Odpady jak z nimi postępować (klasy I-III szkoły podstawowej)

Scenariusz Scenariusz wykonano na zamówienie Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Lublin przy dofinansowaniu ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie

Odpady jak z nimi postępować (klasy I-III szkoły podstawowej) Cel: zainteresowanie uczniów lubelskimi rozwiązaniami, wprowadzanymi w celu uprzątania odpadów powstających w wyniku działalności ludzi. Uczniowie: dostrzegają zależność między obecnością ludzi a wytwarzaniem odpadów; wyjaśniają, czym są dzikie wysypiska i dlaczego powstają; dokonują selektywnej zbiórki odpadów (wiedzą, jak segregować odpady, dzielą je na poszczególne frakcje odpadów, wiedzą jak postępować z odpadami); wykorzystują możliwości stwarzane przez władze miasta w celu oddania odpadów niebezpiecznych czy elektroodpadów, mebli, gruzu, leków, tzw. problemowych (punkty PSZOK); są świadomymi konsumentami i w czasie zakupów zwracają uwagę na ograniczanie ilości opakowań. Scenariusz realizowany może być w ramach koła zainteresowań lub innych form zajęć pozalekcyjnych. Może on być także elementem cyklu zajęć odbywających się na lekcjach. Zajęcia powinny być przeprowadzone po omówieniu środowiska przyrodniczego miasta, czyli po zrealizowaniu scenariusza: Nasz zielony Lublin - parki miejskie i miejsca wypoczynku w Lublinie. Oba scenariusze mają na celu kształtowanie postawy obywatelskiej oraz odpowiedzialności za swoje otoczenie. Strona 2

Lp. Zadania wykonywane przez uczniów Faza wstępna zajęć Cel zadania Formy Środki Metody Czynności wstępne 1. Nauczyciel wprowadza w temat zajęć: Lubimy na- Uczniowie omawiają sze miasto z wielu powodów. Jakie to są powody? walory Lublina Praca zbiorowa Załącznik 1 Pogadanka wstępna nawiązująca do omówionego wcześniej scenariusza: Nasz zielony Lublin - parki miejskie i miejsca wypoczynku w Lublinie. Komentarz do zadania: Zadanie ma na celu odwołanie się do walorów naszego miasta i wskazanie, iż warto o nie dbać. Uczniowie powinni już wiedzieć, iż wygląd Lublina zależy od działań władz miasta oraz mieszkańców. W wypowiedziach uczniowie mogą podkreślać różnorodne walory Lublina, zdjęcia stanowią jedynie inspiracje do pogadanki Lublin ma wiele zabytków, ma ładne nowe osiedla, funkcjonalne i przyjazne miejsca odpoczynku, ma obszary z parkami, lasami miejskimi i zbiornikami wodnymi. Strona 3

2. Obserwacja obrazów/fotografii: Uczniowie oglądają zdjęcia zaśmieconych miejsc w Lublinie i opowiadają, co na tych fotografiach zobaczyli? Uczniowie nazywają emocje, które w nich budzą oglądane zdjęcia podkreślają kontrast z obrazami obejrzanymi wcześniej. Uczniowie dostrzegają problemem zaśmiecania miasta; dostrzegają niewłaściwe postawy niektórych mieszkańców miasta. Praca zbiorowa Załącznik 2: Zdjęcia Lublina: ulicy, skweru lub parku, miejsca nad rzeką, na których są widoczne śmiecie/odpady pozostawione przez mieszkańców (zdjęcia mogą być prezentowane za pomocą zestawu multimedialnego). Rozmowa nauczyciela z uczniami ilustrowana zdjęciami, pokaz prezentacji Pogadanka może zakończyć się prezentacją, w której podkreślony jest wpływ naszych zachowań na wygląd osiedli, parków i ulic. http://lublin.eu/gfx/lublin/userfiles/_public/mieszkancy/srodowisko/ odpady_i_recykling/wystawa3.gif Komentarz do zadania: W rozmowie uczniowie powinni opisać to, co widzą na zdjęciach - zauważyć sfotografowane elementy i zanieczyszczenie miasta przez mieszkańców. Należy ocenić takie zachowania i wykazać ich szkodliwość. Uczniowie mogą nazwać swoje emocje związane z przebywaniem w miejscach podobnych do pokazanych na zdjęciach, np. jestem oburzony, mam zły nastrój, jestem zły na ludzi, którzy tak postępują. Ważne jest, by wskazać, iż przepełnione kosze, wyrzucone przypadkowo na chodniki śmiecie sprzątają ludzie, którzy pracują na rzecz mieszkańców miasta. Są to służby miejskie dbające o czystość. Ich praca i skuteczność w utrzymaniu należytego wyglądu ulic zależy także od każdego mieszkańca Lublina. Dlatego też nauczmy się dbać o nasze otoczenie, np. nie wyrzucajmy papierków po cukierkach na trawnik, gumy do żucia na chodnik, sprzątajmy po naszych zwierzętach, poszukajmy kosza na śmiecie, gdy chcemy wyrzucić przeczytaną ulotkę. Wnioskiem z tego zadania jest: Miasto/mieszkańcy miasta wytwarzają bardzo dużo odpadów, które trzeba posprzątać. Strona 4

