Przetwórstwo produktów pochodzenia roślinnego w Polsce w latach 2010-2015
Przetwórstwo produktów pochodzenia roślinnego w Polsce w latach 2010-2015 Praca zbiorowa pod redakcją dr. inż. Roberta Mroczka Autorzy: mgr Jadwiga Drożdż mgr Agnieszka Judzińska dr hab. Jerzy Kopiński dr hab. Mariusz Matyka dr inż. Robert Mroczek mgr Mirosława Tereszczuk ROLNICTWO POLSKIE I UE 2020+ WYZWANIA, SZANSE, ZAGROŻENIA, PROPOZYCJE Warszawa 2016
Dr hab. Jerzy Kopiski i dr hab. Mariusz Matyka s pracownikami Instytutu Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa Pastwowego Instytutu Badawczego w Puawach Pozostali Autorzy s pracownikami Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej Pastwowego Instytutu Badawczego Prac zrealizowano w ramach tematu Ewolucja i perspektywy rynków rolno-spoywczych w zadaniu Przemiany strukturalne krajowego przemysu spoywczego w zmieniajcym si otoczeniu rynkowym Celem pracy jest przedstawienie sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz zmian, jakie zaszy w produkcji i strukturach bran przemysu spoywczego zajmujcych si przetwórstwem produktów pochodzenia rolinnego w latach 2010-2015. Recenzenci: dr hab. Krzysztof Firlej, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie prof. dr hab. Stanisaw Krasowicz, Instytut Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa Pastwowy Instytut Badawczy w Puawach Opracowanie komputerowe Anna Staszczak Korekta Barbara Pawowska Redakcja techniczna Leszek lipski Projekt okadki IERiG-PIB ISBN 978-83-7658-649-6 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej Pastwowy Instytut Badawczy ul. witokrzyska 20, 00-002 Warszawa tel.: (22) 50 54 444 faks: (22) 50 54 757 e-mail: dw@ierigz.waw.pl http://www.ierigz.waw.pl
Spis treści Wstęp... 9 dr inż. Robert Mroczek 1. Tendencje w produkcji roślinnej w Polsce w latach 2000-2014... 11 dr hab. Jerzy Kopiński, dr hab. Mariusz Matyka 2. Przemysł młynarski... 32 mgr Jadwiga Drożdż 3. Przemysł cukrowniczy... 50 mgr Agnieszka Judzińska
4. Przemysł olejarski... 65 mgr Agnieszka Judzińska 5. Przetwórstwo owoców, warzyw i ziemniaków... 80 mgr Mirosława Tereszczuk 6. Przemysł piekarski... 96 mgr Jadwiga Drożdż
7. Przemysł paszowy... 111 dr inż. Robert Mroczek 8. Przemysł spożywczy... 123 dr inż. Robert Mroczek Zakończenie... 139 dr inż. Robert Mroczek Literatura... 141
Wstęp Przemiany strukturalne przemysłu spożywczego w Polsce i UE na tle wybranych elementów otoczenia zewnętrznego
1. Tendencje w produkcji roślinnej w Polsce w latach 2000-2014 1.1. Wstęp Regionalne zróżnicowanie zmian produkcji rolniczej w PolsceWybrane aspekty zrównoważonego rozwoju i specjalizacji gospodarstw rolnych Ocena regionalnego zróżnicowania współzależności czynników przyrodniczych i organizacyjno- -produkcyjnych w polskim rolnictwie Zmiany organizacyjne w polskim rolnictwie w ostatnim 10-leciu na tle rolnictwa UE Stan obecny i przewidywane zmiany produkcji rolniczej w Polsce w perspektywie roku 2030Wybrane problemy rolnictwa polskiego z uwzględnieniem stanu jego zrównoważenia Konkurencyjność celów ekologicznych i ekonomicznych w rolnictwiez badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (20). Wybrane zagadnienia zrównoważonego rozwoju rolnictwa
1.2. Zasoby gleb i jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej Produkcja roślinna w Polsce na tle warunków przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnychkierunki zmian w produkcji roślinnej w Polsce do roku 2020 Ocena zmian organizacji i efektywności wybranych gospodarstw rolniczych po integracji z UE Przemysł spożywczy w Polsce i jego baza surowcowa
tys. ha 20 000 18 000 16 000 18 413 y = -231,67x + 17952 R² = 0,813 14 000 12 000 14 063 14 558 10 000 8 000 y = -235,93x + 13953 R² = 0,9086 10 895 6 000 4 000 4 083 3 120 2 000 0 y = -52,23x + 3795 R² = 0,5842 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 TUZ Użytki rolne Grunty orne Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
% 0-5 -10-15 -20-25 -30-35 -40-45 POLSKA DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Przyrodnicza bonitacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce Zróżnicowanie warunków przyrodniczych i organizacyjnych produkcji rolniczej w PolsceZ badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (20). Wybrane zagadnienia zrównoważonego rozwoju rolnictwa Przyrodnicza bonitacjawaloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin Wykorzystanie systemu informacji o rolniczej przestrzeni produkcyjnej do analiz regionalnychregionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej w Polsce OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE
