ZWI ZKI PRÓCHNICZNE CZRNYCH ZIEM LEŒNYCH W PRKU KRJOBRZOWYM DOLIN BRYCZY DOI:.478/v9---5 ROCZNIKI GLEBOZNWCZE SOIL SCIENCE NNUL Vol. 6 No /: 5 5 BET BZ, DM BOGCZ, BRT OMIEJ GLIN Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Œrodowiska,Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu ZWI ZKI PRÓCHNICZNE CZRNYCH ZIEM LEŒNYCH W PRKU KRJOBRZOWYM DOLIN BRYCZY * HUMUS SUBSTNCES OF FOREST PHEOZEMS ND GLEYSOLS IN DOLIN BRYCZY LNDSCPE PRK bstract: This work describes the fractional composition of acid-formed humus based on physical-chemical and chemical properties in the Mollic Phaeozems renic and Mollic Gleysols renic. In terms of texture, and y loam with decalcification features dominate. Reactions of the researched soils are in a range from strong acid to alkaline. The organic O and humic are very rich in total C. In absorbing complex alkaline character, cations dominate, mainly calcium and magnesium. The saturation degree of the sorption complex (BS) is very high in all profiles. s regards to the fractional composition, a small part represents fraction Ia. Within humus matter, fraction I dominates and within its humic acid. The C H Ca (humic acids bounded with Ca) part is very high, both in the organic O horizion and humic. In turn the part non-hydrolyzed C total is minor in the organic O horizion, as compared with humic. The high part humic acids bounded with Ca (C H Ca), in the investigated soils stabilized the soil organic matter, despite the light texture. S³owa kluczowe: kwasy huminowe i fulwowe, w³aœciwoœci fizykochemiczne, w³aœciwoœci chemiczne, sk³ad frakcyjny zwi¹zków próchnicznych Key words: humic and fulvic acids, physic-chemical properties, chemical properties, fractional composition of humus WSTÊP *Praca wykonana zosta³a w ramach Projektu Badawczego nr N N 96. Iloœæ i jakoœæ zmagazynowanej w glebie materii organicznej jest wypadkow¹ równoczeœnie zachodz¹cych procesów jej mineralizacji i humifikacji. Na tempo tych przemian du y wp³yw maj¹ warunki powietrzno-wodne gleby kszta³towane g³ównie przez jej sk³ad granulometryczny. Jest on jednym z podstawowych elementów kszta³tuj¹cych nie tylko w³aœciwoœci fizyczne czarnych ziem, ale równie silnie determinuj¹cy ich w³aœciwoœci chemiczne i biologiczne [Tabaczyñski 999]. Prezentowane badania prowadzone by³y w profilach czarnych ziem leœnych, wystêpuj¹cych na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy. Pierwotnie obszar ten zdominowany by³ przez rozleg³e bagna oraz tereny torfowiskowe. Rozbudowa obwa- ³owañ rzeki Baryczy na pocz¹tku XIX wieku przyczyni³a siê do znacznego osuszenia terenu. W wielu miejscach utraci³ on cechy bagien i zosta³ przekszta³cony w ³¹ki oraz grunty orne i leœne [Ranoszek, Ranoszek 4]. Celem przedstawionej pracy jest charakterystyka iloœciowa i jakoœciowa substancji humusowych czarnych ziem leœnych wystêpuj¹cych na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Baryczy, na tle w³aœciwoœci fizykochemicznych. MTERI Y I METODY Na obszarze wydzielonych czarnych ziem, wyznaczono do badañ 5 profilów glebowych. Po opisaniu ich