Akademia Prawa. Agnieszka Fiutak. Prawo w medycynie. 3. wydanie. C. H. Beck

Akademia Prawa Agnieszka Fiutak Prawo w medycynie 3. wydanie C. H. Beck

AKADEMIA PRAWA Prawo w medycynie

W sprzedaży: L. Ogiegło USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY. KOMENTARZ Komentarze Becka L. Ogiegło PRAWO FARMACEUTYCZNE. KOMENTARZ Duże Komentarze Becka R. Kubiak PRAWO MEDYCZNE Wykłady Specjalizacyjne R. Kubiak USTAWA O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY. USTAWA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ. USTAWA O IZBACH LEKARSKICH Teksty Ustaw Becka. Edycja Sądowa A. Suławko-Karetko (red.) REJESTRACJA PRODUKTÓW LECZNICZYCH Prawo dla Firm KODEKS CYWILNY Z WPROWADZENIEM, wyd. 36 Twoje Prawo www.ksiegarnia.beck.pl

Akademia Prawa Agnieszka Fiutak Prawo w medycynie 3. wydanie Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2013

Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-5283-1 ISBN e-book 978-83-255-5284-8

Moim Rodzicom dedykuję tę książkę

Spis treści Wstęp... XIII Wykaz skrótów... XV Część pierwsza. Wiadomości ogólne Rozdział 1. Pojęcie i źródła prawa medycznego... 3 1. Pojęcie prawa medycznego... 3 Rozdział 2. Wykonywanie zawodu medycznego... 6 2. Pojęcie zawodu... 6 3. Zawód lekarza i lekarza dentysty... 14 4. Zawód pielęgniarki i położnej... 16 5. Ratownik medyczny i ratownik... 19 6. Zawód diagnosty laboratoryjnego... 21 7. Zawód felczera... 25 Rozdział 3. Formy wykonywania zawodu... 28 8. Uwagi ogólne... 28 9. Umowa o pracę... 30 10. Umowa cywilnoprawna... 31 11. Indywidualna praktyka, indywidualna specjalistyczna praktyka... 32 I. Praktyka bez gabinetu... 35 II. Praktyka pracownicza... 35 12. Grupowa praktyka... 35 I. Spółka cywilna... 36 II. Spółka jawna... 37 III. Spółka partnerska... 37 IV. Inne formy działalności podmiotów wykonujących działalność leczniczą... 38 1. Spółka akcyjna... 38 2. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością... 39 VII

Spis treści Rozdział 4. Podstawowe obowiązki pracownika medycznego wynikające z wykonywania zawodu... 40 13. Obowiązek udzielania pomocy... 40 14. Informowanie pacjenta o stanie zdrowia... 42 15. Prowadzenie i udostępnianie pacjentowi dokumentacji medycznej... 45 16. Obowiązek zachowania tajemnicy... 49 17. Poszanowanie intymności i godności osobistej pacjenta... 52 18. Zakaz sprzedaży środków medycznych... 53 19. Obowiązek ubezpieczenia... 53 20. Obowiązek wykonywania zleceń lekarskich... 56 21. Regulaminy porządkowe szpitali... 57 Rozdział 5. Prawa personelu medycznego... 59 22. Odstąpienie od leczenia... 59 23. Uzyskanie pełnej informacji o celowości wykonania zleceń lekarskich... 62 24. Odmowa wykonania zlecenia lekarskiego... 62 25. Ordynowanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych... 63 26. Lekarz i pielęgniarka jako funkcjonariusze publiczni........................ 64 Rozdział 6. Zgoda pacjenta... 65 27. Uwagi ogólne... 65 28. Podstawowe pojęcia... 67 29. Charakterystyka instytucji zgody pacjenta... 69 I. Definicja zgody... 69 II. Przedmiot zgody... 70 III. Rodzaje zgody i podmioty uprawnione do jej wyrażenia... 71 1. Zgoda pacjenta (właściwa)... 71 2. Zgoda zastępcza (substytucyjna)... 71 2.1. Zgoda przedstawiciela ustawowego... 72 2.2. Zgoda sądu opiekuńczego... 72 3. Zgoda kumulatywna... 73 IV. Ważność zgody... 73 V. Forma zgody... 74 Rozdział 7. Definicja i klasyfikacja błędów medycznych... 76 30. Uwagi ogólne... 76 31. Klasyfikacja błędów... 80 I. Błąd diagnostyczny... 80 II. Błąd terapeutyczny... 83 III. Błąd techniczny... 85 IV. Błąd organizacyjny... 86 Część druga. Odpowiedzialność pracowników służby zdrowia Rozdział 8. Rozwój odpowiedzialności lekarza za błąd w sztuce................. 91 Rozdział 9. Pojęcie i rodzaje odpowiedzialności... 97 32. Uwagi ogólne... 97 33. Rodzaje odpowiedzialności... 99 VIII