POLSKA 66,6 Źródło: T. Stuczyński, J. Kozyra, A. Łopatka, G. Siebielec, J. Jadczyszyn, P. Koza, A. Doroszewski, R. Wawer, E. Nowocień: Przyrodnicze uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce, [w:] Współczesne uwarunkowania organizacji produkcji w gospodarstwach rolniczych, Studia i Raporty IUNG-PIB 2007, z. 7, s. 77-115. Zróżnicowanie warunków przyrodniczych
Przyrodnicze uwarunkowania produkcji rolniczej w PolsceWspółczesne uwarunkowania organizacji produkcji w gospodarstwach rolniczych Zróżnicowanie warunków przyrodniczych Ocena wpływu warunków pogodowych i zakwaszenia gleb w Polsce na kształtowanie produkcyjności roślinnej Regionalne zróżnicowanie stanu agrochemicznego gleb w Polsce Regionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej w Polsce
1.3. Struktura agrarna Środowisko glebowe Polski i racjonalne użytkowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej
ha UR 140 120 100 80 60 40 20 0 Czechy 133,0 Wielka Brytania Słowacja Dania Luksemburg Francja Niemcy Estonia Szwecja Finlandia Irlandia Belgia Holandia Hiszpania Łotwa Austria Bułgaria Litwa UE-28 Portugalia Włochy Polska Chorwacja Węgry Grecja Słowenia Rumunia Cypr Malta Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. 100,0% 90,0 80,0 70,0 65,9 60,0 50,0 40,0 30,8 30,0 20,0 10,0 0,0 Słowacja Czechy Wielka Brytania Luksemburg Bułgaria Francja Dania Estonia Niemcy Węgry Szwecja Hiszpania Portugalia UE-28 Łotwa Finlandia Litwa Belgia Holandia Rumunia Chorwacja Irlandia Włochy Grecja Austria Polska Cypr Słowenia Malta Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. 16,1 10,1 1,2
POLSKA 7,2 9,5 2,3 132 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2015 roku
1.4. Charakterystyka organizacji i wyników produkcji roślinnej Plonowanie wybranych gatunków roślin w Polsce, Niemczech i 27 krajach Unii Europejskiej w latach 1961-2012
Powierzchnia zasiewów Zboża (w %) 100 94 95 95 98 87 89 87 85 85 (w %) 100 128 140 103 127 141 134 146 150 170 (w %) 100 121 133 98 124 122 120 128 128 143 Ziemniak (w %) 100 64 57 48 44 32 32 30 28 22 (w %) 100 99 101 77 98 109 119 125 108 143 (w %) 100 64 58 37 43 35 39 37 30 32 Burak cukrowy (w %) 100 91 89 79 56 62 61 64 58 59 (w %) 100 112 109 111 118 123 146 148 147 173 (w %) 100 102 97 88 66 76 89 94 85 103 Rzepak (w %) 100 100 123 143 176 216 190 165 211 218 (w %) 100 99 138 121 125 108 100 119 132 155 (w %) 100 90 160 170 210 220 190 190 270 330 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 21
Produkcja roślinna w Polsce Regionalne zróżnicowanie Porównanie zmian realizacji celów produkcyjno-środowiskowych rolnictwa wybranych województw
POLSKA 72,3 21,2 0,4 10,1 6,4 3,5 2,7 7,2 3,6 71,8 22,4 0,5 2,6 11,1 9,1 1,8 11,1 2,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 24
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Ocena regionalnego zróżnicowania
22 20 18 LUBUS ZACHPOM 16 zmiana IOPR (%) 14 12 10 8 6 4 2 0 WARM-MAZ ŚLĄSK PODKAR POMOR DOLNŚ POLSKA MAZOW Mediana OPOL MAŁOP ŁÓDZ LUBEL ŚWIĘTOK KUJ-POM -2 PODLA WIELKOP -4 90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140 145 Źródło: J. Kopiński, M. Matyka: Ocena regionalnego zróżnicowania współzależności czynników przyrodniczych i organizacyjno-produkcyjnych w polskim rolnictwie, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 2016, nr 1, s. 57-79. Agricultural characteristics of the territory of PolandTemporal and spatial differences in emission of nitrogen and phosphorus from Polish territory to the Baltic Sea IOPR
1.5. Wielkość i towarowość produkcji zł/ha UR 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 produkcja globalna produkcja końcowa produkcja towarowa Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
100% 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 produkcja roślinna produkcja zwierzęca Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Dolnośląskie Lubelskie Opolskie Zachodniopomorskie Świętokrzyskie Małopolskie Lubuskie Podkarpackie POLSKA Kujawsko-Pomorskie Śląskie Mazowieckie Łódzkie Pomorskie Wielkopolskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie 0% 20% 40% 60% 80% 100% produkcja roślinna produkcja zwierzęca Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
1.6. Potencjalne kierunki zmian produkcji roślinnej w najbliższych latach Stan obecny i przewidywane zmiany produkcji rolniczej
1.7. Podsumowanie
2. Przemysł młynarski 28 2.1. Popyt krajowy Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS i Ministerstwa Finansów oraz Biuletyny Statystyczne GUS z lat 2011-2016, nr 1-12 i Rynek Wewnętrzny z lat 2011-2016, GUS, Warszawa. Krajowe zużycie zbóż
Produkty zbożowekonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje
2.2. Handel zagraniczny 31
Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS i Ministerstwa Finansów.
Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS i Ministerstwa Finansów.
2.3. Zaopatrzenie surowcowe Skup zbóż konsumpcyjnych i paszowych 9 322,6 9 282,6 11 042,3 10 558,0 12 269,5 12 294,0 a Import zbóż 1 169,9 1 609,3 1 516,5 1 067,3 1 241,2 1 054,6 Eksport zbóż 2 057,2 1 530,6 2 896,2 4 094,8 5 526,9 6 117,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych Ministerstwa Finansów oraz danych z Roczników Statystycznych z lat 2010, 2013 i 2015, GUS, Warszawa.
2.4. Ceny zbóż i produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż 160 a) ceny skupu i zbytu b) ceny detaliczne 130 140 120 120 110 100 2010 2011 2012 2013 2014 2015 100 2010 2011 2012 2013 2014 2015 koszyk zbóż (0,9 kg pszenicy i 0,1 kg żyta) mąki kasze płatki zbytu produktów przemiału inflacja żywność Źródło: opracowanie własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
2.5. Produkcja przetworów zbożowych
Źródło: opracowanie własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
2.6. Zasoby czynników wytwórczych Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
2.7. Produktywność i efektywność
Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 800 600 400 200 0 wydajność pracy w 2014 roku a (w tys. zł/osobę) 683 +19% 608 +14% przemiał zbóż 500 +30% 0,2 0,1 0 efektywność zasobów mierzona WDB w 2015 roku b 0,192 0,174 0,159-0,015-0,026-0,016 przetwórstwo produktów roślinnych 0,132 0,122 0,107-0,012-0,015 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych i publikowanych danych GUS. 0,15 0,1 0,05 0 efektywność majątku mierzona Ne w 2015 roku b -0,027 przemysł spożywczy
2.8. Wyniki i stan finansowy 32 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS.
15 10 5 0 13,69 4,84 4,67-2,88 4,38 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 2 1,5 1 0,5 0-0,32 rentowność sprzedaży ROE przetwórstwo produktów roślinnych Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 8,96 +0,70-0,57-0,28 12,41-1,85 przemiał zbóż przetwórstwo produktów roślinnych przemysł spożywczy wskaźnik bieżącej płynności finansowej 1,90 1,29 +0,17 przemiał zbóż +0,37 1,40 +0,07 przemysł spożywczy 60,0 40,0 20,0 0,0 zadłużenie całkowite (w proc. aktywów) 52,8-2,9 46,1-5,1 49,5-1,9
2.9. Struktura podmiotowa Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. Zmiany struktury podmiotowej przemysłu spożywczego w Polsce Firmy spożywcze na Liście 2000 polskich przedsiębiorstw i eksporterów
2.10. Pozycja polskiego przemysłu młynarskiego na tle innych krajów UE UE-28 30,2 100,0 59,8 389,0 5,7 UE-15 25,9 85,9 65,0 498,4 7,6 UE-13 4,2 14,1 40,3 166,1 2,3 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.
2.11. Podsumowanie
3. Przemysł cukrowniczy 3.1. Popyt krajowy Źródło: K. Hryszko: Popyt i ceny, Rynek cukru. Stan i perspektywy z lat 2013 i 2016, nr 40 i 43, seria Analizy Rynkowe, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa. Cukier i wyroby cukierniczekonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje
3.2. Handel zagraniczny cukrem 38 Ocena wpływu reformy systemu regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej na polski przemysł cukrowniczy Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (33). Analiza bezpieczeństwa żywnościowego Polski
Źródło: niepublikowane dane Ministerstwa Finansów o wynikach handlu zagranicznego oraz obliczenia własne.
