowa Efekty uczenia się w zakresie: Wiedzy: W ysoce w yspecjalizow ana w iedza w zakresie najnow szych technologii syntez organicznych i nieorganicznych, przem ysłow ych procesów w ytw arzania specyficznych chem ikaliów, w ytw arzania i udoskonalania kosm etyków, w ykorzystania procesów chem icznych w ochronie środow iska, w ykorzystania źródeł naturalnych w przem yśle chem icznym. Wiedza na tem at aktualnych trendów w zakresie udoskonalania w /w procesów, analizy param etrów decydujących o efe ktyw ności procesów, zarządzania i ekonom ią przem ysłow ych procesów. Umiejętności: S pecjalistyczne um iejętności rozw iązyw ania problem ów potrzebne do badań nad udoskonalaniem przem ysłow ych procesów chem icznych, opracow aniem now ych sposobów w ytw arzania i analizy, w ykorzystyw ania najnow szych technik badaw czych, w prow adzania innow acyjnych rozw iązań zarów no w dziedzinie syntez chem icznych jak i analiz y przebiegu procesów i op0tym alizacji ich param etrów. PRZYKŁAD programu studiów Innych kompetencji (postaw) Zarządzanie prow adzonym i pracam i ba daw czym i i interpretacja w yników badań dośw iadczalnych, które są złożone, nieprzew idyw alne i w ym agają now ych podejść strategicznych. P onoszenie odpow iedzialności za rzetelność uzyskanych w yników badań i ich interpretacji, przyczynianie 20 się do rozw oju w iedzy w zakresie chem ii przem ysłow ej.

KATALIZA HETEROGENICZNA C elem przedm iotu jest przekazanie w iedzy z zakresu preparatyki, charakterystyki i praktycznych zastosow ań katalizatorów heterogenicznych, rozw inięcie zdolności doboru w łaściw ych katalizatorów do określonych procesów i m etod badaw czych do rozw iązyw ania zagadnień dotyczących efektyw nej pracy katalizatorów. P onadto celem jest rozw inięcie um iejętności interpretacji w yników badań, pisania opracow ań naukow ych oraz kom unikacji i pracy w grupie. 21

E FE K T Y U C ZE N IA S IĘ. P o zakończeniu przedm iotu student pow inien w ykazać się: I. W iedzą i zrozum ieniem : - preparatyki i m odyfikacji katalizatorów - istoty działania katalizatora - etapów reakcji katalitycznych i zjaw isk zachodzących na pow ierzchni katalizatora - teorii katalizy - działania centrów aktyw nych katalizatora - m etod określania struktury/tekstury oraz w łasności pow ierzchniow ych katalizatorów (w szczególności: X R D, TE M, S E M, adsorpcji azotu, FTIR, U V-V IS, X P S, E P R, TG A, TP D, TP O, TP R, reakcji testow ych) - sposobów w yrażania aktyw ności i selektyw ności procesu - najw ażniejszych przem ysłow ych procesów katalitycznych. II. Zdolnością doboru w łaściw ych katalizatorów do procesów utleniania-redukcji i kw asow o-zasadow ych. III. U m iejętnością w yboru w łaściw ych technik do badania katalizatorów i zjaw isk zachodzących na ich pow ierzchni. IV. U m iejętnością interpretacji w yników badań i form ułow ania trafnych w niosków. V. U m iejętnością doboru w łaściw ych w arunków do prow adzenia określonego procesu katalitycznego. V I. Zdolnością pisania raportu na bazie w ykonanego projektu badaw czego. 22

Formy i metody uczenia i oceny 1) Wykłady 2) Ćwiczenia laboratoryjne w grupach dwuosobowych wykonywanie projektu badawczego przy wykorzystaniu najnowszych technik pomiarowych 3) Krytyczna dyskusja wyników realizacji projektu badawczego z wykładowcą 4) Opracowanie raportu z badań w ramach projektu badawczego 5) Egzamin Oceny: z przygotowania do ćwiczeń dyskusji wyników badań opracowanego raportu egzaminu pisemnego (m.in. rozwiązania problemu) 23

