Zalecenia adaptacji akustycznej sali nr 119 (Hat Center Lab) w budynku Collegium Maius Opracowanie: Paweł Gapiński Poznań, grudzień 2012
Spis treści 1.Wstęp...3 2.Opis pomieszczenia...4 3.Analiza parametrów akustycznych sali w obecnym stanie...5 4.Zalecenia adaptacji akustycznej...8 5.Ocena adaptacji akustycznej...10
1. Wstęp. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na prośbę dr Michała Krawczaka. Celem opracowania jest zaproponowanie doboru materiałów akustycznych sali wykładowej nr 119 w budynku Collegium Maius zgodnie ze zaleceniami projektowymi dla tego typu pomieszczeń. Analizowane pomieszczenie jest sala audytoryjną dlatego też głównym założeniem adaptacji jest poprawa zrozumiałości mowy oraz równomierności nadźwiękowienia. Przy opracowaniu adaptacji akustycznej wykorzystano następujące materiały; Podkłady architektoniczne. Polska norma - PN-EN ISO 3382-2:2008 - Pomiar czasu pogłosu pomieszczenia w powiązaniu z innymi parametrami akustycznymi. katalogi techniczne producentów materiałów wykończeniowych. Fundamentals to perform acoustical measurements - Dr. Wolfgang Ahnert and Dr. Wolfgang Schmidt. Auditorium Acoustics - Arthur Noxon. Akustyka Sal Andrzej Kulowski. Podręcznik Akustyki - Alton Everest.
2. Opis pomieszczenia Badane Pomieszczenie ma kształt prostopadłościenny (o szer. ok. 6,5 m, dł. 13.0 m i wys. 4.2m), kubatura wewnętrzna sali wynosi 330,0 m^3. Sala jest przeznaczona dla ok.50 osób, co daje wskaźnik kubaturowy: ok. 6.6 m^3/osobę. Sala wykładowa wykazuje bardzo dużą pogłosowość, będąca wynikiem obecności materiałów wykończeniowych posiadających współczynniki pochłaniania dźwięku o małych wartościach (rzędu 0,01 0,05), skutkiem czego jest bardzo silne odbijanie dźwięku, co wiąże się ze znikomym zmniejszaniem energii dźwiękowej w czasie. Materiały wykończeniowe obecne w sali: tynk cementowo-wapienny, posadzka z twardej wykładziny syntetycznej, szyby okienne, blaty stołów oraz szafki wykonane z płyty pilśniowej z okleiną, krzesła z pianką tapicerska obitą materiałem. Pomieszczenie jest prostopadłościenne, więc występujące w nim naprzeciwlegle ściany o małym współczynniku chłonności akustycznej powoduje bardzo nie pożądany efekt echa trzepoczącego. Najbardziej nie korzystne warunki akustyczne panują w tylnej części sali z uwagi na największy wpływ odbić bocznych. Ilustracja 1: Rysunek Architektoniczny sali wykładowej 119
3. Analiza parametrów akustycznych sali w obecnym stanie. W celu zbadania obecnie panujących warunków akustycznych przeprowadzono pomiary zgodnie z Polską norma PN-EN ISO 3382-2:2008, która jako podstawę standardowych pomiarów ustala odpowiedz impulsowa pomieszczenia. W niniejszym opracowaniu przedstawione zostały parametry ściśle związane z ze zrozumiałością mowy jak: T20, D50, C50, STI, RASTI, Alcons. Parametry wyznaczono dla sali bez obecności publiczności. Poniżej przedstawiono wyniki pomiarów wraz z zalecanymi wartościami. 1) Czas pogłosu (RT)- zdefiniowany jest jako czas mierzony od momentu wyłączenia źródła dźwięku w pomieszczeniu, po którym poziom natężenia tego sygnału maleje o 60 db w stosunku do poziomu wyjściowego. W tym przypadku posłużono się ekstrapolowaną wartości pogłosu T20 z uwagi na wysoki poziom tła akustycznego(ok. 60 db) Przyjmuje się (np. norma DIN 18041), że czas pogłosu dla sali wykładowej o kubaturze ok. 300m^3 powinien wynosić ok. 0,7 sek., wyrównany w szerokim paśmie częstotliwości, z tolerancja w górę do 20% i w dół 40% dla 125 i 4000 Hz oraz 20% dla pozostałych pasm średnich. W przypadku sali 119 czas pogłosu znacznie przekracza zalecane wartości zwłaszcza dla zakresu częstotliwości 125-500 Hz. 2) Wyrazistość(D50) zdefiniowana jest jako stosunek energii akustycznej wczesnej (energii w czasie do 50 ms od momentu wyłączenia źródła dźwięku) do energii akustycznej całkowitej. Parametr ten charakteryzuje możliwość rozróżnienia kolejno następujących po sobie dźwięków. Im większa część energii jest skumulowana w czasie do 50 ms od momentu wyłączenia] źródła (w praktyce nadania sygnału dźwiękowego), tym rozróżnienie kolejnych dochodzących
dźwięków jest łatwiejsze. Zrozumiałość mowy rzędu 85-100% odpowiada D>0.5 dla wszystkich zakresów częstotliwości Uśredniona wartość otrzymana w pomiarach parametru nie spełnia zaleceń dla zakresu 125-1000Hz. 3) Przejrzystość (C50) parametr określający możliwość rozróżnienia poszczególnych dźwięków i ich źródeł. Zdefiniowany jest jako stosunek energii wczesnej (do czasu 50 ms liczonego od momentu wyłączenia źródła dźwięku) do energii późnej procesu zaniku dźwięku. Wartości dla mowy nie powinny być mniejsze niż -2. Nie spełnione dla zakresu 125-500 Hz.
