Opracowali: dr Mariusz Sołtysik mgr Violetta Sołtysik 3. Ekoznakowanie towarów w Polsce i Unii Europejskiej i inne znaki informacyjne dla konsumenta Scenariusz do wykorzystania na lekcjach geografii, biologii, chemii, przyrody, w trakcie realizacji ścieżek między-przedmiotowych, godzinie wychowawczej Cele: przekazanie informacji na temat eko- znaków i znaków informacyjnych przekazanie informacji na temat zasad świadomego dokonywania wyboru towarów podczas zakupów Cele kształcenia w kategoriach operacyjnych: Uczeń zapamiętuje: pojęcie produktu ekologicznego informacje na temat eko- znaków i innych znaków informacyjnych Uczeń rozumie: potrzebę dokonywania świadomych wyborów podczas robienia zakupów zasady wyboru produktów ekologicznych i system znakowania ekologicznego Uczeń umie: precyzować sensowne wnioski, współpracować w grupie rówieśniczej, szanuje zdanie innych Postawy: Uczeń: doskonali umiejętność pracy w grupie chce chronić środowisko, rozwija umiejętność analizowania i interpretowania faktów, jest wrażliwy na środowisko przyrodnicze Metody i formy pracy: pokaz i opis, interpretacja, elementy wykładu Materiały potrzebne do realizacji lekcji:
różne rodzaje opakowań ze znakami informacyjnymi i eko- znakami Przebieg zajęć: 1. Dyskusja z klasą na temat produktów kupowanych przez nich i ich rodziny. Kto dokonuje najczęściej zakupów? Rodzic? Rodzeństwo? Na co zwraca uwagę przy zakupie towaru? Na cenę, jakość, producenta? 2. Zapoznanie uczniów z pojęciem produktu ekologicznego. Czy mogą podać przykłady towarów, które według nich są bardziej ekologiczne niż inne? 3. Wprowadzenie przez nauczyciela pojęcia eko-znaku. Pokazanie przykładowych ekoznaków dla Polski, Niemiec, Unii Europejskiej, innych krajów. 4. Pokaz i opis pokaz przyniesionych na lekcję przez nauczyciela opakowań towarów zawierających przykłady eko-znaków i innych znaków informacyjnych. 5. Zadanie domowe: wycieczka się do sklepu samoobsługowego i znalezienie tam przykładów towarów zawierających eko- znaki i znaki informacyjne. Zapisz, jaki to towar, kto jest producentem, rok produkcji, jaki znak zawiera produkt. Materiał dla nauczyciela: Co to jest produkt ekologiczny: Jest to towar, którego negatywne oddziaływanie na środowisko jest maksymalnie ograniczone lub całkowicie zlikwidowane. Cechy produktu ekologicznego: ilość surowców użyta do jego wytworzenia została znacznie ograniczona lub też surowce pochodzą z recyklingu sam proces wytwarzania nie jest szkodliwy dla środowiska surowce użyte do produkcji są nietoksyczne produkt i jego składniki nie są testowane na zwierzętach opakowanie jest ograniczone do minimum lub w ogóle z niego zrezygnowano opakowanie może zostać ponownie wykorzystane zużycie energii na każdym etapie produkcji i użytkowania produktu jest zminimalizowane istnieje system zbierania produktów wyeksploatowanych lub ich części
istnieje możliwość ponownego wykorzystania w całości lub w części zużytego produktu unika się sztucznego przyspieszania starzenia się fizycznego lub moralnego produktu (np. poprzez reklamę nowszych typów danego towaru). Dlaczego lepiej kupować jest produkty z eko-znakiem? Wybór produktu z eko-znakiem jest bezpośrednim działaniem na rzecz ochrony środowiska Konsument ma ogromny wpływ na to, czy produkt został wytworzony z troską o środowisko, gdyż może go kupić lub wybrać inny Dokonując tego wyboru dbamy o zachowanie lasów tropikalnych, siedliska ptaków, czyste rzeki Ekoznakowanie to oznaczanie produktów ekologicznymi znakami towarowymi i tym samym sposób wywierania wpływu na rynek. Ekoznaki, wskazując produkty, które spełniają wymagania ochrony środowiska, pomagają w wyborze podczas zakupów w sklepie. Klient, świadomie wybierając ekoznakowane produkty, kształtuje popyt i zaczyna mieć wpływ na podaż określonych towarów, a jednocześnie poprzez wybór towarów z ekoznakami wpływa na poprawę stanu środowiska. Producent widząc, że przyjazne dla środowiska towary sprzedają się lepiej, w dalszym ciągu