Spis treści Rozdział 10. Odpowiedzialność cywilna... 100 34. Uwagi ogólne... 100 35. Odpowiedzialność kontraktowa (ex contractu)... 101 36. Odpowiedzialność deliktowa (ex delicto)................................... 102 37. Zbieg odpowiedzialności... 104 38. Charakter odpowiedzialności... 104 39. Przesłanki odpowiedzialności... 105 I. Szkoda... 105 II. Wina... 106 III. Związek przyczynowy... 108 IV. Ciężar dowodu... 109 40. Rodzaje odpowiedzialności w zależności od łączącego stosunku pracownika medycznego z pacjentem... 110 I. Umowa o pracę... 110 II. Kontrakt... 111 III. Praktyka prywatna... 112 IV. Grupowa praktyka... 112 V. Nagłe przypadki... 113 VI. Podmioty zobowiązane do naprawienia szkody... 113 41. Wynagrodzenie szkody... 116 I. Zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej lub przywrócenie stanu sprzed powstania szkody... 116 II. Jednorazowy zwrot kosztów... 117 III. Renta... 117 IV. Jednorazowe świadczenie pieniężne tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę... 118 V. Zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dobra osobistego... 118 42. Terminy przedawnień... 119 43. Wybrane przypadki odpowiedzialności cywilnej... 121 I. Działanie bez zgody... 121 II. Nieinformowanie pacjenta o skutkach i ryzyku zabiegu... 122 III. Odmowa udzielenia świadczenia... 123 IV. Niezachowanie tajemnicy... 123 V. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone pacjentom w związku z użyciem niesprawnego sprzętu medycznego... 124 VI. Odpowiedzialność za wyrządzenie szkody nasciturusowi (dziecku poczętemu)... 124 VII. Odpowiedzialność za błąd w sztuce... 125 VIII. Podsumowanie odpowiedzialności cywilnej... 127 Rozdział 11. Odpowiedzialność pracownicza... 130 44. Odpowiedzialność porządkowa... 130 45. Odpowiedzialność materialna... 134 Rozdział 12. Odpowiedzialność zawodowa... 138 46. Odpowiedzialność zawodowa lekarza i lekarza dentysty... 138 I. Strony postępowania... 139 II. Kary... 140 III. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej... 142 IV. Okręgowy sąd lekarski oraz Naczelny Sąd Lekarski... 143 V. Postępowanie przed sądem lekarskim... 143 IX

