KOMPETENCJE IT WŚRÓD BEZROBOTNYCH W WIEKU 50 LAT I WIĘCEJ Z WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO RAPORT Z BADAŃ

KOMPETENCJE IT WŚRÓD BEZROBOTNYCH W WIEKU 50 LAT I WIĘCEJ Z WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO RAPORT Z BADAŃ ŁÓDŹ 2013

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP 2 2. SYTUACJA OSÓB DOJRZAŁYCH NA RYNKU PRACY I KOMPETECJE CYFROWE POLAKÓW. ANALIZA DANYCH ZASTANYCH 3 2.1 Kompetencje cyfrowe Polaków 3 2.2 Kompetencje cyfrowe w Europie i w Stanach Zjednoczonych 8 2.3 Podsumowanie 10 3. METODOLOGIA BADANIA 12 3.1 Cele i pytania badawcze 12 3.2 Zastosowana technika badawcza 12 3.3 Charakterystyka badanej próby 13 4. WYNIKI BADAŃ 16 4.1 Sprzęt komputerowy w gospodarstwie domowym osób bezrobotnych 16 4.2 Użytkownicy komputerów 16 4.3 Korzystanie z komputera i Internetu. Nauka obsługi komputera 20 4.4 Powody braku umiejętności obsługi komputera 26 4.5 Udział osób bezrobotnych w szkoleniach 26 4.6 Obawy przed korzystaniem z komputera 28 4.7 Źródła informacji o szkoleniach 30 4.8 Zainteresowanie szkoleniami komputerowymi i organizacja kursów 31 4.9 Poszukiwanie pracy 33 5. PODSUMOWANIE 35 6. SPIS TABEL 37 7. SPIS WYKRESÓW 38 8. BIBLIOGRAFIA 39 Strona1

1. WSTĘP Niniejszy raport opracowano na potrzeby projektu PI: Fifty-Fifty model sieci franczyzy społecznej metodą przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu, jako jednej z barier aktywności zawodowej osób 50+. Projekt realizowany jest przez firmę HRP Group Sp. z o. o. i Fundację Wspierania Rozwoju Nowoczesnych Technologii 4Future w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Poddziałanie 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy. Pierwsza część opracowania zawiera wyniki analizy danych zastanych dotyczących aktywności ekonomicznej Polaków oraz informacje na temat stopy bezrobocia w naszym kraju. W rozdziane przedstawiono dane dotyczące kompetencji cyfrowych Polaków, jak również obywateli wybranych krajów europejskich oraz Stanów Zjednoczonych. Raport zawiera także wyniki uzyskane w ramach badania przeprowadzonego wśród osób po 50. roku życia zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy w województwie łódzkim. Metodologię zrealizowanych pomiarów omówiono w rozdziale 2. Wyniki zaprezentowano w rozdziale 3. Badanie umożliwiło określenie poziomu kompetencji komputerowych osób 50+, umiejętności IT, które chcieliby pogłębić lub których chcieliby się nauczyć. Dodatkowo zdiagnozowano ich preferencje w zakresie organizacji szkoleń z obsługi komputera (zainteresowanie kursami, czas i częstotliwość spotkań, wiek osoby prowadzącej zajęcia). Na końcu opracowania przedstawiono wnioski z przeprowadzonej analizy. Strona2

2. SYTUACJA OSÓB DOJRZAŁYCH NA RYNKU PRACY I KOMPETECJE CYFROWE POLAKÓW. ANALIZA DANYCH ZASTANYCH W niniejszym rozdziale przedstawiono dane dotyczące kompetencji komputerowych oraz dostępu do nowoczesnych technologii wśród Polaków, szczególnie wśród osób w wieku 50 lat i starszych. Omówiono zróżnicowanie w dostępie do nowoczesnych technologii w odniesieniu do poszczególnych grup wiekowych. Dokonano również krótkiej analizy zróżnicowania w zakresie korzystania z technologii w poszczególnych województwach w Polsce. Porównano także procentowy udział użytkowników sieci w wybranych krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych. 2.1 Kompetencje cyfrowe Polaków Z badań wynika (Diagnoza społeczna 2011), że dwie trzecie polskich gospodarstw domowych (66%) wyposażonych jest w komputer, natomiast połowa (51,1%) posiada również dostęp do Internetu. Warto zwrócić uwagę, iż na przestrzeni ostatnich kilku lat w obu przypadkach odsetek ten systematycznie się zwiększał. Porównując wyniki z 2003 roku zauważyć można dwukrotny przyrost liczby skomputeryzowanych mieszkań (z poziomu 33,7% do 66%) oraz prawie trzykrotne zwiększenie się odsetka gospodarstw posiadających łącze internetowe (z 16,9% do 51,1%). Dla porównania, w 2010 roku w USA w około 75% gospodarstw domowych znajdował się przynajmniej jeden komputer, a biorąc pod uwagę mieszkania osób w wieku 25 lat i więcej w ponad 85% (United States Census; World Internet Project, 2012). Autorzy raportu (Diagnoza społeczna 2011) zauważają istnienie różnic w dostępie do sieci między poszczególnymi województwami. Zwracają jednocześnie uwagę, iż w ostatnich latach owe różnice zaczynają się zmniejszać. Najlepiej wygląda sytuacja w województwie małopolskim oraz wielkopolskim. Tam połączenie z siecią posiada odpowiednio 65,7% i 65% gospodarstw domowych. Gorzej wygląda sytuacja w województwie świętokrzyskim (52,3%), lubelskim (54,2%) oraz łódzkim (55,6%). Podobnie, jak liczba skomputeryzowanych i posiadających dostęp do sieci gospodarstw domowych, zwiększa się również liczba korzystających z nowoczesnych technologii. W przeciągu kilku ostatnich lat (od 2003 roku) prawie dwukrotnie wzrósł odsetek Polaków w wieku 16 lat i więcej, którzy korzystają z komputera (z 35,5% do 60,6%) oraz niemal trzykrotnie tych, którzy wykorzystują możliwości, jakie oferuje Internet (z 23,1% do 60%) (Diagnoza społeczna 2011). W Stanach Zjednoczonych wśród osób dorosłych prawie 80% to użytkownicy Internetu 1 (Internet adoption over time, 2012). 1 Powyżej 18. roku życia. Strona3

Jak już wcześniej wspomniano, wiek dość silnie determinuje korzystanie z nowoczesnych technologii. Na Wykresie 1 przedstawiono procentowy udział osób korzystających z komputera w poszczególnych grupach wiekowych. Wykres 1. Udział procentowy korzystających z komputera w poszczególnych grupach wiekowych (dane dla Polski w 2011 r.) 65+ 11,4 60-64 30,3 45-59 50,8 Wiek 35-44 75,8 25-34 86,4 16-24 93,2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Diagnoza społeczna 2011 Opierając się na zaprezentowanych źródłach można stwierdzić, że wraz z wiekiem spada w kolejnych grupach odsetek osób korzystających ze sprzętu komputerowego. Większość Polaków do 45. roku życia posługuje się komputerem. Jednak już w grupie 45-59 lat jego użytkownicy stanowią połowę populacji, w grupie 60-64 jedną trzecią, a wśród najstarszych zaledwie co 10. potrafi korzystać z komputera. Również używanie Internetu uzależnione jest od wieku użytkowników. Na kolejnym wykresie (Wykres 2) przestawiono procentowy udział osób korzystających z sieci w poszczególnych przedziałach wiekowych. Strona4

