Przemysł spożywczy w Polsce analiza z wykorzystaniem tablic przepływów międzygałęziowych Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Warszawa, 21 kwietnia 2017 r.
Plan wystąpienia Bilans tworzenia i rozdysponowania produkcji przemysłu spożywczego Powiązanie przemysłu spożywczego z innymi działami gospodarki Przemysł spożywczy na tle innych działów gospodarki analiza z wykorzystaniem krajowych tablic przepływów międzygałęziowych Eksport produktów przemysłu spożywczego według udziału wartości dodanej analiza z wykorzystaniem międzynarodowych tablic przepływów międzygałęziowych 2
Założenia analizy i źródła danych Przemysł spożywczy = produkcja artykułów spożywczych, napojów i wyrobów tytoniowych (działy 10, 11, 12 PKD) Krajowe i międzynarodowe tablice przepływów międzygałęziowych pochodzą z bazy World Input-Output Database (WIOD): WIOD 2016 Release udostępniona w listopadzie 2016 r. Dane obejmują lata 2000-2014 3
Krajowe tablice przepływów międzygałęziowych 4
Pochodzenie Schemat krajowej tablicy przepływów międzygałęziowych Branże art. spożywcze gospodarstwa domowe instytucje niekomercyjne instytucje rządowe nakłady inwestycyjne brutto przyrost rzeczowych środków obrotowych eksport Produkcja globalna Przeznaczenie Zużycie pośrednie Branże spożycie Zużycie końcowe Popyt krajowy akumulacja brutto a b n a b art. spożywcze I. ćwiartka II. ćwiartka n Import Wartość dodana brutto III. ćwiartka Produkcja globalna 5
Model przepływów międzygałęziowych Podstawowe równanie bilansowe przepływów międzygałęziowych: X = AX + Y, równanie Leontiefa: (I A)X = Y, a po przekształceniach: X = (I A) -1 Y = LY. X wektor produkcji globalnej, A macierz współczynników technicznofinansowych (kosztów), Elementy macierzy A to współczynniki bezpośredniej materiałochłonności Y wektor produkcji końcowej, (I A) macierz Leontiefa, która przekształca wektor produkcji globalnej X w wektor produkcji końcowej Y, (I A) -1 = L macierz współczynników materiałochłonności (lub dodatkowego zapotrzebowania), inaczej zwana odwrotną macierzą Leontiefa. Elementy macierzy L to współczynniki pełnej materiałochłonności 6
Znaczenie przemysłu spożywczego w gospodarce narodowej (w %) miejsce wśród działów gospodarki miejsce wśród działów przemysłu przetwórczego 7
Bilans tworzenia produkcji globalnej przemysłu spożywczego (w %) 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Marże transportowe międzynarodowe Wartość dodana brutto Podatki netto od produktów Import zaopatrzeniowy Koszty materiałowe krajowe -20,0 8
Struktura zużycia materiałów krajowych do produkcji przemysłu spożywczego (w %) 100% 90% Usługi 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Energia, gaz i woda Pozostałe produkty Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa 9
Struktura zużycia materiałów importowanych do produkcji przemysłu spożywczego (w %) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Usługi Energia, gaz i woda Pozostałe produkty Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa 10
Bilans rozdysponowania produkcji globalnej przemysłu spożywczego (w %) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Eksport Nakłady inwestycyjne brutto Spożycie przez gospodarstwa domowe Przyrost rzeczowych środków obrotowych Spożycie przez instytucje rządowe Zużycie pośrednie 11
Bilans rozdysponowania produkcji globalnej wybranych działów gospodarki w 2014 r. (w %) Komputery i wyroby elektroniczne Maszyny i urządzenia Urządzenia elektryczne Tekstylia i odzież Leki i wyroby farmaceutyczne Pojazdy samochodowe Pozostały sprzęt transportowy Meble i pozostałe produkty Metale Chemikalia Guma i tworzywa sztuczne Wyroby z papieru Wyroby z drewna Wyroby metalowe Górnictwo Produkty przemysłu spożywczego Wyroby mineralne Koks i rafinacja ropy naftowej Ryby i akwakultura Produkty rolnictwa Produkty leśnictwa 0% 20% 40% 60% 80% 100% Eksport Zużycie pośrednie Popyt krajowy 12
