Prawo prywatne międzynarodowe Rok akademicki 2017/2018 mgr Maria Dymitruk maria.dymitruk@uwr.edu.pl Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej
Literatura Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca 1. J. Gołaczyński, Prawo prywatne międzynarodowe, wydanie 5, Warszawa 2017 2. J. Gołaczyński, P. Pęcherzewski (red.), Kazusy z prawa prywatnego międzynarodowego i międzynarodowego postepowania cywilnego, Wrocław 2012 (dostępne pod adresem http://www.bibliotekacyfrowa.pl/co ntent/39356/kazusy.pdf) 1. M. Pazdan (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. System Prawa Prywatnego. Tom 20A, Warszawa 2014 2. M. Pazdan (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. System Prawa Prywatnego. Tom 20B, Warszawa 2015 3. M. Pazdan (red.), Prawo prywatne międzynarodowe. System Prawa Prywatnego. Tom 20C, Warszawa 2015
Zakres przedmiotowy ćwiczeń Wykład 1. Poje cie i z ródła prawa prywatnego międzynarodowego; norma kolizyjna i jej budowa 2. Stosowanie PPM oraz zastosowanie prawa obcego 3. Prawo właściwe dla zobowiązań (I) 4. Prawo właściwe dla zobowiązan (II) 5. Mie dzynarodowe postępowanie cywilne (I) 6. Mie dzynarodowe postępowanie cywilne (II) Ćwiczenia 1. Wprowadzenie. Statut personalny osób fizycznych i prawnych 2. Prawo właściwe dla czynności prawnych, przedstawicielstwa i przedawnienia 3. Prawo właściwe dla własności i innych praw rzeczowych 4. Prawo właściwe dla spraw z zakresu prawa rodzinnego 5. Prawo właściwe dla spraw spadkowych 6. Kolokwium (08.01.2018 r.) 7. Europejskie postępowanie cywilne
Wykaz aktów normatywnych 1. Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe 2. Konwencja o prawie właściwym dla wypadków drogowych, sporządzona w Hadze dnia 4 maja 1971 r. 3. Konwencja dotycząca kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń testamentowych, sporządzona w Hadze dnia 5 paz dziernika 1961 r. 4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) 5. Rozporządzenie (WE) nr 864/2007/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązan pozaumownych (Rzym II) poświadczenia spadkowego 7. Konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzona w Hadze w dniu 19 paz dziernika 1996 r. 8. Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczen oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych 9. Protokół haski z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych 10. Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, 6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r. (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego 11. 12. Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Nowym Jorku dnia 14 czerwca 1974 r.
Art. 1. ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe Ustawa niniejsza reguluje właściwość prawa dla stosunków z zakresu prawa prywatnego związanych z więcej niż jednym państwem.
Budowa normy PPM Art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu. Art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe Własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.
Kwalifikacja pojęć prawnych Metody kwalifikacji Lex fori (prawo siedziby organu orzekającego) Lex causae (prawo właściwe dla danego stosunku prawnego) Metoda porównawcza (autonomiczna)
Konflikt przechodni Art. 48. O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste z chwili zawarcia małżeństwa. Art. 51.1. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu.
Zmiana statutu Art. 41 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe 1. Własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot. 2. Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.
Stosowania obcego prawa merytorycznego Art. 1143. Kodeksu postępowania cywilnego 1. Sąd z urzędu ustala i stosuje właściwe prawo obce. Sąd może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie tekstu tego prawa oraz o wyjaśnienie obcej praktyki sądowej. 2. Sąd może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości również o udzielenie informacji co do istnienia wzajemności w stosunkach z państwem obcym. 3. Celem ustalenia treści prawa obcego lub obcej praktyki sądowej albo istnienia wzajemności sąd może zastosować także inne środki, w tym zasięgnąć opinii biegłych. Art. 10. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Jeżeli nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość prawa, stosuje się prawo najściślej związane z danym stosunkiem prawnym. 2.Jeżeli nie można stwierdzić w rozsądnym terminie treści właściwego prawa obcego, stosuje się prawo polskie.
