AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A ZDROWIE U KOBIET W WIEKU OD 19 DO 65 LAT W RÓŻNYCH DZIEDZINACH ŻYCIA

Zamojskie Studia i Materiały ZAMOŚĆ 2011 Rok wyd. XIII, zeszyt 1 (34) Fizjoterapia AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A ZDROWIE U KOBIET W WIEKU OD 19 DO 65 LAT W RÓŻNYCH DZIEDZINACH ŻYCIA Marta Topolska Rafał Sapuła Adam Topolski Marek Maciejewski Krzysztof Marczewski Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu Streszczenie Wstęp. Jak wynika z badań, niska aktywność fi zyczna i podwyższony wskaźnik masy ciała (BMI) ściśle związany jest z otyłością i prowadzi do wielu powikłań, między innymi do zespołu metabolicznego, który w konsekwencji może prowadzić do choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu. Cel. Określenie poziomu aktywności fi zycznej w populacji kobiet. Określenie korelacji między aktywnością ruchową a otyłością wśród kobiet. Materiał i metoda. Badanie przeprowadzono w NZOZ Centrum Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu od lutego do maja 2010 r. Badaniu poddano 204 kobiety w wieku od 19 do 65 lat. W celu kreślenie poziomu aktywności fi zycznej użyto Międzynarodowego Kwestionariusza Aktywności Fizycznej (IPAQ) i ankiety własnej (wywiad socjalny, BMI, WHR, choroby współistniejące, używki). 27

Zamojskie Studia i Materiały Wyniki. Średnia aktywność fi zyczna wynosiła 34,65 MET godzin/tydzień. Najniższą aktywność fi zyczną zaobserwowano w przedziale wiekowym 19-24 i 55-65 i wynosiła 33 MET godzin/ tydzień, a najwyższą w wieku 45-54 lat ( 42,77 MET godzin/tydzień). Wnioski. Promocja na rzecz zwiększenia aktywności fi zycznej powinna być ukierunkowana przede wszystkim na młodzież i młode kobiety, które wykazały bardzo niską aktywność fi zyczną w każdej z czterech dziedzin życia a w szczególności w czasie wolnym i przemieszczania się. Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, IPAQ, BMI, WHR Wstęp Niewystarczająca aktywność fizyczna wiąże się z wystąpieniem różnych chorób [1], co powoduje 1,9 milionów przedwczesnych zgonów rocznie na całym świecie [2]. Dlatego też wiele strategii promocji aktywności fizycznej zostało opracowanych i wprowadzonych w życie, między innymi Strategia Właściwego Żywienia, Aktywności Fizycznej i Zdrowia (Global Strategy of Diet, Physical Activity and Healt) [3]. Międzynarodowy Kwestionariusz Aktywności Fizycznej (International Physical Activity Questionnaire- IPAQ) jest szeroko stosowany w badaniach aktywności fizycznej na całym świecie [4, 30]. Badania wykazały dużą rzetelność Kwestionariusza do stosowania w populacyjnych badaniach aktywności fizycznej [5]. W ośmiu krajach Unii Europejskiej, ocena aktywności fizycznej wynosiła odpowiednio: Belgia 67,0 MET godzin/tydzień, Finlandia 70,2 MET godzin/tydzień, Francja 63,8 MET godzin/tydzień, Niemcy 84,5 MET godzin/tydzień, Włochy 19,6 MET godzin/tydzień, Holandia 56,4 MET godzin/tydzień, Hiszpania 39,3 MET godzin/tydzień i Wielkiej Brytanii 27,6- MET godzin/tydzień [6]. Ocena aktywności fizycznej mediana dla wszystkich krajów łącznie wynosiła 49,5 MET godzin/tydzień [60]. W Chorwacji całkowita aktywność fizyczna wynosiła 58,2 MET godzin/tydzień [32].Całkowita aktywność badanej grupy wyniosła 34,65 MET godzin/tydzień. Według Światowej Organizacji Zdrowia brak aktywności