374 Dariusz Majchrzycki, Benedykt Pepliñski STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom X zeszyt 3 Dariusz Majchrzycki, Benedykt Pepliñski Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu ANALIZA POZYCJI KONKURENCYJNEJ POLSKICH PRZEDSIÊBIORSTW HODOWLI ROŒLIN NA RYNKU PSZENICY OZIMEJ THE ANALYSE OF COMPETITIVE POSITION OF POLISH BREEDING COMPANIES ON WINTER WHEAT MARKET S³owa kluczowe: pozycja konkurencyjna, pszenica ozima, op³aty licencyjne, powierzchnia reprodukcji Key words: competition position, winter wheat, licence fees, multiplication area Synopsis. W pracy przedstawiono analizê pozycji konkurencyjnej polskich przedsiêbiorstw hodowli roœlin na rynku pszenicy ozimej w stosunku do firm zagranicznych. Zakres czasowy analizy obejmowa³ lata -. Stwierdzono, e w analizowanym okresie pozycja rynkowa polskich firm hodowli pszenicy ozimej w Polsce jest dominuj¹ca. Nie mniej jednak obserwowana jest silna ekspansja firm zagranicznych, co przejawia siê miêdzy innymi iloœci¹ rejestrowanych odmian, udzia³em w reprodukcji nasiennej pszenicy oraz iloœci¹ zagranicznych firm hodowlanych maj¹cych swoje oddzia³y lub przedstawicielstwa handlowe w Polsce. Wstêp Polska hodowla roœlin ma znacz¹ce osi¹gniêcia i przez przesz³o sto dwadzieœcia lat swego istnienia nad¹ a³a za hodowl¹ œwiatow¹, niekiedy j¹ doganiaj¹c, a czasami nawet wyprzedzaj¹c. Warto tutaj przypomnieæ dwa fakty: odmiany buraka cukrowego z prze³omu XIX i XX wieku oraz pszen yta ozimego hodowli firmy DANKO z lat osiemdziesi¹tych XX wieku. Polskie nasiona by³y kupowane zarówno na wschodzie, jak i na zachodzie Europy. Polska hodowla stworzy³a te nowoczesny system nasiennictwa. Do lat dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego stulecia charakteryzowa³a siê najwiêkszym potencja³em wœród krajów œrodkowej i wschodniej Europy, a udzia³ materia³u siewnego polskich odmian na krajowym rynku przekracza³ 90%. Po zmianach systemu gospodarczego jej pozycja gwa³townie siê zmniejszy³a. Liderami w œrodkowej i wschodniej Europie staj¹ siê przede wszystkim Wêgry, które wyrastaj¹ na drugiego po Francji producenta materia³u siewnego w Europie. Razem z Republik¹ Czesk¹ eksportuje siê niemal 90% materia³u siewnego z tego rejonu Europy [Nicholson ]. Do czasu wprowadzenia gospodarki rynkowej dzia³alnoœæ hodowlano-nasienn¹ prowadzi³y g³ównie przedsiêbiorstwa pañstwowe. Obecnie hodowl¹ i nasiennictwem w Polsce mog¹ zajmowaæ siê zarówno przedsiêbiorstwa pañstwowe, jak i prywatne oraz krajowe i zagraniczne. Sektor hodowlanonasienny w Polsce podlega ci¹g³ym przeobra eniom, a po przyst¹pieniu Polski do Unii Europejskiej zmiany te sta³y siê g³êbsze i nastêpuj¹ szybciej ni dotychczas. Nasili³a siê konkurencja firm zagranicznych, które na wielu rynkach maj¹ ju dominuj¹ce znaczenie. Ten prze³omowy okres by³ inspiracj¹ do podjêcia badañ dotycz¹cych analizy sektora hodowlanego pszenicy ozimej w Polsce. Dlatego te celem artyku³u by³a analiza pozycji konkurencyjnej polskich przedsiêbiorstw hodowli roœlina na rynku pszenicy ozimej w stosunku do zagranicznych