Wykres 2. Udział procentowy korzystających z Internetu w poszczególnych grupach wiekowych (porównanie dla Polski rok 2003 i 2011) 65+ 0,9 10,6 60-64 2,8 29,2 Wiek 45-59 35-44 12,4 23,4 49,9 75,7 2011 2003 25-34 34,7 85,9 16-24 56,1 93,1 0 20 40 60 80 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Diagnoza społeczna 2011 W ciągu ostatnich lat liczba użytkowników sieci w każdej z wyróżnionych grup wyraźnie się zwiększyła. Największy przyrost (odpowiednio o 51,2 pp. i 52,3 pp.) zauważalny jest w grupie wiekowej 25-34 oraz 35-44 lata. Należy wiązać to z faktem, iż najmłodsi użytkownicy Internetu znajdują się obecnie w starszych grupach wiekowych. Wśród osób w wieku 16-24 lata niemal wszyscy (95%) wykorzystują obecnie możliwości, jakie oferuje sieć internetowa, nieco mniej (odpowiednio 86% i 76%) w przypadku osób od 25. do 34. roku życia i z przedziału 35-44 lata. Spadek użytkowników zauważalny jest w grupie 45+. Wśród osób w wieku 45-59 lat, co drugi ma kontakt z Internetem (50%), w grupie wiekowej 60-64 co trzeci (prawie 30%). Jedynie co 10. obywatel naszego kraju w wieku powyżej 65 lat korzysta z sieci. Wartości te są analogiczne do przedstawionych na poprzednim wykresie, odnoszących się do procentowego udziału osób korzystających z komputera w poszczególnych grupach wiekowych (Diagnoza społeczna 2011). Podobne wyniki uzyskano w badaniu CBOS w 2012 roku (Korzystanie z Internetu). Z danych wynika, że prawie wszyscy Polacy w wieku 18-24 lata (93%) to użytkownicy Internetu. Większość osób w grupie 25-34 oraz 35-44 lata (odpowiednio 81% i 73%) korzysta z sieci. Wśród osób między 45. a 54. rokiem życia połowa (52%) wykorzystuje możliwości Internetu. Natomiast zaledwie co trzeci (34%) Polak w wieku 55-64 i co dziesiąty (11%) po 65. roku życia posiada kompetencje w tym zakresie. Strona5

Umiejętności korzystania z komputera wśród użytkowników są zróżnicowane. Zdecydowanie więcej osób posiada podstawowe kompetencje związane z korzystaniem z Internetu, niż obsługi komputera. W Polsce ponad 25% osób nie potrafi wykonywać podstawowych czynności związanych z organizacją systemu plików, m.in. kopiowania plików i folderów. Niewielka jest również znajomość programów biurowych. Proste polecenia związane z edycją tekstów wykonuje około 63% osób korzystających ze sprzętu komputerowego, tylko 36% umie korzystać z arkusza kalkulacyjnego i zaledwie 23% potrafi wykonać prezentację multimedialną. W przypadku Internetu prawie wszyscy jego użytkownicy korzystają z poczty elektronicznej (96%) i posługują się przeglądarką internetową (92%). Ogólny poziom umiejętności korzystania z komputera nie zmienił się znacząco na przestrzeni kilku ostatnich lat (Diagnoza społeczna 2011). Wykres 3 przedstawia liczbę osób korzystających z Internetu z uwzględnieniem województwa. Wykres 3. Osoby w wieku 16+ korzystające z Internetu w poszczególnych województwach (dane w %, 2011 r.) śląskie pomorskie lubuskie dolnośląskie małopolskie mazowieckie zachodniopomorskie wielkopolskie podlaskie średnia kujawsko-pomorskie opolskie łódzkie podkarpackie lubelskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie 64,5 64,4 62,9 62,8 61,6 61,5 61,3 59,8 59,5 59,0 58,7 58,0 57,6 55,3 54,8 51,1 49,4 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Diagnoza społeczna 2011 Najczęściej z sieci internetowej korzystają mieszkańcy województwa śląskiego (64,5%), pomorskiego (64,4%) oraz lubuskiego (62,9%). W Łódzkiem odsetek internautów stanowi 57,6% Strona6

wszystkich mieszkańców. Wartość ta nie przekracza średniej krajowej (59,0%). Województwo należy do pięciu regionów Polski, w których udział osób wykorzystujących zasoby sieci jest najniższy (z Internetu korzysta niespełna połowa mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego 49,4% oraz niewiele więcej mieszkańców świętokrzyskiego 51,1%). Wykres 4. Umiejętności korzystania z komputerów oraz wszechstronność korzystania z Internetu 2 w poszczególnych grupach wiekowych (Polska, dane w %, 2011 r.) 65+ 32,1 36,0 60-64 37,7 39,0 Wiek 45-59 35-44 41,6 43,0 53,2 49,0 Wszechstronność korzystania z Internetu Umiejętności korzystania z komputera 25-34 65,4 58,0 16-24 71,1 64,0 0 20 40 60 80 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Diagnoza społeczna 2011 Umiejętności podstawowej obsługi Internetu korzystanie z przeglądarki i wyszukiwarki oraz poczty e-mail są powszechniejsze od komputerowych w pierwszych trzech grupach wiekowych. Natomiast osoby powyżej 45. roku życia częściej potrafią wykorzystywać podstawowe możliwości komputera niż sieci. Należy zauważyć, że różnice te nie są duże (chociaż w kolejnych przedziałach wiekowych zwiększają się) (Diagnoza społeczna 2011). W tym miejscu warto zaprezentować również główne cele, do których wykorzystywany jest Internet przez różne grupy wiekowe w Polsce, w szczególności przez osoby 50+. 2 Autorzy Diagnozy społecznej wzięli pod uwagę ilość czynności, jakie użytkownicy potrafią wykonać na komputerze lub w Internecie. Strona7

Wykres 5. Cele korzystania z Internetu wśród różnych grup wiekowych (dane w %) komunikacja 7,1 10,7 12,7 informacje z sieci 25,2 33,7 44,9 rozrywka 22,3 21,4 30,7 60+ 50-60 16-50 nauka 3 3,1 16,9 praca 25,8 29,4 44,6 0 10 20 30 40 50 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Między alienacją a adaptacją, 2010 Jak wynika z powyższego zestawienia, osoby w wieku 50-60 lat najczęściej używają Internetu w ramach wykonywania swoich obowiązków służbowych (44,6%) oraz w celu wyszukiwania informacji (33,7%). Dla części z nich sieć stanowi także źródło rozrywki (21,4%). Sporadycznie Internet jest przez nich wykorzystywany do komunikacji (7,1%) i nauki (3,1%). Z kolei w przypadku grupy wiekowej 60+ sieć to przede wszystkim źródło informacji (44,9%), jedna trzecia wykorzystuje go w pracy (25,8%) lub traktuje jako rozrywkę (22,3%). Podobnie jak w gronie osób w wieku 50-59 lat, jedynie niewielka część używa Internetu do komunikacji (12,7%) oraz do nauki (3%) (Między alienacją a adaptacją ). 2.2 Kompetencje cyfrowe w Europie i w Stanach Zjednoczonych Kompetencje cyfrowe Polaków są niższe niż średnia europejska. Jak wskazują dane Europejskiego Urzędu Statystycznego (Computer skills in the EU27 in figures, 2012) 3, odsetek Polaków, którzy kiedykolwiek korzystali z komputera, wynosi 70% i nie przekracza średniej dla wszystkich 27 krajów Wspólnoty (78%). Jedynie w siedmiu państwach odsetek ten jest niższy: na 3 Dane dla grupy wiekowej 16-74 lata. Strona8