Stosowania obcego prawa publicznego Art. 6. Prawa prywatnego międzynarodowego 1.Prawo właściwe stosowane na podstawie przepisów ustawy niniejszej obejmuje także przepisy prawa publicznego, które według tego prawa znajdują zastosowanie do danego stosunku prawnego. 2.Jeżeli prawo właściwe dla ocenianego stosunku prawnego zawiera przepisy przewidujące domniemania prawne lub inne reguły określające ciężar dowodu, odnoszące się do tego stosunku, stosuje się te przepisy.
Przepisy wymuszające swoje zastosowanie Art. 8. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to, jakiemu prawu on podlega. 2. Przy stosowaniu prawa właściwego można uwzględnić przepisy bezwzględnie wiążące innego państwa, z którymi oceniany stosunek prawny jest ściśle związany, jeżeli przepisy te, według prawa tego państwa, stosuje się bez względu na to, jakiemu prawu ten stosunek podlega. Podczas rozstrzygania o uwzględnieniu tych przepisów należy mieć na uwadze ich naturę i cel oraz skutki, które wynikną z ich uwzględnienia oraz te, które wyniknęłyby w razie ich pominięcia.
Kwestia wstępna Prawo właściwe dla kwestii wstępnej Lex fori (prawo państwa, w którym siedzibę ma organ rozstrzygający) Lex causae (prawo wskazane przez normy kolizyjne prawa właściwego dla sprawy głównej)
Odesłanie zwrotne PPM państwa A wskazuje jako właściwe prawo państwa B PPM państwa B wskazuje jako właściwe prawo państwa A
Odesłanie dalsze PPM państwa A wskazuje jako właściwe prawo państwa B PPM państwa B wskazuje jako właściwe prawo państwa C PPM państwa C wskazuje jako właściwe prawo państwa D
Odesłanie pośrednie PPM państwa A wskazuje jako właściwe prawo państwa B PPM państwa C wskazuje jako właściwe prawo państwa A PPM państwa B wskazuje jako właściwe prawo państwa C
Odesłanie zwrotne Art. 5. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Jeżeli prawo obce, wskazane jako właściwe przez ustawę niniejszą, każe stosować do danego stosunku prawnego prawo polskie, stosuje się prawo polskie. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wskazanie prawa właściwego: 1) nastąpiło w drodze wyboru prawa; 2) dotyczy formy czynności prawnej; 3) dotyczy zobowiązań umownych, pozaumownych lub z jednostronnych czynności prawnych, dla których prawo właściwe określa niniejsza ustawa.
Wyłączenie odesłania Art. 20. rozporządzenia w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) Za prawo danego państwa, wskazane jako właściwe na podstawie niniejszego rozporządzenia, uważa się normy prawne obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm prawa prywatnego międzynarodowego, chyba że niniejsze rozporządzenie stanowi inaczej. Art. 24 rozporządzenia dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) Za prawo danego państwa, wskazane jako właściwe na podstawie niniejszego rozporządzenia, uważa się normy prawne obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm prawa prywatnego międzynarodowego.
Odesłanie dalsze Art. 17. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. 2. Jeżeli jednak prawo wskazane w przepisie ust. 1 przewiduje właściwość prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona, stosuje się prawo tego państwa.
Klauzula porządku publicznego Art. 7 Prawa prywatnego międzynarodowego Prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Działanie klauzuli porządku publicznego Dozwalające Zakazujące
Niejednolite prawo Przejawy niejednolitości Konflikt interlokalny Konflikt interpersonalny Art. 9. Prawa prywatnego międzynarodowego Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa wskazuje, który z tych systemów należy stosować. W razie braku takiego wskazania, stosuje się ten z tych systemów, który związany jest najściślej z danym stosunkiem prawnym.