Faza główna zajęć Lp. Zadania wykonywane przez uczniów Cel zadania Formy Środki Metody 1. Nauczyciel wyjaśnia: Śmiecie* czyli odpady powstają w naszych codziennych działaniach nie tylko w naszych domach/gospodarstwach domowych. Powstają one także w przemyśle, sklepach, w budownictwie, gospodarstwach rolnych, na działkach. Polecenia dla grup: Uczniowie podają przykłady odpadów powstających w różnych dziedzinach działalności ludzi i zapisują je/rysują na dużych arkuszach papieru. Uczniowie poznają pojęcie: odpady; podają przykłady odpadów powstających w różnych dziedzinach działalności człowieka ze zwróceniem szczególnej uwagi na środowisko miasta. Załącznik 3. Duże arkusze papieru z tytułem, flamastry Praca w grupach http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/ Dyskusja w grupach i omówienie na forum klasy *Śmiecie inaczej odpady; nazwa odpady jest nazwą, która używana jest poprawnie, gdy mówimy o nieprzydatnych, zbędnych, a czasem szkodliwych przedmiotach/fragmentach, resztkach. Po prezentacji pracy grupy można obejrzeć film jako podsumowanie i nawiązanie do następnego zadania. Cel oglądania filmu/fragmentu filmu: zwrócić uwagę uczniów na to, że odpady są segregowane i każda rodzina musi nauczyć się prawidłowo wykonać to zadanie. Od tego zależy zagospodarowanie odpadów i odzyskiwanie tych, które można przetworzyć (surowców wtórnych). Strona 5

Komentarz do zadania: W tym i poprzednim zadaniu uczniowie zapewne będą używali słowa śmiecie dla określenia odpadów, które pozostawili ludzie. Warto im uświadomić, co oznacza jedno i drugie słowo śmiecie to słowo potoczne dla wszystkiego, co jest nam w danej sytuacji niepotrzebne i nieprzydatne, np. szklana butelka lub zużyty papier. Wszyscy używamy słowa śmiecie, wysypisko śmieci, śmieciarka, ale uświadamiamy uczniom, iż słowo odpady jest prawidłowe. Często odpady to ważne dla przemysłu surowce wtórne, także różne substancje szkodliwe. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie odpadów jako wszystkich nieprzydatnych przedmiotów, które powstają w różnych dziedzinach działalności ludzi i których należy się pozbyć w bezpieczny sposób. W zadaniu uczniowie pracują w grupach i na podstawie własnych obserwacji wskazują, jakie odpady powstają w różnych dziedzinach działalności człowieka. Każda grupa opracowuje jedno zagadnienie, a następnie prezentuje to opracowanie innym uczniom. Odpady powstające w przemyśle: - substancje chemiczne, - zanieczyszczona woda, - złom, - opakowania, - plastik, -.. Odpady powstające w gospodarstwie domowym: - opakowania różnego rodzaju, - zanieczyszczona woda, - obierki, - szklane naczynia, - kawałki tkanin, -.. Odpady powstające w budownictwie: - gruz, - opakowania po farbach, - złom, -.. Odpady powstające w sklepach: - kartony tekturowe, - przeterminowana żywność, - opakowania plastikowe, -.. W końcowej fazie zadania uczniowie oglądają film lub jego wybrany fragment. Film w szczegółowy sposób omawia zagadnienia dotyczące segregacji odpadów w Lublinie. Uczniowie klas I-III mogą film wykorzystać do rozmowy z rodzicami jak segregować odpady i dlaczego trzeba to robić. http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/ Strona 6