firm hodowlanych. W warunkach gospodarki rynkowej szansê przetrwania i rozwoju maj¹ tylko przedsiêbiorstwa najlepsze, posiadaj¹ce przewagê konkurencyjn¹. Przedsiêbiorstwo staje siê konkurencyjne, je eli oferowane przez nie dobra posiadaj¹ w³aœciwoœci, jakoœæ oraz cenê atrakcyjn¹ i po ¹dan¹ przez rynek. Optymalnym kryterium wszechstronnej oceny przedsiêbiorstwa mo e byæ konkurencyjnoœæ rozumiana jako w³aœciwoœæ, która okreœla mo liwoœci przedsiêbiorstwa do skutecznego utrzy-
Analiza pozycji konkurencyjnej polskich przedsiêbiorstw hodowli roœlin na rynku pszenicy ozimej 375 mania siê i zdobywania rynków zbytu w warunkach oferowania przez konkurentów towarów nowych, lepszych i tañszych [Wielicki 2000]. Wybór do badañ rynku pszenicy ozimej nie by³ przypadkowy. Pszenica ozima w Polsce, podobnie jak w wiêkszoœci europejskich pañstw, jest najwa niejszym gatunkiem w uprawie. W Polsce w roku powierzchnia uprawy zbó wynios³a 8,38 mln ha, w tym pszenica ozima by³a uprawiana na powierzchni 1,78 mln ha. [GUS ]. Zbiory tego gatunku w roku wynios³y oko³o 7,3 mln ton [Analizy ]. Znaczne zró nicowanie jakoœci gleb w poszczególnych regionach kraju skutkuje przestrzennym zró nicowaniem znaczenia tego gatunku w uprawie. Najwiêkszy udzia³ w zasiewach zbó pszenica ozima ma woj. dolnoœl¹skim i opolskim, a tak e ma³opolskim i podkarpackim (40-50%), przy œredniej krajowej wynosz¹cej oko³o 21%. Natomiast na Podlasiu, Mazowszu i w województwie ³ódzkim udzia³ pszenicy ozimej w strukturze zasiewów zbó nie przekracza 10%. Pszenica ozima jest podstawowym zbo em chlebowym. Corocznie na cele spo ywcze przeznacza siê oko³o 4,1 mln ton pszenicy. Materia³ Analizy dokonano w oparciu o dane wtórne i pierwotne. Dane wtórne pochodzi³y z materia³ów publikowanych przez Pañstwow¹ Inspekcjê Ochrony Roœlin i Nasiennictwa (PIORiN), Centralny Oœrodek Badania Roœlin Uprawnych (COBORU), G³ówny Urz¹d Statystyczny (GUS), Agencjê Nasienn¹ oraz publikacji poœwiêconych problematyce hodowlano-nasiennej i rynku zbó. Ponadto, wykorzystano informacje pochodz¹ce z wybranych krajowych i zagranicznych przedsiêbiorstw hodowlano-nasiennych. Z uwagi na wymóg anonimowoœci nie zosta³y podane nazwy tych przedsiêbiorstw. Materia³ z tych jednostek zebrano przy wykorzystaniu metody wywiadu standaryzowanego przeprowadzonego z kierownictwem tych przedsiêbiorstw oraz osobami odpowiedzialnymi za produkcjê hodowlano-nasienn¹. W artykule zebrany materia³ badawczy zosta³ poddany analizie liczbowej i opisowej. Analizy te przeprowadzono w ujêciu poziomym i pionowym. Zakres czasowy analiz obejmowa³ lata -. W przypadku analizy poziomu stosowanych op³at licencyjnych przez krajowe i zagraniczne firmy hodowli roœlin zakres czasowy analiz rozszerzono o rok 2008. Wyniki badañ W ostatnich kilku latach liczba zarejestrowanych w Polsce odmian zbó wzros³a. W roku w rejestrze by³o zarejestrowane 2 odmian, by cztery lata póÿniej, w roku, by³o ju 26 czyli o blisko 20% wiêcej. Jest to sytuacja korzystna dla rolników, którzy mog¹ wybraæ odmiany, które najlepiej odpowiadaj¹ ich