Spis treści VI. Postępowanie mediacyjne... 145 VII. Terminy przedawnień... 145 VIII. Zatarcie skazania... 146 IX. Wnioski odnośnie do odpowiedzialności zawodowej lekarzy... 149 47. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki, położnej... 153 I. Kary... 155 II. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej... 157 III. Okręgowy sąd pielęgniarek i położnych oraz Naczelny Sąd Pielęgniarek i Położnych... 158 IV. Postępowanie przed sądem pielęgniarskim... 159 V. Przedawnienie... 164 VI. Zatarcie... 164 VII. Roszczenie odszkodowawcze... 165 48. Odpowiedzialność dyscyplinarna diagnosty laboratoryjnego... 165 I. Sąd dyscyplinarny, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, sąd polubowny, Rzecznik Dyscyplinarny... 166 II. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej... 167 III. Kary dyscyplinarne... 168 IV. Przedawnienie... 169 V. Zatarcie ukarania... 169 49. Odpowiedzialność zawodowa fachowych pracowników służby zdrowia... 179 I. Katalog kar... 180 II. Postępowanie w kwestii odpowiedzialności zawodowej... 181 50. Wnioski odnośnie do odpowiedzialności zawodowej pracowników służby zdrowia............................................................... 181 Rozdział 13. Odpowiedzialność karna... 183 51. Podstawy odpowiedzialności karnej... 184 I. Popełnienie czynu zabronionego... 184 II. Elementy przestępstwa... 184 52. Rodzaje przestępstw.................................................... 186 I. Narażenie na niebezpieczeństwo... 186 II. Nieudzielenie pomocy... 187 III. Nieumyślne spowodowanie śmierci... 187 IV. Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu... 188 53. Okresy przedawnień i zatarcie skazania... 189 I. Przedawnienie karalności... 189 II. Przedawnienie wykonania kary... 190 III. Zatarcie skazania... 190 54. Zaniechanie udzielenia świadczenia zdrowotnego a odpowiedzialność karna.. 191 55. Niepowodzenie w leczeniu a odpowiedzialność karna pracownika medycznego... 197 56. Odpowiedzialność karna związana z nieterapeutycznymi czynnościami lekarskimi............................................................. 203 I. Eksperyment... 204 II. Transplantacje... 207 III. Przerwanie ciąży... 214 IV. Klonowanie... 220 V. Zabiegi kosmetyczne... 222 57. Zgoda pacjenta a odpowiedzialność karna lekarza... 224 I. Wprowadzenie do instytucji zgody... 224 X

Spis treści II. Zakres informacji udzielanej pacjentowi jako przesłanka udzielenia zgody... 225 III. Charakterystyka przestępstwa z art. 192 KK... 226 IV. Przekroczenie zakresu zgody... 230 V. Zgoda pro futuro... 231 58. Eutanazja i pomoc w samobójstwie... 232 59. Odpowiedzialność za ujawnienie tajemnicy zawodowej... 238 60. Odpowiedzialność za fałsz intelektualny... 240 Rozdział 14. Zdarzenia medyczne... 243 Część trzecia. Inne ustawy z zakresu prawa medycznego Rozdział 15. Ustawa o działalności leczniczej... 263 Rozdział 16. Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych... 276 Rozdział 17. Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia... 287 Załącznik do książki. Akty prawne dotyczące prawa medycznego... 297 Indeks rzeczowy... 305 XI

Wstęp Artykuł 341: Lekarz w leczeniu chorego podług uznania wydziału lekarskieo błędy z niewiadomości popełniajacy, aż do nowego popisu ze swey sztuki, i dowodu iż się należycie w niey usposobił, wykonanie sztuki lekarskiey zabronione mieć będzie. Jeżeliby zaś choremu śmierć zarządził, lub o utratę zdrowia go przyprawił, zamknięciem w domu aresztu publiczneho od dni 8 do miesięcy 3 ukarany będzie. Art. 342. Ta sama kara dotknie chirurga, za niezręczną operacją dezeli chory z niey umarł, lub znaczne kalectwo odniósł. Kodeks karzący dla Królestwa Polskiego Historia medycyny to jednocześnie historia popełnianych przez medyków błędów diagnostycznych i terapeutycznych. Pogłębianie erudycji o fizjologii i patologii organizmu człowieka doprowadziło do tworzenia, obowiązujących na danym etapie poznania określonego zaburzenia, kanonów postępowania. Lęk przed staniem się ofiarą błędu medycznego nie jest obcy pacjentom i ich rodzinom. Taka obawa towarzyszy także personelowi medycznemu przy wykonywaniu zawodu. Chęć zminimalizowania rozmiaru takich błędów powinna być celem działania wszelkich czynników, decydujących o funkcjonowaniu służby zdrowia. Chory przestał być jedynie bezwolnym subskrybentem świadczeń, a stał się świadomym, współdecydującym kontrahentem dla lekarza. Celem pracy jest przedstawienie regulacji prawnych obowiązujących w polskich przepisach w odniesieniu do wykonywania zawodów medycznych oraz przybliżenie poglądów polskiej doktryny oraz orzecznictwa na zagadnienia związane z problematyką błędów medycznych i odpowiedzialności pracowników służby zdrowia za ich popełnienie. Pomimo trudności objęcia wszystkich kwestii w sposób wyczerpujący usiłowano wskazać najbardziej istotne. Trzecie wydanie niniejszej pozycji zawiera nowe regulacje, które weszły w życie od 1.1.2012 r., m.in. dotyczące zdarzeń medycznych. Publikacja składa się z trzech części: pierwszej, zawierającej wiadomości ogólne, regulacje dotyczące form wy- XIII