fizycznej i podwyższony wskaźnik masy ciała ściśle związany jest z wystąpieniem zespołu metabolicznego i powikłaniami w postaci choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu [20]. Cel pracy Określenie poziomu aktywności fizycznej kobiet w wieku od 19 do 65 roku życia za pomocą Międzynarodowego Kwestionariusza Aktywności Fizycznej. Określenie zależności między aktywnością fizyczną a otyłością u kobiet. Materiał i metodyka badań Badanie zostało prowadzone od lutego do maja 2010 w NZOZ Centrum Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu na losowo wybranej próbie kobiet. Badaniu poddano 204 osoby w wieku 19-65 lat. Wszyscy uczestnicy wyrazili pisemną zgodę na przeprowadzenie badań. W celu określenia poziomu aktywności fizycznej zastosowano Międzynarodową Ankietę Aktywności Fizycznej (IPAQ) i ankietę własną (wywiad socjalny, chorobowy, choroby współistniejące, używki). 28

Marta Topolska i inni AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A ZDROWIE U KOBIETW WIEKU OD 19 DO 65 LAT... Międzynarodowy Kwestionariusz Aktywności Fizycznej (wersja długa) składał się z 27 pytań z czterech dziedzin życia: praca zawodowa, transport, praca w domu i w ogrodzie, czas wolny oraz dodatkowych, dotyczących czasu spędzonego w pozycji siedzącej. Wszystkie pytania odnosiły się do czynności wykonywanych w ciągu 7 ostatnich dni. Według punktacji dłuższej wersji IPAQ (Guidelines for Data Processing and Analysisof the International Phisical Activity Questionare Long Form IPAQ) wyznacznikiem aktywności fizycznej jest MET godzin/tydzień obliczany przez iloczyn czasu czynności, liczby dni w której ta czynność była wykonywana i wartości działania (w zależności od intensywności wysiłku; mały = 3,3, umiarkowany = 4,0, duży = 8,0). Dodatkowo użyto wskaźnika masy ciała (BMI), wskaźnika WHR dla określenia typu otyłości. Analiza danych Badaną grupę podzielono na pięć przedziałów wiekowych [15-24, 25-34, 35-44, 45-54, 55-65]. Poziom istotności dla wszystkich analiz ustalono na poziomie p < 0,05. Obliczano wartości dla czterech domen zawartych w kwestionariuszu i dodatkowo dla domeny spędzania czasu w pozycji siedzącej. Dokonano klasyfikacji intensywności aktywności fizycznej na niską, umiarkowaną i intensywną. Wyniki Badania obejmowały grupę 204 kobiet. Średnia aktywność fizyczna wynosiła 34,65 MET godzin/tydzień (tabela 1). Najniższą aktywność fizyczną zaobserwowano w przedziale wiekowym 19-24 i 55-65. Wynosiła tyle samo dla każdej z grup po 33 MET godzin/tydzień. Najwyższą w wieku 45-54 (42,77 MET godzin/tydzień). Badana grupa kobiet wykazała najwyższą aktywność fizyczną podczas prac domowych, porządkowych i opieki nad rodziną (42,4 MET godzin/tydzień), a najniższą w domenie rekreacji, sportu i czasie wolnym (23,55 MET godzin/tydzień). Biorąc pod uwagę cztery dziedziny aktywności fizycznej, najwyższą aktywność fizyczną związaną z pracą zawodową zaobserwowano w przedziale 25-34 lat, wynosiła 106,55 MET godzin/tydzień, a najniższą w wieku od 35 do 65 lat. Najwyższa aktywność fizyczna związana z przemieszczaniem się znajdowała się w przedziale 25-34, wynosiła 52,29 MET godzin/tydzień, a najniższa w wieku między 19 a 24 rokiem życia 27,35 MET godzin/tydzień. Maksymalną aktywność fizyczną związaną z pracami domowymi, porządkowymi i opieką nad rodziną