oczekiwaniom. Na podstawie danych tabeli 1 mo na stwierdziæ, e w analizowanym okresie najwiêcej zarejestrowano odmian pszenicy ozimej. Wœród zarejestrowanych w Polsce pszenic rolnicy maj¹ do wyboru odmiany z czterech grup: A pszenice jakoœciowe, B chlebowe, C paszowe, K na ciastka. Najwiêcej pszenic znajduje siê w grupach A i B (80%). Udzia³ odmian pszenic w pozosta³ych dwóch grupach jakoœciowych jest niewielki. Nale y dodaæ, i z chwil¹ wst¹pienia Polski do Unii Europejskiej w naszym kraju mo na bez rejestracji reprodukowaæ i sprzedawaæ odmiany z tzw. katalogu unijnego. Spowodowa³o to du y nap³yw niezarejestrowanych w naszym kraju odmian zagranicznych, co jeszcze bardziej wzbogaci³o ofertê odmianow¹. Analizuj¹c liczby zarejestrowanych w Polsce odmian pszenicy ozimej, w podziale na odmiany polskie i zagraniczne, zauwa alna jest ci¹gle dominuj¹ca pozycja odmian polskich (tab. Tabela 1. Liczba odmian zbó w Rejestrze Odmian Roœlin Uprawnych w latach - Wyszczególnienie Liczba odmian w latach Pszenica ozima 45 52 50 55 56 Jêczmieñ jary 41 47 52 50 50 Owies 28 30 yto ozime 28 33 Pszenica jara 27 36 Pszen yto ozime 25 26 27 29 29 Jêczmieñ ozimy 15 Pszen yto jare 5 5 7 8 9 Razem zbo a 2 238 256 260 260 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie: COBORU,,,,.
376 Dariusz Majchrzycki, Benedykt Pepliñski Tabela 2. Liczba odmian pszenicy ozimej w Rejestrze Odmian Roœlin Uprawnych w latach - W yszczególnienie Jedn. Odmiany polskie Odmiany zagraniczne ród³o: opracowanie [www.coboru.pl]. 25000 20000 15000 10000 5000 0 ha 20 269 Liczba odmian w latach liczba 35 39 38 38 39 % 78 75 76 69 70 liczba 10 13 12 % 22 25 24 30 w³asne na podstawie danych COBORU 19 985 15 570 12 956 15 395 Rysunek 1. Powierzchnia reprodukcji pszenicy ozimej w Polsce w latach - ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych PIORiN 2). Niemniej jednak nastêpuje wzrost znaczenia odmian zagranicznych. W roku ich udzia³ w rejestrze odmian wynosi³ 22%, podczas gdy w roku osi¹gn¹³ ju 30%. Firmy zagraniczne upatruj¹ w Polsce miejsc, gdzie mo na zarobiæ spore pieni¹dze na sprzeda y odmian roœlin uprawnych, w tym pszenicy ozimej. Tymczasem, w œlad za liczb¹ rejestrowanych odmian nie sz³o zwiêkszenie powierzchni plantacji nasiennych pszenicy ozimej. W ostatnich piêciu latach, na skutek coraz mniejszego popytu na kwalifikowany materia³ siewny, obserwuje siê du y spadek powierzchni plantacji nasiennych. Jak wynika z rysunku 1 w roku osi¹gnê³a ona rekordowo niski poziom 12 956 ha, co jest najni sz¹ wartoœci¹ w analizowanym okresie. Rok przyniós³ pewn¹ poprawê tej niekorzystnej tendencji. Materia³ siewny pszenicy ozimej by³ reprodukowany na powierzchni 15 395 ha, co stanowi³o oko³o 19% wzrost w stosunku do roku poprzedniego. Niemniej jednak powierzchnia ta by³a i tak o oko³o 24% ni sza ni w roku. Na podstawie wstêpnych danych uzyskanych w przedsiêbiorstwach hodowli roœlin mo na siê spodziewaæ, i rok 2008 bêdzie kolejnym rokiem wzrostu powierzchni reprodukcji pszenicy ozimej. Wynika to z faktu, i jesieni¹ roku sprzedano wiêcej