doskonali technologię produkcji, aby sprzedać więcej swoich produktów i być lepszym od konkurencji. W ten sposób zwykli ludzie wywierają wpływ na stan środowiska naturalnego. Okazuje się, że normalnie żyjąc, robiąc zakupy, podejmując zwykłe codzienne decyzje, możemy kształtować świat wokół nas. Pierwszymi krajami, w których zastosowano ekoetykiety, były: 1) Niemcy (Błękitny Anioł, 1977), Cel - wyróżnienie produktów, które są przyjazne środowisku. Promuje firmy tworzące produkty bezpieczne zarówno dla środowiska jak i człowieka. Kryteria: ekonomiczne używanie surowców, produkcja, stosowanie, trwałość użytkowania oraz utylizacja 2) Kanada (Environmental Choice Label Scheme, 1988),
3) Kraje skandynawskie skupione w Radzie Nordyckiej (Biały Łabędź, 1989 4) Austria (Eko-znak, 1991) 5) Holandia (Eko-znak, 1992) - Milieukeur Ecolabel - znak ekologiczny dla żywności ekologicznej i produktów konsumpcyjnych wprowadzony w Holandii. Symbol ekologiczny można znaleźć na takich produktach jak: warzywa i ziemniaki, piwo, mięso wieprzowe, drzewa i rośliny, farby, gaśnice, w myjniach samochodowych. Kryteria przyznania etykiety ekologicznej dotyczą całego cyklu życia produktu, a przede wszystkim: surowców, energii i wody, substancji szkodliwych, opakowań i odpadów. Jeśli produkt należy do kategorii żywność ekologiczna powinien zawierać znikome ilości pestycydów i nawozów sztucznych, a jego produkcja musi koncentrować się na dobrostanie zwierząt i ochronie przyrody. Od momentu powstania certyfikat ekologiczny przyznano 339 produktom. Polska W Polsce przyznaje ten znak: Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A., od 1998 r. Polska Eko znak - polski znak ekologiczny. Polskie Centrum Badań i Certyfikacji opracowało zasady przyznawania krajowego ekoznaku w 1998 roku. Założenia ogólne stanowią, że polski "Eko-znak" mogą otrzymywać wyroby krajowe i zagraniczne niepowodujące (w odniesieniu do wcześniej ustalonego akceptowalnego poziomu) negatywnych skutków dla środowiska oraz spełniające ustalone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego cyklu życia wyrobu. Zaznaczono również, że polski system certyfikacji będzie dostosowany do systemu ekoznakowania Wspólnoty Europejskiej. Podstawą certyfikacji na "Eko-znak" są wymagania dotyczące aspektów ekologicznych i zdrowotnych ustanawiane przez Komitet ds. "Eko-znaku", składający się z osób reprezentujących urzędy centralne, jednostki pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska, producentów, konsumentów oraz banki. Ocena produktu obejmuje etapy: przed produkcją, produkcja, dystrybucja (w tym pakowanie), użytkowanie, recykling, utylizacja, odpady. W czasie każdego z tych etapów oceniane są aspekty: jakość powietrza, wody, gleby, ograniczenie ilości odpadów, oszczędność energii, gospodarka zasobami naturalnymi, zapobieganie globalnemu ociepleniu, ochrona warstwy ozonowej, bezpieczeństwo środowiska, hałas, ochrona ekosystemu. Dotychczas polski "Ekoznak" przyznano kilkudziesięciu wyrobom, głównie nawozom sztucznym i organicznym oraz materiałom włókienniczym. Wciąż zbyt mało popularny w naszym kraju. Inne znaki informacyjne:
Znaki oceniające podłoże społeczne i etyczne produkcji dla produktów importowanych z krajów ubogich, gdzie oprócz środowiska trzeba chronić ludzi - robotników pracujących dla międzynarodowych koncernów, Brytyjski znak "Fairtrade" (1994) kawa, herbata, sok pomarańczowy, kakao, miód, banany, czekolada. Znaki uczciwego handlu - Holandia (1988), Niemcy - "Transfair" (1993) Zielone Płuca Polski Żywność Ekologiczna Niemcy Ekoland Żywność ekologiczna, Polska Produkcja ekologiczna i rolnictwo ekologiczne Unia Europejska Urządzenie podczas stanu spoczynku zużywa minimalną wielkość energii Znaki na monitorach komputerów informujące o oszczędnym zużyciu energii i emisji Oznacza, że opakowanie zostało wyprodukowane z surowców pochodzących z recyklingu (na przykład z papieru z makulatury). W tym przypadku udział surowców z recyklingu to 65%.