Litwie (68%), w Portugalii (64%), na Cyprze (62%), we Włoszech (61%), w Grecji (59%), w Bułgarii (55%) oraz Rumunii (50%). Dla porównania, z najwyższymi odsetkami użytkowników komputerów mamy do czynienia na Islandii (97%), w Szwecji i Norwegii (96%), w Danii, Luksemburgu i Holandii (94%), w Finlandii (93%) oraz w Wielkiej Brytanii (91%). Niski udział osób 45+ wśród grupy aktywnie korzystającej z Internetu w Polsce potwierdzają wyniki międzynarodowych badań zaprezentowanych w raporcie World Internet Project. W Tabeli 1 przedstawiono porównanie udziału poszczególnych kategorii wiekowych w użytkowaniu sieci w wybranych krajach. Tabela 1. Korzystanie z Internetu w wybranych krajach z uwzględnieniem podziału na kategorie wiekowe (dane w %) Kategoria wiekowa Szwecja* USA* Wielka Brytania** Polska* Węgry** Portugalia* 12-24 100 99 81 93 85 92 25-34 100 90 86 84 70 71 35-44 100 88 84 59 55 45 45-54 96 80 76 47 44 30 55-64 84 78 55 27 25 20 65+ 50 48 32 9 6 4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie World Internet Project International Report, 2012 *dane z 2010 roku **dane z 2009 roku Jak wynika z zaprezentowanych danych, odsetek osób w wieku 45+ 4 korzystających z Internetu w Polsce jest znacznie niższy w porównaniu do krajów wysokorozwiniętych, takich jak Szwecja, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. W naszym kraju jedynie 47% osób z grupy 45-55 lat to użytkownicy sieci, podczas gdy w Wielkiej Brytanii odsetek ten wynosi 76%, w USA 80%, a w Szwecji 96%. Jeszcze wyraźniejsze różnice widać w przypadku grupy wiekowej 55-64 lata oraz 65+. W Polsce, w porównaniu ze Szwecją, o 29% mniej osób w wieku 55-64 lata korzysta z Internetu (w Polsce 27%, w Szwecji 84%). W przypadku najstarszych obywateli tych państw różnice sięgają aż 41 punktów procentowych (odpowiednio 9% i 50%). Należy zaznaczyć, iż również w przypadku zestawienia danych odnoszących się do młodszych użytkowników sieci, nasz kraj wypada gorzej niż 4 Odwołanie się do grupy 45+ wynika z przyjętej w raporcie metodologii, polegającej na podziale wiekowym: 45-54 lata, 55-64 lata i 65+. Strona9

kraje wysoko rozwinięte. Aktualna sytuacja w Polsce jest zbliżona do sytuacji na Węgrzech czy w Portugalii. 2.3 Podsumowanie Zagrożenie wykluczeniem cyfrowym w Polsce tyczy się przede wszystkim osób po 60. roku życia i gorzej wykształconych. Poza tym dotyka również mieszkańców mniejszych miejscowości oraz osoby posiadające niższe zarobki. Różnice nie odnoszą się wyłącznie do samego faktu korzystania, ale także do jego wszechstronności, czyli wykorzystywania różnych możliwości, jakie pojawiają się wraz z rozwojem nowoczesnych technologii (Diagnoza społeczna 2011). Analizując informacje przedstawione przez Koalicję Dojrz@łość w sieci (Między alienacją a adaptacją ), należy stwierdzić, iż to przede wszystkim wiek stanowi główny czynnik wykluczenia cyfrowego Polaków. Wśród prawie 13 milionów obywateli w wieku 50+ z Internetu korzysta zaledwie 21,6% tj. 2,8 miliona osób. Aktualnie użytkownicy 50+ stanowią jedynie 18% polskich internautów i aż 65% dorosłych Polaków, którzy nie korzystają z zasobów sieci. Dla porównania, wśród osób w wieku 16-49 lat Internet wykorzystuje aż 71%. Polskę zalicza się do grupy krajów Wspólnoty Europejskiej, w których odsetek użytkowników sieci należy do najniższych. Obecnie dojrzali Polacy niekorzystający z zasobów sieci stanowią około 10-milionową grupę 5, w której niespełna 4 miliony (3,9) to osoby w wieku 50-59 lat oraz ponad 6 milionów (6,26) w wieku 60+. Dodatkowo zwraca się uwagę (Między alienacją a adaptacją ), że cyfrowe włączenie generacji 50+ stanowi jedno z istotniejszych wyzwań stojących przed naszym krajem w najbliższych latach. Powinno ono tym samym umożliwić realizację ważnych celów rozwojowych. Rozwój kraju i jakość życia będą zależne m.in. od podtrzymania aktywności zawodowej osób w wieku 50 lat i więcej, jak również od zapewnienia możliwości długiej samodzielności osób będących na emeryturze. Zdobycie lub zwiększenie umiejętności użytkowania komputera i Internetu wśród przedstawicieli grupy 50+ może korzystnie wpłynąć na ich szanse na rynku pracy i ułatwi im podtrzymanie aktywności zawodowej. Z kolei korzystanie z Internetu przez osoby będące na emeryturze przyczyni się do poprawy jakości ich życia, podtrzymania aktywności społecznej oraz przedłużenia ich samodzielności. Przedstawione powyżej założenia mają również swoje potwierdzenie w politykach realizowanych przez Unię Europejską, w których wyraźny nacisk kładzie się na zniwelowanie wykluczenia cyfrowego, a tym samym poprawę jakości życia obywateli i rozwój całego Eurolandu. Przedstawiona sytuacja Polski może wynikać m.in. z relatywnie niskiego poziomu zatrudnienia osób 50+ w porównaniu z innymi państwami europejskimi. W porównaniu z krajami 5 Dla porównania w 2011 roku liczna mieszkańców Polski wyniosła 38,5 miliona osób (Mały rocznik statystyczny Polski 2012). Strona10

wysokorozwiniętymi Polska zajmuje dość odległe miejsce, jeżeli chodzi o użytkowanie nowoczesnych technologii, w tym przede wszystkim Internetu. W celu poprawy sytuacji niezbędne jest zaktywizowanie osób dojrzałych do możliwie długiego pozostawania na rynku pracy, co możliwe będzie m.in. poprzez dostarczenia tej grupie wsparcia w postaci szkoleń. Umożliwią one nabycie m.in. kompetencji cyfrowych, które wpłyną na poprawę atrakcyjności rynkowej tej grupy wiekowej. Ponadto organizacja kursów komputerowych to skuteczny środek eliminowania wykluczenia społecznego i sposób na dłuższe utrzymywanie aktywności społecznej osób dojrzałych. Należy zdawać sobie sprawę, że działania ograniczające się jedynie do poprawy umiejętności IT będą niewystarczające, jednakże powinny one stanowić jeden z priorytetów. Strona11

3. METODOLOGIA BADANIA W niniejszym rozdziale omówiono założenia metodologiczne zrealizowanego badania. Przedstawiono cele badania, pytania badawcze oraz opisano wykorzystaną technikę badawczą. Scharakteryzowana została również próba badawcza. Badanie przeprowadzono w dniach 2-11 stycznia 2013 roku, techniką wywiadu kwestionariuszowego PAPI na próbie 1 000 osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy na terenie województwa łódzkiego. 3.1 Cele i pytania badawcze Celem przeprowadzonego badania było pozyskanie szczegółowych danych dotyczących oczekiwań grupy docelowej (osoby bezrobotne po 50. roku życia) względem planowanej działalności Sieci Fifty:Fifty, w ramach której organizowane będą zajęcia z obsługi komputera. Dzięki badaniu możliwa była ocena poziomu kompetencji cyfrowych grupy docelowej oraz jej potrzeb w zakresie rozwoju konkretnych kompetencji IT. Analiza uzyskanych danych pozwoliła na udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: 1. Jaki jest poziom kompetencji cyfrowych bezrobotnych 50+ z województwa łódzkiego? 2. Na ile bezrobotne osoby w wieku 50 lat i więcej wykazują zainteresowanie bezpłatnymi szkoleniami komputerowymi? 3. Jakie umiejętności komputerowe są szczególnie pożądane wśród osób dojrzałych? 4. Jakie bariery ograniczające rozwijanie kompetencji IT wskazują osoby dojrzałe? 5. Jakie są oczekiwania osób 50+ odnośnie kwestii organizacyjnych (preferowane godziny i dni, czas trwania zajęć)? 3.2 Zastosowana technika badawcza Badanie przeprowadzone zostało przy wykorzystaniu techniki wywiadu kwestionariuszowego (PAPI). Wywiad kwestionariuszowy prowadzi się przy użyciu kwestionariusza papierowego, który wypełniany jest przez ankietera. Ankieter uzupełnia kwestionariusz wywiadu w oparciu o informacje uzyskane z odpowiedzi respondenta. Jest to technika wysoko standaryzowana, gdyż kwestionariusz zawiera pytania jednakowe dla wszystkich respondentów. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie jednolitych danych. Ankieter wywołuje tutaj źródła, czyli wypowiedzi respondentów. Wywiad kwestionariuszowy to technika oparta na bezpośredniej komunikacji między badaczem a respondentem. Strona12