Współczynniki bezpośredniej materiałochłonności krajowej produkcji globalnej przemysłu spożywczego w 2014 r. 0,000 0,050 0,100 0,150 0,200 Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa Handel hurtowy Handel detaliczny Transport lądowy Energia elektryczna Handel pojazdami samochodowymi Koks i rafinacja ropy naftowej Administracyjna obsługa biura Guma i tworzywa sztuczne Reklama i marketing Wyroby z papieru Działalność finansowa Wyroby metalowe Usługi biznesowe 0,028 0,024 0,020 0,010 0,010 0,009 0,009 0,008 0,008 0,007 0,007 0,007 0,663 0,077 0,176 Interpretacja: o ile jednostek zwiększy się zapotrzebowanie na produkcję w poszczególnych działach, jeśli produkcja globalna w dziale przemysł spożywczy zwiększy się o jednostkę 0,193 13
Współczynniki pełnej materiałochłonności krajowej produkcji globalnej przemysłu spożywczego w 2014 r. 0,000 0,200 0,400 0,600 0,800 1,000 1,200 1,400 Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa Handel hurtowy Transport lądowy Handel detaliczny Energia elektryczna Koks i rafinacja ropy naftowej Budownictwo Administracyjna obsługa biura Działalność finansowa Reklama i marketing Handel pojazdami samochodowymi Usługi biznesowe Magazynowanie Guma i tworzywa sztuczne 0,124 0,057 0,052 0,043 0,039 0,024 0,023 0,022 0,021 0,020 0,020 0,020 0,018 0,271 Interpretacja: jak zmieni się produkcja w poszczególnych działach, jeśli produkcja końcowa (popyt finalny) w dziale przemysł spożywczy zwiększy się o jednostkę 2,238 1,282 14
Współczynniki bezpośredniej importochłonności produkcji globalnej przemysłu spożywczego w 2014 r. 0,000 0,010 0,020 0,030 0,040 Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa Ryby i akwakultura Wyroby z papieru Chemikalia Handel hurtowy Guma i tworzywa sztuczne Maszyny i urządzenia Wyroby metalowe Transport lądowy Koks i rafinacja ropy naftowej Metale Pojazdy samochodowe Handel detaliczny Wyroby mineralne 0,008 0,007 0,007 0,006 0,005 0,003 0,003 0,002 0,002 0,001 0,001 0,001 0,001 0,111 0,025 0,029 Interpretacja: o ile zwiększy się zapotrzebowanie na import w poszczególnych działach, jeśli produkcja globalna w dziale przemysł spożywczy zwiększy się o jednostkę 15
Współczynniki pełnej importochłonności produkcji globalnej przemysłu spożywczego w 2014 r. 0,000 0,010 0,020 0,030 0,040 0,050 0,060 Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa Chemikalia Produkty górnictwa Handel hurtowy Wyroby z papieru Ryby i akwakultura Guma i tworzywa sztuczne Maszyny i urządzenia Transport lądowy Metale Koks i rafinacja ropy naftowej Wyroby metalowe Pojazdy samochodowe Urządzenia elektryczne 0,010 0,010 0,009 0,008 0,008 0,007 0,006 0,006 0,004 0,018 0,016 0,013 0,261 0,030 0,038 0,042 Interpretacja: jak zmieni się zapotrzebowanie na import w poszczególnych działach, jeśli produkcja końcowa (popyt finalny) w dziale przemysł spożywczy zwiększy się o jednostkę 16
Współczynniki bezpośredniej materiałochłonności krajowej produkcji globalnej wybranych działów w 2014 r. 0,000 0,100 0,200 0,300 0,400 0,500 0,600 0,700 Produkty przemysłu spożywczego Wyroby z drewna Wyroby mineralne Metale Wyroby z papieru Produkty rolnictwa Pozostałe środki transportu Meble i pozostałe produkty Leki i wyroby farmaceutyczne Chemikalia Guma i tworzywa sztuczne Pojazdy samochodowe Wyroby metalowe Produkty leśnictwa Urządzenia elektryczne Ryby i akwakultura Maszyny i urządzenia Koks i rafinacja ropy naftowej Tekstylia i odzież Produkty górnictwa Komputery i wyroby elektroniczne Interpretacja: jak zmieni się produkcja globalna w gospodarce, jeśli produkcja globalna w dziale przemysł spożywczy zwiększy się o jednostkę 17
Współczynniki pełnej materiałochłonności krajowej produkcji globalnej wybranych działów w 2014 r. 0,000 0,500 1,000 1,500 2,000 2,500 Produkty przemysłu spożywczego Wyroby z drewna Produkty rolnictwa Wyroby mineralne Wyroby z papieru Metale Meble i pozostałe produkty Pozostałe środki transportu Leki i wyroby farmaceutyczne Guma i tworzywa sztuczne Chemikalia Pojazdy samochodowe Wyroby metalowe Produkty leśnictwa Urządzenia elektryczne Ryby i akwakultura Maszyny i urządzenia Koks i rafinacja ropy naftowej Tekstylia i odzież Górnictwo Komputery i wyroby elektroniczne Interpretacja: jak zmieni się produkcja globalna w gospodarce, jeśli produkcja końcowa (popyt finalny) w poszczególnych działach zwiększy się o jednostkę 18
