Wpływ Programu na lata 007-01 na zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich Realizacja Programu na lata 007-01, zmiany zachodzące w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz przyszłość WPR PLAN WYKŁADU Wprowadzenie Rozdysponowanie pomocy Rezultaty Wpływ na zmiany Na zakończenie Program na lata 007-01, jest finansowany w ramach II filara Wspólnej Polityki Rolnej. Jest największym programem pomocowym dla sektora rolno-spożywczego w historii Polski. Budżet Programu wynosi ponad 17, mld euro. Tworzą go unijne środki z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz (1, mld euro) i współfinansowanie z budżetu krajowego (około mld euro). Pomoc finansowa z PROW 007-1 udzielana: rolnikom, przedsiębiorcom i lokalnym samorządom oraz właścicielom lasów przeznaczana jest na budowę nowoczesnego, konkurencyjnego sektora rolno-spożywczego i leśnictwa, prowadzenie działalności rolniczej zgodnej z ochroną środowiska naturalnego, na rozwój kultury i zachowanie tradycji na wsi oraz działania na rzecz podniesienia jakości życia mieszkańców wsi i ich aktywizacji gospodarczej. Główne cele, których realizację ułatwia pomoc finansowa udzielana z PROW 007-01 to: przyspieszanie modernizacji gospodarstw rolnych; podwyższanie konkurencyjności przetwórstwa spożywczego i jakości żywności; ożywienie przemian w rolnictwie i rynku ziemi przez przyznawanie rent strukturalnych oraz premii ułatwiających star zawodowy młodym rolnikom i finansowanie scalania gruntów; zachęcanie rolników do gospodarowania w sposób przyjazny środowisku oraz do zachowania rodzimych ras i cennych przyrodniczo siedlisk roślin; wspieranie dopłatami ONW działalności rolniczej na terenach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania; polepszanie lesistości kraju przez udzielanie pomocy finansowej na zalesianie gruntów o małej przydatności rolniczej; pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pacy na terenach wiejskich; odnowa wsi, rozbudzanie aktywności jej mieszkańców i budowa kapitału społecznego na wsi; podwyższanie kwalifikacji rolników i właścicieli lasów oraz ułatwianie im dostępu do płatnych usług doradczych; polepszanie jakości życia na terenach wiejskich. 6 1
Osiąganiu wymienionych, na poprzednich slajdach, celów służy działania zgrupowane w osiach PROW. Realizacja projektów wspieranych w ramach tych działań powoduje osiąganie celów i prowadzi do ważnych zmian, które są w interesie rolników i innych mieszkańców wsi. Aby odpowiedzieć na pytanie jakie są na dziś te zmiany, przedstawię szereg informacji liczbowych i będę je ilustrował przykładami. Informacje pochodzą z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a także są wynikiem opracowań i analiz środowisk naukowych. 7 Na następnym slajdzie orientacyjne dane obrazujące rozdysponowanie pomocy na poszczególne osie PROW 007-01. W kolejności następny slajd przedstawia rozdysponowanie pomocy na poszczególne województwa i wskaźnik procentowy w stosunku do całej kwoty pomocy. Interesująco przedstawia się analiza relacji kwot wsparcia z PROW w kontekście jednorocznego PKB brutto w poszczególnych województwach daje się zaobserwować prawidłowość, że im słabsze gospodarczo województwo tym wskaźnik procentowy jest większy. I jeszcze jedna analiza na kolejnym slajdzie wysokość wsparcia w przeliczeniu na hektar użytków rolnych. 8 9 Udział województw w PROW ogółem Dolnośląskie.% Kujawsko - Pomorskie.8% Lubelskie 9.7% Lubuskie.9% Łódzkie 7.% Małopolskie.% Mazowieckie 1.9% Opolskie.% Podkarpackie.% Podlaskie 6.6% Pomorskie.% Śląskie.0% Świętokrzyskie.6% Warmińsko - Mazurskie.7% Wielkopolskie 10.9% Zachodniopomorskie.0% Razem 100.0% 10 Udział PROW w woj. PKB (%) Dolnośląskie.% Kujawsko - Pomorskie 6.6% Lubelskie 1.0% Lubuskie 6.6% Łódzkie 6.0% Małopolskie.8% Mazowieckie.% Opolskie.7% Podkarpackie 7.% Podlaskie 1.9% Pomorskie.% Śląskie 1.% Świętokrzyskie 9.0% Warmińsko - Mazurskie 10.7% Wielkopolskie 6.0% Zachodniopomorskie 6.6% Razem.% 11 Najwięcej środków PROW na ha zyskują: 1. Mazowieckie,. Wielkopolskie,. Świętokrzyskie. Małopolskie 1