3.3. Zaopatrzenie surowcowe i ceny Sytuacja na światowym rynku cukru i jej wpływ na możliwości uprawy buraków w Polsce
Źródło: obliczenia własne na podstawie K. Hryszko: Popyt i ceny, op. cit. oraz P. Szajner: Produkcja buraków cukrowych, Rynek cukru. Stan i perspektywy 2016, nr 43. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz FAO. Handel zagraniczny
3.4. Produkcja cukru Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz P. Szajner: Stan przemysłu cukrowniczego, Rynek cukru. Stan i perspektywy, z lat 2013 i 2016, nr 40 i 43.
3.5. Zasoby czynników wytwórczych Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej przemysłu spożywczego w latach 2010- -2014
Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. 3.6. Produktywność i efektywność
Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 1,00 0,50 0,00 wydajność pracy (w mln zł/zatrudnionego) w cenach bieżących a 1,05 7,7% 0,5 +30% przemysł cukrowniczy 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,00 efektywność zasobów mierzona WDB b (skala makro) 0,138-0,088 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS z firm, które złożyły sprawozdania finansowe. 0,192-0,016 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 efektywność majątku mierzona Ne b (skala mikro) 0,296 +0,110 0,132-0,015 przemysł spożywczy
3.7. Wyniki i stan finansowy 43 Polski przemysł cukrowniczy branża silne regulowana o oligopolistycznej strukturzeprzemysł spożywczy mikrootoczenie, inwestycje, ekspansja zagraniczna Sytuacja na światowym rynku cukru
Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 15 12,5 10 7,5 5 2,5 0 5,0-69,1 ROE 12,4-1,9 przemysł cukrowniczy 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 bieżąca płynność finansowa firm 3,47 +0,14 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 1,4 +0,07 60 50 40 30 20 10 0 zadłużenie całkowite (w proc.) 29,3-18,7 49,5-1,9 przemysł spożywczy
3.8. Struktura podmiotowa Źródło: niepublikowane dane GUS i obliczenia własne. Ocena sytuacji
3.9. Pozycja polskich producentów cukru na tle innych krajów UE UE-28 11,83 23,3 445,7 65,0 UE-15 8,91 22,2 442,6 70,7 UE-13 2,92 27,7 455,5 52,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. Polski przemysł cukrowniczy
3.10. Podsumowanie
4. Przemysł olejarski 4.1. Popyt krajowy Źródło: obliczenia własne na podstawie: Roczniki Statystyczne GUS z lat 2010-2015; Biuletyny Statystyczne GUS z lat 2010-2015; E. Rosiak: Ceny detaliczne i spożycie tłuszczów roślinnych, Rynek rzepaku. Stan i perspektywy, 2015, nr 47, s. 43 i 2016, nr 49, s. 44, seria Analizy Rynkowe, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa oraz niepublikowanych danych GUS.
4.2. Handel zagraniczny 50 Tłuszcze jadalnekonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (33)
Źródło: obliczenia własne na podstawie M. Bodył: Handel zagraniczny produktami oleistymi, Rynek rzepaku. Stan i perspektywy 2016, nr 49, s. 28.
4.3. Zaopatrzenie surowcowe oraz ceny Rynek rzepaku i oleju rzepakowego w Polsce i na świecie
Źródło: E. Rosiak: Produkcja rzepaku, Rynek rzepaku. Stan i perspektywy 2016, nr 49, s. 19 i E. Rosiak: Obroty rzepakiem, Rynek rzepaku. Stan i perspektywy 2016, nr 49, s. 26. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz E. Rosiak: Obroty rzepakiem, Rynek rzepaku. Stan i perspektywy 2016, nr 50, s. 26, E. Rosiak, Ceny detaliczne, nr 49, op. cit., s. 40-41.