3.3 Charakterystyka badanej próby Badaniem objęto 1 000 osób bezrobotnych w wieku 50 lat i więcej, zarejestrowanych w Powiatowych Urzędach Pracy na terenie województwa łódzkiego. Wywiady kwestionariuszowe zostały zrealizowane z 504 kobietami i 496 mężczyznami w wieku 50-68 lat (średni wiek respondentów wyniósł 55 lata). Poniżej przedstawiono charakterystykę badanych z uwzględnieniem ich miejsca zamieszkania (Tabela 2), wykształcenia (Tabela 3) oraz okresu pozostawania bez zatrudnienia (Wykres 6). Dodatkowo przedstawiono strukturę próby uwzględniając udział osób z poszczególnych powiatów województwa łódzkiego (wg rejestracji w Urzędzie Pracy) (Tabela 4). Tabela 2. Miejsce zamieszkania respondentów (N=983) Miejscowość zamieszkania Liczba respondentów Procent Wieś 237 24,0 Miasto do 20 tysięcy mieszkańców 168 17,0 Miasto 21-100 tysięcy mieszkańców 246 24,9 Miasto 101-200 tysięcy mieszkańców 0 0,0 Miasto 201-400 tysięcy mieszkańców 1 0,1 Miasto powyżej 401 tysięcy mieszkańców 336 34,0 Źródło: Opracowanie własne Większość osób objętych badaniem to mieszkańcy małych lub średnich miast (42,0%). Co trzeci respondent (34,0%) pochodził z dużego miasta powyżej 400 tysięcy mieszkańców, natomiast co czwarty (24,0%) był osobą mieszkającą na wsi. Strona13

Tabela 3. Poziom wykształcenia respondentów (N=994) Poziom wykształcenia Liczba respondentów Procent wskazań Niepełne podstawowe/podstawowe 239 24,0 Gimnazjalne 7 0,7 Zasadnicze zawodowe 427 43,0 Niepełne średnie (ukończona szkoła średnia bez matury) 16 1,6 Średnie ogólne 100 10,1 Średnie zawodowe 159 16,0 Policealne/pomaturalne 17 1,7 Niepełne wyższe (ukończone studia wyższe bez dyplomu) 3 0,3 Wyższe licencjackie/inżynierskie 6 0,6 Wyższe magisterskie lub równorzędne 20 2,0 Źródło: Opracowanie własne Zdecydowana większość respondentów (91,7%) posiadała wykształcenie nie wyższe niż zasadnicze zawodowe (niepełne podstawowe lub podstawowe: 24,0%, gimnazjalne: 0,7%, zasadnicze zawodowe: 43,0%). Co trzeci ankietowany (29,4%) wskazał, że rozpoczął lub ukończył naukę w szkole średniej (zawodowej lub ogólnokształcącej), a zaledwie 2,9% kontynuowało naukę na uczelni wyższej. Osoby objęte badaniem najczęściej pozostają bez zatrudnienia przez długi okres ponad dwa lata (Wykres 6). Strona14

Wykres 6. Okres pozostawania bez pracy (N=983, dane w %) 45 40 38,6 35 30 26,8 25 % 20 15 17,8 16,8 10 5 0 Do 6 miesięcy 7-12 miesięcy 13-24 miesiące Więcej niż 24 miesiące Źródło: Opracowanie własne Badanie wykazało, że znaczny odsetek respondentów (38,6% wskazań) to osoby długotrwale bezrobotne, tzn. pozostające bez zatrudnienia powyżej 24 miesięcy. Co czwarty rozmówca (26,8%) to osoba nieaktywna zawodowo nie dłużej niż pół roku. Pozostali nie pracowali przez okres dłuższy niż pół roku lecz nieprzekraczający 12 miesięcy (17,8%) lub od roku do dwóch lat (16,8%). Strona15

4. WYNIKI BADAŃ Wyniki zaprezentowane w niniejszym rozdziale pokazują, w jakim stopniu osoby bezrobotne w wieku 50 lat i więcej mają dostęp do nowoczesnych technologii oraz jaki poziom umiejętności IT prezentują. Dodatkowo, na postawie uzyskanych informacji można wnioskować, jakie umiejętności komputerowe chcieliby poznać lub rozwinąć. 4.1 Sprzęt komputerowy w gospodarstwie domowym osób bezrobotnych Prawie połowa bezrobotnych (47,7%) deklarowała, że posiada w swoim gospodarstwie domowym komputer. Fakt posiadania sprzętu komputerowego nie oznacza jednak, że ankietowani z niego korzystają. Użytkownicy komputerów stanowią 39,1% badanych. Pozostali (60,9%) w ogóle z niego nie korzystają. Wśród osób dysponujących sprzętem komputerowym (47,7% wszystkich ankietowanych), większość (90,4%) ma jednocześnie dostęp do Internetu (za pośrednictwem stałego łącza lub połączenia bezprzewodowego). Mimo to tylko część osób korzysta z zasobów sieci (36,3%). Dodatkowo, połowa osób (51,4%), które posiadają w swoim domu komputer, ma również drukarkę. Większość respondentów (83,3%) posiada w swoim gospodarstwie domowym przynajmniej jeden telefon komórkowy i wśród tych osób prawie wszyscy (94,5%) potrafią się nim posługiwać. 4.2 Użytkownicy komputerów Jak wcześniej zasygnalizowano, 39,1% badanych zadeklarowało, że korzysta z komputera. W oparciu o zebrane dane należy stwierdzić, że im wyższy poziom wykształcenia, tym większy odsetek osób obsługujących sprzęt komputerowy (Tabela 5). Strona16

Tabela 4. Udział osób korzystających z komputera a poziom wykształcenia Poziom wykształcenia Osoby korzystające z komputera wg poziomu wykształcenia (%, N=386) Udział korzystających z komputera w stosunku do niekorzystających wg wykształcenia (%, N=994) Niepełne podstawowe/podstawowe 11,1 18,0 Gimnazjalne 0,3 14,3 Zasadnicze zawodowe 28,8 26,0 Niepełne średnie (ukończona szkoła średnia bez matury) 2,1 50,0 Średnie ogólne 18,4 71,0 Średnie zawodowe 28,8 69,8 Policealne/pomaturalne 3,9 88,2 Niepełne wyższe (ukończone studia wyższe bez dyplomu) 0,8 100,0 Wyższe licencjackie/inżynierskie 1,6 100,0 Wyższe magisterskie lub równorzędne 4,4 85,0 Źródło: Opracowanie własne Na podstawie zebranych informacji widać, iż wszyscy respondenci z wykształceniem niepełnym wyższym lub ukończonym pierwszym stopniem studiów korzystają z komputera. W przypadku osób z wykształceniem wyższym i policealnym (pomaturalnym) większość posługuje się sprzętem komputerowym (odpowiednio 85,0% i 88,2%). Także ankietowani z wykształceniem średnim ogólnym lub zawodowym potrafią obsługiwać komputer (71,0% i 69,8% wskazań w tych grupach respondentów). Do tej grupy należy również połowa (50,0%) osób, które ukończyły szkołę średnią bez podchodzenia do egzaminu maturalnego. Wśród osób z niższym wykształceniem (zasadniczym zawodowym, gimnazjalnym lub podstawowym) użytkownicy komputerów stanowią niewielki odsetek (odpowiednio 26,0%, 14,3% oraz 18,0%). Na Wykresie 7 przedstawiono informacje na temat tego, od jak długiego czasu osoby bezrobotne w wieku 50 lat i więcej posługują się sprzętem komputerowym. Strona17