Oznacza, że druk na opakowaniu jest przyjazny dla środowiska. Nie oznacza on jednak, że całe opakowanie jest ekologiczne. Znak, który często mylony jest z eko-znakiem. W rzeczywistości nie ma on znaczenia ekologicznego, a zamieszczany jest na towarach, by zachęcić konsumenta swą pozornie zieloną etykietą. Przykłady eko-znaków z różnych krajów: Czechy Austria Chorwacja Francja kraje skandynawskie Bardziej znane eko-znaki spotykane w Polsce: Błękitny Anioł - stosowany od 1977 r., Niemcy. W Polsce spotykany na papierze do ksero, papierze toaletowym, chusteczkach higienicznych itp. Cel - wyróżnienie produktów, które są przyjazne środowisku. Promuje firmy tworzące produkty bezpieczne zarówno dla środowiska jak i człowieka. Kryteria: ekonomiczne używanie surowców, produkcja, stosowanie, trwałość użytkowania oraz utylizacja Rezultat - rywalizacja firm, 75 grup produktów, 4.000 produktów, Logo składa się z 3 elementów:
- środowiskowy symbol Narodów Zjednoczonych w formie niebieskiego koła z laurowym wieńcem i niebieską figurką z rozpostartymi ramionami w środku, - tekst na krawędzi koła, który dotyczy cech indywidualnego produktu np. produkt wykonany jest z papieru pochodzącego w 100% z recyklingu, - odniesienie do niezależnej komisji "Environmental Label" jury Wyniki badań na ten temat: - 53% mieszkańców Niemiec korzysta ze znaku Błękitny Anioł" jako podpowiedzi podczas zakupów - 51% zauważa pozytywny wpływ znaku na rozwój "proekologicznych" technologii - 44% dostrzega marketingowy wpływ znaku na konkurencyjny rynek produktów przemysłowych - 56% ocenia zakupy robione z uwzględnieniem ekologicznych znaków towarowych jako formę ochrony środowiska w życiu codziennym Margerytka z Unii Europejskiej Europejski znak ekologiczny, Eco-label. Od 1992r., główne oficjalne europejskie wyróżnienie przyznawane wyrobom spełniającym wyższe normy środowiskowe. Podstawą przyznawania oznakowania jest Rozporządzenie 1980/2000/WE oraz Decyzje Komisji w sprawie ustanowienia kryteriów ekologicznych dla poszczególnych grup wyrobów. Wyroby są mniej szkodliwe dla środowiska niż inne podobne wyroby, ponieważ spełniają opublikowane kryteria środowiskowe UE. Przyznawany przez EUEB (European Union Eco-labelling Board) - 21 kategorii wyrobów - pralki, maszyny do mycia naczyń, lodówki, farby, polepszacze gleby, papier toaletowy, papier do kserokopiarki, środki do mycia naczyń, proszki i detergenty do prania, lampy oświetleniowe, tekstylia, materace, komputery PC, uniwersalne środki czyszczące i sanitarne, detergenty do ręcznego mycia naczyń, telewizory, twarde pokrycia podłogowe, usługi turystyczne, odkurzacze Przyznawana na podstawie analizy cyklu życia produktu. Na każdym z tych etapów oceniane są aspekty: - produkcja odpadów,
- zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza, - hałas, - zużycie zasobów naturalnych i energii, - wpływ na ekosystemy W Polsce przyznaje ten znak: Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. polski znak ekologiczny. Przyznawany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A., od 1998r. Mogą go otrzymać wyroby krajowe i zagraniczne nie powodujące negatywnych skutków dla środowiska oraz spełniające ustalone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego życia wyrobu, np. wyroby elektryczne, chemiczne Dodatkowe źródła informacji: J. Leśniak, Ekologiczne znaki towarowe w ochronie środowiska przyrodniczego, "Ekonomia i Środowisko" 1995, nr 1 S. Bukowiecka, Znakowanie ekologiczne, "Wspólnoty Europejskie" 1996, nr 3 http://www.biokurier.pl http://ec.europa.eu/agriculture/organic/home_pl http://www.earth-conservation.org http://www.eco-label.com http://zieloneznaki.pl/