Chód fizjologiczny mgr Ewa Żak Physiotherapy&Medicine www.pandm.org e.zak@pandm.org
Definicja chodu "Rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach podporu i przenoszenia" [1] Fizjologiczny chód charakteryzuje się skoordynowanymi, powtarzalnymi ruchami kończyn i tułowia, których celem jest przemieszanie ciała w pozycji pionowej przy najmniejszym wydatku energetycznym [2]
Determinanty chodu 1) Stabilność w fazie podporu 2) Przeniesienie stopy nad podłożem 3) Ustawienie stopy w fazie Terminal-Swing (koniec fazy przenoszenia) 4) Właściwa długość kroku 5) Zachowanie energii 1-3 stabilizacja i bezpieczeństwo 4 szybkość chodu 5 wydajność chodu
Warunki ekonomicznego chodu Chód jest najbardziej ekonomiczny, gdy osoba potrafi w prawidłowy sposób przenosić ciężar ciała na obie kkd. Możliwość przenoszenia ciężaru ciała do przodu Wymagane zakresy ruchów stawów kończyn i kręgosłupa (wyprost i rotacja tułowia) Dostateczna siła mm Koordynacja ruchowa Motywacja
Fazy chodu 1) Faza podporu ( 60%) f.podwójnego podporu 2) Faza wykroku (40%)
Podfazy chodu 1. Initial contact IC (kontakt pięty) - moment, w którym pięta styka się z podłożem 2. Loading response LR (faza amortyzacji) - położenie całej stopy i przejęcie ciężaru ciała przez nią 3. Mid Stance MSt (środkowa faza podparcia) - tułów stopniowo jest przenoszony ponad stopą do przodu 4. Terminal Stance TS (oderwanie pięty) - pięta się podnosi i ciężar zostaje przeniesiony na przodostopie. 5. Pre-Swing PSw (przed przenoszenie) - ciężar ciała zostaje przeniesiony na drugą stronę ciała. Kd jest odciążona i rozluźnia się w stawie biodrowym i stawie kolanowym. 6. Initial Swing ISw (oderwanie palców) - stopa odrywa się od podłoża i rozpoczyna się ruch do przodu. 7. Mid Swing MSw (środkowa faza przenoszenia) - kd jest przenoszona do przodu i wyprzedza kd podporową 8. Terminal Swing TSw (koniec fazy przenoszenia) - ruch uda do przodu zostaje zahamowany, kolano prostuje się, a noga przygotowuje się do przejęcia ciężaru ciała.
Stopa ustabilizowana na podłożu Stabilność w fazie podporu Zgięcie w stawie skokowym umożliwia ruch postępowy ciała w przód Możliwość przetoczenia stopy Stabilność tułowia (ruch kkg) Poczucie równowagi 1) IC -biodro: 25º zg., wyp./ ekscentryczna -kolano: 0º -st.sk.-gol.: 0º zg. grzb./ izometryczna Główne problemy Osłabione zginacze grzbietowe stopy. Utrata mobilności zgięcia grzb. stopy.
2. LR (faza amortyzacji) - biodro: 25ºzg., wyp., rot. zew. / ekscentryczna - kolano: 15º,zg., wyp./ ekscentryczna - st.sk.-gol.: 10º zg. podesz., wyp./ ekscentryczna Stabilność w fazie podporu Główne problemy: Przeprost w stawie kolanowym. Miednica skierowana do tyłu. Utrata kontroli osi w k. dolnej. Niedostateczne przeniesienie ciężaru ciała na kd 3.Mid Stance MSt (środkowa faza podparcia) - biodro: 0º, odwodz. /koncentryczna - kolano: 0 º, wyp. /ekscentryczna - st.sk.-gol.: 5 º zg. grzb., zg. podesz./ ekscentryczna Główne problemy: Objaw Trendelenburga. Przeprost w stawie kolanowym. Brak dostatecznego przeniesienia ciężaru
4.Terminal Stance TS -biodro: 20º, wyp., rot. wew. -kolano: 0 º -st.sk-gol: 10 º zg. grzb./koncentryczna Stabilność w fazie podporu Główne problemy: Brak mobilności w st. biodrowym, w górnym st. skokowym i st. palców. Osłabienie m. trójgłowego łydki.
Przeniesienie stopy Odpowiednie zgięcie i st.sk-g, kolana i biodra kd w wymachu Stabilność w fazie podporu Odpowiedni układ st.biodrowego i miednicy w pozycji stojącej
Przeniesienie stopy 5. Pre - Swing PSw (przed przenoszenie) - biodro: 0º, zg. /koncentryczna - kolano: 40 º, zg. /koncentryczna - st.sk.-gol.: 20 º zg. podeszwowe Główne problemy: Niedostateczne przeniesienie ciężaru na nogę podporową po drugiej stronie. Miednica skierowana w tył i w górę. 6. Initial Swing ISw (oderwanie palców) - biodro: 15 º, zg. /koncentryczna - kolano: 60 º, zg. koncentryczna -st.sk.-gol.: 10 º zg. podesz., zg. grzb. /koncentryczna Główne problemy: Osłabienie zg. grzb. stopy. Brak zawieszenia kończyny dolnej na mięśniach tułowia
Przeniesienie stopy 7. Mid Swing MSw (środkowa faza przenoszenia) Noga jest przenoszona do przodu i wyprzedza nogę podporową. - biodro: 25º, zg. /koncentryczna - kolano: 25 º, zg. /koncentryczna - st.sk.-gol.: 0 º, zg. grzb. /izometryczna Główne problemy: Miednica skierowana w tył i w górę. Szuranie stopą
Ustawienie stopy w końcowej fazie przenoszenia 8. Terminal Swing TSw Ruch uda do przodu zostaje zahamowany, kolano prostuje się, a noga przygotowuje się do przejęcia ciężaru ciała. - biodro: 25º, zg. - kolano: 0 º, zg. /ekscentryczna -st.sk.-gol.: 0 º zg. grzb. /izometryczna Główne problemy: Brak selektywnego zg. grzbietowego stopy. Utrata mobilności w górnym stawie skokowym. Ograniczenie elastyczności mięśni kulszowo-goleniowych.
Neutralne ułożenie pięty (valgus/ varus) Przygotowanie stabilizacji biodra i kolana Zgięcie grzbietowe stopy Stabilność w fazie podporu Ustawienie stopy w końcowej fazie przenoszenia Przeniesienie stopy
Długość kroku Uzależniona jest od : - wyprostu w st.kolanowym w wyniku wymachu - wyprostu w st.kolanowym po przeciwnej stronie ciała w fazie podporu - odpowiedniego zgięcia w st.biodrowym - odpowiedniego wyprostu w st.biodrowym po przeciwnej stronie ciała - rotacji miednicy w pł.poprzecznej - stabilności w fazie podporu - przeniesienia stopy
Zachowanie energii Chód jest najbardziej ekonomiczny, gdy pacjent potrafi w prawidłowy sposób przenosić ciężar ciała na obie kończyny. Dodatkowo : - jak najmniejsze obciążenie stawów - optymalizacja środka ciężkości - prawidłowa praca mięśni (przekazywanie energii między segmentami, mięśnie jako liny więzy, zachowanie energii w czasie, praca wydłużenie-skurcz-skrócenie) - amortyzacja drgań i zderzeń z podłożem
Cd nastąpi