Wykres 7. Okres korzystania z komputera (N=366, dane w %) 45,0 40,2 40,0 35,0 32,5 30,0 25,0 % 20,0 20,7 15,0 10,0 5,0 0,0 6,6 Do roku 1,5-5 lat 5,5-10 lat Dłużej niż 10 lat Źródło: Opracowanie własne Znaczny odsetek badanych nauczył się obsługi sprzętu komputerowego w ciągu ostatnich 2-5 lat (40,2%). Niektórzy (32,5%) korzystają z niego dłużej niż 5 lat (5-10 lat), a co piąty (20,7%) dłużej niż 10 lat. Dość nieliczna grupa ankietowanych (6,6%) wskazała, że umiejętność obsługi komputera zdobyła w przeciągu ostatniego roku. Badani najczęściej korzystają z komputera codziennie lub prawie codziennie (71,0% wskazań) (Wykres 8). Strona18

Wykres 8. Korzystanie z komputera w ciągu tygodnia (N=376, dane w %) 45 40 38,6 35 32,4 30 25 % 20 20,2 15 10 8,8 5 0 Codziennie Kilka razy w tygodniu Kilka razy w miesiącu Rzadziej niż raz w miesiącu Źródło: Opracowanie własne Większość osób, które potrafią obsługiwać sprzęt komputerowy, korzysta z niego często codziennie (38,6%) lub kilka razy w tygodniu (32,4%). Jednak co trzeci badany (29%) wskazuje, że wykorzystuje go okazjonalnie (odpowiedzi Kilka razy w miesiącu stanowiły 20,2% wszystkich) lub bardzo rzadko (odpowiedź Rzadziej niż raz w miesiącu wskazywało 8,8% ankietowanych). Badani zostali również zapytani o to, ile godzin dziennie spędzają przed komputerem (Wykres 9). Strona19

Wykres 9. Czas spędzany przy komputerze w ciągu dnia (N=139, dane w %) 40 35 34,5 32,5 30 27,3 25 % 20 15 10 5 5,7 0 Do 1 godziny Do 2 godzin (1,5-2 godz.) Do 5 godzin (2,5-5 godz.) Dłużej niż 5 godzin Źródło: Opracowanie własne Okazuje się, że wśród osób korzystających z komputera codziennie jest on użytkowany średnio nieco ponad dwie godziny w ciągu dnia. Większość badanych (66,9%) spędzała przy komputerze nie więcej niż 2 godziny, w tym 34,5% nie więcej niż godzinę. Co trzeci respondent (27,3%) wskazał, iż spędza przed komputerem od 2 do 5 godzin dziennie. Więcej niż 5 godzin dziennie (nawet do 12 godzin) korzysta z komputera 5,7% osób bezrobotnych. 4.3 Korzystanie z komputera i Internetu. Nauka obsługi komputera Jak wskazują dane, nie wszyscy użytkownicy komputera potrafią posługiwać się nim samodzielnie. Część z nich korzysta ze wsparcia innych osób (56,8%). W Tabeli 6 przedstawiono czynności, przy wykonywaniu których ankietowani proszą o pomoc inne osoby. Strona20

Tabela 5. Czynności wykonywane na komputerze, przy których potrzebne jest wsparcie innych osób (N=210) Czynność Liczba wskazań Procent wskazań Wyszukanie potrzebnych informacji w Internecie 111 52,9 Instalacja nowego sprzętu/oprogramowania 89 42,4 Obsługa arkusza kalkulacyjnego 60 28,6 Napisanie pisma na komputerze 59 28,1 Wysłanie wiadomości e-mail 57 27,1 Dokonanie płatności przez Internet, np. płacenie rachunków 51 24,3 Kontakt za pomocą komunikatorów internetowych (np. Skype, GaduGadu) 45 21,4 Zrobienie zakupów w Internecie 40 19,0 Inne 19 9,0 Źródło: Opracowanie własne Ponad połowa użytkowników, którzy potrzebują wsparcia przy obsłudze komputera, najczęściej prosi o pomoc w wyszukaniu przydanych informacji w Internecie (52,9% wskazań). Potrzebuje również pomocy instalując nowe oprogramowanie lub sprzęt komputerowy (42,4%). Respondenci, którzy nie potrafią samodzielnie korzystać z komputera, często potrzebują osoby, która wykona za nich obliczenia w arkuszu kalkulacyjnym lub wesprze przy pisaniu pisma (odpowiednio 28,1% i 27,1% wskazań). Dodatkowo co czwarty badany (24,3%) zaznaczył, że prosi o pomoc w przypadku chęci dokonania płatności internetowych. Niektórzy zgłaszają również problemy z samodzielną obsługą komunikatorów internetowych (21,4%) oraz robieniem zakupów on-line (19,0%). Niektóre osoby wskazały, że proszą o pomoc jedynie przy korzystaniu z bardziej zaawansowanych opcji (w sumie 8 opinii), m.in. obsługi programów do tworzenia stron www, grafiki, instalowania aplikacji i ochrony systemu. Respondenci wskazywali również, że osoby trzecie pomagają im szukać pracy przez Internet (2 wskazania), obsługiwać programy pakietu MS Office (2), pokazują gry komputerowe (2), usuwają usterki (2). Strona21

Badani zostali poproszeni również o wskazanie sposobów nauki obsługi komputera, z których korzystali (Wykres 10). Wykres 10. Sposoby nauki obsługi komputera (N=361, dane w %) 60,0 50,0 49,0 40,0 % 30,0 20,0 23,3 19,7 10,0 8,0 0,0 Z pomocą rodziny/przyjaciół Na kursie/szkoleniu Samodzielnie, bez korzystania z materiałów dodatkowych Samodzielnie, korzystając z materiałów dodatkowych Źródło: Opracowanie własne Badanie wykazało, że wiedza związana z obsługą komputera przekazywana była najczęściej przez członków rodziny bądź przyjaciół (49,0%). Niektórzy uczestniczyli w kursach IT (23,3%). Niemal co piąty użytkownik (19,7%) był samoukiem, który wiedzę na temat obsługi sprzętu komputerowego zdobył stosując zasadę prób i błędów. Niektórzy (8,0%) wspierali się materiałami pomocniczymi (książkami, poradnikami, płytami instruktażowymi). Osoby obsługujące komputer zostały zapytane o czynności, które potrafią na nim wykonywać (Tabela 7). Strona22

Tabela 6. Umiejętność wykonywania różnych czynności na komputerze Czynność Tak Nie Suma Włączanie/wyłączanie komputera 371 (97,4%) 10 (2,6%) 381 Posługiwanie się myszką 369 (96,9%) 12 (3,1%) 381 Obsługiwanie klawiatury 359 (95,0%) 19 (5,0%) 378 Obsługiwanie touchpada (w laptopie zastępuje myszkę) 206 (56,1%) 161 (43,9%) 367 Instalowanie nowych urządzeń/programów 102 (27,1%) 274 (72,9%) 376 Obsługiwanie programu antywirusowego 99 (26,3%) 277 (73,7%) 376 Tworzenie nowych folderów 156 (41,6%) 219 (58,4%) 375 Pisanie tekstu (np. w MS Word) 254 (68,1%) 119 (31,9%) 373 Edytowanie tekstu (np. formatowanie czcionki, zmiana koloru czcionki, ustawianie akapitów) 193 (52,2%) 177 (47,8%) 370 Wykonywanie obliczeń w arkuszu kalkulacyjnym (np. MS Excel) 84 (22,7%) 286 (77,3%) 370 Tworzenie wykresów 73 (19,5%) 301 (80,5%) 374 Tworzenie tabel 81 (21,7%) 292 (78,3%) 373 Drukowanie dokumentów 190 (50,3%) 188 (49,7%) 378 Tworzenie prezentacji multimedialnych (np. MS PowerPoint) 38 (10,3%) 332 (89,7%) 370 Granie w gry komputerowe 198 (52,4%) 180 (47,6%) 378 Odtwarzanie filmów na komputerze 211 (55,7%) 168 (44,3%) 379 Strona23

