Obszar tematyczny: BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ Zadanie 5.1: Badanie pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych w ramach obowiązującego monitoringu krajowego oraz wymogów UE Wykonawca: Zakład Badania Bezpieczeństwa Żywności Instytut Ogrodnictwa
WYKONAWCY Kierownik zadania: dr Artur Miszczak Pracownicy naukowi (4): Pracownicy inż. techniczni (12): dr inż. Jolanta Szymczak mgr Krzysztof Rudziński mgr Piotr Sikorski mgr inż. Joanna Kicińska mgr inż. Łukasz Wypych mgr inż. Jadwiga Czajkowska mgr inż. Katarzyna Zagibajło mgr Rafał Pejski mgr inż.. Joanna Kazimierczuk Teresa Bil Alicja Kaźmierczak mgr inż.. Ewelina Szustakowska Katarzyna Gręda Agnieszka Trocha mgr inż.. Ilona Kuśmierska Katarzyna Kaczorowska
PLANOWANY ZAKRES PRAC NA 2013 ROK Analizy pozostałości środków ochrony roślin - 1100 prób, w tym: Kontrola prawidłowości stosowania środków ochrony roślin w płodach rolnych (współpraca z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa) 1000 prób Kontrola pozostałości środków ochrony roślin dla celów certyfikacji gospodarstw ekologicznych (współpraca z jednostkami certyfikującymi w rolnictwie ekologicznym i IJHARS) 100 prób Opracowanie sprawozdania za 2013 rok i za lata 2009-2013.
PRACE PRZYGOTOWAWCZE Uzgodnienie harmonogramu pobierania i dostarczania prób przez pracowników PIORiN i ustalenie zakresu analiz przeprowadzonych przez Zakład Badania Bezpieczeństwa Żywności; Kontynuacja umów o współpracę z jednostkami certyfikującymi w rolnictwie ekologicznym ustalenie liczby prób do badań z GI IJHARS; Kontynuacja umowy dotyczącej transportu prób płodów rolnych od jednostek certyfikujących w rolnictwie ekologicznym do Zakładu Badania Bezpieczeństwa Żywności; Audit Polskiego Centrum Akredytacji mający na celu ocenę kompetencji Zakładu Badania Bezpieczeństwa Żywności w obszarze wykonywania badań objętych zakresem akredytacji nr AB 757 w odniesieniu do normy PN-EN ISO/IEC 17025 i aktualnych wymagań akredytacyjnych; Szkolenia personelu w obszarze technicznym i zarządzania w laboratorium.
Szkolenia personelu Norma laboratoryjna 17025 Badania biegłości i porównania międzylaboratoryjne Warsztaty komputerowe technik statystycznych. Ekspert walidacji metod analitycznych i wyznaczania niepewności Błędy w badaniach chemicznych a szacowanie niepewności pomiarów. Od pobrania próbki do raportu z badań Chromatografia gazowa i cieczowa dla zaawansowanych. Warsztaty walidacji i szacowania niepewności Nadzór nad wyposażeniem pomiarowym, spójność pomiarowa, zapewnienie jakości badań-da-05 i DA-06 Kurs auditora wewnętrznego. Auditowanie systemu zarzadzania w laboratorium wg normy PN/EN ISO/IEC 17025:2005 Walidacja metod badawczych. Walidacja pobierania próbek. Warsztaty obliczeniowe Doskonalenie kompetencji kierownictwa ds. jakości oraz kierownictwa technicznego w laboratorium W szkoleniach zewnętrznych uczestniczyło 9 osób
METODY ANALITYCZNE
Procedury badawcze w laboratorium Metoda: PN-EN 15662:2008 technika GC/MS, GC/MS-MS i LC/MS/MS -- akredytowana oznaczanie 332 substancji biologicznie czynnych środków ochrony roślin, ich izomerów i metabolitów (292 środki ochrony roślin) Metoda: PN-EN 12396-2:2002 + I-01/ PN-EN 12396-2:2002 ditiokarbaminiany GC/FPD, GC/MS akredytowana Metoda oznaczania glifosatu - niakredytowana
CZUŁOŚĆ ANALIZ W CZASIE REALIZACJI ZADANIA Zwiększono czułość analiz oznaczanych pestycydów z 0,01mg/kg do 0,005mg/kg, a w niektórych przypadkach do 0,001mg/kg świeżej masy produktu
APARATURA ANALITYCZNA 1. Dwa chromatografy gazowe z detektorem masowym (GC/MS) 2. Chromatograf gazowy z podwójnym detektorem masowym (GC/MS/MS) 3. Chromatograf gazowy wyposażony w detektor FDP (czuły na siarkę) 4. Dwa chromatografy cieczowe z podwójnym detektorem masowym (LC/MS/MS)