morfologii, z poziomów genetycznych pobrano próbki glebowe, w których wykonano nastêpuj¹ce oznaczenia: sk³ad granulometryczny metod¹ areometryczn¹, C ogó³em metod¹ oksydometryczn¹ Tiurina, ph w mol KCl metod¹ potencjometryczn¹, zawartoœæ CaCO metod¹ Scheiblera, kwasowoœæ hydrolityczn¹ metod¹ Kappena, zawartoœæ N ogó³em metod¹ Kjeldahla, wymienne kationy zasadowe (Ca, Mg, K, Na) metod¹ Pullmana. Sk³ad frakcyjny zwi¹zków próchnicznych oznaczono zmodyfikowan¹ metod¹ Tiurina [Dziadowiec, http://versitaopen.com/ssa oraz http://versita.com.ssa Download Date /6/6 7: M
6 B. BZ,. BOGCZ, B. GLIN Gonet 999], wydzielaj¹c nastêpuj¹ce grupy substancji humusowych: frakcja Ia (fulwowa) obejmuj¹ca niskocz¹steczkowe, silnie ruchliwe po³¹czenia organiczne, przechodz¹ce do roztworu podczas traktowania gleby, mol H SO 4 dm ; frakcja I obejmuj¹ca po³¹czenia wolne, zwi¹zane z wapniem i niekrzemianowymi formami R O, wydzielone drog¹ wielokrotnego traktowania gleby, mol NaOH dm ; frakcja II obejmuj¹ca zwi¹zki próchniczne mocniej zwi¹zane z trwa³ymi krzemianowymi formami R O, wydzielone podczas przemiennego traktowania gleby,mol H SO 4 dm i, mol NaOH dm ; frakcja III obejmuj¹ca zwi¹zki zwi¹zane z niekrzemianowymi formami R O, próchniczne wydzielone podczas bezpoœredniego traktowania gleby, mol NaOH dm ; kwasy huminowe zwi¹zane z wapniem (Ckh-Ca) wyliczone z ró nicy zawartoœci Ckh frakcji I i Ckh Frakcji III. WYNIKI I DYSKUSJ nalizowane gleby, oznaczono na mapach glebowo-siedliskowych nadleœnictwa migród w skali :5, jako czarne ziemie murszaste. S¹ glebami nieca³kowitymi, wytworzonymi g³ównie z utworów o uziarnieniu piasków i gliny piaszczystej, z wyraÿnymi cechami oglejenia (tab. ). Zgodnie ze sporz¹dzonym operatem glebowo-siedliskowym (Operat glebowo-siedliskowy 995] dla tego terenu na analizowanych obszarach wystêpuje las silnie wilgotny (profile nr,, 5), las umiarkowanie wilgotny (profil nr 4) oraz las œwie y (profil nr ), w którym dominuj¹cym drzewostanem jest d¹b, grab, czeremcha zwyczajna, rzadziej klon jawor, olsza i brzoza. We- TBEL. Sk³ad granulometryczny gleb TBLE. Texture of soils genetyczny G³êbokoœæ pobrania Depth of sampling [cm] Czêœci szkieletowe Skeletic parts Czarna ziemia murszasta Mollic Gleysols renic Cg Cg I I C g g g g 8 8 5 5 4 4 5 5 64 >64 6 6 4 4 56 >56 7 7 5 5 65 65 > Suma frakcji Sum of fraction % zawartoœæ frakcji o Æ w mm % content of fraction Æ in mm >,,,5,5, <, 88 85 8 96 48 98 8 54 45 54 97 86 65 9 88 4 Czarna ziemia murszasta Mollic Phaeozems renic 4 ca IV C V C 4 4 56 56 67 67 74 >74 74 6 4 95 97 99 5 Cgg 8 8 4 >4 9 9 96 8 9 8 7 6 5 9 6 8 5 4 9 7 9 5 9 8 4 6 5 6 7 5 7 4 Grupy granulometryczne wg Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego [9] Texture classes Polish Society [9] piasek s³abo gliniasty glina piaszczysta glina piaszczysto-ilasta glina piaszczysto-ilasta glina zwyk³a glina lekka piasek s³abo gliniasty glina piaszczysta piasek s³abo gliniasty glina zwyk³ glina piaszczysto-ilasta glina ilasta glina ilasta loamy y loam y clay loam loamy y clay loam loam y loam y loam loamy loam loamy y clay loam clay loam clay loam Download Date /6/6 7: M