Tabela 6. Umiejętność wykonywania różnych czynności na komputerze c.d. Czynność Tak Nie Suma Odtwarzanie muzyki na komputerze 210 (55,7%) 167 (44,3%) 377 Korzystanie z programów graficznych (np. Photoshop, Picasa) 50 (13,4%) 323 (86,6%) 373 Tworzenie stron www 30 (7,9%) 348 (92,1%) 378 Źródło: Opracowanie własne Prawie wszystkie osoby korzystające z komputera potrafią go uruchomić (97,4%), posługiwać się myszką (96,9%) oraz klawiaturą (95,0%). Część badanych posiada umiejętność pisania testów w edytorze (68,1%). Nieco ponad połowa respondentów umie korzystać z touchpada (56,1%), który w laptopie zastępuje myszkę. Ponad połowa ankietowanych korzystała również z programów do odtwarzania muzyki i filmów (po 55,7% wskazań). Równie często badani wskazywali, iż grają w gry komputerowe (52,4%), potrafią edytować teksty (52,2%) oraz drukować dokumenty (50,3%). Niektórzy deklarowali również umiejętność tworzenia nowych dokumentów (41,6%). Osoby bezrobotne rzadziej wskazywały, iż potrafią instalować na komputerze nowy sprzęt lub programy (27,1%) oraz oprogramowanie antywirusowe (26,3%). W oparciu o deklaracje badanych należy stwierdzić, iż co piąta osoba posługuje się programem MS Excel (22,7%) oraz wie, jak tworzyć tabele i wykresy (odpowiednio 21,7% i 19,5% wskazań). Osoby bezrobotne, które wzięły udział w badaniu, stosunkowo rzadko wskazywały na umiejętność obsługi programów graficznych (13,4%) czy aplikacje do tworzenia prezentacji multimedialnych (10,3%). Tylko 7,9% osób zadeklarowało, że potrafi tworzyć strony internetowe. Z kolei do najczęściej wskazywanych przez respondentów czynności, które potrafią wykonywać za pośrednictwem Internetu, należą obsługa wyszukiwarki sieciowej (87,0% wskazań) oraz wysyłanie wiadomości e-mail (63,6%) (Tabela 8). Strona24

Tabela 7. Umiejętność wykonywania różnych czynności za pośrednictwem Internetu Czynność Tak Nie Suma Wyszukiwanie informacji, np. za pomocą Google 327 (87,0%) 49 (13,0%) 376 Wysyłanie wiadomości e-mail 234 (63,6%) 134 (36,4%) 368 Wysyłanie wiadomości e-mail wraz z załącznikami 188 (51,4%) 178 (48,6%) 366 Opłacanie rachunków przez Internet 118 (32,3%) 247 (67,7%) 365 Robienie zakupów przez Internet, np. Allegro 86 (23,6%) 278 (76,4%) 364 Załatwianie spraw urzędowych on-line (np. wysyłanie PIT, pytań przez formularz kontaktowy) 63 (17,3%) 302 (82,7%) 365 Korzystanie z komunikatorów internetowych, np. Gadu Gadu, Skype 173 (47,0%) 195 (53,0%) 368 Korzystanie z portali społecznościowych, np. Nasza Klasa, Facebook 145 (39,3%) 224 (60,7%) 369 Pobieranie plików z Internetu (np. formularze, książki, muzyka) 138 (37,7%) 228 (62,3%) 366 Korzystanie z chatów, forów 98 (26,7%) 269 (73,3%) 367 Prowadzenie bloga 25 (6,9%) 338 (93,1%) 363 Źródło: Opracowanie własne Nie wszystkie osoby, które korzystają z poczty email potrafią dodawać do nich załączniki (tę umiejętność wskazało 80,3% osób, które piszą maile). Prawie połowa użytkowników Internetu korzysta z komunikatorów internetowych (47,0%), a około 40,0% z portali społecznościowych (39,3%). Nieco mniej wie, jak pobierać pliki zamieszczone w sieci (37,7%). Co trzeci badany (32,3%) wskazał, iż za pośrednictwem Internetu obsługuje również konto bankowe (opłaca rachunki). Niewiele mniej (26,7%) korzysta z chatów i forów. Niektórzy robią zakupy przez Internet (23,6%), a niemal co piąty (17,3%) załatwia za pośrednictwem sieci sprawy urzędowe. Najrzadszą formą aktywności wskazywaną przez osoby bezrobotne jest prowadzenie bloga (6,9%). Połowa badanych deklarowała chęć zdobywania nowych umiejętności związanych z obsługą komputera i korzystaniem z Internetu (w sumie 51,8% wskazań odpowiedzi Zdecydowanie lub Raczej tak). Respondenci zostali poproszeni o doprecyzowanie, jaką wiedzę i umiejętności chcieliby Strona25

poszerzyć. Część z nich odpowiadała w sposób ogólny, że chciałaby lepiej nauczyć się obsługi komputera, pogłębić wiedzę już posiadaną (126). Ankietowani (58) mówili też o chęci lepszego poznania możliwości Internetu (wyszukiwanie informacji, korzystanie z bankowości elektronicznej, tworzenie stron WWW). Niektórzy podkreślali także, że chcieliby poznać zasady działania programu MS Excel (29), MS Word (26), programów graficznych (18), jak również podstawy tworzenia prezentacji multimedialnych (12). Należy zauważyć, iż pojedyncze osoby wskazywały również, że byłyby zainteresowane zapoznaniem się z programami branżowymi (np. kadrowymi). Niemal połowa badanych (48,2%) deklaruje, iż nie odczuwa potrzeby dalszej nauki obsługi komputera. Osoby bezrobotne po 50. roku życia (107 wskazań) uważają, że nie będą w stanie nauczyć się obsługi komputera, są za stare, a korzystanie z nowoczesnych technologii przysługuje młodym. Komputer nie jest dla osób w moim wieku to wypowiedź, która pojawiała się bardzo często. Badani mówili również, że obsługa komputera nie jest im potrzebna, jest stratą czasu (90). Niektóre osoby (34) wskazywały, iż umiejętności komputerowe, które posiadają, są dla nich wystarczające i nie widzą potrzeby uczenia się nowych funkcjonalności. 4.4 Powody braku umiejętności obsługi komputera Większość osób bezrobotnych w wieku 50 lat i więcej objęta badaniem nie obsługuje komputera (60,9%). Ankietowani byli poproszeni o podanie powodów, dla których nie korzystają z komputera. Uzyskano w sumie 606 odpowiedzi. Najczęściej rozmówcy deklarowali, że do tej pory nie mieli dostępu do komputera (250 opinii). Znaczna część wskazywała wyraźnie, iż nie korzysta z komputera, ponieważ nie ma lub nie miała nigdy takiej potrzeby, umiejętność ta jest nieprzydatna, a komputer to strata czasu (217). Niekiedy badani wskazywali swoje obawy możliwość popsucia sprzętu komputerowego, strach przed nowymi urządzeniami, brak pewności siebie (46). Jako przeszkody w nauce wymieniano również brak czasu oraz niekiedy ograniczenia zdrowotne wynikające z problemów z zapamiętywaniem lub wzrokiem. 4.5 Udział osób bezrobotnych w szkoleniach Kolejnym obszarem badawczym było poznanie doświadczeń osób 50+ w zakresie uczestniczenia w szkoleniach z rozwoju osobistego oraz kursach IT. Okazało się, że większość ankietowanych (91,8%) nie brała udziału w szkoleniach rozwijających tzw. kompetencje miękkie, np. z komunikacji, autoprezentacji czy pracy w grupie. Osoby, które miały tego rodzaju doświadczenia (8,2%), wskazywały, że szkolenia, w których uczestniczyły dotyczyły kwestii związanych z aktywizacją zawodową (poszukiwaniem pracy, zakładaniem firmy, tworzeniem dokumentów aplikacyjnych: w sumie 31 wskazań). Część z nich Strona26