materia³u siewnego tego gatunku do reprodukcji ni rok wczeœniej. Szacuje siê, e wzrost ten wyniesie oko³o 20-25% i powierzchnia ta osi¹gnie poziom oko³o 500-19 200 ha. Wzrost zainteresowania rolników nasionami kwalifikowanymi pszenicy ozimej w roku wynika³ miêdzy innymi z poprawy op³acalnoœci produkcji zbó. Uzasadnione jest wiêc zwiêkszanie intensywnoœci produkcji, której punktem wyjœcia jest stosowanie kwalifikowanych nasion po ¹danej przez rynek odmiany. Ponadto, czynnikiem zachêcaj¹cym rolników do stosowania nasion kwalifikowanych by³o wprowadzenie w roku, w ramach programu de minimis, dop³at do powierzchni obsianych kwalifikowanym materia³em siewnym w wysokoœci 50 z³ do 1 ha oraz op³at od rozmno eñ w³asnych. Rolnicy, którzy wykorzystuj¹ do siewu nasiona z samozaopatrzenia odmian chronionych wy³¹cznym prawem hodowcy, s¹ zobowi¹zani uiœciæ na rzecz w³aœciciela odmiany op³atê w wysokoœci 50% stawki op³aty licencyjnej. Mimo ci¹g³ej dominacji polskich odmian pszenicy ozimej w powierzchni reprodukcji nasiennej pszenicy ozimej widoczny by³ wzrost udzia³u odmian firm zagranicznych. Analizuj¹c dane zawarte w tabeli 3 mo na zawa yæ, i udzia³ odmian zagranicznych wzrós³ z 13% w roku do 38 % w roku. W roku powierzchnia ta wynios³a blisko 5,9 tys. ha, podczas gdy odmiany wyhodowane przez polskich hodowców stanowi³y 9,5 tys. ha. Wa nym czynnikiem wp³ywaj¹cym na tak szybki wzrost znaczenia odmian zagranicznych w reprodukcji nasiennej mia³ fakt przyst¹pienia naszego kraju do UE. Umo liwi³o to wprowadzanie do reprodukcji w Polsce odmian z katalogu unijnego bez koniecznoœci rejestracji ich w naszym kraju. Ponadto, silne ekonomicznie firmy zagraniczne zainwestowa³y du o œrodków finansowych na dzia³alnoœæ marke- tingow¹ w Polsce, co prze³o y³o siê na wzrost zainteresowania firm nasiennych i rolników ich odmianami.
Analiza pozycji konkurencyjnej polskich przedsiêbiorstw hodowli roœlin na rynku pszenicy ozimej 377 Spadek powierzchni plantacji nasiennych pszenicy ozimej oraz wzrost liczby zarejestrowanych odmian sprawia³y, e przeciêtna powierzchnia reprodukcji jednej odmiany by³a coraz ni sza. Na przestrzeni analizowanego okresu powierzchnia ta obni y³a siê z 450 ha w roku do 275 ha w roku. Rok przyniós³ zmianê tej niekorzystnej sytuacji spadkowej. Na skutek wzrostu powierzchni plantacji nasiennych nast¹pi³ wzrost œredniej powierzchni reprodukcji jednej odmiany o 39 ha. Analizuj¹c œredni¹ powierzchniê reprodukcji jednej odmiany pszenicy, w podziale na odmiany krajowe i zagraniczne, mo na zauwa yæ, i na pocz¹tku badanego okresu œrednia powierzchnia reprodukcji jednej odmiany by³a zdecydowanie wy sza w przypadku odmian polskich firm hodowlanych (tab. 4). Rok przyniós³ zrównanie siê œredniej powierzchni reprodukcji w przypadku odmian krajowych i zagranicznych. Natomiast w odmiany zagraniczne mia³y œrednio wy- sz¹ powierzchniê reprodukcji. Sytuacja ta jest bardzo niekorzystna dla krajowych firm hodowlanych, gdy przy wysokich kosztach hodowli i marketingu odmian nie zapewnia to, w wiêkszoœci przypadków, zwrotu