System finansowy gospodarki Zajęcia nr 10 Pośrednicy finansowi, instrumenty pochodne Rodzaje rynków finansowych (hybrydowe kryterium podziału: przedmiot obrotu oraz zapadalność instrumentu) Rynki walutowe: Międzynarodowy, Hurtowy krajowy (FOREX), Detaliczny krajowy. Rynki pieniężne: Rynek depozytów krótkoterminowych, Rynek kredytów obrotowych, Rynek weksli handlowych, Międzybankowy rynek pieniężny, Rynek bonów skarbowych. Rynki kapitałowe: Rynek depozytów długoterminowych, Rynek kredytów długoterminowych, Rynek pozabankowych instytucji finansowych, Rynek papierów wartościowych. 1
Pośrednicy finansowi (Klasyfikacja) Depozytowo-kredytowe instytucje pośrednictwa finansowego: Bank centralny; Komercyjne banki depozytowokredytowe (uniwersalne i specjalistyczne); Niebankowe instytucje depozytowo-kredytowe (np. spółdzielnie kredytowooszczędnościowe, pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe). Niedepozytowe instytucje pośrednictwa finansowego: Giełdy finansowe wraz z domami i biurami maklerskimi; Fundusze inwestycyjne (powiernicze); Fundusze emerytalne; Towarzystwa ubezpieczeń (na życie i majątkowe); Towarzystwa zarządzania aktywami; Banki inwestycyjne; Fundusze inwestycyjne typu Venture Capital i Private Equity; Instytucje faktoringowe; Przedsiębiorstwa leasingowe. Rynki finansowe Rynek kasowy spot Ustalenie ceny i przeniesienie praw jest jednoczesne Rynek terminowy Termin przeniesienia praw własności w określonym momencie w przyszłości Transakcje bezwarunkowe Transakcje zamienne typu swap Swap walutowy Swap procentowy Transakcje rzeczywiste typu forwards Celem transakcji jest dostawa instrumentu. Transakcje nierzeczywiste typu futures Rozwiązanie transakcji dokonuje się przez clearing. Transakcje warunkowe Opcja call prawo zakupu Opcja put prawo sprzedaży Posiadacz opcji ma prawo jej zrealizowania, lecz nie ma obowiązku (zobowiązania). Prawo realizuje wówczas, gdy zachodzą korzystne warunki. Opcja europejska transakcja może być wykonana Jakub Górka Zakład jedynie Bankowości w i Rynków dniu Pieniężnych wygaśnięcia WZ UW opcji Opcja amerykańska transakcja może być wykonana w dowolnym dniu do wygaśnięcia opcji 2
Do czego są wykorzystywane instrumenty pochodne Instrumenty pochodne są wykorzystywane przez inwestorów do trzech podstawowych celów: Zabezpieczenie (hedging), Spekulacja, Arbitraż. Różnica w ryzyku między futuresami i forwardami, a opcjami i warrantami Transakcje pełnego, obustronnego ryzyka (tzw. symetryczne); Transakcje niesymetrycznego ryzyka. 3
Ryzyko inwestowania w instrumenty pochodne przypadek dźwigni finansowej Dźwignia finansowa w inwestycjach w derywaty pozwala osiągnąć znacznie wyższe stopy zwrotu od stóp zwrotu inwestycji w instrumenty pierwotne, takie jak akcje. Przed zawarciem kontraktu terminowego obie strony są zmuszone wnieść do izby rozrachunkowej depozyt, stanowiący zabezpieczenie transakcji. Jest on z reguły ustalany w wysokości około 10% wartości kontraktu. Depozyt musi być uzupełniany, gdy wymagają tego fluktuacje kursu instrumentu bazowego. Przykład (na dźwignię finansową) Pan X pragnie dokonać inwestycji na okres 3 miesięcy. Ma jednak dylemat, czy zainwestować w akcje pewnej spółki, czy w kontrakt terminowy oparty na notowaniach akcji tej spółki. Pan X przewiduje wzrost notowań akcji spółki. Pan X ma do dyspozycji 1000 zł, które w całości przeznacza na inwestycję. Akcje kosztują 10 zł sztuka. Są zatem dwie możliwości albo pan X nabędzie 100 akcji po 10 zł, albo ulokuje 1000 zł w kontrakcie terminowym. Logiczne jest, że pan X gra na zwyżkę, więc otworzy pozycję długą w kontrakcie, a nie krótką. Rozważmy dwie sytuacje dla obu przypadków co się stanie, gdy kurs akcji po 3 miesiącach podskoczy do 13 zł za sztukę, a co gdy spadnie do 7 zł? Przypadek inwestycji w akcje Kurs 13 zł 100 (13 10) = 300, zwrot z inwestycji: 300 / 1000 = 30% Kurs 7 zł 100 (10 7) = 300, strata z inwestycji: 300 / 1000 = 30% Przypadek inwestycji w kontrakt terminowy Izba rozrachunkowa wymaga depozytu w wysokości 10% od kwoty transakcji. Pan X chce zainwestować 1000 zł, więc wartość kontraktu wyniesie 10 000 zł. 4
