Prawo prywatne międzynarodowe

Transkrypt

1 Prawo prywatne międzynarodowe Rok akademicki 2018/2019 Zajęcia nr 2 c.d. części ogólnej PPM, statut personalny mgr Maria Dymitruk maria.dymitruk@uwr.edu.pl Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej

2 Odesłanie Czy wskazanie prawa właściwego odsyła nas tylko do prawa merytorycznego drugiego państwa czy również do jego norm kolizyjnych?

3 Odesłanie zwrotne PPM państwa A wskazuje jako właściwe prawo państwa B PPM państwa B wskazuje jako właściwe prawo państwa A

4 Odesłanie dalsze PPM państwa A wskazuje jako właściwe prawo państwa B PPM państwa B wskazuje jako właściwe prawo państwa C PPM państwa C wskazuje jako właściwe prawo państwa D

5 Odesłanie pośrednie PPM państwa A wskazuje jako właściwe prawo państwa B PPM państwa C wskazuje jako właściwe prawo państwa A PPM państwa B wskazuje jako właściwe prawo państwa C

6 Odesłanie zwrotne Art. 5. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Jeżeli prawo obce, wskazane jako właściwe przez ustawę niniejszą, każe stosować do danego stosunku prawnego prawo polskie, stosuje się prawo polskie. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wskazanie prawa właściwego: 1) nastąpiło w drodze wyboru prawa; 2) dotyczy formy czynności prawnej; 3) dotyczy zobowiązań umownych, pozaumownych lub z jednostronnych czynności prawnych, dla których prawo właściwe określa niniejsza ustawa.

7 Wyłączenie odesłania Art. 20. rozporządzenia w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) Za prawo danego państwa, wskazane jako właściwe na podstawie niniejszego rozporządzenia, uważa się normy prawne obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm prawa prywatnego międzynarodowego, chyba że niniejsze rozporządzenie stanowi inaczej. Art. 24 rozporządzenia dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) Za prawo danego państwa, wskazane jako właściwe na podstawie niniejszego rozporządzenia, uważa się normy prawne obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm prawa prywatnego międzynarodowego.

8 Odesłanie dalsze Art. 17. Prawa prywatnego międzynarodowego 1. Osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. 2. Jeżeli jednak prawo wskazane w przepisie ust. 1 przewiduje właściwość prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona, stosuje się prawo tego państwa.

9 Klauzula porządku publicznego Art. 7 Prawa prywatnego międzynarodowego Prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Działanie klauzuli porządku publicznego Dozwalające Zakazujące

10 Niejednolite prawo Przejawy niejednolitości Konflikt interlokalny Konflikt interpersonalny Art. 9. Prawa prywatnego międzynarodowego Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa wskazuje, który z tych systemów należy stosować. W razie braku takiego wskazania, stosuje się ten z tych systemów, który związany jest najściślej z danym stosunkiem prawnym.

11 Kazus 1 Hamad N., obywatel Bahrajnu, zawarł dotychczas trzy związki małżeńskie. Wszystkie trzy śluby odbyły się na terytorium Bahrajnu, na co zezwala tamtejsze prawo. Z każdego z małżeństw narodziło się dziecko. Żony i dzieci Hamada N. również są obywatelami Bahrajnu. W 2014 r. Hamad N. wraz z żonami i dziećmi przeprowadził się do Gliwic. W Polsce poznał Hamidę A., obywatelkę Jemenu, stanu wolnego, z którą również postanowił się ożenić. Prawo Bahrajnu oraz prawo Jemenu zezwalają odpowiednio Hamadowi N. na zawarcie czwartego małżeństwa, a Hamidzie A. na bycie czwartą żoną. W międzyczasie druga żona Hamada N., z uwagi na niewywiązywanie się przez niego z obowiązków rodzicielskich, wystąpiła do sądu polskiego z roszczeniem alimentacyjnym na utrzymanie ich wspólnego dziecka, 15- letniego Jasara N. Podczas rozpoznawania sprawy alimentacyjnej Hamad N. zaprzeczył, jakoby był ojcem Jasara N. i wniósł o oddalenie powództwa. UWAGA! Zgodnie z art. 48 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2015 r., poz. 1792) o możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste z chwili zawarcia małżeństwa. Zgodnie z art. 3 Protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych zobowiązania alimentacyjne podlegają co do zasady prawu państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu.