Wstęp konywania zawodu czy praw i obowiązków personelu medycznego; drugiej, poświęconej analizie odpowiedzialności pracowników medycznych z uwzględnieniem czterech rodzajów odpowiedzialności, tj. cywilnej, pracowniczej, karnej i zawodowej oraz nowe rozwiązanie dotyczące postępowania przed komisjami ds. zdarzeń medycznych; trzeciej obejmującej nowe ustawy z zakresu ochrony zdrowia, tj. ustawę o działalności leczniczej, o refundacji, o systemie informacji. Zamiarem Autorki było stworzenie takiego podręcznika, który zbierze w jednym opracowaniu najważniejsze kwestie związane z wykonywaniem zawodów medycznych oraz w jasny i przystępny sposób omówi te zagadnienia. Niniejsza pozycja adresowana jest przede wszystkim do studentów medycyny kierunków lekarskiego, pielęgniarstwa, położnictwa, ratownictwa, studentów prawa, jak również do osób wykonujących zawód lekarza, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, diagnosty laboratoryjnego, adwokata, radcy prawnego, a także do wszystkich osób zainteresowanych zagadnieniami prawnomedycznymi, chociażby pacjentów, w związku z udzielaniem im świadczeń zdrowotnych i występowaniem błędów medycznych. W przypadku chęci podzielenia się uwagami odnośnie do książki Autorka zachęca do kontaktu mailowego: prawowmedycynie@gmail.com. Wydanie niniejsze uwzględnia stan prawny na dzień czerwiec 2013 r. Warszawa, czerwiec 2013 r. Agnieszka Fiutak XIV

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa ChorZakU.......... ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. Nr 234, poz. 1570 ze zm.) DiagLabU.......... ustawa z 27.7.2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529 ze zm.) DziałLeczU.......... ustawa z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 217) EKPC.............. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) FelczerU............ ustawa z 20.7.1950 r. o zawodzie felczera (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1133) IzbLekU............ ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 219, poz. 1708 ze zm.) KC................. ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KEDL............... Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego uchwalony na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Diagnostów Laboratoryjnych, uchwała Nr 4/2006, Warszawa 13.1.2006 r. KEL................ Kodeks Etyki Lekarskiej z 2.1.2004 r. wraz ze zmianami uchwalonymi 20.9.2003 r. przez Nadzwyczajny VII Krajowy Zjazd Lekarzy KEZPiP............. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarek i położnych, zatwierdzony 9.12.2003 r. uchwałą Nr 9 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych KK................. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KK z 1932 r.......... rozporządzenie Prezydenta RP z 11.7.1932 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.), obowiązywał do 31.12.1969 r. Konstytucja RP...... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) Konwencja bioetyczna.......... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny z 4.4.1997 r. XV