ZWI ZKI PRÓCHNICZNE CZRNYCH ZIEM LEŒNYCH W PRKU KRJOBRZOWYM DOLIN BRYCZY 7 d³ug klasyfikacji zasobów glebowych œwiata [WRB 6] badane gleby mo na zaliczyæ do jednostek Mollic Phaeozems renic oraz Mollic Gleysols renic. W budowie profilowej analizowanych czarnych ziem, wyraÿnie zaznacza³o siê wystêpowanie dobrze wykszta³conego poziomu próchnicznego o mi¹ szoœci 5 4 cm (+C). W profilach nr, 4 i 5 poziom próchniczny zosta³ dodatkowo podzielony na powierzchniow¹ warstwê oraz warstwê g³êbiej zalêgaj¹c¹, ró ni¹c¹ siê najczêœciej barw¹ i struktur¹. Wartoœci ph mieœci³y siê w przedziale od 4,5 do w poziomach œció³ki nadk³adowej oraz w przedziale od 4, do 8, w poziomach mineralnych (tab. ). Oznaczone wartoœci ph wskazywa³y na kwaœny odczyn œció³ek nadk³adowych oraz na odczyn silnie kwaœny w kierunku do zasadowego w poziomach mineralnych. Zarówno poziomy œció³ki nadk³adowej, jak i poziomy mineralne by³y równie wyraÿnie zró nicowane pod wzglêdem zawartoœci Corg (tab. ). W poziomach ektopróchnicy mieœci³y siê one w przedziale 8,8 8,8 g kg, natomiast w poziomach mineralnych w zakresie, 69,4 g kg. Podobne zró nicowanie zawartoœci wystêpowa³o w przypadku Nog (,6 9, g kg ). Wartoœæ stosunku C/N kszta³towa- ³a siê w granicach od 9,6 do 7,9 w poziomach œció- ³ek i od 5, do 4, w poziomach mineralnych (tab. ). Badane czarne ziemie pod wzglêdem przedstawionych parametrów, s¹ bardzo podobne do czarnych ziem Równiny Tarnobrzeskiej badanych przez Klimowicza [98], czarnych ziem Puszczy Kampinoskiej prezentowanych przez Koneck¹-Betley i innych [996, 999] oraz czarnych ziem analizowanych przez Bartmiñskiego i Klimowicza [8]. Kompleks sorpcyjny analizowanych czarnych ziem murszastych w du ym stopniu wysycony by³ kationami zasadowymi, wœród których dominowa³ wapñ, na drugim miejscu znajdowa³ siê magnez (tab. ). Udzia³ kationów potasu i sodu czêsto kszta³towa³ siê w granicach wartoœci œladowych. Zarówno zawartoœæ, jak i rozmieszczenie kationów wymiennych o charakterze zasadowym w poszczególnych profilach analizowanych gleb by³y silnie zró nicowane i œciœle zwi¹zane z zawartoœci¹ Corg, czego potwierdzeniem s¹ wyliczone istotne wspó³czynniki korelacji (a =,5, n = ) (tab. 4). Relacje pomiêdzy iloœci¹ i jakoœci¹ glebowej materii organicznej a zasobnoœci¹ kompleksu sorpcyjnego w kationy o charakterze zasadowym wynikaj¹ z tego, e substancja organiczna gleb stanowi istotn¹ czêœæ kompleksu sorpcyjnego, bêd¹c jednoczeœnie wa nym Ÿród³em sk³adników pokarmowych [Schnitzer, Khan 97]. Kwasowoœæ hydrolityczna mieœci³a siê w przedziale od,6 do, cmol(+) kg w poziomach œció³ki nadk³adowej oraz w granicach od, do 4,8 cmol(+) kg w TBEL. W³aœciwoœci fizykochemiczne i chemiczne gleb TBLE. Physico-chemical and chemical properties of soils genetyczny G³êbokoœæ Depth [cm] ph H O CaCO Corg TOC KCl [ g kg gleby, Czarna ziemia murszasta Mollic Gleysols renic O Cg Cg II C O g g O g g 8 8 5 5 4 4 5 5 64 >64 6 6 4 4 56 >56 7 7 5 5 65 65 > 5, 5, 7, 6,5 8, 7,9 6,8 7, 6, 4,5 4,7 4, 4,5 5, 5, 6,4 6,6 7, 6, 6, 6, 6,6 Nog Nt ofsoil ] Objaœnienia