2. Uczniowie odpowiadają na pytanie: Ile pojemników na odpady powinno być w każdym mieszkaniu w Lublinie? Omawiają z nauczycielem sposób zbierania odpadów w naszych domach. Uczniowie uzyskują informację o sposobie segregacji odpadów w Lublinie. Praca zbiorowa Załącznik 4 Pogadanka ilustrowana planszą i zdjęciami Załącznik 5 Zdjęcia pojemników, w których zbierane są odpady problemowe http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/selektywna-zbiorka-odpadow/ Strona 7

Komentarz do zadania: Nauczyciel w oparciu o plansze i film omawia sposób segregacji odpadów w Lublinie, wskazuje główne frakcje, na które rozdzielamy odpady w gospodarstwach domowych. System odbierania i zagospodarowania odpadów w naszym mieście omówiony jest szczegółowo na stronach Urzędu Miasta Lublin: http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/, http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/selektywna-zbiorka-odpadow/, http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/punkty-pszok/. Strona 8

3. Zabawa/Quiz: Segregujemy odpady. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Kolejno, po jednym dziecku z każdej grupy, losują kartki, na których napisane są nazwy odpadów komunalnych. Czytają głośno napis na kartce i ustalają, w którym pojemniku trzeba taki odpad umieścić. Np. butelkę po wodzie mineralnej wyrzucam do pojemnika, w którym zbieramy frakcję suchą. Jeśli uczeń pomyli się, jeszcze raz losuje kartkę z nazwą odpadu. Wygrywa grupa, która popełni mniej błędów (wcześniej skończy zadanie). Uczniowie praktycznie sprawdzają swoje wiadomości o segregowaniu odpadów Praca indywidualna i grupowa. Trzy pojemniki z napisami: odpady zmieszane, frakcja sucha i Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK), kolorowe kartki z napisami oznaczającymi odpady np.: Butelka po wodzie mineralnej Skórki z owoców Przeterminowane leki Gra dydaktyczna kartki z napisami (nazwami, różnych odpadów), pojemniki z opisem Przeczytana gazeta Puszka po napoju Komentarz do zadania: Zadanie to ma w praktyczny sposób pokazać, jak odpady w Lublinie powinny być segregowane. Zabawa ma wyrabiać właściwe nawyki w tym obszarze i pozwala na wdrażanie uczniów do właściwych zachowań w życiu codziennym. Strona 9

4. Nauczyciel wprowadza do nowego zagadnienia. Odpady należy prawidłowo segregować, jednak dobrze jest pomyśleć, jak można zmniejszyć ich ilość. Zastanówmy się, czy można zmniejszyć ilość odpadów powstających w naszych domach? Uczniowie omawiają zagadnienie odpowiedzialnego dokonywania zakupów. Praca zbiorowa Załącznik 6 Analiza przypadku, pogadanka Eksperyment: Koszyki z zakupami i opowiadanie nauczyciela. Na zakupy wybrały się dwie koleżanki: Ala i Ola. Kupowały te same produkty. Dziewczynki wprawdzie kupiły to samo, ale. Nauczyciel pokazuje zawartość torby plastikowej z zakupami Ali i koszyka z zakupami Oli. Która z dziewczynek dba o to, by ilość odpadów w jej domu była mniejsza? Jakie korzyści są wynikiem takiej postawy dziewczynki? Czy twoje zakupy przypominają koszyk Oli, czy raczej jest to reklamówka Ali? Komentarz do zadania: Uczniowie analizują problem odpadów wynikający z niewłaściwych wyborów podczas zakupów i odpowiadają na pytanie, która z dziewczynek w swoich działaniach pamięta o środowisku. W czasie tego eksperymentu można posłużyć się przykładowymi zakupami lub skorzystać z obrazu. Działanie to pozwoli zorientować się dzieciom w tym, że ilość odpadów w naszym domu zależy także od sposobu robienia zakupów. Wiele działań ludzi ma wpływ na zmniejszenie zaśmiecania, np. korzystanie z urządzeń do ich całkowitego uszkodzenia - nie wymienianie ich na nowe zmniejsza ilość odpadów problemowych i wielkogabarytowych, korzystanie z ubrań po młodszym rodzeństwie jest korzystne, gdyż zmniejsza konieczność produkcji, wybieranie produktów w opakowaniach papierowych ogranicza produkowanie plastiku, unikanie reklamówek. Strona 10