poniesionych kosztów hodowli. Spowoduje to koniecznoœæ likwidacji czêœci programów hodowlanych lub ograniczenia ich rozmiarów. Proces hodowli nowej odmiany jest czasoch³onny i kapita³och³onny. Od momentu wykonania krzy ówki form rodzicielskich do chwili wprowadzenia odmiany na rynek mija oko³o 10-15 lat. Je eli chodzi o koszty hodowli to s¹ one zró nicowane w zale noœci od rozmiarów prowadzonych prac hodowlanych oraz ich efektów w postaci rejestracji nowych odmian. Szacuje siê, e koszt wyhodowania jednej odmiany pszenicy ozimej w Polsce wynosi oko³o 1 do 2 mln z³, a w Niemczech czy Francji oko³o 1 do 2 mln EUR. G³ównym Ÿród³em pokrycia tych kosztów s¹ wp³ywy z tytu³u op³at licencyjnych oraz czêœciowo sprzeda materia³u siewnego przez firmê hodowlan¹. Analizuj¹c poziom op³at licencyjnych stosowanych przez firmy hodowlane mo na zaobserwowaæ, i w analizowanym okresie firmy zagraniczne stosowa³y wy szy ich poziom. Wysokoœæ op³at licencyjnych wiêkszoœci odmian oferowanych przez polskich hodowców, w latach -, kszta³towa³a siê na poziomie oko³o 10 z³. Tylko nieliczne odmiany (nowoœci i odmiany o bardzo dobrych cechach u ytkowych uzyskiwa³y poziom 12 z³ za 100 kg nasion sprzedanych lub zu ytych do w³asnych zasiewów). W przypadku firm zagranicznych rozpiêtoœæ poziomu op³at licencyjnych by³a wy sza i w latach -2008 wynosi³a od 10 do 23 z³ za 100 kg nasion. Nie mniej jednak w przypadku odmian firm zagra- Tabela 3. Reprodukcja pszenicy ozimej w Polsce w latach - w podziale na odmiany polskie i zagraniczne W yszczególnienie Jedn. Odmiany polskie Odmiany zagraniczne ród³o: opracowanie Reprodukcja w latach ha 608 16 299 11 947 8 952 9 510 % 87 82 77 69 62 ha 2 661 3 686 3 623 4 004 5 885 % 13 23 38 w³asne na podstawie danych PIORiN Tabela 4. Œrednia powierzchnia reprodukcji odmian pszenicy ozimej w latach - Wyszczególnienie Liczna hodowców w latach Odmiany krajowe 503 4 4 236 244 Odmiany zagraniczne 266 284 302 236 6 Œrednia 450 384 1 236 275 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych PIORiN [www.piorin.gov.pl] i COBORU [www.coboru.pl]. Tabela 5. Poziom op³at licencyjnych i zagraniczne za 100 kg nasion Wyszczególnienie Odmiany polskie Odmiany zagraniczne na odmiany krajowe Poziom op³at w latach 2008 b d bd. 10-12 8-12 10-12 12- b d b d. bd. 10-23 10-23 10-23 bd brak danych. ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Agencji Nasiennej [www.agnas.pl], firm hodowlanych.
378 Dariusz Majchrzycki, Benedykt Pepliñski nicznych (w przeciwieñstwie do odmian firm krajowych) poziom najni szy mia³o kilka odmian starszych, schodz¹cych z rynku. Na wiêkszoœæ odmian obowi¹zywa³y stawki od do 23 z³ za 100 kg. W 2008 roku mo na by³o zaobserwowaæ du y wzrost poziomu stawek op³at licencyjnych na odmiany polskich hodowców. Wiêkszoœæ odmian osi¹gnê³a stawkê z³/100 kg. Ten du y wzrost poziomu op³at licencyjnych w stosunku do lat poprzednich wynika³ z faktu, i od 2008 roku nie stosuje siê dotowania programów hodowlanych zbó realizowanych przez polskie firmy hodowli roœlin. Dotacje te w wiêkszoœci przypadków