Explanation: nie oznaczono; not determined. C/N poziomach mineralnych. Suma kationów wymiennych zasadowych (S) w poziomach próchnicznych waha³a siê w przedziale od do 68,8 cmol(+) kg, a w poziomach mineralnych wartoœci tego parametru by³y silnie zró nicowane zarówno w uk³adzie profilowym, jak i pomiêdzy badanymi profilami i kszta³towa³y siê w bardzo szerokich granicach wartoœci (,8 cmol(+) kg ). Stopieñ wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym (T) mieœci³ siê w zakresie od 9,4 do 69,4 cmol(+) kg w poziomach próchnicznych oraz w przedziale od, do 5,8 cmol(+) kg - w poziomach mineralnych. Wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym (V), w zwi¹zku z notowanymi wysokimi wartoœciami sumy kationów zasadowych i relatywnie niskimi kwasowoœci hydrolitycznej, by³ 8,8 7,,7,6 68, 55,4,9 5,,8,, 69,4 8,9,9 5,,7 Czarna ziemia murszasta Mollic Phaeozems renic 4 O II Cgca IV C V C 5 O Cgg 4 4 56 56 67 67 74 >74 8 8 4 >4 6,8 7, 8, 8, 8, 6, 8, 8,6 5, 5,4 7, 5, 8,,7,8 44,7 6,,,5,5 8,8,7,9,8,,,6 7,9 6,,6 8,,7,5 4,, 9, 4,8,8 7,9,,7, 5, 9, 8,7, 5,,6 4, 9,6 9, Download Date /6/6 7: M
8 B. BZ,. BOGCZ, B. GLIN TBEL. W³aœciwoœci sorpcyjne badanych gleb TBLE. Sorptive properties of examined soils genetyczny G³êbokoœæ Depth [cm] Ca + Mg N + + K + a Czarna ziemia murszasta Mollic Gleysols renic O Cg Cg II C O g g O g g 8 8 5 5 4 4 5 5 64 >64 6 6 4 4 56 >56 7 7 5 5 65 65 > wysoki i kszta³towa³ siê w zakresie od 97,6 do 99,% w poziomach œció³ki nadk³adowej oraz w granicach od 49,8 do 99,5% w poziomach mineralnych. W³aœciwoœci próchnicy zale ¹ od przebiegu procesu glebotwórczego i stanowi¹ cechê charakterystyczn¹ gleb ró nych typów. Kwasy humusowe, jako g³ówny sk³adnik próchnicy, decyduj¹ o jej w³aœciwoœciach, a w konsekwencji o roli próchnicy w œrodowisku przyrodniczym [Dziadowiec 99]. Udzia³ poszczególnych frakcji zwi¹zków próchnicznych analizowany by³ w poziomach próchnicy nadk³adowej O oraz w mineralnych poziomach próchnicznych. nalizuj¹c sk³ad frakcyjny zwi¹zków próchnicznych mo na zauwa yæ, e niewielki udzia³ Hh S T V 4 [ cmol(+)kg ] [%] 48, 8,8,6 7,,,8 8,4 5 4,8,8 4, 8, 7,6 48, 4,8 9,,,8,6 5,,6,5,9,4,,4 7,,,4 4,,, 4,7,8,,7,7,9 6,4,,,,,, 5,9,6,,,,,,,,,,,4,9,,,,6,4,9,,,5,6,,8,6,,,9 Czarna ziemia murszasta Mollic Phaeozems renic 4 O II Cgca IV C V C 5 O Cgg 4 4 56 56 67 67 74 >74 8 8 4 >4 8,4, 6,,6 48,8,,8, 9, 9,,5,7,7,8,5,4,4, 8,4,4,8,4,8,,,,,,,,,5,,4,7,6,6,6,,,,,,7,8,4,,9,7,7,4,,6,6,6,,,7,5,7,7,9,4,6,8,8,,4,6,,9,8,5,9 4,8,5, 6,8, 7,,,,6 68,8 9,,4 9,5,6, 58, 8,7, 4, 4,9 4,6,5 8,4 4,,9,4,8,8 4,,7 6,,9,,, 69,4,9,5,6,,8 59,,4 4, 4,6 5,4 6,4 5, 9,7 6,8 5,8,8 4,, 9,4 6,6 4,7,9 97,9 78,9 8 8,4 68, 49,8 9,6 99, 94,9 69,4 9 9,7 97,9 98,9 9,4 9, 9,6 89,7 9, 9 88, 9, 9, 99,5 75, 8,7 54, 97,6 8,9 97,8 96, Objaœnienia Explanations: kwasowoœæ hydrolityczna, hydrolic acidity; Suma kationów o charakterze zasadowym, base cation capacity; pojemnoœæ sorpcyjna, sorption capacity; 4 wysycenie kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym, base cation saturation. TBEL 4. Wspó³czynniki korelacji pomiêdzy wybranymi w³aœciwoœciami gleby