5. Nauczyciel: Już wiemy, że wszystkie odpady z pojemników i koszy ulicznych powinny trafić na odpowiednie miejsce, specjalnie do tego przeznaczone. Muszą to być zakłady przetwarzające cenne odpady/surowce wtórne lub miejsca, gdzie szkodliwe substancje zostaną zabezpieczone. Niestety czasami odpady znajdujemy w zupełnie nieoczekiwanym otoczeniu! Uczniowie wyjaśniają Praca pojęcia dzikie wysyzbiorowa piska śmieci; podają przyczyny powstawania takich miejsc, wskazują sposoby zapobiegania niewłaściwym zachowaniom ludzi. Załącznik 7 Analiza przypadku, pogadanka W rozmowie z uczniami nauczyciel wyjaśnia, co to jest dzikie wysypisko śmieci i dlaczego takie miejsca powstają. Obserwując zdjęcia uczniowie nadają im tytuły np. nad rzeczką opodal krzaczka odpoczywał brudasek. Sformułuj ostrzeżenie skierowane do ludzi, którzy wyrzucają odpady w miejscach niewłaściwych. Komentarz do zadania: Uczniowie powinni zastanowić się, dlaczego powstają dzikie wysypiska śmieci i zrozumieć, jak poważny jest to problem dla mieszkańców i władz miasta. Wśród przyczyn powstawania takich miejsc jest niechlujstwo, brak odpowiedzialności, oszczędzanie pieniędzy, brak pojemników w miejscach wypoczynku, lenistwo wypoczywających, słaba edukacja i brak świadomości wyrządzanych szkód. Uczniowie mogą wskazać, gdzie widzieli takie wysypiska. Instytucją, którą trzeba zawiadomić, gdy chcemy interweniować w tej sprawie, jest Straż Miejska. Strona 11

Faza podsumowująca zajęcia Lp. Zadania wykonywane przez uczniów Cel zadania Formy Środki Metody 1. Nauczyciel: Która informacja z zajęć, dotycząca odpadów i ich segregowania w naszym mieście, jest tak ważna, że dowiedzą się o niej rodzice? Każdy uczeń podaje informację, którą podzieli się ze swoimi rodzicami. Uczniowie praktycznie sprawdzają swoje wiadomości o segregowaniu odpadów. Praca indywidualna i grupowa. Tworzenie własnej informacji ustnej Komentarz do zadania: Uczniowie podsumowują zajęcia, formułując informacje ważne oraz przypominają sobie, jak należy postępować z odpadami w Lublinie. UWAGA: Na stronie Urzędu Miasta Lublin jest artykuł omawiający różne sposoby oszczędzania poprzez właściwe korzystanie z urządzeń oraz ograniczanie zużycia np. papieru. Wśród rad zawartych w artykule jest także wiele sposobów na ograniczenie ilości odpadów, co jest związane z oszczędnościami w gospodarstwie domowym. http://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/eko-porady-jak-byc-eko/ Strona 12

Załącznik 1 Strona 13

Załącznik 3 Odpady powstające w przemyśle/zakładach pracy: Odpady powstające w gospodarstwie domowym: Odpady powstające w budownictwie: Odpady powstające w sklepach/przy budowie rożnych obiektów: Strona 15