Rozbudowa systemu przesyłowego gazu ziemnego Agata Sumara Paliwa i Energetyka Materiały graficzne oraz fotografie z archiwum GAZ SYSTEM S.A. System przesyłowy gazu ziemnego w Polsce wymaga kosztownych inwestycji zakrojonych na szeroką skalę, obejmujących swym zasięgiem cały kraj, a w szczególności te regiony, na których infrastruktura gazowa jest słabo rozwinięta. Rozbudowa systemu jest konieczna m.in. ze względu na wzrastające zapotrzebowanie na gaz ziemny, liberalizację rynku gazowego, konieczność zwiększenia jego konkurencyjności, perspektywę wydobycia gazu łupkowego, budowę terminalu LNG w Świnoujściu, integrację europejskiej sieci przesyłowej itp. Na te potrzeby ma odpowiedzieć swoją działalnością Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. Fot. 1. Budowa gazociągu relacji Świnoujście Szczecin Rys. 1. Trasa gazociągu Świnoujście Szczecin Jednym z najważniejszych przedsięwzięć realizowanych przez GAZ-SYSTEM S.A. jest budowa do 2014 r. ponad 1000 km gazociągów przesyłowych. W ramach tego projektu, obejmującego swym zasięgiem szczególnie północno-zachodnią i środkową Polskę, w 2011 r. uruchomiono gazociąg Włocławek Gdynia (252 km) oraz Taczalin Radakowice Gałów (40 km). W styczniu 2012 r. otwarto połączenie Jeleniów Dziwiszów, będące ostatnim elementem programu rozbudowy systemu przesyłowego gazu ziemnego na Dolnym Śląsku w rejonie Lasowa. Do końca 2014 r. ma się zakończyć budowa gazociągów relacji: Szczecin Lwówek; Świnoujście Szczecin; Szczecin Gdańsk; Rembelszczyzna Gustorzyn; Gustorzyn Odolanów; Polkowice Żary. Inwestycje w ramach tego programu służą wzmocnieniu krajowego systemu połączeń, a dodatkowo jest to ważny element Korytarza Północ Południe, którego celem będzie połączenie powstającego w Świnoujściu terminalu LNG z planowanym terminalem Adria LNG i gazociągiem Nabucco poprzez infrastrukturę przesyłową krajów środkowoeuropejskich. Rozbudowa sieci gazociągów m.in. umożliwi dostawy gazu ziemnego z różnych kierunków, co ma bezpośredni wpływ na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Na realizację tych inwestycji pozyskano dotacje w ramach EEPR (Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej / ang. European Energy Programme for Recovery) oraz PIiŚ 2007 2013 (Program Infrastruktura i Środowisko). Podejmowane przez GAZ-SYS- TEM inwestycje wpisują się w program rozwoju infrastruktury gazowej w naszej części Europy. Szczególnie istotne z punktu widzenia infrastruktury w Unii Europejskiej są połączenia transgraniczne, które stanowią istotne elementy w zakresie ujednolicenia rynku ze względu na to, że zwiększają konkurencyjność i bezpieczeństwo energetyczne. Tak więc budowane przez nas interkonektory są uznawane przez Komisję Europejską jako inwestycje będące przedmiotem wspólnego zainteresowania. 345 km gazociągów w 2013 r. Świnoujście Szczecin Gazociąg relacji Świnoujście Szczecin będzie miał około 80 km i średnicy 800 m, a jego budowa ma się zakończyć w tym roku. Połączy budowany gazoport LNG z siecią przesyłową w rejonie Goleniowa. Jest też istotnym elementem rozwoju transgranicznej infrastruktury przesyłowej w rejonie Morza Bałtyckiego. Prace budowlano-montażowe zostały powierzone Przedsiębiorstwu Robót Inżynieryjnych POL- -AQUA S.A. na mocy umowy z grudnia 2011 r. 28 styczeń - marzec 1 / 2013 [04]