12 Kazus 1 - pytania 1. Czy polski kierownik urzędu stanu cywilnego dopuści do zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy Hamadem N. a Hamidą A.? Jaka instytucja części ogólnej Prawa prywatnego międzynarodowego może znaleźć tutaj zastosowanie? 2. Czy jakakolwiek instytucja części ogólnej Prawa prywatnego międzynarodowego stoi na przeszkodzie zasądzeniu alimentów na rzecz Jasara N. dziecka z małżeństwa poligamicznego? 3. Czym jest wobec sprawy alimentacyjnej problem ustalenia ojcostwa Hamada N.? Według jakiego prawa należy ocenić ustalenie ojcostwa?

13 Kazus 2 Karol B. oraz Pierre C., obydwaj prowadzący działalność gospodarczą w Polsce, od roku pozostają w sporze co do własności koparki gąsienicowej o wartości Dwa miesiące temu Karol B. wystąpił do sądu polskiego przeciwko Pierre owi C. z powództwem windykacyjnym o wydanie mu koparki. W odpowiedzi na pozew Pierre C. wskazał, że prawem właściwym do oceny nabycia własności koparki jest prawo francuskie, ponieważ tam od samego początku do chwili obecnej znajduje się przedmiotowa koparka. Sąd polski wskazał, że skoro pozwany żąda zastosowania prawa obcego, musi wykazać jego treść w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy. Pierre C. nie powołał się na żadne przepisy prawa francuskiego, w wyniku czego sąd zasądził zgodnie z roszczeniem strony powodowej. W uzasadnieniu wyroku sąd wskazał, że co prawda Pierre C. wykazał, że przedmiot sporu od początku znajduje się na terytorium Francji, ale polski proces cywilny ma charakter kontradyktoryjny, w związku z czym ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania i to strony, a nie sąd, ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Sąd podkreślił, że w niniejszej sprawie pozwany nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku, o którym mowa w art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego, ponieważ nie wykazał treści prawa francuskiego, w wyniku czego przegrał proces z Karolem B. UWAGA! Zgodnie z art. 232 zd. pierwsze ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

14 Kazus 2 - pytania 1. Na kim w polskim systemie prawnym spoczywa obowiązek wskazania treści prawa obcego: na powodzie; na stronie postępowania, która wywodzi z tego skutki prawne; na obydwu stronach postępowania; na sądzie? 2. Czy niewskazanie treści prawa francuskiego przez Pierre a C. może być odczytane jako niewypełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego?

15 Kazus 3 Robert W. (obywatel polski) i Samantha N. (obywatelka Antigui i Barbudy) od trzech lat żyją wspólnie w Kaliszu. Z ich nieformalnego związku w najbliższym czasie urodzi się córka. Robert W. zdecydował się na uregulowanie stosunków prawno-rodzinnych jeszcze przed narodzinami dziecka poprzez jego uznanie. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Kaliszu odmówił przyjęcia od Roberta W. oświadczenia o uznaniu córki, co zmusiło go do skierowania sprawy przed właściwy sąd. Sąd Rejonowy w Kaliszu poinformował Roberta W. i Samanthę N., że w polskim systemie prawnym obowiązuje domniemanie właściwości prawa polskiego i w związku z tym w niniejszej sprawie ma zamiar zastosować odpowiednie przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Robert W. w odpowiedzi na to twierdzenie wskazał, że domniemanie takie nie istnieje oraz że zgodnie z treścią art. 55 ust. 4 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe uznanie dziecka poczętego, lecz nienarodzonego podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania, czyli prawu Antigui i Barbudy. Wobec powyższego sąd zdecydował się przesłuchać Samanthę N. na okoliczność treści przepisów obowiązujących w jej ojczystym kraju dotyczących uznania dziecka nienarodzonego.

16 Kazus 3 - pytania 1. Czy w polskim systemie prawnym obowiązuje domniemanie właściwości prawa polskiego? 2. Czy sąd miał prawo przesłuchać Samanthę N. na okoliczność treści przepisów obowiązujących w Antigui i Barbudzie dotyczących uznania dziecka nienarodzonego? 3. Czy sąd może zastosować inne metody stwierdzenia treści prawa właściwego niż zwrócenie się do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie tekstu tego prawa oraz o wyjaśnienie obcej praktyki sądowej?