4.4. Produkcja przemysłu olejarskiego
Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz E. Rosiak, M. Wigier: Przemysł tłuszczowy, Rynek rzepaku. Stan i perspektywy 2016, nr 50, s. 35. 4.5. Zasoby czynników wytwórczych
Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
4.6. Produktywność i efektywność Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
2000 1750 1500 1250 1000 750 500 250 0 wydajność pracy a w 2014 roku (w tys. zł/osobę, ceny bieżące) 1791 +5,7% 317-51,7% 500 +30% oleje i tłuszcze płynne 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 efektywność zasobów b mierzona WDB w 2015 roku (skala makro) 0,221 +0,085 0,075-0,178 Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. 0,192-0,016 0 margaryny i tłuszcze jadalne 0,2 0,15 0,1 0,05 0-0,05-0,1 efektywność majątku b mierzona Ne w 2015 roku (skala mikro) 0,174 +0,035-0,125-0,033 0,132-0,015 przemysł spożywczy
4.7. Wyniki i stan finansowy 52 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 15 10 5 0-5 -10-15 -20 11,1-4,0 ROE -17,2 12,41-1,9-17,9 oleje i tłuszcze płynne 1,5 1,2 0,9 0,6 0,3 bieżąca płynność finansowa firm 1,60-0,9 0,94-0,4 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 1,4 +0,07 0 margaryny i tłuszcze jadalne 60 50 40 30 20 10 0 zadłużenie całkowite (w proc.) 36,0 36,6-15,9 +9,8 49,5-1,9 przemysł spożywczy
4.8. Struktura podmiotowa Źródło: niepublikowane dane GUS i obliczenia własne. Ocena sytuacji Zmiany na rynku rzepaku po integracji z Unią Europejską
4.9. Pozycja polskiego przemysłu olejarskiego na tle innych krajów UE UE-28 46,82 100,0 92,4 829,8 5,8 UE-15 40,01 85,5 99,5 961,5 5,4 UE-13 6,81 14,5 64,9 459,8 10,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
4.10. Podsumowanie
5. Przetwórstwo owoców, warzyw i ziemniaków 5.1. Popyt krajowy Źródło: obliczenia własne na podstawie Roczników Statystycznych GUS z lat 2012-2015; Biuletynów Statystycznych z lat 2011-2016; danych Ministerstwa Finansów; I. Strojewska: Ceny detaliczne i spożycie, Rynek owoców i warzyw. Stan i perspektywy z lat 2014-2016, nr 45-48, seria Analizy Rynkowe, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa; W. Dzwonkowski, I. Szczepaniak, T. Zdziarska, M. Mieczkowski: Popyt na ziemniaki, Rynek ziemniaka. Stan i perspektywy z lat 2014-2016, nr 41-43, seria Analizy Rynkowe, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa.
5.2. Handel zagraniczny 56 Owoce i przetworywarzywa i przetwory ZiemniakiKonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS i Ministerstwa Finansów. Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS i Ministerstwa Finansów.
5.3. Podaż surowców i ceny produktów przetwórstwa owoców, warzyw i ziemniaków
Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS oraz B. Nosecka, I. Szczepaniak: Przetwórstwo, Rynek owoców i warzyw. Stan i perspektywy z lat 2014-2016, nr 45-48; W. Dzwonkowski: Ceny ziemniaków i ich przetworów, Rynek ziemniaka. Stan i perspektywy z lat 2014-2016, nr 41-43. porzeczki czarne truskawki do mrożenia wiśnie do tłoczenia jabłka przemysłowe pomidory do tłoczenia ogórki do konserwowania cebula obierana kapusta biała 0,37 0,35 0,33 0,55 0,65 0,83 0,97 1,45 1,26 1,26 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 Źródło: opracowanie własne na podstawie I. Strojewska: Ceny detaliczne, op. cit. 1,80 1,90 2,10 2,15 2,70 2,80 2015 2010
5.4. Produkcja przemysłu owocowo-warzywnego i ziemniaczanego
Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. 5.5. Zasoby czynników wytwórczych
Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. 5.6. Produktywność i efektywność
Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. 500 250 wydajność pracy (w tys. zł/osobę) 361 +16,1 457 +22,5 338 +17,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 efektywność zasobów mierzona WDB (skala makro) 0,206 0,186 0,186-0,008-0,014-0,030 0 0 0 przetwórstwo owoców i warzyw przetwórstwo ziemniaków produkcja skrobi Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS. 0,15 0,1 0,05 efektywność majątku mierzona Ne (skala mikro) 0,117 +0,003 0,127-0,003 0,113-0,019
5.7. Wyniki i stan finansowy 59 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS.
14 12 10 0 przetwórstwo owoców przetwórstwo ziemniaków produkcja skrobi i warzyw Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 8 6 4 2 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 5,23 +1,54 12,11 +2,87 6,3 +1,78 10,58 +2,22 płynność finansowa, bieżąca 1,69 +0,14 2,12 +0,57 2,66 +0,37 0 0 przetwórstwo owoców i warzyw przetwórstwo ziemniaków produkcja skrobi Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 70 60 50 40 30 20 10 8,69 +0,34 52,1 9,32-0,65 zadłużenie całkowite (w proc. aktywów) -1,2 37,7 0,0 rentowność sprzedaży ROE 30,0 +2,9
5.8. Struktura podmiotowa Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 5.9. Polski przemysł owocowo-warzywny na tle innych krajów UE 60
UE-28 40,0 100,0 78,9 228,4 4,8 UE-15 34,0 85,0 84,6 258,2 5,8 UE-13 6,0 15,0 57,3 138,2 2,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
UE-28 19,4 100,0 38,3 346,0 20,9 UE-15 17,9 92,1 44,5 364,8 23,5 UE-13 1,5 7,9 14,6 216,1 9,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. 5.10. Podsumowanie
6. Przemysł piekarski 61 6.1. Popyt krajowy Źródło: dane GUS o wynikach badania budżetów rodzinnych i obliczenia własne.
6.2. Popyt eksporterów 66 Produkty zbożowe Z badań nad rolnictwem
Źródło: dane Ministerstwa Finansów i obliczenia własne.