Paliwa i Energetyka Rys. 2. Trasa gazociągu Szczecin Gdańsk 598 km gazociągów w 2014 r. Szczecin Lwówek Kontrakt na budowę gazociągu relacji Szczecin Lwówek został przyznany firmie ZRUG Poznań sp. z o.o. w czerwcu 2012 r., a zlecenie ma być wykonane do lutego 2014 r. Przedmiotem zamówienia jest budowa gazociągu o średnicy 700 mm i długości 188,35 km. Całość podzielono na dwa etapy etap I: Szczecin Gorzów Wielkopolski (117,8 km); etap II: Gorzów Wielkopolski Lwówek (70,55 km). Projekt budowlany i wykonawczy przygotowało konsorcjum, którego liderem jest Ta sama firma jest odpowiedzialna za sprawowanie nadzoru inwestorskiego. W kwietniu ubiegłego roku inwestor podpisał wartą ponad 100 mln zł umowę cząstkową na dostawę rur stalowych dla tego rurociągu. Rembelszczyzna Gustorzyn Na podstawie umowy z marca 2012 r. gazociąg relacji Rembelszczyzna Gustorzyn o średnicy 700 mm i długości 176 km zrealizuje PGNIG Technologie Rys. 3. Trasa gazociągu Szczecin Lwówek Rys. 4. Trasa gazociągu Rembelszczyzna Gustorzyn Fot. 2. Budowa gazociągu relacji Szczecin Gdańsk W lutym 2012 r. inwestor podpisał umowę cząstkową na dostawę izolowanych rur stalowych, a wartość tych dostaw wyceniono na ponad 37 mln zł. Rys. 5. Trasa gazociągu Gustorzyn Odolanów Szczecin Gdańsk W tym roku ma się zakończyć budowa 265-kilometrowego gazociągu Szczecin-Gdańsk o średnicy 700 mm. Całość podzielono na cztery etapy, jeden realizuje Nafta-Gaz-Serwis S.A., a trzy konsorcjum z firmą ZRUG Zabrze sp. z o.o. na czele. Kontrakty na te zadania zostały podpisane w kwietniu i maju ubiegłego roku. Jest to jedna z najważniejszych inwestycji związanych z przyszłościowym funkcjonowaniem w Świnoujściu terminalu LNG. Fot. 3. Budowa gazociągu relacji Rembelszczyzna Gustorzyn styczeń - marzec 1 / 2013 [04] 29
Rys. 6. Trasa gazociągu Polkowice Żary Strachocina Pogórska Wola (98 km) gazociąg umożliwi przesył gazu z Hermanowic do Pogórskiej Woli i dalej w kierunku Śląska oraz przesył z Podziemnego Magazynu Gazu Strachocina w kierunku zachodnim; Hermanowice Strachocina (72 km) uruchomienie gazociągu umożliwi zwiększenie przepustowości w kierunku zachodnim, zmniejszone zostaną koszty przesyłu paliwa i nakłady na remonty i inwestowanie w nowe połączenia na trasie Hermanowice Jarosław Pogórska Wola. sp. z o.o. wraz z Biurem Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt S.A. Połączenie to umożliwi przesyłanie zwiększonych ilości gazu do północno-wschodniej Polski oraz zmianę systemu zasilania centralnej Polski poprzez odwrócenie kierunku strumienia przesyłanego gazu. Ma też służyć jako źródło napełniania podziemnych magazynów Kosakowo i Mogilno. Zadaniem tego rurociągu będzie też wspomaganie działania gazociągów wysokiego ciśnienia relacji Rembelszczyzna Włocławek. Prace budowlano-montażowe mają się zakończyć w maju 2014 r. Fot. 4. Budowa gazociągu relacji Szczecin Gdańsk Gustorzyn Odolanów Na mocy umowy ze stycznia ubiegłego roku do marca 2014 r. ma być zbudowany gazociąg o średnicy 700 mm i długości 168 km. Kontrakt na tę realizację pozyskał ZRUG sp. z o.o. Celem budowy rurociągu jest modernizacja układu przesyłowego Odolanów Gustorzyn Mogilno. Inwestycję podzielono na dwa etapy I etap: Gustorzyn Turek (83 km), II etap: Turek Odolanów (85 km). Gazociąg zaprojektowano wzdłuż istniejącego układu łączącego węzły Odolanów i Gustorzyn. Nowym rurociągiem gaz będzie można przesyłać w dwóch kierunkach, a paliwo odbierać z magazynów w Mogilnie i Wierzchowicach. Polkowice Żary Przetarg na budowę gazociągu o długości 66 km i średnicy 300 mm relacji Polkowice Żary nie został jeszcze rozstrzygnięty. Zakłada się, że jego realizacja zakończy się w przyszłym roku. Na wykonanie tego zadania inwestor zaplanował 81 mln zł. Głównym celem jego budowy jest zwiększenie przepustowości systemu przesyłowego na Dolnym Śląsku i w woj. lubuskim. 