przeszła szkolenie z autoprezentacji (14), umiejętności potrzebnych w konkretnym zawodzie (10; np. florystycznych), pracy w grupie (7), negocjacji i komunikacji (6). Osoby, które korzystały z wymienionych form dokształcania, były z nich zadowolone (w sumie 86,4% odpowiedzi Zdecydowanie lub Raczej tak przy 13,6% przeciwnych). Osoby, którym nie podobały się szkolenia, wskazywały, że były one nietrafione, nie wniosły nic nowego i zabrakło na nich praktyki (za każdym razem jedna opinia). Umiejętności nabyte w trakcie takich szkoleń są wykorzystywane przez większość ich uczestników (wskazania pozytywne stanowiły 68,4%). Niemniej jednak prawie co trzecia osoba korzystająca ze szkoleń z zakresu rozwoju osobistego (27,7%) nie wykorzystuje zdobytej w ich trakcie wiedzy. Zdaniem nielicznych (3,9%), udział w kursach nie pozwolił na zdobycie przydatnych umiejętności. Osoby te wskazywały, iż nie mają okazji lub możliwości wykorzystywania nabytej wiedzy (15 opinii), m.in. z racji pozostawania bez zatrudnienia 7 opinii oraz braku komputera 2 opinie. Dodatkowo 3 osoby uznały umiejętności przekazywane w trakcie kursów za nieprzydatne i rozmijające się z rzeczywistością. Badanie wykazało, że w szkoleniach z zakresu obsługi komputera uczestniczyło zaledwie 14,1% respondentów. Wykres 11. Finansowanie szkoleń z obsługi komputera (N=140, dane w %) 6 60,0 54,3 50,0 40,0 % 30,0 20,0 23,6 20,7 10,0 8,6 2,9 0,0 Powiatowy Urząd pracy Inne organizacje Dawny pracodawca Organizacja pozarządowa Finansowanie z własnych środków Źródło: Opracowanie własne 6 Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wybrać więcej niż 1 odpowiedź. Strona27

Kursy zazwyczaj były finansowane przez Powiatowe Urzędy Pracy (54,3% wskazań), inne organizacje (23,6% wskazań) oraz dawnego pracodawcę (20,7% wskazań). Czasami koszt udziału w kursie pokrywany był przez organizację pozarządową (8,6% wskazań). Nieliczne osoby decydowały się na opłacanie szkoleń we własnym zakresie. Wśród organizacji wskazywanych przez respondentów wymienić należy MOPS (wskazywany najczęściej, bo 14-krotnie) oraz urzędy gminy (4 wskazania). Respondenci deklarowali również, że szkolenia finansowano ze środków unijnych (2 opnie). Pojedyncze osoby wspominały m.in. o jednym z Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie, Lidze Obrony Kraju, Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, stowarzyszeniu AA, Urzędzie Marszałkowskim czy Starostwie Powiatowym. Zdecydowana większość osób bezrobotnych, które uczestniczyły w zajęciach z obsługi komputera, była z nich zadowolona (odpowiedzi Zdecydowanie lub Raczej tak stanowiły 89,1%), a ¾ uczestników (76,6%) wskazało, że wykorzystuje nabytą wiedzę i umiejętności w praktyce. Osoby, którym nie podobały się prowadzone zajęcia, wskazywały zazwyczaj na złą ich organizację: zbyt mało czasu przeznaczonego na naukę (4 opinie), nieodpowiednie tempo oraz poziom nauczania (2), zbyt duże grupy (2). Dodatkowo respondenci wskazywali, że udział w zajęciach nie pomógł im w znalezieniu pracy (5). Osoby, które nie wykorzystują nabytych w trakcie kursów umiejętności, wskazują przede wszystkim na ograniczenie, jakim jest brak komputera i pracy (odpowiednio 12 i 8 wskazań) oraz brak innych okazji, aby korzystać z nabytej wiedzy (6). Zdaniem niektórych respondentów zajęcia, w których brali udział, w ogóle nie pozwoliły im na nabycie odpowiednich kompetencji (5), inni zapomnieli już, czego nauczyli się w ich trakcie (5). 4.6 Obawy przed korzystaniem z komputera Obawy przed udziałem w szkoleniach zgłosił co trzeci ankietowany (34,6%), pozostali (65,4%) na pytanie o istnienie tego typu barier, odpowiadali przecząco (Tabela 9). Strona28

Tabela 8. Obawy przed udziałem w szkoleniach (N=341, dane w %) 7 Obawy Liczba wskazań Procent wskazań Szkolenia będą stratą czasu 107 31,4 Tempo szkoleń będzie zbyt duże 85 24,9 Będę musiał/a zabrać głos w grupie 23 6,7 Będę musiał/a wystąpić przed grupą 29 8,5 Nie zapamiętam wszystkich treści, które będą przekazywane 146 42,8 Nie będę potrafił/a zastosować przekazanej wiedzy/umiejętności 84 24,6 W moim wieku jest za późno na szkolenia 188 55,1 Przedstawione zagadnienia będą zbyt trudne 107 31,4 Inne 26 7,6 Źródło: Opracowanie własne Warto podkreślić, że ankietowani wyrażali przekonanie, iż w dojrzałym wieku jest już za późno na szkolenia (55,1%). Zauważali również, że mogą mieć trudności z przyswojeniem i zapamiętaniem przekazywanych treści (42,8%). Pojawiła się również wątpliwość, czy zagadnienia poruszane na szkoleniu nie będą zbyt trudne (31,4%), i czy udział w zajęciach nie okaże się stratą czasu (31,4% wskazań). Niektóre osoby obawiały się również, że tempo zajęć będzie dla nich za szybkie (24,9%) i nie będą potrafili wykorzystać zdobytej wiedzy (24,6%). Niekiedy barierą przed udziałem w szkoleniach jest również obawa przed wystąpieniem przed grupą (8,5%) oraz zabraniem głosu na forum (6,7%). Jako inne bariery respondenci wskazywali predyspozycje zdrowotne i wiek, które nie pozwolą na przyswojenie wiedzy (7 opinii). Twierdzili również, że ukończenie kursu nie poprawi ich sytuacji zawodowej (5). Niektóre z udzielanych odpowiedzi świadczyły o braku zainteresowania badanych szkoleniami (4 opinie, np. po co mi to?) oraz o braku wiary we własne możliwości (4, np. nie dam rady się nauczyć). 7 Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wybrać więcej niż 1 odpowiedź. Strona29