BADANIA MIĘDZYLABORATORYJNE Food Analysis Performance Assessment Scheme (FAPAS) Central Science Laboratory, Norfolk, UK, Ministry of Agriculture, Fisheries and Food; TestQual Residue Pesticides Proficiency Test Service, University of Almeria, Spain; European Commission s Proficiency Test on Pesticide Residues in Fruit and Vegetables, CRL-MRM, University of Almeria, Spain; (uzyskanie klasy A) EU Proficiency Tests C/SRM. Pesticide Residues in Cereals using Multi and Single Residue Methods. CRL Cereals and Feedingstuff, National Food Institute, Danish Technical University/ CRL Single Residue Methods, CVUA Stuttgard, Germany.
PODSTAWY PRAWNE INTERPRETACJI WYNIKÓW BADAŃ Regulacja Komisji Europejskiej i Rady nr 396/2005 z późn. zm. SANCO/12495/2011 Method Validation and Quality Control Procedures for Pesticide Residues analysis in Food and Feed Rejestr Środków Ochrony Roślin MRiRW Etykiety Instrukcji Stosowania Środków Ochrony Roślin
Kontrola prawidłowości stosowania środków ochrony roślin w płodach rolnych WYNIKI BADAŃ
METODOLOGIA BADAŃ Okres badań: styczeń-grudzień2013r. Próby były pobierane przez pracowników 16 WIORiN ów i przekazywane do ZBBŻ Owoce, warzywa i zboża pochodziły z upraw i gospodarstw (produkcja pierwotna) Wysyłano zgłoszenia RASFF w przypadkach: 100%-owych przekroczeń NDP; wykrycia pozostałości nieprawidłowych pestycydów w danych produktach roślinnych Raport końcowy dla PIORiN i MRiRW
PLAN POBORU PRÓB NA 2013 ROK
Liczby próbek płodów rolnych dostarczonych przez pracowników WIORiN i zanalizowanych na obecność pozostałości środków ochrony roślin Lp. WIORiN (Województwo) Owoce Warzywa Uprawy rolnicze Razem 1 dolnośląskie 0 4 22 26 2 kujawsko-pomorskie 0 0 39 39 3 lubelskie 0 0 9 9 4 lubuskie 0 0 29 29 5 łódzkie 107 94 11 212 6 małopolskie 0 0 2 2 7 mazowieckie 89 85 21 195 8 opolskie 0 0 39 39 9 podkarpackie 0 0 11 11 10 podlaskie 0 0 37 37 11 pomorskie 0 1 33 34 12 śląskie 0 0 33 33 13 świętokrzyskie 125 104 17 246 14 warmińsko-mazurskie 0 0 28 28 15 wielkopolskie 0 3 37 40 16 zachodniopomorskie 0 0 20 20 Ogółem 321 291 388 1000
ZBIORCZE WYNIKI BADAŃ
WYKRYTO 67 SPOŚRÓD 292 OZNACZANYCH POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN - insektycydy chloroorganiczne: DDT - insektycydy fosforoorganiczne: chloropiryfos, diazynon, dimetoat, pirymifos metylu; - insektycydy pyretroidowe: bifentryna, cypermetryny, cyhalotryna, permetryna; - insektycydy karbaminianowe: pirimikarb; - insektycydy pozostałe: acetamipryd, chlorantraniliprol, DEET, diflubenzuron, fenazachina, esfenwalerat/fenwalerat, fenpyroksymat, fenylfenol, flonikamid, heksytiazoks, indoksakarb, imidaklopryd, propargit, spirodiklofen, tiaklopryd, tiametoksam, ;
WYKRYTO 67 SPOŚRÓD 292 OZNACZANYCH POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN C.D. fungicydy karbaminianowe: karbendazym, propamokarb, tiofanat metylu; fungicydy ditiokarbaminianowe: np. maneb, mankozeb, propineb, tiuram itp. oznaczane jako disiarczek węgla; fungicydy inne: azoksystrobina, boskalid, cyprodynil, cyprokonazol, difenokonazol, epoksykonazol, fenheksamid, fenpropimorf, fludioksonil, fluopikolid, flusilazol, flutriafol, folpet, iprodion, kaptan, krezoksym metylu, mandipropamid, metalaksyl, metoksyfenozyd, pencykuron, pyrimetanil, pyraklostrobina, procymidon, propikonazol, spiroksamina, spirotetramat, tebukonazol, tetrakonazol, triadimenol/triadomefon, trifloksystrobina; herbicydy: chloroprofam, flurochloridon, glifosat, izoproturon, linuron, pendimetalina, trifluralina.