II stopień - specjalność Chemia przemysłowa Efekty uczenia się w zakresie: Wiedzy: W ysoce w yspecjalizow ana w iedza w zakresie najnow szych technologii syntez organicznych i nieorganicznych, przem ysłow ych procesów w ytw arzania specyficznych chem ikaliów, w ytw arzania i udoskonalania kosm etyków, w ykorzystania procesów chem icznych w ochronie środow iska, w ykorzystania źródeł naturalnych w przem yśle chem icznym. Wiedza na tem at aktualnych trendów w zakresie udoskonalania w /w procesów, analizy param etrów decydujących o efe ktyw ności procesów, zarządzania i ekonom ią przem ysłow ych procesów. Umiejętności: S pecjalistyczne um iejętności rozw iązyw ania problem ów potrzebne do badań nad udoskonalaniem przem ysłow ych procesów chem icznych, opracow aniem now ych sposobów w ytw arzania i analizy, w ykorzystyw ania najnow szych technik badaw czych, w prow adzania innow acyjnych rozw iązań zarów no w dziedzinie syntez chem icznych jak i analiz y przebiegu procesów i op0tym alizacji ich param etrów. Postaw (zachowań): Zarządzanie prow adzonym i pracam i ba daw czym i i interpretacja w yników badań dośw iadczalnych, które są złożone, nieprzew idyw alne i w ym agają now ych podejść strategicznych. P onoszenie odpow iedzialności za rzetelność uzyskanych w yników badań i ich interpretacji, przyczynianie się do rozw oju w iedzy w zakresie chem ii przem ysłow ej. 24

Fragment przykładowej tabeli służącej do weryfikacji efektów uczenia się na studiach II stopnia Chemia przemysłowa. X oznacza, że rozpatrywany efekt uczenia się jest wymieniony w zbiorze efektów uczenia się przedmiotu Przedmiot Szczegółowe efekty uczenia się zdefiniowane dla programu studiów Znajomość najnowszych technologii syntez związków chemicznych Umiejętność wykorzystania źródeł naturalnych w przemyśle chemicznym Umiejętność rozwiązywania problemów przemysłowych procesów chemicznych Umiejętność interpretacji wyników badań doświadczalnych Odpowiedzialność za rzetelność uzyskanych wyników badań i ich interpretacji Umiejętność przeprowadzenia prezentacji ustnej z wykorzystaniem technik multimedialnych... Synteza organiczna X Synteza nieorganiczna X... Technologia chemiczna Kataliza Praca magisterska Seminarium magisterskie??????? X X X X X X 25 X

Korzyści wynikające ze zdefiniowania efektów uczenia się i ich powiązania z metodami nauczania, uczenia i oceną Zaprojektowanie modułów/ programów Zapewnienie jakości Efekty uczenia się Dla studentów Dla mobilności 26

Efekty uczenia się Zaprojektowanie modułów / programów Efekty uczenia się mogą: pomóc w zapewnieniu logicznego ułożenia treści kształcenia w modułach i przedmiotach; pomóc w projektowaniu programu przez usunięcie powtarzających się treści i wypełnienie białych plam; pomóc projektującym program w precyzyjnym określeniu celu przedmiotu i dopasowaniu komponentów programu; wyjaśnić powiązania pomiędzy nauczaniem, uczeniem i oceną; spowodować refleksję nad rozwojem efektywnych i zróżnicowanych metod oceny. 27

Efekty uczenia się jakości Zapewnienie Efekty uczenia się : podnoszą przejrzystość i porównywalność poziomów pomiędzy i wewnątrz kwalifikacji; wykazują większą wiarygodność i użyteczność niż tradycyjne kwalifikacje; odgrywają kluczową rolę jako punkty odniesienia dla norm instytucjonalnych i oceniających. 28

Efekty uczenia się dla studentów korzyści Efekty uczenia się dostarczają: obszernego zestawienia stwierdzeń, co studenci będą w stanie osiągnąć po pozytywnym zakończeniu (zaliczeniu) studiów (przedmiotów/modułów); jasnej informacji pomagającej studentom w wyborze modułu, programu. To może prowadzić do efektywniejszego studiowania jasnej informacji dla pracodawców i instytucji szkolnictwa wyższego na temat charakterystyki określonych kwalifikacji absolwenta. 29