TBLE 4. Coefficients of correlations between selected properties of soils Zmienna Variable T/CEC V/BS S/TEB Hh Corg TOC,46*,7,4*,65* Frakcja ph w KCl Particle <, mm,5,,6,7,8,,,7* *Statystycznie istotne z p <,5, n= statistically significant at p <,5, n=, kwasowoœæ hydrolityczna hydrolytic acidity. stanowi³a frakcja Ia, reprezentuj¹ca niskocz¹steczkowe po³¹czenia organiczne, ³atwo przemieszczaj¹ce siê w glebowym (tab. 5). Udzia³ wêgla frakcji Ia w poziomach organicznych mieœci³ siê w przedziale od,7 do,4% Corg, natomiast w poziomach próchnicznych w granicach od,9 do 5,9% Corg i by³ zbli ony do udzia³u tej frakcji w czarnych ziemiach leœ- nych prezentowanych przez Musierowicza i Skorupsk¹ [966]. We wszystkich analizowanych profilach udzia³ frakcji Ia wykazywa³ wyraÿn¹ tendencjê wzrostu wraz z g³êbokoœci¹, co dowodzi jej du ej mobilnoœci. Najwiêksz¹ iloœæ stanowi³a frakcja I (9, 46,% Corg w poziomach O oraz 4, 6,% Corg w poziomach ). We frakcji I udzia³ wêgla kwasów huminowych wyraÿnie dominowa³ nad wêglem kwasów fulwowych, szczególnie w poziomach mineralnych. Wartoœæ stosunku Ckh/Ckf w poziomach œció³ki nadk³adowej kszta³towa³a siê w przedziale od, do,8, natomiast w poziomach mineralnych by³a zdecydowanie wy sza, w granicach od, do 4,. Ni sze wartoœci tego stosunku w poziomach organicznych s¹ zwi¹zane z dop³ywem do nich œwie ej substancji organicznej, co prowadzi do powstania znacznej iloœci po³¹czeñ organicznych o prostej budowie cz¹steczkowej [Drozd 97; Ciarkowska, Niemyska- ukaszuk 998]. W poziomach próchnicznych najwy sze wartoœci stosunku Ckh/Ckf w wystêpowa³y w próbkach charakteryzuj¹cych siê najni szym udzia³em frakcji Ia. Zale noœæ ta zosta³a stwierdzona ju we wczeœniejszych badaniach, prowadzonych przez Janowiak i innych [999] oraz Mazurka i Niemysk¹- Download Date /6/6 7: M
ZWI ZKI PRÓCHNICZNE CZRNYCH ZIEM LEŒNYCH W PRKU KRJOBRZOWYM DOLIN BRYCZY 9 TBEL 5. Sk³ad frakcyjny zwi¹zków próchnicznych (w % Corg) TBLE 5. Fractional composition of humus TOC) (in % of TOC) CkhzCa CHCa % Ckh % CH C-niehydrol C-non extracted Frakcja I FractionI Frakcja II FractionII F rakcja III FractionIII. Corg Frakcja Ia FractionIa Ckh/Ckf CH:CF Ckf CF Ckh CH C-wydz. C-extracted Ckh/Ckf CH:CF Ckf CF Ckh CH C-wydz. C-extracted Ckh/Ckf CH:CF Ckf CF Ckh CH C-wydz. C-extracted glebowy g kg [%] renic Gleysols Mollic murszasta 5 84,5 68,4 4,7 7,,,6,,5,8,,4,7,8 5,5 6,6 4,,,,4,8, 5,, 4, 7, 8,,,6,, 4,,5,9 4,5 8,4,9, 4,8 4,5 7,6 9, 4,9 48,4 47,9,4,9 4, 5,9 8,8 7, 65, 78,6 7 58,6,,7,,8, 8, 7,6 9, 8,7 6,5 4,7,, 7,,4 6,8 9,7,8,,, 6,8 4, 5,,8 4,, 8,6 56,5 5,8,8 5,5 68, 55,4,9 69,5 7,9 8,7 64,8 45,5,,7,, 8,8 7, 6,5 8,7 5, 5,8,,,, 8, 9, 6,8,8,4,4, 9,8,,4,4,,5 4, 45,4,7,9 4,5, 69,4 8,9 Czarna ziemia O Cg O O renic Phaeozems Mollic murszasta 68, 75, 9, 6,,5 49,,7,4,4 9,8 8,,8 6,5,9,5 6,4 8,9 5,,9, 4,6 6,,,7,4 4,,9 5,,5,9,6 4,7, 54, 4,,,,,79 44,7 7, 8,8 6,5,,7,,8,7,, 8,6, 7,8, 6, 7,9,6,,, 7,, 9,,5,7 4,,9 7,,8 8,7 49,5 45, 46, 6,,4, 5,5 8,8,7 Czarna ziemia 4 O 5 O Objaœnienia Explanation: nie oznaczono; not determined. ukaszuk []. Ogólnie wysokie wartoœci stosunku