351 km gazociągów w 2015 r. W 2015 r. GAZ-SYSTEM planuje oddać kolejne ponad 350 km gazociągów. Chodzi o połączenia: Zdzieszowice Wrocław (130 km) trwa opracowywanie koncepcji studium wykonalności dla projektu; połączenie ma się przyczynić do zwiększenia ilości gazu transportowanego pomiędzy węzłami Gałów i Zdzieszowice; Skoczów Oświęcim (51 km) trwa opracowanie studium wykonalności inwestycji; gazociągiem tym paliwo będzie transportowane dla całego Podbeskidzia; będzie to też rezerwowe źródło gazu dla aglomeracji śląskiej; Dolnośląskie gazociągi Do 2015 r. planowana jest modernizacja systemu gazociągów na Dolnym Śląsku, obejmująca około 73 km. Na ten cel inwestor zaplanował wydatki na poziomie 260 mln zł. Aktualnie projekt znajduje się na liście rezerwowej Programu Infrastruktura i Środowisko. Celem budowy poszczególnych odcinków, których dokładana trasa będzie znana po weryfikacji uwarunkowań środowiskowych, jest m.in. zagospodarowanie nadwyżek gazu z Niemiec, dywersyfikacja dostaw, połączenie Podziemnego Magazynu Gazu Wierzchowice z aglomeracją Dolnego i Górnego Śląska oraz poprawa działania systemu przesyłowego w rejonie Dolnego Śląska i Opolszczyzny. Zaplanowane odcinki to: Lasów Jeleniów (18 km) gazociąg o średnicy 700 mm połączy węzeł Lasów z tłocznią Jeleniów; Gałów Kiełczów (41,7 km) średnicę gazociągu ustalono na 500 mm; Czeszów Wierzchowice (13,7 km) gazociąg o średnicy 700 mm umożliwi realizację dwukierunkowej dostawy gazu (tzw. rewers). Znaczenie tego rurociągu będzie istotne w kontekście przyłączenia nowych źródeł dostaw w północno-zachodniej części kraju i możliwości odwracania strumienia gazu w systemie. Terminal LNG Jednym z koronnych projektów w sektorze gazowym, a równocześnie strategicznych inwestycji krajowych, jest budowa terminalu do odbioru i regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego (LNG). Zgodnie z założeniami ma umożliwić odbiór gazu ziemnego z dowolnego kierunku na świecie. Zakończenie budowy planowane jest na połowę przyszłego roku, jednak nie wiadomo, czy uda się dotrzymać tego terminu ze 30 styczeń - marzec 1 / 2013 [04]
Paliwa i Energetyka względu na pojawiające się, zwłaszcza w ostatnich miesiącach, problemy z realizacją niektórych zadań. Opóźnienia dotyczą np. wielu elementów powstającej w Świnoujściu infrastruktury m.in. związane są z infrastrukturą portową, budową platformy rozładunkowej i technologicznej czy zbiornika na wycieki LNG. Planowano, że prace portowe w Świnoujściu zakończą się w czerwcu ubiegłego roku. Potem termin przesuwano na kolejne miesiące, a w końcu platformy oddano na przełomie tego i minionego roku. Opóźnienia związane z pracami na nabrzeżu wynoszą około sześciu miesięcy. Nadal nie zakończono m.in. prac przy pogłębianiu toru wodnego zlokalizowanego w sąsiedztwie gazoportu, a z tego względu nie można rozpocząć niektórych prac przy terminalu. Budowany w Świnoujściu terminal jest pierwszym tego typu przedsięwzięciem w Europie Środkowo-Wschodniej i w regionie Morza Bałtyckiego. W początkowej fazie działania rocznie ma być w nim odbierane 5 mld m 3 rocznie, a docelowo gazoport może osiągnąć zdolności regazyfikacji 7,5 mld m 3 LNG. Wielkość ta stanowi około połowę obecnego rocznego krajowego zapotrzebowania na gaz. (Więcej na temat projektu w: Pierwszy polski terminal LNG, Paliwa i Energetyka 1/2012 [01]; Falochron osłonowy dla portu zewnętrznego w Świnoujściu, Geoinżynieria drogi mosty tunele 4/2012 [40]). Połączenia międzysystemowe Biorąc pod uwagę integrację polskiej sieci gazociągów z siecią europejską, GAZ-SYSTEM realizuje połączenia transgraniczne, których celem jest podniesienie bezpieczeństwa