Statut personalny osoby fizycznej Art. 11. 1. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu. Art. 3. 1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, a obywatelstwa danej osoby ustalić nie można, osoba ta nie ma obywatelstwa żadnego państwa albo nie można ustalić treści prawa ojczystego, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania; w razie braku miejsca zamieszkania stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się miejsce jej zwykłego pobytu. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby, która uzyskała ochronę w innym państwie niż państwo ojczyste w związku z faktem, że jej więzy z państwem ojczystym uległy trwałemu zerwaniu z powodu naruszania w tym państwie podstawowych praw człowieka.
Statut personalny osoby fizycznej Art. 2. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa. 2. Cudzoziemiec mający obywatelstwo dwóch lub więcej państw podlega, jako prawu ojczystemu, prawu tego z nich, z którym jest najściślej związany. 3. Jeżeli ustawa uzależnia właściwość prawa od tego, czy określone osoby są obywatelami tego samego państwa, do przyjęcia, iż wymaganie to jest spełnione, wystarczy, że prawo tego państwa osoby te uznaje za swoich obywateli.
Wyjątki od zasady z art. 11 ust. 1 Art. 11. 2. PPM Jeżeli osoba fizyczna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma ona zdolność do dokonania tej czynności według prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone. Art. 13. 1. PPM Ubezwłasnowolnienie podlega prawu ojczystemu osoby fizycznej, której ono dotyczy. 2. Jeżeli o ubezwłasnowolnieniu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie. Art. 14. 1. PPM Do uznania za zmarłą albo stwierdzenia zgonu osoby fizycznej stosuje się jej prawo ojczyste. 2. Jeżeli o uznaniu za zmarłego albo o stwierdzeniu zgonu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie. Kwestia jurysdykcji zob. art. 1106 oraz art. 1106(1) Kodeksu postępowania cywilnego
Jurysdykcja krajowa Art. 1106. [Jurysdykcja krajowa w sprawach o uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu] 1. Do jurysdykcji krajowej należą sprawy o uznanie za zmarłego i o stwierdzenie zgonu osoby będącej obywatelem polskim lub cudzoziemca mającego ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Sąd polski może uznać za zmarłego cudzoziemca mającego ostatnie miejsce zamieszkania i ostatnie miejsce zwykłego pobytu za granicą, jeżeli sprawa wykazuje wystarczający związek z polskim porządkiem prawnym. 3. Do jurysdykcji krajowej należą również sprawy o stwierdzenie zgonu cudzoziemca mającego miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu za granicą, jeżeli zgon nastąpił w Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 1106 1. [Jurysdykcja krajowa w sprawach o ubezwłasnowolnienie] 1. Do jurysdykcji krajowej należą sprawy o ubezwłasnowolnienie osoby będącej obywatelem polskim lub cudzoziemca mającego miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jest obywatelem polskim, mającym miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Wyjątki od zasady z art. 11 ust. 1 Art. 12. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Jeżeli umowę zawarły osoby znajdujące się w tym samym państwie, osoba fizyczna, która ma zdolność do jej zawarcia według prawa tego państwa, może się powołać na swoją niezdolność wynikającą z prawa wskazanego w przepisie art. 11 ust. 1 tylko wtedy, gdy w chwili zawarcia umowy druga strona o niezdolności wiedziała lub nie wiedziała z powodu niedbalstwa. 2. Osoba fizyczna dokonująca jednostronnej czynności prawnej, mająca zdolność do jej dokonania według prawa miejsca dokonania czynności, może powołać się na niezdolność wynikającą z prawa wskazanego w przepisie art. 11 ust. 1 tylko wtedy, gdy nie przyniesie to uszczerbku osobom, które postępując z należytą starannością działały w przeświadczeniu, że osoba dokonująca czynności prawnej zdolność taką miała. 3. Jeżeli osoba fizyczna działa za pośrednictwem przedstawiciela, przy ustalaniu przesłanek stosowania przepisów ust. 1 i 2 rozstrzygają okoliczności występujące po stronie przedstawiciela. 4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do czynności prawnych z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa spadkowego ani do rozporządzeń dotyczących nieruchomości położonych w innym państwie niż państwo, w którym czynność prawna została dokonana.
Dziękuję za uwagę! maria.dymitruk@uwr.edu.pl