Skala oddziaływania PROW na województwa zależy oczywiście od wielkości funduszy pozyskanych przez województwa, ale nie tylko w ujęciu nominalnym, bo też relatywnie do zamożności województw. Wiadomo, że 100 mln dla relatywnie mniej zamożnych województw znaczy więcej niż dla bardziej zamożnych. Ważne jest też, które działania dominują, bowiem działania różnią się charakterem ekonomicznym. Działania o charakterze inwestycji zwykle bardziej pobudzają gospodarkę niż działania o charakterze nieukierunkowanego wsparcia. 1 Ważne jest też na co beneficjenci wydatkują środki PROW, czy na dobra trwałe czy bieżącą konsumpcję. Mając wiedzę na ten temat zastosowano model odwzorowujący strukturę ekonomiczna województw i oceniono jak PROW stymuluje ich rozwój. Posługując się modelem trzeba było poczynić kilka założeń dotyczących wielkości środków gdyż program się jeszcze nie skończył a należało oszacować wpływ całego programu. 1 Wychodząc z założenia, że znany jest całkowity budżet PROW 007-01, koperty regionalne, wydatki na poszczególne działania w poprzednim okresie programowania (latach 00-009), założone budżety dla każdego działania, itp. oszacowano strukturę regionalną wydatków w ramach PROW 007-01. Następnie znając charakter ekonomiczny poszczególnych działań oszacowano ich wpływ na gospodarkę Polski co zostało pokazane w niniejszej prezentacji. 1 W skali kraju rezultaty wdrażania PROW 007-01 prezentują się imponująco: To ponad 86 tysięcy zrealizowanych projektów inwestycyjnych na kwotę około miliardy złotych: w tym około tysięcy projektów inwestycyjnych, na kwotę około 8 miliardów zł, zrealizowanych w gospodarstwach rolnych, i około tysiące projektów inwestycyjnych na kwotę ponad 00 milionów zł, przywracających potencjał gospodarstw rolnych, a także około 1, tysiąca projektów inwestycyjnych na kwotę ponad miliardy zł, zrealizowanych przez 1, tys. przedsiębiorstw przetwórstwa i dystrybucji produktów rolnych. 16 To również inwestycje na obszarach wiejskich ale poza gospodarstwami rolnymi: miedzy innymi: tysiące inwestycji komunalnych na kwotę 6, miliarda zł, i ponad 9 tysięcy zrealizowanych projektów w zakresie odnowy wsi i zachowania dziedzictwa kulturowego. Należy również odnotować fakt, że w 6 gminach buduje się nowe targowiska w ramach inicjatywy Mój Rynek (Działanie: Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej). 17 Dzięki wsparciu w ramach PROW 007-01:, tysiąca młodych rolników rozpoczęło działalność na powierzchni ok. 0 tysięcy ha gruntów rolnych, i około tysiące przedsiębiorców rozpoczęło na wsi pozarolniczą działalność gospodarczą a także, 780 grup producentów rolnych rozpoczęło wspólną działalność. Ze wsparcia w kwocie około miliardy zł, korzysta 66 obszarów objętych wdrażaniem lokalnych strategii rozwoju przez lokalne grupy działania w ramach podejścia LEADER. 18