Ckh/Ckf w badanych glebach s¹ typowe dla czarnych ziem i wynikaj¹ z intensywnie zachodz¹cego procesu humifikacji glebowej materii organicznej oraz odpornoœci próchnicy na procesy utleniania [Mazurek, Niemyska- ukaszuk ]. Ponadto, jak podaje Dziadowiec [997] wysoka wartoœæ stosunku kwasów huminowych do fulwowych w glebach leœnych jest dowodem szybkiego tempa mineralizacji materii organicznej, pochodz¹cej g³ównie z opadu liœci i ga³¹zek drzew liœciastych. Udzia³ wêgla kwasów huminowych zwi¹zanych z Ca (Ckh- Ca) by³ wysoki i mieœci³ siê w przedziale od 5 7,% Ckh w poziomach O oraz 9,% Ckh w poziomach. Uzyskane wartoœci omawianej frakcji wskazuj¹ na wyraÿn¹ przewagê kwasów huminowych, zwi¹zanych z wapniem (tzw. kwasy huminowe szare) nad kwasami huminowymi luÿno zwi¹zanymi z ruchliwymi po- ³¹czeniami elaza i glinu (tzw. kwasy huminowe brunatne). W badanych glebach zaobserwowaæ mo na równie wzrost udzia³u frakcji Ckh-Ca wraz z g³êbokoœci¹. Zale noœæ tê prezentowali Musierowicz i Skorupska [966], dowodz¹c, e wzrost udzia³u frakcji Ckh-Ca w g³êbszych poziomach genetycznych gleb leœnych mo e byæ spowodowany warunkami, jakie stwarza las, powoduj¹c przemieszczenie w g³¹b kwasów huminowych zwi¹zanych z wapniem, wzglêdnie ich czêœciowe przejœcie w zwi¹zki kwasów huminowych zwi¹zanych z wodorotlenkami elaza i glinu. Udzia³ frakcji II mieœci³ siê w przedziale od 9, do 9,7% Corg, natomiast wartoœæ stosunku Ckh/Ckf tej frakcji w granicach,,8. Uzyskane wyniki zawartoœci frakcji II s¹ bardzo zbli one do danych prezentowanych przez Borowca i Wybieralsk¹ [969] oraz Klimowicza [98]. W badanych czarnych ziemiach, podobnie jak w czarnych ziemiach badanych przez Klimowicza [98] oraz czarnych ziemiach leœnych analizowanych Download Date /6/6 7: M
B. BZ,. BOGCZ, B. GLIN przez Musierowicza i Skorupsk¹ [966], obserwowany by³ wzrost udzia³u wêgla frakcji II w g³êbszych poziomach genetycznych. Udzia³ wêgla niehydrolizuj¹cego w poziomach œció³ki nadk³adowej kszta³towa³ siê w granicach od do 68,4% Corg, natomiast w poziomach mineralnych by³ wyraÿnie ni szy, w przedziale od, do 49,% Corg i zbli ony do danych prezentowanych przez Musierowicza i Skorupsk¹ [966], Borowca i Wybieralsk¹ [969], Klimowicza [98], Turskiego [988] oraz Mazurka i Niemysk¹- ukaszuk []. WNIOSKI. Na obszarze Parku Krajobrazowego Doliny Baryczy wystêpuj¹ czarne ziemie, u ytkowane obecnie jako grunty leœne, charakteryzuj¹ce siê bardzo lekkim i lekkim sk³adem granulometrycznym z wyraÿnymi cechami oglejenia.. Wszystkie analizowane profile badanych czarnych ziem charakteryzowa³y siê wysokim stopniem wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym oraz dominuj¹cym udzia³em kationów wapnia w pojemnoœci sorpcyjnej. Zarówno zawartoœæ, jak i rozmieszczenie kationów zasadowych w badanych profilach by³ silnie zwi¹zany z zawartoœci¹ Corg, czego potwierdzeniem by³y wyliczone wspó³czynniki korelacji.. W sk³adzie frakcyjnym zwi¹zków próchnicznych najwiêkszy udzia³ stanowi³a frakcja I, w której kwasy huminowe wyraÿnie dominowa³y nad kwasami fulwowymi stosunek Ckh/Ckf przyjmowa³ wartoœci powy ej jednoœci. 