zaobserwowano w przedziale wiekowym 25-34, wynosiła 49 MET godzin/tydzień, minimalna w przedziale 55-65, wynosiła 42,05 MET godzin/tydzień. Najwyższą wartość aktywności fizycznej w dziedzinie rekreacja, sport i czas wolny uzyskała grupa wiekowa 45-55, wynosiła 40,09 MET godzin/tydzień, najniższą grupa 25-34 i wynosiła 5,65 MET godzin/tydzień. Średni tygodniowy wydatek energetyczny w pozycji siedzącej wynosił 8 MET godzin/tydzień. Jak wynika z badań, w pozycji siedzącej (10 MET godzin/tydzień) przebywają najczęściej kobiety w wieku między 35 a 44 rokiem życia. 29

Zamojskie Studia i Materiały Tab. 1. Aktywność fizyczna przedstawiona w ekwiwalencie metabolicznym MET godzin/tydzień Dziedziny aktywności fizycznej i całkowita aktywność fizyczna Przedziały wiekowe Aktywność fizyczna związana z pracą zawodowa Aktywność fizyczna związana z przemieszczaniem się Prace domowe, ogólne prace porządkowe i opieka nad rodziną Rekreacja, sport i aktywność fizyczna w czasie wolnym Pozycja siedząca Wartości średnie( za wyjątkiem domeny pozycja siedząca) 19-24 83; 117,48 27,35; 61,52 42,4; 71,53 14,85; 28,97 7; 7,82 33; 69,88 25-34 106,55; 98,62 52,29; 50,38 49; 59,65 5,65; 15,09 9; 12 37,95; 55,94 35-44 68,15; 186,86 33,6; 51,14 45,48; 52,12 22,85; 40,25 10; 12,8 37,75; 82,59 45-54 0; 112,66 51,5; 59,22 44,3; 61,76 40,09; 55,98 9; 12,25 42,77; 71,95 55-65 0; 94,24 40,71; 64,36 42,05; 57,03 34,85; 72,13 8; 9,86 33; 71,94 Razem 32,86; 113,53 37,1; 60,96 42,4; 64,41 23,55; 44,94 8; 9,49 34,65; 70,96 p <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 * mediana (MET godzin/tydzień) obliczana według kwestionariusza punktacji IPAQ (30). ** średnia (MET godzin/tydzień) obliczana według kwestionariusza punktacji IPAQ (30). W zależności od stopnia intensywność aktywności fizycznej można podzielić na: słabą, umiarkowaną i intensywną, dla każdej stosuje się wartość obciążającą i jest to odpowiednio: 3,3; 4,0 i 8,0. Po obliczeniu intensywności aktywności fizycznej dokonano kwalifikacji do odpowiedniej grupy posługując się kryteriami: aktywność fizyczna intensywna > 25 MET godzin/tydzień, umiarkowana > 10 MET godzina/tydzień, słaba nie spełnienia kryteriów aktywności intensywnej i umiarkowanej. Rozkład natężenia aktywności fizycznej obrazuje tabela 2. Spośród badanej grupy aż 79 kobiet wykazało intensywną aktywność fizyczną (8 MET godzin/tydzień ), 114 kobiet cechowało się umiarkowaną aktywnością fizyczną (69,3 MET godzin/tydzień), jedynie 11 osób utrzymywało najniższy poziom aktywności fizycznej (69,3 MET godzin/tydzień). Tab. 2. Natężenie aktywności fizycznej (MET godzin/tydzień) Niska (*,**) Umiarkowana(*,**) Intensywna(*,**) Razem Natężenie aktywności 69,3; 110,57 69,3; 107,93 8; 58,13 - fizycznej Liczba pacjentów według stopnia aktywności 11 (5,39%) 114 (55,88%) 79 (38,73%) 204 fizycznej (wartość procentowa) * mediana (MET godzin/tydzień) obliczana według kwestionariusza punktacji IPAQ (30). ** średnia (MET godzin/tydzień) obliczana według kwestionariusza punktacji IPAQ (30). 30