Przekroczenia najwyższych dopuszczalnych pozostałości (NDP) środków ochrony roślin w płodach rolnych w 2013 r. kwalifikujące się do powiadomień w systemie RASFF Związek Uprawa NDP RP / UE mg/kg Liczba próbek zawierających przekroczenia NDP wg RP % badanych próbek Liczba próbek zawierających przekroczenia NDP wg UE % badanych próbek Chloropiryfos Koper 0,05/0,05 2 11,1 2 11,1 Chloropiryfos Pietruszka 0,05/0,05 1 3,3 1 3,3 Chlorprofam Pszenica 0,02/0,02 1 0,7 1 0,7 DEET Koper 0,01/0,01 1 5,6 1 5,6 Dimetoat Brokuł 0,02/0,02 1 5,6 1 5,6 Dimetoat Jabłko 0,02/0,02 1 1,2 1 1,2 Dimetoat Kapusta pekińska 0,02/0,02 1 2,0 1 2,0
Przekroczenia najwyższych dopuszczalnych pozostałości (NDP) środków ochrony roślin w płodach rolnych w 2017 r. kwalifikujące się do powiadomień w systemie RASFF c.d. Związek Uprawa NDP RP / UE mg/kg Liczba próbek zawierających przekroczenia NDP wg RP % badanych próbek Liczba próbek zawierających przekroczenia NDP wg UE % badanych próbek Fenwalerat Brokuł 0,02/0,02 1 5,6 1 5,6 Karbendazym Porzeczka 0,1/0,1 1 9,1 1 9,1 Linuron Seler 0,1/0,1 1 4,2 1 4,2 Permetryna Pszenica 0,01/0,01 1 0,7 1 0,7 Pirymifos-Me Groch 0,05/0,05 2 11,1 2 11,1 Trifluralina Pietruszka 0,01/0,01 1 3,3 1 3,3 Tiofanat metylu Kapusta 0,1/0,1 1 2,0 1 2,0 pekińska Razem 16 1,6 16 1,6
PODSUMOWANIE Stwierdzono 150 przypadków zastosowań środków ochrony roślin niedopuszczonych do stosowania w danych uprawach, których pozostałości były poniżej dopuszczalnego poziomu, co stanowiło 15% wszystkich badanych prób. Oceniając uzyskane wyniki zgodnie z Regulacją Komisji Europejskiej i Rady nr 396/2005, przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chemicznych środków ochrony roślin (NDP), powyżej dwukrotnej ich wartości, czyli kwalifikujące się do zgłoszenia w systemie RASFF, stwierdzono w 16 próbkach, co stanowi 1,6% wszystkich badanych próbek.
WNIOSEK 1 Wzrasta wykrywalność środków ochrony roślin w większości sprawdzanych upraw. Stosując rozszerzony w stosunku do ubiegłych lat zakres analizowanych środków ochrony roślin w próbkach liczba wykrywanych pestycydów wzrosła, gdyż w bieżącym roku wyniosła 67, w roku 2012-63, a w roku 2011-33.