Współczynniki bezpośredniej importochłonności produkcji globalnej wybranych działów w 2014 r. 0,000 0,100 0,200 0,300 0,400 0,500 0,600 Komputery i wyroby elektroniczne Koks i rafinacja ropy naftowej Pojazdy samochodowe Urządzenia elektryczne Metale Chemikalia Tekstylia i odzież Maszyny i urządzenia Guma i tworzywa sztuczne Wyroby z papieru Wyroby metalowe Pozostałe środki transportu Meble i pozostałe produkty Wyroby mineralne Ryby i akwakultura Leki i wyroby farmaceutyczne Wyroby z drewna Produkty rolnictwa Produkty górnictwa Produkty przemysłu spożywczego Produkty leśnictwa Interpretacja: o ile zwiększy się zapotrzebowanie na import w gospodarce narodowej, jeśli produkcja globalna w poszczególnych działach zwiększy się o jednostkę 19
Współczynniki pełnej importochłonności produkcji globalnej wybranych działów w 2014 r. Komputery i wyroby elektroniczne Koks i rafinacja ropy naftowej Pojazdy samochodowe Metale Urządzenia elektryczne Chemikalia Guma i tworzywa sztuczne Maszyny i urządzenia Tekstylia i odzież Wyroby z papieru Wyroby metalowe Pozostałe środki transportu Meble i pozostałe produkty Wyroby mineralne Ryby i akwakultura Produkty przemysłu spożywczego Wyroby z drewna Produkty rolnictwa Leki i wyroby farmaceutyczne Górnictwo Produkty leśnictwa 0,000 0,100 0,200 0,300 0,400 0,500 0,600 0,700 Interpretacja: jak zmieni się zapotrzebowanie na import w gospodarce, jeśli produkcja końcowa (popyt finalny) w poszczególnych działach zwiększy się o jednostkę 20
Współczynniki bezpośredniego udziału wartości dodanej brutto w produkcji globalnej wybranych działów gospodarki w 2014 r. 0,000 0,100 0,200 0,300 0,400 0,500 0,600 0,700 Produkty górnictwa Produkty leśnictwa Leki i wyroby farmaceutyczne Ryby i akwakultura Produkty rolnictwa Tekstylia i odzież Meble i pozostałe produkty Wyroby metalowe Maszyny i urządzenia Wyroby mineralne Wyroby z drewna Pozostałe środki transportu Guma i tworzywa sztuczne Wyroby z papieru Urządzenia elektryczne Chemikalia Produkty przemysłu spożywczego Pojazdy samochodowe Komputery i wyroby elektroniczne Metale Koks i rafinacja ropy naftowej Interpretacja: jak zmieni się wartość dodana w poszczególnych działach, jeśli produkcja globalna w tych działach zwiększy się o jednostkę 21
Międzynarodowe tablice przepływów międzygałęziowych 22
Kraj 3 Branże Pochodzenie Import Kraj 2 Branże Kraj 1 Branże Kraj 1 Kraj 2 Kraj 3 Schemat międzynarodowej tablicy przepływów międzygałęziowych a b c a b c a b c Przeznaczenie Zużycie pośrednie Kraj 1 Kraj 2 Kraj 3 Branże Branże Branże a b c a b c a b c I. Zużycie końcowe II. Eksport Produkcja globalna Wartość dodana III. Produkcja globalna 23
Metoda badania Układ równań bilansowych w modelu przepływów międzygałęziowych dla jednej gospodarki zaadoptowano do postaci uwzględniającej wiele gospodarek: X = (I A) -1 Y = LY Wyznaczono macierz (2464 x 2464) przepływów wartości dodanej w eksporcie wszystkich krajów świata: T = vle v macierz (2464 x 2464) zawierająca na diagonali współczynniki wartości dodanej wytworzonej w 44 krajach i w 56 działach ich gospodarek, L odwrotna macierz (2464 x 2464) Leontiefa, e macierz (2464 x 2464) zawierająca na diagonali wartości eksportu 44 krajów w 56 działach ich gospodarek. 24
Struktura eksportu produktów przemysłu spożywczego według pochodzenia wartości dodanej (w %) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Krajowa wartość dodana Zagraniczna wartość dodana 25
Udział krajowej wartości dodanej w eksporcie wybranych działów gospodarki Polski w 2014 r. (w %) Produkty gospodarki leśnej Usługi Produkty górnictwa Leki i wyroby farmaceutyczne Produkty rolnictwa Wyroby z drewna Produkty przemysłu spożywczego Ryby i akwakultura Wyroby mineralne Meble i pozostałe produkty Pozostałe środki transportu Wyroby metalowe Wyroby z papieru Tekstylia i odzież Maszyny i urządzenia Guma i tworzywa sztuczne Chemikalia Urządzenia elektryczne Metale Pojazdy samochodowe Koks i rafinacja ropy naftowej Komputery i wyroby elektroniczne 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 74,1 26