6.3. Podaż surowców dla piekarnictwa i ceny przetworów zbożowych
Podaż (w tys. ton) Zmiany cen w proc. rocznie Źródło: dane GUS i obliczenia własne. 6.4. Produkcja przemysłu piekarskiego
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
6.5. Zasoby pracy i kapitału
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 6.6. Produktywność i efektywność
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
500 400 300 200 100 0 wydajność pracy w 2014 roku a (w tys. zł, ceny bieżące) 500 157 37% 345 8% 30% przemysł piekarski 0,3 0,2 0,1 efektywność zasobów mierzona WDB b w 2015 roku (skala makro) 0,262-0,034 0,198 0,192-0,029-0,016 0,25 0,05 0,205 0,14 0,132 0 0 przetwórstwo wtórne przemysł spożywczy 0,2 0,15 0,1 efektywność majątku mierzona Ne b w 2015 roku (skala mikro) -0,040-0,029-0,015 Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS. 6.7. Wyniki i stan finansowy 67
Źródło: obliczenia własne według niepublikowanych danych GUS. 20 10 0 17,1-8,6 ROE 11,4-2,4 12,4-1,9 przemysł piekarski 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 bieżąca płynność finansowa firm 1,59 1,4 1,26 +0,07-0,04 przetwórstwo wtórne Źródło: obliczenia własne według niepublikowanych danych GUS. -0,18 60 50 40 30 20 10 0 zadłużenie całkowite (w proc. aktywów) 53,3 14,2 49,5 +7,8-1,9-32,9 przemysł spożywczy
6.8. Struktura podmiotowa sektora Źródło: niepublikowane dane GUS i obliczenia własne. Zmiany struktury
6.9. Stan polskiego przemysłu piekarskiego na tle innych krajów UE UE-28 77,3 100,0 153,1 67,4 0,56 UE-15 64,4 83,4 161,3 71,2 0,54 UE-13 12,9 16,6 122,1 53,2 0,69 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.
6.10. Podsumowanie Mrożona rewolucja w pieczywiestrzegom pieczywem stoi
7. Przemysł paszowy 70 7.1. Popyt krajowy Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Ministerstwa Finansów. Polski przemysł spożywczy w latach 2008-2013
7.2. Handel zagraniczny paszami 72 Źródło: dane Ministerstwa Finansów o wynikach handlu zagranicznego oraz obliczenia własne.
7.3. Produkcja pasz przemysłowych Źródło: obliczenia własne na podstawie Roczników Statystycznych Przemysłu GUS z lat 2011-2015 oraz niepublikowanych danych GUS. 7.4. Surowiec i ceny na rynku pasz
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz Ministerstwa Finansów.
Rola i znaczenie białka paszowego w żywieniu trzody chlewnej Rola i znaczenie białka paszowego w żywieniu drobiuraport o sytuacji na światowym rynku roślin GMO i możliwościach substytucji genetycznie zmodyfikowanej soi krajowymi roślinami białkowymi w aspekcie bilansu paszowego Rola i znaczenie białka
Źródło: obliczenia własne na podstawie W. Dzwonkowski, W. Łopaciuk: Krajowe ceny podstawowych surowców paszowych i pasz przemysłowych, Rynek pasz. Stan i perspektywy, 2012, nr 31; 2015, nr 37; 2016, nr 38, seria Analizy Rynkowe, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa oraz Roczników Statystycznych Rolnictwa GUS z lat 2011, 2013, 2015. 7.5. Zasoby czynników wytwórczych Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
7.6. Produktywność i efektywność Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
1800 1500 1200 900 600 300 0 wydajność pracy a (w tys. zł/osobę, ceny bieżące w 2014 r. i zmiana po 2011 r.) 1494 4% 869 9% 10.91 500 13% 0,3 0,2 0,1 0 efektywność zasobów mierzona WDB b w 2015 roku (skala makro) 0,177-0,004 0,239-0,132 0,192-0,016 0,25 0,122 0,179 0,132 10.92 przemysł spożywczy 0,2 0,15 0,1 0,05 0 efektywność majątku mierzona Ne b w 2015 roku (skala mikro) -0,001-0,171-0,015 Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych i niepublikowanych danych GUS.
7.7. Wyniki i stan finansowy 78 Źródło: obliczenia własne według niepublikowanych danych GUS.
20 10 ROE (w proc.) 16,26 12,41 11,1-25,8-1,9-0,1 2 1,6 1,2 0,8 0,4 bieżąca płynność finansowa 1,92 +0,36 1,33 1,4-0,05 +0,07 60 45 30 15 zadłużenie całkowite (w proc.) 44,5 46,0-6,2-4,3 49,5-1,9 0 10.91 0 10.92 Źródło: obliczenia własne według niepublikowanych danych GUS. 7.8. Struktura podmiotowa sektora Źródło: niepublikowane dane GUS i obliczenia własne. 0 przemysł spożywczy
7.9. Pozycja polskich producentów pasz przemysłowych na tle krajów UE UE-28 70,9 100,0 139,8 570,2 13,6 UE-15 58,2 82,2 144,9 614,4 15,6 UE-13 12,7 17,8 120,6 428,4 8,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.