Efekty uczenia się dla mobilności studentów korzyści Efekty uczenia się : biorą udział w mobilności studentów przez ułatwienie uznawalności ich kwalifikacji; podnoszą przejrzystość kwalifikacji; ułatwiają transfer punktów ECTS; dostarczają wspólnych form, które pomagają w promocji kształcenia przez całe życie (LLL) i mogą być użyteczne w organizowaniu wielu ścieżek kształcenia w systemie edukacji. 30

Jak przyporządkowywać punkty ECTS? 1 Punkty przyporządkowuje się wszystkim komponentom programu studiów Moduły Przedmioty Badania naukowe 2 Praktyki Praca dyplomowa (rozprawa) etc. Weryfikacja przyporządkowania punktów na podstawie ankiet wśród studentów 3 Korekta przyporządkowania punktów ECTS!!! UWAGA Przejście od względnego do bezwzględnego sposobu przypisywania punktów 31

Zasady przyporządkowania punktów ECTS Efekty uczenia się Punkty ECTS 1. Nie można przypisać punktów przedmiotowi, jeśli nie zostały zdefiniowane efekty uczenia się 2. Student może otrzymać punkty jedynie po sprawdzeniu, czy osiągnął zakładane efekty 3. Miernikiem efektów uczenia się, do obliczenia punktów ECTS, jest nakład pracy przeciętnego studenta potrzebny do uzyskania założonych efektów 32

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wstęp do nauki o literaturze ECTS Kalkulacja nakładu pracy studenta I stopień 1. Godziny kontaktowe 30h = 1 p. ECTS 2. Czytanie zadanych lektur (7 stron tekstu naukowego/1h, ok. 70 stron = 10h) 3. Przygotowanie indywidualnej prezentacji ustnej 10h 4. Przygotowanie do zaliczenia 10 h 2+3+4 = 30h = 1 p. ECTS Razem: 2 p. ECTS II stopień Kataliza heterogeniczna K ALK U L AC J A N AKŁAD U P R AC Y S TU D E N T A 1. G odziny kontaktowe: 90 h (30 h w ykładów i 60 h ćwiczeń laboratoryjnych) 2. P rzygotowania do ćwiczeń laboratoryjnych: 60 h 3. O pracowanie wyników ćwiczeń laboratoryjnych: 20 h 4. C zytanie wskazanej literatury: 10 h 5. N apisanie i dyskusja raportu z ćwiczeń laboratoryjnych: 4 0 h 6. P rzygotowanie do egzam inu: 40 h R AZE M : 260 h 10 E C TS 33

JAKOŚĆ KSZTAŁCENIA Prawidłowa budowa programów studiów w oparciu o efekty uczenia się i ich właściwa realizacja powinny prowadzić do osiągnięcia wysokiej jakości kształcenia i rozwoju mobilności. Aby to osiągnąć niezbędna jest KULTURA JAKOŚCI rozumiana jako zbiorowa odpowiedzialność za kształcenie (uczenie się).

KULTURA JAKOŚCI systemy zapewnienia jakości; wzorce zachowań i działań związanych z dbałością o jakość Wewnętrzne systemy zapewnienia jakości Mają prowadzić do KULTURY JAKOŚCi Zewnętrzne systemy zapewnienia jakości Np. komisje akredytacyjne - krajowe i europejskie KULTURA JAKOŚCI podnosi wartość instytucji Zewnętrzne procedury sprawdzania dostarczają społeczeństwu informacji o randze instytucji

Wewnętrzny system zapewnienia jakości konieczny do prawidłowego kształcenia i budowy programów studiów w oparciu o efekty uczenia się po wdrożeniu Ram Kwalifikacji 36

Jak wykorzystać czas oczekiwania na wdrożenie Krajowych Ram Kwalifikacji? Zacząć od zdefiniowania zakładanych efektów uczenia się w taki sposób, aby możliwe było sprawdzenie ich osiągnięcia; określenia metod nauczania i oceny oraz weryfikacji programów Zorganizować wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia 37

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 38