pokrywa³y oko³o 30-40% ich kosztów. Zmusi³o to polskie firmy hodowlane do wiêkszego wykorzystania rynkowych Ÿróde³ finansowania hodowli zbó. Tabela 6. Najwiêksi hodowcy pszenicy ozimej w Polsce w latach - (udzia³u % w powierzchni kwalifikacji plantacji nasiennych) Hodowca Liczba hodowców w latach % Hodowla Roœlin Strzelce Sp. z o.o. 45, 0 37, 2, 8 24, 5 23, 1 DANKO Hodowla Roœlin Sp.z o.o. 16, 2, 1, 2, 5, 2 Ma³opolska Hodowla Roœlin Sp. z o.o. 8, 1 1 4 9, 1 7, 4 5, 9 Poznañska Hodowla Roœlin Sp. z o.o. 5, 4 7, 2 7, 0 8, 0 5, 1 Hodowla Roœlin Smolice Sp. z o.o. 2, 9 1, 9 3, 3 4, 8 5, 1 HRR Nasiona Kobierzyce Sp. z o.o. 9, 4 7, 7 7, 2 5, 0 4, 1 Hodowla Roœlin Szelejewo Sp. z o.o. 2 9 5 Lochow-Petkus Polska Sp. z o.o. 8 1, 6 6, 0 1 3 9, 9 Probsdorfer Saatzucht 2 3, 5 6, 0 RAGT Semences Polska Sp. z o.o. 1, 2 6, 0 7, 2 5, 6 5, 5 SW Seeds Sp. z o.o. 7 3, 5 3, 3 5, 1 Borries von Eckendorf 3 3, 2 Nordsaat 2, 1 4 1, 9 4, 1 2, 5 Strube 5, 0 5, 5 2, 9 1, 9 1, 9 Jorion & Fils S.A. 1 1, 6 DSV Polska Sp. z o.o. 1 6 1, 0 Pozostali hodowcy zagraniczni 4, 1 4, 2 1, 5 1, 3 1, 2 opracowanie ród³o: w³asne na podstawie danych PIORiN Pszenicê ozim¹ hoduj¹ i oferuj¹ do sprzeda y w naszym kraju wszystkie polskie, pañstwowe firmy hodowli roœlin. Ponadto, rolnicy mog¹ nabyæ wiele odmian zagranicznych firm hodowlanych. Swoje oddzia³y lub przedstawicielstwa w Polsce mia³o w analizowanym okresie od 15 do 19 zagranicznych firm hodowlanych. Spoœród siedmiu polskich hodowców pszenicy ozimej najwiêkszy udzia³ w rynku mia³y: Hodowla Roœlin Strzelce Sp. z o.o. oraz DAN- KO Hodowla Roœlin Sp. z o.o. Udzia³ pozosta³ych polskich hodowców pszenicy ozimej by³ znacznie mniejszy (tab. 6). Udzia³ rynkowy lidera na rynku pszenicy ozimej w analizowanym okresie obni y³ siê bardzo mocno, z 45% udzia³u w roku od 23,1% udzia³u w roku. By³o to spowodowane miêdzy innymi zmniejszon¹ liczb¹ rejestracji nowych odmian pszenicy tej firmy oraz du ¹ ekspansj¹ pozosta³ych uczestników rynku. Na uwagê zas³uguje DAN- KO Hodowla Roœlin Sp. z o.o. W ostatnich trzech latach udzia³ odmian tej firmy w rynku pszenicy ozimej wynosi³ oko³o %. Nie mniej jednak firma ta jest równie przedstawicielem trzech zagranicznych firm hodowlanych Probsdorfer Saatzucht, SECOBRA oraz czêœciowo Limagrain, których odmiany dystrybuuje w Polsce. Tak, wiêc ³¹czny udzia³ rynkowy odmian pszenicy ozimej hodowanych i reprezentowanych przez firmê DANKO w roku by³ najwiêkszy i wynosi³ 24,5%. Spoœród firm zagranicznych na szczególn¹ uwagê zas³uguje niemiecka firma Lochow-Petkus Polska Sp. z o.o., której udzia³ na polskim rynku nasiennym pszenicy ozimej systematyczne wzrasta³. W roku wynosi³ on 8%, podczas gdy w roku osi¹gn¹³ poziom 9,9%. Tak szybki i du y wzrost znaczenia na rynku pszenicy ozimej firma ta zawdziêcza rejestracji nowych odmian, ale równie wprowadzeniu na rynek polski, po przyst¹pieniu naszego kraju do Unii Europejskiej, odmian z katalogu unijnego (bez koniecznoœci rejestracji w Polsce). Znacznie poszerzy³o to ofertê odmianow¹ tej firmy.