7.10. Podsumowanie
8. Przemysł spożywczy 8.1. Popyt krajowy - Źródło: Roczniki Statystyczne, GUS, 2014, s. 554, 732, 733; 2015, s. 552, 728, 729; Mały Rocznik Statystyczny Polski 2016, GUS, Warszawa 2016, s. 175, 181. Polski przemysłkonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje
8.2. Handel zagraniczny produktami przemysłu spożywczego 81
Źródło: na podstawie danych Ministerstwa Finansów i obliczenia własne. 8.3. Zasoby surowcowe przemysłu spożywczego Źródło: dane GUS i Ministerstwa Finansów oraz obliczenia własne.
8.4. Ceny na rynku rolno-spożywczym Źródło: dane FAO (http://www.fao.world) i GUS publikowane w Rocznikach Statystycznych oraz J. Seremak-Bulge: Koniunktura w rolnictwie, Rynek Rolny. Analizy, Tendencje, Oceny 2013, nr 2 i 2016, nr 2, IERiGŻ-PIB, Warszawa.
8.5. Produkcja przemysłu spożywczego Źródło: dane GUS i obliczenia własne.
mld zł 25 20 % 250 200 przyrost produkcji (w mld zł, ceny bieżące) 15 10 5 150 100 przyrost eksportu (w mld zł, ceny bieżące) 0-5 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS i Ministerstwa Finansów. 8.6. Zasoby środków produkcji 50 0 udział przyrostu eksportu w przyroście wartości produkcji sprzedanej sektora (w %)
Źródło: dane GUS i obliczenia własne. Polski przemysł
8.7. Produktywność i efektywność przemysłu spożywczego Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.
% 25 20 22,2 20,1 19,4 19,3 19,9 21,0 WDB 15 10 11,3 10,0 9,7 9,5 9,7 10,6 Ne 5 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: obliczenia własne według niepublikowanych danych GUS. produkcja: artykułów spożywczych 475 napojów 798 wyrobów tytoniowych 744 rolnictwa 45 chemikaliów 754 maszyn i urządzeń 337 pojazdów 681 przetwórstwo przemysłowe średnio 470 0 200 400 600 800 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS publikowanych w Roczniku Statystycznym 2015 oraz Roczniku Statystycznym Rolnictwa 2015.
8.8. Wyniki finansowe 83 Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 30 25 20 15 10 5 0 2,6-0,1 11,5-1,3 przetwórstwo produktów zwierzęcych 9,0 4,7-2,8 5,2-0,5-0,5 przetwórstwo produktów roślinnych Źródło: obliczenia własne na podstawie niepublikowanych danych GUS. 11,4-2,4 przetwórstwo wtórne 9,8 +0,8 27,9 +4,9 produkcja używek rentowność sprzedaży ROE
8.9. Stan finansowy 84 Źródło: dane GUS i obliczenia własne. 2 1,5 1 1,35 +0,03 bieżąca płynność finansowa 1,90 1,59 +0,37 +0,18 0,81 80 60 40 zadłużenie całkowite (w proc.) 49,1 46,1-3,4-5,1 44,0-3,1 68,2 +9,2 0,5-0,17 20 0 A B C D A przetwórstwo produktów zwierzęcych C przetwórstwo wtórne Źródło: dane GUS i obliczenia własne. 0 B D A B C D przetwórstwo produktów roślinnych produkcja używek
8.10. Struktura podmiotowa przemysłu spożywczego Źródło: obliczenia własne na podstawie publikowanych (w Rocznikach Statystycznych Przemysłu z lat 2011-2015) i niepublikowanych danych GUS.
udział w produkcji sektora udział w zatrudnieniu 100% 100% 80% 56,0 50,1 firmy duże 80% 45,0 39,3 60% 40% 20% 28,7 15,3 29,3 20,6 firmy średnie firmy małe i mikro 0% 0% Polska UE Polska UE Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Eurostat. 8.11. Przemysł spożywczy w Polsce na tle UE 60% 40% 20% 31,9 23,1 27,7 33,0
Kraje UE-15 82,3 276,8 2,2 3,8 3,1 Kraje UE-13 17,7 174,6 1,8 3,4 3,6 Źródło: obliczenia własne oraz na podstawie danych Eurostat.