Zmiany udziału krajowej wartości dodanej w wybranych działach gospodarki Polski w latach 2000-2014 (w pkt proc.) -25,0-20,0-15,0-10,0-5,0 0,0-9,6 Komputery i wyroby elektroniczne Urządzenia elektryczne Tekstylia i odzież Metale Chemikalia Guma i tworzywa sztuczne Pojazdy samochodowe Maszyny i urządzenia Wyroby z papieru Produkty przemysłu spozywczego Koks i rafinacja ropy naftowej Wyroby metalowe Ryby i akwakultura Meble i pozostałe produkty Wyroby z drewna Leki i wyroby farmaceutyczne Wyroby mineralne Produkty rolnictwa Produkty górnictwa Produkty gospodarki leśnej Pozostałe środki transportu Usługi 27
Rumunia Grecja W. Brytania Francja Hiszpania Włochy Niemcy Polska Chorwacja Bułgaria Portugalia Szwecja Cypr Czechy Austria Słowenia Finlandia Słowacja Litwa Łotwa Węgry Estonia Malta Dania Holandia Luksemburg Belgia Irlandia Udział krajowej wartości dodanej w eksporcie produktów przemysłu spożywczego krajów UE w 2014 r. (w %) 100,0 90,0 80,0 74,3 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 28
Irlandia Dania Belgia Holandia Łotwa Finlandia Polska Czechy Austria Luksemburg Niemcy Węgry Francja Włochy Szwecja Słowenia W. Brytania Słowacja Estonia Portugalia Litwa Bułgaria Hiszpania Rumunia Cypr Malta Grecja Chorwacja Zmiany udziału krajowej wartości dodanej w eksporcie produktów przemysłu spożywczego krajów UE w latach 2000-2014 (w pkt proc.) 5 0-5 -10-9,6-15 -20-25 29
Zagraniczna wartość dodana w eksporcie produktów przemysłu spożywczego Polski według kraju pochodzenia (w % eksportu produktów przemysłu spożywczego) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 30,0 25,0 Krajowa wartość dodana Zagraniczna wartość dodana 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Niemcy Nowe państwa członkowskie UE Azja Wsch. i Płd-Wsch. Pozostałe Pozostałe UE-15 Rosja USA 30
100% Struktura branżowa krajowej wartości dodanej w eksporcie produktów przemysłu spożywczego Polski (w %) 90% 80% 70% 60% 50% 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Krajowa wartość dodana Zagraniczna wartość dodana 40% 30% 20% 10% 0% Usługi Energia, gaz i woda Pozostałe produkty Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa 31
100% Struktura branżowa zagranicznej wartości dodanej w eksporcie produktów przemysłu spożywczego Polski (w %) 90% 80% 70% 60% 50% 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Krajowa wartość dodana Zagraniczna wartość dodana 40% 30% 20% 10% 0% Usługi Energia, gaz i woda Pozostałe produkty Produkty przemysłu spożywczego Produkty rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa 32
Podsumowanie W latach 2000-2014 zmienił się bilans tworzenia produkcji globalnej przemysłu spożywczego: wzrosło znaczenie importu zaopatrzeniowego i kosztów materiałowych krajowych, a zmalało wartości dodanej brutto. Zmieniło się również rozdysponowanie produkcji przemysłu spożywczego: malało znaczenie spożycia krajowego, znacząco rosło znaczenie eksportu, a udział zużycia pośredniego nieznacznie zwiększał się. W porównaniu z innymi działami gospodarki, przemysł spożywczy cechuje jednak duży udział spożycia krajowego, przy relatywnie niewielkim znaczeniu eksportu. Przemysł spożywczy to najbardziej materiałochłonny przemysł przetwórczy, jeden z najmniej importochłonnych przemysłów oraz jeden z przemysłów o relatywnie najmniejszym udziale wartości dodanej brutto. 33
Podsumowanie Przemysł spożywczy cechuje wysoki udział krajowej wartości dodanej w eksporcie (74% w 2014 r.), mimo spadku o blisko 10 pkt proc. w latach 2000-2014. Wśród krajów UE Polska miała jeden z najwyższych udziałów krajowej wartości dodanej w eksporcie produktów przemysłu spożywczego. W 2014r. blisko 26% eksportu produktów przemysłu spożywczego stanowiła wartość dodana wytworzona za granicą. Było to o blisko 10 pkt proc więcej niż w 2000 r. Wzrost udziału zagranicznej wartości dodanej wynikał m.in. ze wzrostu znaczenia wkładu importowego z takich krajów, jak: Niemcy, Rosja, Chiny, Norwegia, Czechy i Dania. 34
Dziękuję za uwagę! 35