Marta Topolska i inni AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A ZDROWIE U KOBIETW WIEKU OD 19 DO 65 LAT... Aby zbadać, czy występują istotne statystycznie różnice pomiędzy wskaźnikiem BMI, WHR, chorobami współistniejącymi, wiekiem menopauzą i okresem po menopauzie, a całkowitą aktywnością fizyczną, został użyty test Test t: z dwiema próbami zakładający równe wariancje. Za H 0 przyjmujemy, że całkowita aktywność fizyczna osób z prawidłowym BMI, WHR, bez chorób, wiekiem i okresem rozrodczym i całkowitą aktywnością fizyczną osób z podwyższonym BMI, WHR, chorobami współistniejącymi, wiekiem i okresem rozrodczym nie różnią się istotnie statystycznie. Natomiast H 1 wskazuje na to, iż istnieją różnice między badanymi wartościami, które są istotne statystycznie. Za poziom istotności przyjmujemy wartość α = 0,05. Za prawidłowy wskaźnik uznano BMI od 19 do 24,9, dla WHR prawidłowa wartość ma zakres do 0,8. W teście dokonano podziału pacjentów na tych, którzy nie zgłaszali żadnych chorób i na pacjentów, którzy zgłosili co najmniej jedną chorobę współistniejącą. Ze względu na wiek badanych podzielono na dwie grupy: pierwsza od 19 do 29 roku życia i druga od 30 do 65 roku życia. Do grupy osób w okresie menopauzy zakwalifikowano kobiety, które co najmniej rok nie miesiączkowały, a do grupy osób po menopauzie zakwalifikowano kobiety, które co najmniej 5 lat nie miesiączkowały. Tab. 3. Zależność aktywności fizycznej od BMI, WHR, chorób współistniejących, wieku menopauzy i okresu po menopauzie BMI WHR Choroby współistniejące Wiek Menopauza, po menopauzie t Stat -0,85-1,25-0,59 0,69-0,59 P(T t) jednostronny 0,19 0,10 0,27 0,24 0,27 Test T jednostronny 1,65 1,65 1,65 1,65 1,65 P(T t) dwustronny 0,39 0,20 0,55 0,49 0,55 Test t dwustronny 1,97 1,97 1,97 1,97 1,97 Interpretacja: Wartości empiryczne statystyki t Studenta wynoszące 0,85 (BMI); 1,25 (WHR); 0,59 (choroby współistniejące); 0,69 (wiek); 0,59 (menopauza, po menopauzie); są znacznie niższe niż wartość teoretyczna dla tych testów, która wynosi 1,97. Tym samym na poziomie istotności 0,05 hipotezę zerową należy przyjąć. Żadna z empirycznych wartości statystyki t testów sprawdzających różnice w wartościach aktywności fizycznej nie jest większa niż wartość krytyczna. Zatem, pomiędzy średnią aktywnością fizyczną osób z prawidłowym BMI, WHR, bez chorób, wiekiem od 19 do 29 roku życia i okresem rozrodczym (regularne miesiączkowanie), a średnią aktywnością fizyczną osób z podwyższonym BMI, WHR, chorobami współistniejącymi, wiekiem od 30 do 65 roku i okresem menopauzy i po menopauzie, nie ma istotnych statystycznie różnic. Dyskusja Badanie wykazało, że średnia aktywność w badanej grupie kobiet wynosi 34,65 MET godzin/ tydzień. 114 badanych zakwalifikowano do umiarkowanego wysiłku fizycznego. Oznacza to, że 55,88% z badanej grupy osiągnęła poziom co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej 5 dni w tygodniu, co może być traktowane jako najniższy poziom dla osiągnięcia korzyści dla zdrowia [31]. 79 osób (38,73%) zakwalifikowano do kategorii wysiłku intensywnego. 31

Zamojskie Studia i Materiały W dużym badaniu przekrojowym Wolin i wsp. przedstawili zalety długoterminowej aktywności fizycznej oraz jej ogromną rolę w kształtowaniu zdrowia i pożądanej jakości życia kobiet. Jak wynika z badań, kobiety z niską aktywnością fizycznej w ciągu ostatnich 10 lat nie odczuwały wzrostu jakości życia w porównaniu z kobietami, które zwiększyły swoją aktywności fizyczną. Dane potwierdzają słuszność propagowania aktywności fizycznej wśród kobiet. Jak wynika z badań, wzrost BMI