C.d. przykładu To oznacza, że pan X zobowiązuje się nabyć za 3 miesiące 1000 akcji po 10 zł. Transakcja należy zatem do rodzaju bezwarunkowych i może być albo forwardem (jeżeli nastąpi dostawa akcji), albo futuresem (jeżeli rozliczenie będzie w formie clearingu). Kurs 13 zł 1000 (13 10) = 3000, zwrot z inwestycji: 3000 / 1000 = 300% Kurs 7 zł 1000 (10 7) = 3000, strata z inwestycji: 3000 / 1000 = 300% Wniosek: W przypadku inwestycji w kontrakt terminowy pan X mógł zyskać lub stracić 10 razy więcej niż w przypadku nabycia akcji (300% / 30% = 10). Warto zauważyć, że gdyby zainwestował w kontrakt terminowy, a kurs instrumentu bazowego znalazłby się na poziomie 7 zł, to wówczas pan X nie dość, że straciłby cały depozyt w wysokości 1000 zł, to dodatkowo musiałby jeszcze zwrócić dalsze 2000 zł. Przykład ilustruje mechanizm działania dźwigni finansowej w inwestycjach w derywaty. Kwestia depozytu przy kontraktach terminowych Obie strony zawierające kontrakt terminowy są zobligowane wnieść do izby rozrachunkowej depozyt w określonej wysokości w stosunku do wartości kontraktu i uzupełniać go, gdy kurs instrumentu bazowego ulegnie wahaniom w ciągu okresu poprzedzającego rozliczenie. Przykład z Bienia Zawarto 2 kwietnia kontrakt kupna-sprzedaży walorów po kursie 20 zł. z datą rozliczenia 22 kwietnia. Przy jego zawarciu kontrahenci złożyli w izbie rozrachunkowej giełdy depozyty stanowiące 15% transakcji, tj. po 3000 zł. jako gwarancję pokrycia różnic kursowych. Kurs ulegał w ciągu okresu poprzedzającego rozliczenie wahaniom i wynosił: 10 kwietnia 21 zł, 14 kwietnia 20,5 zł, 18 kwietnia 21,5 zł. Wobec tego: 5
C.d. przykładu W dniu 10 kwietnia konto sprzedającego zostało obciążone kwotą 1000 zł., gdyż 1000 (21 20), uznano zaś konto kupującego, jednocześnie sprzedający zobowiązany jest uzupełnić sumę depozytu do pierwotnej wysokości, tj. o 1000 zł, gdyż zmniejszył się on poniżej wymaganych 15% pierwotnej kwoty transakcji. W dniu 14 kwietnia obciążone zostanie konto nabywcy sumą 500 zł (21 20,5), a uznane zostanie konto sprzedającego w tej samej wysokości. Nabywca nie uzupełnia jednak depozytu, gdyż na jego koncie figuruje suma większa niż 15% pierwotnej wartości transakcji. W dniu 18 kwietnia konto sprzedającego zostaje obciążone kwotą 1000 zł (21,5 20,5) 1000, a kwota ta zapisana jest na dobro konta kupującego. Na koncie kupującego w dniu likwidacji transakcji znajduje się suma do podjęcia 4500 zł (3000 + 1000 500 + 1000), a na koncie sprzedającego figuruje suma 2500 (3000 1000 + 1000 + 500 1000). W rezultacie dodatni wynik uzyskał kupujący, gdyż nadwyżka nad wpłatami wynosi 1500 (4500 3000). W tej samej wysokości stratę poniósł sprzedający, gdyż do zwrotu przypada mu 2500 zł, podczas gdy wpłacone kaucje wyniosły 4000 zł (3000 + 1000). Derywaty na GPW Kontrakty terminowe (na indeksy, akcje, obligacje, waluty, WIBOR); Opcje (na indeksy, akcje); Warranty; Jednostki indeksowe MiniWIG 20. 6
Praca domowa Przerobić dokument "Instrumenty pochodne"; Korzystać z zasobów sieci, polecane portale: gpw.pl, elfin.pl, money.pl, bankier.pl, kdpw.pl, bondspot.pl., ecb.int, nbp.pl, nbportal.pl, rp.pl. Dziękuję za uwagę 7