5) Wskaźniki zrozumiałości mowy: STI jest to parametr określający w sposób obiektywny, zrozumiałość mowy. Mieści się w przedziale (0,1). Pomiar odbywa się w określonych pasmach oktawowych, do tego celu wykorzystuje się złożony układ modulacji( wyznacza się go na podstawie funkcji MTF). RASTI określa zrozumiałość mowy, słów. Jest on uproszczoną wersją wskaźnika STI. mierzony w dwóch pasmach oktawowych 500 Hz i 2 khz. ALCONS określa zrozumiałość mowy na podstawie liczby poprawnie zrozumianych spółgłosek w testach składających się z odpowiednich wyrazów monosylabicznych. Wskaźniki zrozumiałości dla sali 119: 1.) RASTI 0,54 - niewystarczająca 2.) Male STI 0,55 -niewystarczająca 3.) Female STI 0.56 - niewystarczająca 4.) Alcons 0.15 zła/umiarkowana Największy przyczynek do nie spełniania zalecanych wartości parametrów akustycznych mają wartości dla zakresu 125-500 Hz, dlatego też adaptacja akustyczna będzie głównie polegała na zwiększeniu chłonności pomieszczenia w tym zakresie częstotliwości.
4. Zalecenia adaptacji akustycznej. Przy projektowaniu akustyki pomieszczenia wykorzystano program do modelowania akustycznego CATT-Acoustic pozwalający sprawdzić wpływ poszczególnych materiałów wykończeniowych na warunki akustyczne. Model geometryczny Propozycją rozmieszenia materiałów wykończeniowych Z powodu przeciwwskazań na instalowanie paneli sufitowych (obecna wentylacja) zastosowano tynk akustyczny oraz jest instalowanie płytowych absorberów w zasugerowanej konfiguracji.
1.Sufit : tynk akustyczny na całej powierzchni S~82m^2 (kolor zielony) Sonaspray K13 Special grubość 16 mm zredukowanie czasu pogłosu Współczynniki pochłaniania Sonaspray K13 Special : Reflektory akustyczne (kolor niebieski) kierują sygnały akustyczne na obszar zajmowane przez publiczność (np. Podwieszane płyty ze sklejki o wymiarach 2.4m x1.2m x0.03 m)- opcjonalnie 2.Ściana przednia powierzchnia materiału S~19 m^2, Panele Gustafs SM5, grubość płyty 12.5 mm+flizelina akustyczna + wełna mineralna 30 mm + pustka powietrzna 30 mm. Całkowita grubość absorbera 72.5 mm 3..Ściany boczne : 1.)Lewa (od strony szafek) - powierzchnia materiału S~12 m^2, Panele Gustafs SM5 grubość płyty 12.5 mm+flizelina akustyczna +wełna mineralna 30 mm+ pustka powietrzna 30 mm.całkowita grubość absorbera 72.5 mm 2.)Prawa(pusta) S~23 m^2 Panele Gustafs PH8, grubość płyty 12.5 mm+flizelina akustyczna +wełna mineralna 30 mm+ pustka powietrzna 30 mm. Całkowita grubość absorbera 72.5 mm Współczynniki pochłaniania dla absorbera przy uwzględnionych warunkach instalacji. (granatowa linia).
Zastosowanie absorberów płytowych ma na celu pochłanianie energii akustycznej częstotliwości w zakresie 125-500Hz. Jeżeli sala ma spełniać funkcje laboratorium dla sztuk audiowizualnych w którym miałyby się odbywać nagrania zaleca się: -zakup parawanów akustycznych np. ABCSoundlab -wymianę okien i drzwi o większej izolacyjności akustycznej np. VEKA (z uwagi na wysokim poziom tła akustycznego 60 db SPL) 4.Ocena adaptacji akustycznej 1)Czas pogłosu T30 uśredniona wartość 0.74 s - zalecana wartość 0.65s.
2)Wyrazistość D50 w zakresie 80-95 - bardzo dobra. 3) C80 Przejrzystość 9-15 - zalecane wartości powyżej -2.
4)RASTI w zakresie 0.74-85 - zrozumiałość mowy bardzo dobra. 5)Rozkład nadźwiękowienia w db SPL - równomierność rzędu 3 db.