WNIOSEK 2 Stwierdzono znacząco wyższą w stosunku do ubiegłych lat liczbę wykryć nieprawidłowych zastosowań środków ochrony roślin. W bieżącym roku wykryto 150 takich przypadków, podczas gdy w roku 2012 87, a w 2011 jedynie 12 nieprawidłowości.
WNIOSEK 3 Nie stwierdza się zwiększonego ryzyka zanieczyszczenia produkowanych owoców i warzyw pestycydami, gdyż procent próbek z przekroczeniami najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin, kwalifikujących się do zgłoszenia w systemie RASFF, wyniósł 1,6%, a więc podobnie jak w ubiegłych latach badań.
Kontrola pozostałości środków ochrony roślin w uprawach ekologicznych WYNIKI BADAŃ
METODOLOGIA BADAŃ Okres badań: styczeń-grudzień 2013r. Próby były pobierane przez jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym (50 próbek) oraz przez PIORiN (50 próbek) i przekazywane do ZBBŻ Owoce, warzywa, zboża i inne próbki (np. liście, gleba) pochodziły z upraw i gospodarstw ekologicznych Raporty z analiz przekazywano do poszczególnych jednostek, a w przypadku wykrycia pozostałości informowano IJHARS. Przygotowano Raport końcowy dla IJHARS
LICZBA PRÓBEK DOSTARCZONYCH PRZEZ JEDNOSTKI Nazwa jednostki Liczba dostarczonych prób Agro Bio Test Sp. z o.o. 13 Centrum Jakości AgroEko Sp. z o.o. 3 Biocert Małopolska Sp. z o.o. 4 Bioekspert Sp. z o.o. 6 COBICO Sp. z o.o. 5 Ekogwarancja PTRE Sp. z o.o. 8 Polskie Centrum Badań i Certyfikacji SA 9 PNG Sp. z o.o. 2 TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. 0 SGS Polska Sp. z o.o. 0 Ogółem 50
RODZAJE PRÓBEK DOSTARCZONYCH PRZEZ JEDNOSTKI 10 prób z 5 upraw sadowniczych (jabłoń, malina, orzech włoski, porzeczka, truskawka); 6 prób z 5 upraw warzyw (cebula, kapusta, marchew, seler, soczewica); 26 prób z upraw rolniczych (gryka, jęczmień, ziemniak, kukurydza, owies, pszenica, pszenżyto, rzepak, żyto, zboże i siano oraz mieszanki zbóż); 2 próby z upraw zielarskich (melisa i mięta); 6 prób gleby.
LICZBA PRÓBEK DOSTARCZONYCH PRZEZ PIORIN Lp. WIOR (województwo) Liczba dostarczonych prób 1 dolnośląskie 4 2 kujawsko-pomorskie 2 3 lubelskie 3 4 lubuskie 2 5 łódzkie 3 6 małopolskie 5 7 mazowieckie 4 8 opolskie 1 9 podkarpackie 4 10 podlaskie 3 11 pomorskie 2 12 śląskie 2 13 świętokrzyskie 4 14 warmińsko-mazurskie 4 15 wielkopolskie 4 16 zachodniopomorskie 3 Ogółem 50
RODZAJE PRÓBEK DOSTARCZONYCH PRZEZ PIORIN 4 próby z 4 upraw sadowniczych (aronia, jabłka, malina, śliwka); 14 prób z 10 upraw warzyw (burak ćwikłowy, fasola, groch, groszek cukrowy, kapusta głowiasta, marchew, ogórek, pietruszka, por, pomidor); 32 próby z upraw rolniczych (jęczmień, owies, proso, pszenica, orkisz, mieszanki zbożowe, ziemniak).