wiązał się w znacznym stopniu z pogorszeniem sprawności fizycznej, zmniejszeniem dobrobytu, wzrostem odczuwanego bólu, zwiększoną śmiertelnością i zwiększeniem ryzyka niepełnosprawności wywołanej otyłością [24]. Większość kobiet przybiera na wadze po pokwitaniu. W wywiadzie wielu otyłych kobiet istotne znaczenie ma ciąża. Przeciętnie tyją one 2-3 kg, a w wyjątkowych przypadkach nawet 50 kg. Nadwaga często wzrasta po kolejnych porodach. U niektórych kobiet wpływ na wzrost masy ciała mogą mieć doustne środki antykoncepcyjne, chociaż znaczenie tego zjawiska zmniejsza się w związku ze stosowaniem nowszych preparatów zawierających stosunkowo małe dawki hormonów [34]. Zmiany sekrecji hormonów spowodowane dojrzewaniem, reprodukcją i starzeniem się organizmu mają wpływ na masę ciała. Masa ciała w okresie wczesnego dzieciństwa i młodości jest prognostykiem masy ciała w okresie dorosłości. Mimo że otyłość w dzieciństwie i młodości jest ważnym problemem, to jednak większość osób tyje dopiero w późniejszym okresie życia [33, 34]. Młode kobiety są grupą narażoną na ryzyko otyłości i istotnych przyrostów masy ciała z kilku powodów. Po pierwsze, w wielu badaniach odnotowano wzrost masy ciała u kobiet szczególnie w okresie wczesnej dorosłości [12]. Do negatywnych skutków zwiększenia masy ciała zaliczyć można zespół metaboliczny [28], zwiększone ryzyko choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego w późniejszym okresie życia [25]. Po drugie, ciąża [26] i pożycie małżeńskie [27] były związane z przyrostem masy ciała młodych kobiet. Aktywność fizyczna zaczyna się obniżać w okresie dojrzewania z równoczesnym zwiększeniem masy ciała. Hipoteza wysunięta przez Pietiläinen i wsp. mówi o pojawieniu się błędnego koło między spadkiem aktywności fizycznej i przyrostem masy ciała, od okresu dorastania do wczesnej dorosłości. Badanie to, obejmujące okres przejścia z wieku młodzieńczego do wczesnej dorosłości, ujawniało ryzyko otyłości ogólnej u dorosłych, a zwłaszcza otyłości brzusznej i było znacząco podwyższone u nieaktywnej fizycznie młodzieży [12]. Rozwój w społeczeństwie mechanizmów poznawczo-behawioralnych u dzieci pozwoli na określenie prototypów aktywności fizycznej w okresie dzieciństwa, które wpływają na poziom fizycznej działalności w późniejszych okresach życia. Identyfikacja takich mechanizmów pozwoli na wczesną profilaktykę otyłości [29]. Fung i wsp. stwierdzili, że istnieje istotny związek między aktywnością fizyczną w czasie wolnym a otyłością [8], udokumentowany dla kobiet, które wykazywały małą aktywność fizyczną w okresie dojrzewania [13]. Tuero i wsp. wykazali dodatnią korelację pomiędzy aktywnością fizyczną w wolnym czasie i sprawnością fizyczną [9]. Niektóre badania wskazują, że wolny czas spędzany na korzystaniu z komputera wiąże się z większą masą ciała i obniżeniem poziomu aktywności fizycznej [14, 18], inne badania nie są w stanie potwierdzić tej hipotezy [15]. Gutierrez-Fisac i wsp. stwierdzili, że aktywność fizyczna w pracy nie jest powiązana z otyłością [7]. Zwiększenie poziomu aktywności fizycznej, w szczególności umiarkowanego i intensywnego (moderate and vigorous physical activity MVPA), może przyczynić się do zmniejszenia częstości występowania otyłości u dzieci (11). Kleiser i wsp. wskazali na niski status społeczny jako jeden z czynników ryzyka otyłości. Ponadto, niski status społeczny jest związany z występowaniem otyłości u dzieci tych rodziców. W związku z tym dzieci i młodzież z rodzin o niskich 32