energetycznego i dywersyfikacja źródeł dostaw gazu ziemnego. W 2011 r. uruchomione zostało połączenie polsko-czeskie, dzięki czemu możliwe jest przesyłanie rocznie około 0,5 mld m 3 gazu rocznie. Przewiduje się również utworzenie połączeń transgraniczych z Litwą, Słowacją, podniesienie przepustowości instalacji na granicach z Czechami i Niemcami oraz budowę bałtyckiego połączenia z Danią. Polska Litwa Gazociąg o długości 562 km łączący Polskę i Litwę miałby umożliwić przesyłanie do krajów bałtyckich 2,3 mld m 3 gazu rocznie z możliwością rozbudowy przepustowości do 4,5 mld m 3. Za realizację tego projektu po stronie litewskiej odpowiadałby tamtejszy operator systemu przesyłowego Lietuvos Dujos. W opinii Komisji Europejskiej inwestycja ta pełniłaby istotną rolę w kształtowaniu zliberalizowanego rynku gazu w północno-wschodniej części Europy i przyczyniłaby się do eliminacji tzw. wysp energetycznych, czyli rejonów uzależnionych od dostaw z jednego kierunku. W lipcu ubiegłego roku spółce Polska sp. z o.o. powierzono wykonanie studium wykonalności dla tego połączenia. Zlecenie powinno być zrealizowane w I kwartale br. i ma stanowić podstawę do dalszych prac nad projektem. Polska Słowacja W budowę tego transgranicznego połączenia gazowego ze strony słowackiej zaangażowany jest operator Eustream. Planowany gazociąg spełniałby istotną rolę w ramach koncepcji budowy regionalnego Korytarza Gazowego Północ Południe, zabezpieczałby dostawy w sytuacjach kryzysowych związanych z ograniczeniami dostaw przez Ukrainę, doprowadzałby gaz do południowo-wschodniej części Polski, gdzie istnieje rozbudowany system przesyłowy i infrastruktura magazynowa. Ponadto, byłby istotny z punktu widzenia eksportu gazu przyjmowanego w budowanym w Świnoujściu gazoporcie oraz planowanego wydobycia gazu z pokładów łupkowych. Wiosną ubiegłego roku opracowanie studium wykonalności dla tego połączenia zostało zlecone firmie GAZOPROJEKT S.A., która współpracuje w tym zakresie z Ernst & Young oraz GasTech s.r.o. Ich zadaniem jest zbadanie uwarunkowań biznesowych projektu i przedstawienie danych na temat technicznych, ekonomicznych, środowiskowych i innych uwarunkowań niezbędnych do realizacji. Gazociąg Bałtycki Projekt podmorskiego gazociągu, który miałby połączyć Polskę z Danią znajduje się obecnie w fazie przedinwestycyjnej. Dzięki temu rurociągowi pojawiłaby się możliwość bezpośredniego sprowadzania gazu z norweskiego szelfu kontynentalnego do Polski. Zakłada się połączenie tego gazociągu z gazoportem w Świnoujściu, a tym samym kraje skandynawskie miałyby dostęp do rynku LNG za pośrednictwem naszej infrastruktury przesyłowej. Tzw. reverse flow (przepływ wsteczny) umożliwiłby przesył gazu z Polski do Danii i Szwecji. Korytarz Północ Południe Utworzenie Korytarza Północ Południe ma na celu połączenie budowanego terminalu LNG z analizowanym projektem Gazociągu Bałtyckiego, a następnie z systemem przesyłowym na południu Polski i dalej przez Czechy, Słowację i Węgry do planowanego terminalu Adria LNG w Chorwacji. Zbudowanie takiego korytarza jest zadaniem wymagającym zaangażowania kilku krajów i powstania brakujących połączeń międzysystemowych. Część działań w tym zakresie jest już zrealizowana, inne znajdują się na różnych etapach zaawansowania, a niektóre czekają na rozpoczęcie. 