WYKRYCIA POZOSTAŁOŚCI W UPRAWACH EKO (JEDNOSTKI) Lp. Uprawa Analizowana część rośliny Liczba prób Nazwa wykrytego pestycydu 1 malina liście 1 ditiokarbaminiany 2 truskawka owoc 1 boskalid, cyprodynil, fludioksonil, mepanipyrim 3 truskawka owoc 1 boskalid 4 cebula cała roślina 1 propamokarb 5 kapusta 1 propamokarb liście biała 6 seler liście 1 imidachlopryd, linuron 7 żyto część 1 DEET, Folpet nadziemna 8 rzepak cała roslina 1 Tebukonazol 9 mięta liscie 1 linuron 10 - gleba 2 DDT
WYKRYCIA POZOSTAŁOŚCI W UPRAWACH EKO (PIORIN/IJHARS) Lp. Uprawa Analizowana Województwo Nazwa wykrytego część pestycydu rośliny 1 Żyto Ziarno Zachodniopomorskie Ditiokarbaminiany 2 Żyto Ziarno Łódzkie Metiokarb, Karbendazym 3 Ziemniak Bulwa Świętokrzyskie Propamokarb 4 Jabłko Owoc Podkarpackie Karbendazym 5 Kapusta biała Główka Lubuskie Ditiokarbaminiany 6 Kapusta biała Główka Mazowieckie Ditiokarbaminiany
PODSUMOWANIE 1. Ogółem w 22,0% badanych prób (11 prób) nadesłanych przez jednostki certyfikujące, stwierdzono obecność 12 różnych środków ochrony roślin. 2. W siedmiu próbach (12%) z 50 nadesłanych przez PIORiN stwierdzono obecność 6 różnych chemicznych środków ochrony roślin. 3. Uprawami, w których wykrywano pozostałości środków ochrony były: jabłoń, malina, truskawka, kapusta biała, cebula, seler, mięta, żyto, rzepak i gleba. 4. Oceniając uzyskane wyniki zgodnie z Regulacją Komisji Europejskiej i Rady nr 396/2005, nie stwierdzono przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chemicznych środków ochrony roślin
PODSUMOWANIE ZADANIA 5.1 ZA LATA 2009-2013 P
NAKŁADY FINANSOWE NA REALIZACJĘ ZADANIA Planowane tys. zł Poniesione tys. zł Liczba prób sztuk Koszt/próbę zł 2009 2010 2011 2012 2013 Razem 577,0 605,0 635,5 666,7 699,4 3 183,6 574,2 569,8 627,4 666,3 692,3 3 130,0 600 650 900 1000 1100 4250 957 877 697 666 629 Średnio 736
BADANIA MONITORINGOWE DLA PIORIN 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba prób 500 550 550* 900 1000 Liczba badanych 172 172 173 250 332 substancji Liczba zawiadomień systemu RASFF 23 (4,6%) 13 (2,4%) 12 (2,2%) 86 (9,6%) 150 (15,0%) (%) Liczba stwierdzonych przekroczeń NDP (%) 10 (2,0%) 12 (2,2%) 10 (1,8%) 16 (1,8%) 16 (1,6%) * Uwaga: w 2011 zbadano 250 prób z transportów do FR
BADANIA DLA POTRZEB JEDNOSTEK CERTYFIKUJĄCYCH W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM Liczba badanych prób Liczba badanych substancji 2009 2010 2011 2012 2013 100 100 100 50 50 172 172 173 250 332 Liczba prób z wykryciami (%) 0 (0%) 0 (0%) 18 (18%) 20 (40%) 11 (22%)
BADANIA WERYFIKUJĄCE GOSPODARSTWA EKOLOGICZNE DLA IJHRS Liczba badanych prób 2009 2010 2011 2012 2013 0 0 0 50 50 Liczba badanych substancji - - - 250 332 Liczba prób z wykryciami (%) - - - 1 (2%) 6 (11%)
ZREALIZOWANE CELE BADAŃ Pomoc MRiRW oraz PIORiN w monitorowaniu pozostałości pestycydów w płodach rolnych oraz w kontrolowaniu prawidłowości stosowania środków ochrony roślin. Monitorowanie zagrożeń występujących potencjalnie bądź w poszczególnych uprawach (np. pieczarki) bądź w handlu zagranicznym (eksport do FR) Pomoc jednostkom certyfikującym w podejmowaniu decyzji o przyznaniu certyfikatów Pomoc w nadzorze IJHARS nad procesem certyfikacji w rolnictwie ekologicznym
Dziękuję za uwagę