8.12. Podsumowanie
Zakończenie
Literatura Handel zagraniczny produktami oleistymi Firmy spożywcze na Liście 2000 polskich przedsiębiorstw i eksporterów Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej przemysłu spożywczego w latach 2010-2014 Ceny ziemniaków i ich przetworów Krajowe ceny podstawowych surowców paszowych i pasz przemysłowych Popyt na ziemniaki Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (33). Analiza bezpieczeństwa żywnościowego Polski Rola i znaczenie białka paszowego w żywieniu trzody chlewnejraport o sytuacji na światowym rynku roślin GMO i możliwościach substytucji genetycznie zmodyfikowanej soi krajowymi roślinami białkowymi w aspekcie bilansu paszowego Cukier i wyroby cukierniczekonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004- -2014. Uwarunkowania i tendencje Popyt i ceny Sytuacja na światowym rynku cukru i jej wpływ na możliwości uprawy buraków w Polsce Regionalne zróżnicowanie stanu agrochemicznego gleb w Polsce Regionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej w Polsce
Przemysł spożywczy w Polsce i jego baza surowcowa Konsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje Ocena regionalnego zróżnicowania współzależności czynników przyrodniczych i organizacyjno-produkcyjnych w polskim rolnictwie Stan obecny i przewidywane zmiany produkcji rolniczej w Polsce w perspektywie roku 2030Wybrane problemy rolnictwa polskiego z uwzględnieniem stanu jego zrównoważenia Ocena wpływu warunków pogodowych i zakwaszenia gleb w Polsce na kształtowanie produkcyjności roślinnej Ocena zmian organizacji i efektywności wybranych gospodarstw rolniczych po integracji z UE Porównanie zmian realizacji celów produkcyjno-środowiskowych rolnictwa wybranych województw Agricultural characteristics of the territory of PolandTemporal and spatial differences in emission of nitrogen and phosphorus from Polish territory to the Baltic Sea Produkcja roślinna w Polsce na tle warunków przyrodniczych i ekonomiczno-organizacyjnychkierunki zmian w produkcji roślinnej w Polsce do roku 2020 Zmiany organizacyjne w polskim rolnictwie w ostatnim 10-leciu na tle rolnictwa UE Zróżnicowanie warunków przyrodniczych i organizacyjnych produkcji rolniczej w PolsceZ badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (20). Wybrane zagadnienia zrównoważonego rozwoju rolnictwa Krajowe zużycie zbóż Regionalne zróżnicowanie zmian produkcji rolniczej w PolsceWybrane aspekty zrównoważonego rozwoju i specjalizacji gospodarstw rolnych Plonowanie wybranych gatunków roślin w Polsce, Niemczech i 27 krajach Unii Europejskiej w latach 1961-2012 Mrożona rewolucja w pieczywie
Przetwórstwo Polski przemysł spożywczy w latach 2008-2013 Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2015 roku Przemiany strukturalne przemysłu spożywczego w Polsce i UE na tle wybranych elementów otoczenia zewnętrznego. Rynek rzepaku i oleju rzepakowego w Polsce i na świecie Ceny detaliczne i spożycie tłuszczów roślinnych Obroty rzepakiem Produkcja rzepaku Tłuszcze jadalne Konsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje Przemysł tłuszczowy Zmiany na rynku rzepaku po integracji z Unią Europejską Koniunktura w rolnictwie Ceny detaliczne i spożycie Owoce i przetworykonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje Warzywa i przetworykonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje Strzegom pieczywem stoi Wykorzystanie systemu informacji o rolniczej przestrzeni produkcyjnej do analiz regionalnychregionalne zróżnicowanie produkcji rolniczej w Polsce
Przyrodnicze uwarunkowania produkcji rolniczej w PolsceWspółczesne uwarunkowania organizacji produkcji w gospodarstwach rolniczych Handel zagraniczny Polski przemysł cukrowniczy branża silne regulowana o oligopolistycznej strukturzeprzemysł spożywczy mikrootoczenie, inwestycje, ekspansja zagraniczna Ocena wpływu reformy systemu regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej na polski przemysł cukrowniczy Produkcja buraków cukrowych Stan przemysłu cukrowniczego Zmiany struktury podmiotowej przemysłu spożywczego w Polsce Rola i znaczenie białka paszowego w żywieniu drobiuraport o sytuacji na światowym rynku roślin GMO i możliwościach substytucji genetycznie zmodyfikowanej soi krajowymi roślinami białkowymi w aspekcie bilansu paszowego Środowisko glebowe Polski i racjonalne użytkowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej Przyrodnicza bonitacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin Produkty zbożowekonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje Konkurencyjność celów ekologicznych i ekonomicznych w rolnictwiez badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym (20). Wybrane zagadnienia zrównoważonego rozwoju rolnictwa ZiemniakiKonsumpcja żywności w Polsce w latach 2004-2014. Uwarunkowania i tendencje
EGZEMPLARZ BEZPATNY Nakad 00 egz.,ark. wyd. Druk i oprawa: EXPOL Wocawek