4.7 Źródła informacji o szkoleniach Kolejny obszar poddany analizie dotyczył źródeł, z których osoby bezrobotne czerpią informacje o lokalnych wydarzeniach i organizowanych szkoleniach (Wykres 12). Wykres 12. Źródła informacji o wydarzeniach lokalnych i szkoleniach (N=983, dane w %) 8 Kościół 0,9 Radio Inne Tablice ogłoszeń 6,2 8,0 9,3 Internet Ulotki 13,4 14,2 Telewizja 19,1 Gazety regionalne Znajomi/rodzina 27,5 29,5 Powiatowe Urzędy Pracy 60,0 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 % Źródło: Opracowanie własne Okazuje się, że najczęściej wskazywano powiatowe urzędy pracy (60,0%). Co trzeci badany deklarował, że o wielu wydarzeniach dowiaduje się od rodziny i znajomych (29,5%) lub z gazet lokalnych (27,5%). Ankietowani wymieniali tu przede wszystkim Express Ilustrowany (81 razy) i Dziennik Łódzki wraz z dodatkiem Gratka (60). Wśród gazet dostępnych na terenie całego województwa wymieniano również Gazetę Wyborczą (13). Najczęściej wskazywanymi tytułami prasowymi dostępnymi w poszczególnych powiatach lub gminach były Tomaszowski Informator Tygodniowy (18), Nad Wartą (16), Życie Pabianic (10) oraz Ziemia Wieluńska (9). Jak deklarowali ankietowani, źródłem informacji jest też telewizja regionalna (19,1% wskazań), głównie pasmo regionalne TVP (129 odpowiedzi). Niekiedy o wydarzeniach dowiadują się z ulotek oraz z Internetu (odpowiednio 14,2% i 13,4% wskazań). Wśród stron internetowych najczęściej wskazywano strony urzędów (urzędów miast i pracy) 17 razy, portal Onet.pl (16) oraz Gratka.pl (8). Czasami informacje o wydarzeniach czerpane są z tablic ogłoszeniowych (9,3% respondentów), które znajdują się 8 Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondent mógł wybrać więcej niż 1 odpowiedź. Strona30

w urzędach: pracy (33 wskazania) lub innych (np. miasta). Jak się okazuje radio nie jest medium, za pośrednictwem którego przekazywane są takie informacje (tylko 6,2% odpowiedzi wskazujących, iż w radiu można dowiedzieć się o działaniach i lokalnych wydarzeniach). W tym przypadku respondenci wskazywali najczęściej na wieluńską rozgłośnię Radio Ziemi Wieluńskiej (9-krotnie) oraz na Radio Łódź i Nasze Radio (po 3 wskazania). Należy zauważyć, iż niektórzy badani dowiadują się o organizowanych wydarzeniach w Miejskich Ośrodkach Pomocy Społecznej (9 wskazań). 4.8 Zainteresowanie szkoleniami komputerowymi i organizacja kursów Ponad połowa osób bezrobotnych, z którymi przeprowadzono wywiady, wyraziła chęć udziału w bezpłatnych szkoleniach komputerowych (56,4%). Pozostali (43,6%) argumentowali swój brak zainteresowania przede wszystkim tym, że nauka obsługi komputera jest nieprzydatna, a ta umiejętność to strata czasu (w sumie 84 opinie). Równie często (83 razy) pojawiały się wypowiedzi, które wskazywały, iż osoby bezrobotne uważają, że nauka obsługi komputera będzie dla nich zbyt trudna (bo nie dam rady, nie zapamiętam informacji), że są za starzy (np. jestem na to za stary, jestem za stara i już nie potrafię się tego nauczyć), nie nadają się do tego lub ich stan zdrowia (głównie problemy ze wzrokiem) nie pozwoliłby na korzystanie ze sprzętu komputerowego. Niektórzy respondenci posiadają już umiejętność obsługi komputera, dlatego też nie chcą brać udziału w dodatkowych kursach. Osoby zainteresowane szkoleniami proszone były o podanie najbardziej dogodnej dla nich formy organizacji zajęć. Strona31

Wykres 13. Częstotliwość organizowania szkoleń (N=555, dane w %) 45,0 42,8 40,0 35,0 30,0 25,0 % 20,0 20,6 22,7 15,0 13,1 10,0 5,0 0,0 0,8 Rzadziej niż raz w tygodniu Raz w tygodniu Dwa razy w tygodniu Trzy razy w tygodniu Cztery razy w tygodniu i częściej Źródło: Opracowanie własne Osoby zainteresowane szkoleniami wskazały najczęściej, iż spotkania powinny odbywać się dwa razy w tygodniu (42,8%). Niektórzy byli zdania, że organizować powinno się je trzy razy w ciągu tygodnia (22,7%) lub raz w tygodniu (20,6%). Spotkania częstsze niż trzy razy raz w tygodniu byłyby odpowiednie dla 13,1% respondentów. Tylko nieliczni uważali, że szkolenia powinno się organizować rzadziej niż raz w tygodniu (0,8%). W oparciu o otrzymane wyniki należy stwierdzić, iż najbardziej optymalnym rozwiązaniem byłyby spotkania odbywające się 2 razy w tygodniu. Dodatkowo, co trzeci ankietowany zainteresowany kursami był zdania, iż szkolenia z obsługi komputera powinno się organizować w dni robocze (34,8% wskazań), a 15,9% uważała, że lepszym rozwiązaniem byłby zajęcia weekendowe. Dla połowy badanych (49,4%) termin nie miał znaczenia. Średni czas jednorazowego spotkania, wskazywany przez ankietowanych to nieco ponad 5 godzin. Badani (w sumie 129 osób) deklarowali najczęściej 4 godziny jako najbardziej optymalny czas trwania zajęć w ciągu dnia. Większość osób jest zdania, iż wiek uczestników szkolenia nie ma dla nich znaczenia (47,3%), choć jednocześnie 40,2% respondentów zainteresowanych kursami uważa, że lepiej, aby grupa była w jednym wieku. Pozostali (12,5%) wskazali naukę w grupie zróżnicowanej wiekowo za najlepszą formę organizacji zajęć. Wiek osoby, która miałaby być trenerem na kursie komputerowym dla większości badanych nie ma znaczenia (82,7%). Zaledwie 9,4% respondentów wskazało, że wołałoby, aby prowadzący był w podobnym wieku, a 7,4% zadeklarowało, że najlepszym rozwiązaniem byłby młodszy trener. Strona32

4.9 Poszukiwanie pracy Większość osób bezrobotnych, które wzięły udział w badaniu, nigdy nie poszukiwała pracy za pośrednictwem Internetu (72,3%). Wynika to przede wszystkim z faktu, iż część respondentów w ogóle nie korzysta z sieci (63,7%). Badani deklarowali, iż niedostateczna umiejętność obsługi komputera nigdy nie była powodem, dla którego odmówiono im pracy (91,4%). Należy jednak przypuszczać, iż pracodawcy nie informują osób rekrutowanych o powodach, dla których ich kandydatury są odrzucane. Dodatkowo osoby bezrobotne zostały zapytane o aktywność związaną z poszukiwaniem pracy. Badanie wykazało iż w większości przypadków ankietowani (84,7%) w ciągu ostatniego miesiąca nie dostarczali do żadnego pracodawcy swoich dokumentów aplikacyjnych. Osoby, które poszukiwały zatrudnienia w ostatnim miesiącu (15,3% badanych, którzy dostarczyli swoje dokumenty aplikacyjne go przynajmniej jednej organizacji), przekazywały CV średnio do 5 potencjalnych pracodawców (Wykres 14). Wykres 14. Liczba pracodawców, do których bezrobotni dostarczyli swoje dokumenty aplikacyjne w ciągu ostatniego miesiąca (N=142, dane w liczbach bezwzględnych) 35 30 30 27 32 25 Liczba osób 20 15 12 19 10 5 0 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 więcej niż 10 Liczba dostarczonych CV 3 2 1 6 8 Źródło: Opracowanie własne Na podstawie zaprezentowanych wyników widać, iż osoby bezrobotne, które poszukiwały zatrudnienia, w ciągu ostatniego miesiąca, przekazywały swoje dokumenty aplikacyjne zazwyczaj do 1-5 potencjalnych pracodawców. Strona33