4. Wysoki udzia³ kwasów huminowych zwi¹zanych z wapniem jak równie silne uwilgotnienie badanych gleb decyduje o odpornoœci próchnicy w badanych glebach na procesy utleniania, a tym samym sprzyja stabilizacji materii organicznej mimo ich lekkiego sk³adu granulometrycznego. LITERTUR BRTMIÑSKI P., KLIMOWICZ Z. 8. W³aœciwoœci sorpcyjne czarnych ziem Kotliny Sandomierskiej wytworzonych z ró - nych ska³ macierzystych. Rocz. Glebozn. 59, : 7 6. BOROWIEC S., WYBIERLSK. 969. Zró nicowanie sk³adu próchnicy w zale noœci od typu gleb i ich u ytkowania. Rocz. Glebozn., : 67 79. CIRKOWSK K., NIEMYSK- UKSZUK J. 998. Wp³yw sposobu u ytkowania na zawartoœæ i jakoœæ po³¹czeñ próchnicznych rêdzin gipsowych Niecki Nidziañskiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 46:. DROZD J. 97. Zwi¹zki próchniczne niektórych gleb na tle ich fizykochemicznych w³aœciwoœci. Rocz. Glebozn. 4, : 55. DZIDOWIEC H. 99. Ekologiczna rola próchnicy glebowej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 4: 68 8. DZIDOWIEC H. 997. Badania nad rozk³adem ga³¹zek grabu, dêbu i sosny w rezerwacie Las Piwnicki k.torunia. Humic Subst. Environ. (97): 9 98. DZIDOWIEC H., GONET S. 999. Przewodnik metodyczny do badañ materii organicznej gleb. Prace Komisji Naukowych PTG, 66 ss. JNOWIK J., SPYCHJ-FBISIK E., MURWSK B. 999. Relationship between soil properties and the labile humus fraction content. Humic Subst. Environ. (99): 4 46. KLIMOWICZ Z. 98. Czarne ziemie Równiny Tarnobrzeskiej na tle zmian stosunków wodnych tego obszaru. Rocz. Glebozn., : 6 7. KONECK-BETLEY K., CZÊPIÑSK-KMIÑSK D., J- NOWSK E. 996: Czarne ziemie w staroaluwialnym krajobrazie Puszczy Kampinoskiej. Rocz. Glebozn. 47, : 45 58. KONECK-BETLEY K., CZÊPIÑSK- KMIÑSK D., JN- KOWSK E. 999. Przemiany pokrywy glebowej w Kampinoskim Parku Narodowym. Rocz. Glebozn. 5, 4: 5 9. MZUREK R., NIEMYSK- UKSZUK J.. Zawartoœæ i sk³ad frakcyjny próchnicy ró nie u ytkowanych czarnych ziem P³askowy u Proszowickiego i Wy yny Miechowieckiej. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 49: 659 666. MUSIEROWICZ., SKORUPSK T. 966. Frakcje zwi¹zków humusowych czarnoziemu, czarnych ziem i rêdzin. Rocz. Nauk Roln., 9--: 5. OPERT GLEBOWO-SIEDLISKOWY 995. Operat glebowosiedliskowy Nadlesnictwa migród na stan stycznia 995 roku. Regionalna Dyrekcja Lasów Pañstwowych. RNOSZEK E., RNOSZEK W. 4. Park Krajobrazowy Dolina Baryczy. Przewodnik pryzrodniczy. Wyd. Gottwald: ss. 9. SCHNITZER M., KHN S.U. 97. Humic substances in the environment. New York: Marcel Dekker ss. 7. TBCZYÑSKI R. 999. Czarne ziemie gniewskie. Praca doktorska maszynopis. Poznañ: ss. 7. TURSKI R. 988. Charakterystyka zwi¹zków próchnicznych w glebach Polski. Rocz. Nauk Rol. Monografie. ss. 69. WORD REFERENCE BSE FOR SOIL RESOURCES. 6. Food and griculture Organization of the United Nations. World Resources Reports. Rome: ss.. Dr in. Beata abaz Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Œrodowiska Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu 5-57 Wroc³aw, ul. Grunwaldzka 5 e-mail: beata.labaz@up.wroc.pl Download Date /6/6 7: M