Analiza pozycji konkurencyjnej polskich przedsiêbiorstw hodowli roœlin na rynku pszenicy ozimej 379 Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonych badañ mo na wysun¹æ kilka wniosków: 1. W analizowanym okresie wystêpowa³ ci¹g³y wzrost liczby rejestrowanych w Polsce odmian pszenicy ozimej (z 45 w roku do 56 w roku). Jest to sytuacja korzystna dla rolników, gdy mog¹ oni ³atwo wybraæ do uprawy odmianê, która najlepiej spe³nia ich oczekiwania. 2. Pozycja konkurencyjna polskich przedsiêbiorstw hodowli pszenicy w analizowanym okresie by³a dobra. Udzia³ odmian pszenicy ozimej polskiej hodowli w rejestrze odmian w roku wynosi³ 70%, a w przypadku powierzchni reprodukcji nasiennej 62%. W analizowanym okresie wyst¹pi³ systematyczny wzrost znaczenia odmian firm zagranicznych. 3. Analizuj¹c poziom op³at licencyjnych stosowanych przez krajowe i zagraniczne firmy hodowli pszenicy mo na stwierdziæ, i firmy zagraniczne stosuj¹ wy sze stawki, przez co mog¹ osi¹gn¹æ z tego tytu³u wiêksze dochody. W przypadku polskich firm hodowlanych du y wzrost poziomu op³at licencyjnych wyst¹pi³ w 2008 roku. By³o to skutkiem likwidacji dotacji do programów hodowlanych i koniecznoœci¹ szukania rynkowych Ÿróde³ finansowania hodowli. 4. Dominuj¹c¹ pozycjê na rynku pszenicy ozimej w Polsce maj¹: Hodowla Roœlin Strzelce Sp. z o.o., DANKO Hodowla Roœlin Sp. z o.o. oraz Lochow-Petkus Polska Sp. z o.o. Na szczególn¹ uwagê zas³uguje tutaj firma Lochow-Petkus Polska Sp. z o.o. W analizowanym okresie jej udzia³ rynkowy wzrós³ z 8% w roku do niespe³na 10% w roku. Literatura Centralny Oœrodek Badania Odmian Roœlin Uprawnych,,,, : Lista opisowa odmian. S³upia Wielka. Analizy rynkowe rynek zbó. : Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej Pañstwowy Instytut Badawczy, Agencja Rynku Rolnego, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Regionalnego, Nr 33, PaŸdziernik. Nicholson J. : Co po przyst¹pieniu do Unii Europejskiej polskie nasiennictwo w oczach zagranicznego eksperta [www.serwisnasienny.pl]. Wielicki W., Majchrzycki D. 2000: Konkurencyjnoœæ przedsiêbiorstw oraz rynkowe formy zabezpieczania cen produktów rolnych transakcje terminowe futures. PTPN, Poznañ. [www.agnas.pl]. [www. coboru.pl]. [www.gus. gov.pl]. Summary The paper analyzes the campatitive position of Polish breeding companies on winter wheat market comparing to the companies from abroad. In the last few years, there has been an increase in the number of winter wheat varieties in the seed market. In the register contained 45 entries, while four years later, in, there were as many as 56 registered varieties, which constituted an increase of more than 24%. On the basis of the conducted research a conclusion can be made as to the market share of Polish companies continuously decreasing, in spite of their strong position in this market. Adres do korespondencji: dr Majchrzycki Dariusz, dr Pepliñski Benedykt Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Zarz¹dzania i Prawa ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznañ tel. (0 61) 848 71 09 e-mail: darmaj@up.poznan.pl