Jakie zmiany w skali kraju możliwe są do zidentyfikowania w wyniku analizy przepływów wsparcia finansowego w ramach PROW 007-01? Wzrost PKB kraju o około 1% Wzrost konsumpcji realnej gospodarstw domowych o 1.% Wzrost wydatków publicznych o.1% Wzrost cen ziemi i płac a mniejszy koszt kapitału (subsydia inwestycyjne) Mniejsze zapotrzebowanie na zatrudnienie w rolnictwie a większe w sektorze przemysłu i usług Wzrost dochodów gospodarstw wiejskich 19 Według naukowych modelowych analiz wielkość zidentyfikowanych zmian przedstawia się następująco: realny PKB w kraju wzrost o 0,9% realna konsumpcja prywatna wzrost o 1,8% realna wartość inwestycji wzrost o 1,% realna konsumpcja publiczna wzrost o,1% 0 Według naukowych modelowych analiz wielkość zidentyfikowanych zmian przedstawia się następująco (c.d.): wzrost cen ziemi o,1% oraz płac realnych o,% natomiast obniżenie o 0,6% renty kapitału poprzez subsydia inwestycyjne spadek zatrudnienie w sektorze rolnym o 0,7% przy jednoczesnym wzroście zatrudnienia w sektorze przemysłowym o,% a sektorze usług o 0,% wzrost dochodów gospodarstw wiejskich o,9% 1 Jak wynika z zestawienia na poprzednim slajdzie generalnie wpływ PROW na rozwój gospodarki jest pozytywny choć nie bardzo duży. PROW tylko w nieznacznym stopniu przyczynia się do wzrostu cen ziemi, bowiem obserwowany wysoki wzrost cen ziemi głównie wynika z dopłat bezpośrednich. Dzięki PROW nieco tańszy jest kapitał oraz nieco większy nacisk na wzrost płac w gospodarce, rosną też dochody gospodarstw wiejskich. Na skutek modernizacji i działań umożliwiających odchodzenie od rolnictwa (np. renty strukturalne) zatrudnienie w sektorze rolnym nieco maleje. Rośnie natomiast produkcja i zatrudnienie w sektorze przemysłowym, szczególnie w przetwórstwie, w sektorze budowlanym (dzięki działaniom inwestycyjnym), oraz w sektorze energetycznym silnie powiązanym z sektorem budowlanym. Nieznacznie też rośnie zatrudnienie w usługach. Skutki PROW 007-01 dla całego kraju. 10,00,00 0,00 -,00 rolnictwo przemysł produkcja usługi zatrudnienie Wzrost produkcji rolnej (głównie zwierzęcej) wzrost produkcji przemysłowej (głównie przetwórstwo rolne, energia oraz budownictwo) oraz niewielki wzrost usług (głównie publicznych) Spadek zapotrzebowania na pracę w rolnictwie dzięki działaniom filara II
Dolnośląskie Kujawsko - Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko - Wielkopolskie Zachodniopomo Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Wpływ PROW 007-01 na zmiany w PKB województw (%). 6 1 0 Zmiany PKB w % Wzrost PKB na skutek dużych działań PROW 007-01 według województw 1,0 1,00 0,80 0,60 0,0 0,0 0,00-0,0 11_renty strukturalne 11_modernizacja 11_1_ONW 6 Warto spojrzeć na dekompozycje wzrostu gospodarczego w zależności od działań. Na poprzednim slajdzie przedstawiono duże działania PROW i ich skutki dla wzrostu gospodarczego województw. Widać, że w większości województw to właśnie działanie modernizacja a więc działanie o charakterze inwestycyjnym ciągnie wzrost gospodarczy w tych województwach. Tylko w nielicznych przypadkach dominującym działaniem dla wzrostu gospodarczego jest ONW np. w podlaskim, warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim czy lubuskim, a to ze względu na duże środki przeznaczone na to działanie w tych województwach. Z kolei Renty strukturalne mają generalnie mniejszy udział w generowaniu wzrostu gospodarczego gdyż mają charakter większego wsparcia dochodów a nie produkcji. 7 8 NA ZAKOŃCZENIE NA ZAKOŃCZENIE Nie ulega wątpliwości, że PROW 007-01 przyczynił się do wzrostu gospodarczego Polski. Najwięcej skorzystały województwa relatywnie biedniejsze, tj. lubelskie, podlaskie, podkarpackie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie. PROW przyczynia się do wzrostu produkcji rolnej ale jednocześnie kreuje bodźce do zmniejszenia zatrudnienia rolniczego i rozwoju pozarolniczych miejsc pracy. Dzięki wydatkowanym funduszom z PROW 007-01 skorzystały również poza rolnicze sektory, takie jak: przetwórczy, budowlany, transportowy, energetyczny i sektory usługowe. Generalnie najefektywniej działają środki PROW pozyskiwane w formie subsydiów inwestycyjnych, w drugiej kolejności płatności do ha, a w najmniejszym stopniu te, w formie wsparcia dochodów. 9 0