17 Kazus 4 Adam V., posiadający podwójne obywatelstwo polsko-włoskie, zawarł związek małżeński z Andreeą Z. Andreea posiada obywatelsko rumuńskie, jednak jej babcia była z pochodzenia Polką. Zna ona język polski i ukończyła w Polsce studia magisterskie. Andreea mieszka w Polsce od siedemnastu lat, a Adam od trzech. Przez ostatnie dwa lata pracowali oni wspólnie w oparciu o umowę o pracę w firmie informatycznej w Gdyni. Rok temu przeprowadzili się do Wrocławia. Adam podpisał umowę o pracę na czas nieokreślony w jednym z międzynarodowych koncernów działających w branży informatycznej, który ma swój oddział we Wrocławiu (miejscem świadczenia przez niego pracy jest Wrocław). Andreea po przeprowadzce do Wrocławia otworzyła natomiast własną działalność gospodarczą i świadczy w jej ramach usługi informatyczne. Pierwszą umowę o dzieło (wykonanie strony internetowej hotelu) podpisała ze spółką O.K.Hotels sp. z o.o. Z uwagi na stabilizację sytuacji zawodowej Adam i Andreea zamierzają ubiegać się o przyznanie kredytu hipotecznego na zakup własnego mieszkania we Wrocławiu.

18 Kazus 4 - pytania 1. Kto to jest cudzoziemiec? Proszę określić, które z osób występujących w kazusie są cudzoziemcami? 2. Jakie prawo jest właściwe do oceny zdolności do zawarcia przez Adama V. umowy o pracę z wrocławską firmą? 3. Jakie prawo jest właściwe dla oceny zdolności do zawarcia przez Andreę Z. umowy o dzieło ze spółką O.K.Hotels sp. z o.o.? 4. Jakie prawo jest właściwe dla oceny zdolności do zawarcia przez Adama i Andreę umowy o kredyt hipoteczny? Czy odpowiedź byłaby inna, gdyby Andreea przyjęła po mężu jako dodatkowe obywatelstwo włoskie?

19 Kazus 5 (do opracowania na następne zajęcia) Oleg K. posiada obywatelstwo białoruskie. Jest on aktywnym członkiem opozycji walczącym o wprowadzenie zmian demokratycznych na Białorusi. Z uwagi na poglądy polityczne był wielokrotnie internowany, a nawet został skazany na karę roku pozbawienia wolności za udział w nielegalnej manifestacji na ulicach Mińska. Dotknęły go również inne, niesformalizowane szykany (został m.in. zwolniony z pracy w administracji publicznej). W dniu 12 czerwca 2017 r. Oleg K. uczestniczył w nielegalnej manifestacji na ulicach Mińska, która została rozpędzona przez Milicję. W obawie przed mogącymi go dosięgnąć represjami, mając ważną wizę wjazdową do Polski, w dniu 14 czerwca 2017 r. opuścił on terytorium Białorusi i zamieszkał w Rzeszowie. W Polsce Oleg K. wystąpił o przyznanie mu statusu uchodźcy w rozumieniu Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie 28 lipca 1951 r., oraz o przyznanie mu prawa czasowego pobytu na terytorium Polski. W dniu 3 października 2018 r. otrzymał status uchodźcy. We wrześniu 2018 r. Oleg K. dowiedział się, że białoruski sąd zaocznie prawomocnie skazał go na karę tzw. śmierci cywilnej. Oleg K. tym bardziej nie ma zamiaru wracać do ojczyzny. Jako że jest on absolwentem wyższej szkoły pedagogicznej, postanowił otworzyć w Polsce działalność gospodarczą po to, aby udzielać korepetycji z języka rosyjskiego i białoruskiego.

20 Kazus 5 - pytania 1. Jakie prawo jest właściwe dla oceny zdolności prawnej Olega K.? 2. Jakie prawo jest właściwe dla zdolności do czynności prawnych w odniesieniu do czynności prawnych dokonanych przez Olega K. z kontrahentami w ramach prowadzonej jednoosobowej działalności gospodarczej? 3. Scharakteryzuj pojęcia prawo ojczyste, prawo miejsca zamieszkania oraz prawo miejsca zwykłego pobytu.

21 Dziękuję za uwagę!