940 km gazociągów w latach 2014 2017 Mając na uwadze rozbudowę Korytarza Północ Południe, na lata 2014 2017 GAZ-SYSTEM planuje budowę kolejnych 940 km gazociągów, a wśród nich rurociągów o dużej przepustowości, które wpłyną na poprawę elastyczności i efektywności zarządzania systemem przesyłowym. Wartość tych inwestycji spółka szacuje obecnie na 4,5 5 mld zł. Jak powiedział Jan Chadam, prezes spółki, Dalsza rozbudowa systemu przesyłowego i budowa kolejnych nowych gazociągów to konieczność. Wynika to z potrzeb polskiej gospodarki, budowy elektrowni, rozbudowy zakładów chemicznych. Bez tych inwestycji rozwój przedsiębiorstw w tych branżach nie będzie możliwy. Zaniedbania w tym zakresie są ogromne i jeśli chcemy rozwijać polską gospodarkę, musimy je zniwelować. Siedem gazociągów o długości łącznej wynoszącej około 460 km ma powstać w zachodniej części kraju. System zostanie przedłużony o 60-kilometrowe połączenie (o dużej przepustowości) z Czechami. Cztery gazociągi o łącznej długości 420 km powstaną na wschodzie Polski. W regionie podkarpackim rozbudowa systemu jest konieczna ze względu na wykorzystanie połączenia transgranicznego ze Słowacją. Planowana jest również modernizacja istniejących tłoczni gazu i budowa przynajmniej trzech nowych tłoczni w zachodniej i centralnej części Polski. styczeń - marzec 1 / 2013 [04] 31
Gazociąg Długość Średnica Lokalizacja Wykonawca Termin zakończenia inwestycji Szacunkowa wartość inwestycji (netto)* Wartość kontraktu na roboty budowlano-montażowe (netto) Opracowanie dokumentacji projektowej Nadzór inwestorski Szczecin Lwówek 188,3 km DN700 woj. zachodniopomorskie, wielkopolskie, lubuskie Konsorcjum fi rm ZRUG Poznań sp. z o.o. (lider) i Polimex-Mostostal SA. luty 2014 r. 647,02 mln zł ponad 268 mln zł ILF Consulting Engineers Świnoujście Szczecin 80 km DN800 woj. zachodniopomorskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych POL-AQUA S.A. 2013 r. 85,76 mln EUR 147 mln zł Biuro Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt S.A. Konsorcjum PUI EKO- -INWEST S.A. Szczecin, TECHNIC-CONTROL sp. z o.o. Szczecin Szczecin Gdańsk 265 km DN700 woj. zachodniopomorskie, pomorskie etap I Płoty Karlino Nafta-Gaz-Serwis S.A.; etapy: II Karlino Koszalin, III Koszalin Słupsk oraz IV Słupsk Wiczlino ZRUG Zabrze sp. z o.o. (lider), STALPROFIL S.A., Nafta-Gaz-Serwis S.A. 2013 r. 929,2 mln zł etap I 49, 925 mln zł; etapy II, III i IV 223,8 mln zł I etap ECM Group Polska Sp. z o.o. Warszawa II, III, IV etap Investgas S.A. Warszawa Rembelszczyzna Gustorzyn 176 km DN700 woj. mazowieckie, kujawsko-pomorskie lider PGNIG Technologie sp. z o.o. (obecnie PGNiG Technologie S.A.) oraz Biuro Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt S.A. maj 2014 r. 752,09 mln zł 193 mln zł ILF Consulting Engineers Gustorzyn Odolanów 168 km DN700 woj. wielkopolskie, kujawsko-pomorskie ZRUG Poznań sp. z o.o. marzec 2014 r. 600 mln zł 178 mln zł Biuro Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt S.A. ECM Group Polkowice Żary 66 km DN300 woj. dolnośląskie, lubuskie 2014 r. 81 mln zł Biuro Studiów i Projektów Gazownictwa Gazoprojekt Zdzieszowice Wrocław 130 km woj. dolnośląskie, opolskie 2015 r. 334,8 mln zł Skoczów Komorowice Oświęcim 51 km woj. śląskie, małopolskie 2015 r. 155,4 mln zł Strachocina Pogórska Wola 98 km DN700 woj. podkarpackie, małopolskie 2015 r. 455,2 mln zł Hermanowice Strachocina 72 km woj. podkarpackie 2015 r. 372,2 mln zł Konsorcjum Investgas S.A. i Biuro projektów NAFTO- PROJEKT brak (w trakcie przetargu) * szacunkowa całkowita wartość inwestycji (zawiera wszystkie koszty związane z realizacją inwestycji, jak np.: wykonanie dokumentacji projektowej, koszty zakupu rur i armatury, koszty budowy) Tab. 1. Wybrane dane gazociągów, których budowa zakończy się w latach 2013 2015 32 styczeń - marzec 1 / 2013 [04]
Paliwa i Energetyka styczeń - marzec 1 / 2013 [04] 33