Wykaz skrótów KP................. ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC................ ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) m.kk.............. tzw. mały kodeks karny, dekret z 13.6.1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. Nr 30, poz. 192 ze zm.), obowiązywał do 31.12.1969 r. MPPOiP............ Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) OchrInfU........... ustawa z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) OchrPłodU......... ustawa z 7.1.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerwania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) OdpZawFPSZU..... ustawa z 18.7.1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia (Dz.U. Nr 36, poz. 332 ze zm.) PobKomU.......... ustawa z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. Nr 169, poz. 1411 ze zm.) PrDzKon........... Konwencja o prawach dziecka z 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) PrFarm............. ustawa z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 ze zm.) PrPacjentU.......... ustawa z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.) RatownictwoMU.... ustawa z 8.9.2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410 ze zm.) RefLekU............ ustawa z 12.5.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. Nr 122, poz. 696 ze zm.) SamPielU........... ustawa z 1.7.2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038) SystInfU............ ustawa z 28.4.2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz.U. Nr 113, poz. 657 ze zm.) ŚwiadOpZdrU...... ustawa 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) ZawLekU........... ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm.) ZawLekU z 1950 r.... ustawa z 28.10.1950 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. Nr 50, poz. 458 ze zm.) ZawPielU........... ustawa z 15.7.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. Nr 174, poz. 1039 ze zm.) ZdrPsychU......... ustawa z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375 ze zm.) 2. Organy, instytucje i organizacje CBOS.............. Centrum Badania Opinii Społecznej CEM............... Centrum Egzaminów Medycznych CMKP.............. Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego ETPC.............. Europejski Trybunał Praw Człowieka KRDL.............. Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych XVI

Wykaz skrótów MZ................ Minister Zdrowia MZiOS............. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej NSA............... Naczelny Sąd Administracyjny ONZ............... Organizacja Narodów Zjednoczonych PKE................ Państwowa Komisja Egzaminacyjna RM................ Rada Ministrów Rz.D................ Rzecznik Dyscyplinarny SA................. Sąd Apelacyjny SD................. Sąd Dyscyplinarny SN................. Sąd Najwyższy SO................. Sąd Okręgowy SR................. Sąd Rejonowy TK................. Trybunał Konstytucyjny 3. Publikatory Biul. SN............ Biuletyn Sądu Najwyższego CzPKiNP........... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Dz.U............... Dziennik Ustaw Dz.Urz.............. Dziennik Urzędowy EP................. Edukacja Prawnicza GL................. Gazeta Lekarska GP................. Gazeta Prawna KZS................ Krakowskie Zeszyty Sądowe M.P................. Monitor Polski MoP............... Monitor Prawniczy NP................. Nowe Prawo OSA............... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN............... Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC.............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCP............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNKW............ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa OSNPG............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratoria Generalna OSNwSK........... Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP................ Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA............ Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK............... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A Pal................. Palestra PiP................. Państwo i Prawo PPH............... Przegląd Prawa Handlowego Pr. i Med............ Prawo i Medycyna Prok. i Pr............ Prokuratura i Prawo Prok. i Pr. wkł...... Prokuratura i Prawo wkładka PS................. Przegląd Sądowy PUG............... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego RPEiS.............. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SC................. Studia Cywilistyczne SI.................. Studia Iuridica SIS................. Studia Iuridica Silesiana ZNUJ.............. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego XVII

Wykaz skrótów 4. Inne skróty ang................. angielski art.................. artykuł BHP............... bezpieczeństwo i higiena pracy cz................... część dl.................. diagnosta laboratoryjny EKG............... elektrokardiografia fr................... francuski godz................ godzina (-y) LDEK.............. Lekarsko-Dentystyczny Egzamin Końcowy LEK................ Lekarski Egzamin Końcowy lit.................. litera nast................ następny (-a,-e) niem................ niemiecki niepubl............. niepublikowany OC................. odpowiedzialność cywilna orzecz.............. orzeczenie PES................ Państwowy Egzamin Specjalizacyjny pkt................. punkt por.................. porównaj post................ postanowienie przyp............... przypis (-y) pwzdl.............. prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego red................. redaktor (-rzy) SOR................ Szpitalny Oddział Ratunkowy t................... tom tab.................. tabela (-e) tekst jedn........... tekst jednolity tys................. tysiąc (-y) uchw............... uchwała ust................. ustęp w................... wiek (-i) w zb................ w zbiegu w zw............... w związku wprowadz.......... wprowadzenie wyr................. wyrok ze zm............... ze zmianami z o.o................ z ograniczoną odpowiedzialnością zob................. zobacz XVIII

Część pierwsza Wiadomości ogólne