UMYSŁ SPOŁECZNY dr Mateusz Hohol Wykład 6: Od percepcji twarzy do wspólnej uwagi
Rozdział 9 Jak mózg spostrzega inne mózgi
JAK CIĘ WIDZĘ TAK CIĘ PISZĘ, CZYLI BŁĘDY ATRYBUCJI (KOSSLYN & ROSENBERG, 2006) efekt aureoli (Hallo effect) odkrywając u kogoś cechę pozytywną, jesteśmy skłonni do przypisywania kolejnych cech pozytywnych efekt pierwszeństwa przypisujemy większą wagę pierwszemu wrażeniu niż późniejszym ocenom osoby
CZYM RÓŻNIĄ SIĘ TE ZDJĘCIA? Złudzenie Margaret Thatcher Efekt inwersji: mamy trudność z rozpoznawaniem twarzy odwróconej o 180 stopni
MOONEY FACES
MOONEY FACES
JAK ROZPOZNAJEMY TWARZE? twarz człowieka należy do o b i e k t ó w, k t ó r e m i m o złożoności są rejestrowane i przetwarzane przez mózg jako całość (twarz nie jest składana przez mózg z poszczególnych elementów, takich jako oczy, uszy, nos, podbródek itd.)
DYGRESJA: CIAPTAKI (GRABBLES), GAUTHIER ET AL, 1999
KIEDY POJAWIA SIĘ ROZPOZNAWANIE TWARZY? Zdolność do rozpoznawania twarzy przypisywana jest noworodkom (np. Farroni, 2005) niemowlęta preferują twarze (w porównaniu z twarzami odwróconymi do góry nogami oraz innymi obiektami)
PROZOPAGNOZJA niezdolność do rozpoznawania/identyfikowania twarzy; dotknięte nią osoby zachowują zdolność do rozpoznawania innych obiektów
PROZOPAGNOZJA: CASE STUDY J a ś k o w s k i 2 0 0 9
PROZOPAGNOZJA: CASE STUDY J a ś k o w s k i 2 0 0 9
ZAKRĘT WRZECIONOWATY (FFA) aktywność struktury rośnie podczas obserwacji twarzy i obiektów twarzopodobnych
CZY TYLKO FFA? osoby dotknięte ślepowidzeniem (blindsight) szczątkowo widzą twarze i rozpoznają ekspresję emocji (Morris et al, 2001) czasem prozopagnostycy nie potrafią zidentyfikować twarzy ale dokonują trafnej kategoryzacji twarzy i emocji Dane z fmri, EEG i MEG świadczą o udziale wzgórków górnych, poduszki oraz jądra migdałowatego w rozpoznawaniu twarzy (Braeutigam et al, 2001; George et al, 2001; Johnson, 2005)
PODUSZKA I WZGÓRKI GÓRNE poduszka (pulvinar): największe, tylne jądro wzgórza wzgórki górne (superior colliculus): część śródmózgowia
świadomy percept fotony siatkówka nerw wzrokowy ciałko kolankowate boczne (część wzgórza) promienistość wzrokowa pierwszorzędowa kora wzrokowa (V1, BA17) wyższe obszary kory wzrokowej Teoria dwóch szlaków wzrokowych Szlak grzbietowy Tylna kora ciemieniowa działanie wzrokowe fotony siatkówka nerw wzrokowy poduszka (s. podkorowa) wzgórki czworacze górne (śródmózgowie) Dolna kora skroniowa Szlak brzuszny Milner & Goodale, 1992
POJEDYNCZE NEURONY TWARZY W brudździe skroniowej górnej (STS, superior temporal sulcus) istnieją pojedyncze neurony, aktywne podczas prezentacji twarzy (Desimone, 1991) Podział funkcjonalny ze względu na zmienne cechy twarzy: ekspresja mimiczna (również emocjonalna), kierunek wzroku, kąt ułożenia głowy w stosunku do obserwatora (Hoffman & Haxby, 2000)
POJEDYNCZE NEURONY TWARZY W zakręcie skroniowym dolnym (ITG, inferior temporal gyrus) również odkryto pojedyncze neurony, aktywne podczas prezentacji twarzy Kodują one stałe cechy twarzy, związane z tożsamością innego osobnika
STS: KIERUNEK SPOSTRZEGANIA W STS znajdują się struktury czułe na ruchy biologiczne (ciało, ręce, oczy, usta ) (Pelphrey et al, 2005) Jenkins et al (2006) odkryli neurony kodujące kierunek wzroku innej jednostki Mason et al (2005) wykazali, że osoby szukające kontaktu wzrokowego oceniane są jako sympatyczniejsze i bardziej atrakcyjne Interpretacja innej osoby zależy od kierunku wzorku - za atrakcyjniejsze uznajemy śmiejące się osoby, które spoglądają na nas (Jones et al, 2006)
WSPÓLNA UWAGA Kierunek wzroku moduluje naszą uwagę: automatycznie przenosimy uwagę na obiekt, na który spogląda druga osoba - umożliwia to wytworzenie trójelementowych relacji (scen wspólnej uwagi)
STS I WSPÓLNA UWAGA (RISTIC & KINGSTONE, 2006) Gdy wskazówka (cue) w p o s t a c i p a r y k ó ł e k umieszczonych w okręgu interpretowana była jako oczy (warunki: oczy i kapelusz ), czasy reakcji na bodziec docelowy (target) w postaci gwiazdki były krótsze, gdy zwrócone były w stronę, po której pojawi się gwiazdka. Efekt ten nie był obecny w warunku samochód