Marta Topolska i inni AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A ZDROWIE U KOBIETW WIEKU OD 19 DO 65 LAT... statucie społecznym są ważną grupą, na której powinny skoncentrować się w działania profilaktyczne zapobiegające otyłości [23]. Aktywność fizyczna ma zasadnicze znaczenie w zapobieganiu oraz leczeniu nadwagi i otyłości [16]. Ostatnio te dowody doprowadziły do opracowania szczegółowych wytycznych dotyczących kultury fizycznej dla osób z nadwagą i otyłych [17], które mówią, że od 60 do 90 minut dziennie umiarkowanej aktywności fizycznej jest niezbędne, aby schudnąć i utrzymać wagę. Jak piszą Scott i wsp. aktywność fizyczna jest skuteczna przy wysiłku trwającym 10 minut, a zwiększenie poziomu aktywności fizycznej przyczynia się do zmniejszenia masy ciała i wskaźnika obwodu talii (WHR) [19]. Regularne ćwiczenia są uznawane za główny element odchudzania. Istnieje wiele organizacji, które polecają ruch, jako główny czynnik zapobiegający efektowi jo-jo. U kobiet po okresie menopauzy zaobserwowano różnice w rzeczywistej i prognozowanej utracie wagi podczas ćwiczeń. Jak wynika z badań, prognozowany spadek masy był mniejszy w odniesieniu do rzeczywiście osiągniętej wagi. Potrzeba lepszego zrozumienia mechanizmów odpowiedzialnych za zjawisko utraty wagi podczas aktywności fizycznej w celu skuteczniejszego dawkowania ćwiczeń i opracowania strategii identyfikacji i leczenia potencjalnej otyłości za pomocą aktywności fizycznej [21]. Niska aktywność fizyczna wiąże się ze zwiększoną zapadalnością na choroby przewlekłe. W badaniu Wolin i wsp. wykazali, że kobiety, u których wystąpiły przewlekłe choroby: zapalenie stawów, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemia, w latach 1986 i 2000 wykazywały niską aktywnością fizyczną [24]. Z przeprowadzonych badań wynika, że choroby współistniejące nie miały związku z aktywnością fizyczną. Umiarkowane ćwiczenia były wystarczające do poprawy zmienności rytmu serca (heart rate variability - HRV) u kobiet po menopauzie, w sposób zależny od dawki: 4-KKW jest niewystarczające dla poprawy wskaźników HRV przywspółczulnego, optymalna poprawa przy 8-KKW, maksymalnie 12-KKW, powyżej którego nie ma istotnej poprawy [22]. W pracy Wolin i wsp. wysuwają zalecenie dla kobiet zwiększające aktywność fizyczną z 4.2 MET godziny/tydzień do 10,9 MET godziny/tydzień (24). Aktywność fizyczna kobiet po 44 roku życia wykazywała tendencję malejącą i osiągała odpowiednio: 37,75 MET godziny/tydzień (35-44 lata), 42,77 MET godziny/tydzień (45-54 lata) i 33 MET godziny/tydzień (55-65 lat). Co świadczy o potrzebie zwiększenia aktywności fizycznej. Interwencja na rzecz zwiększania aktywności fizycznej jest zalecana jako środek ochrony zdrowia publicznego. Pomimo znacznego zróżnicowania w ilości i jakości dowodów na skuteczność interwencji oraz niepewności co do długoterminowej skuteczności działań, jest wysoce prawdopodobne, że poprawa aktywności fizycznej we wszystkich dziedzinach życia może doprowadzić do znacznej poprawy sytuacji zdrowotnej populacji [10]. Badanie to po raz pierwszy podejmuje próbę oceny tych specyficznych związków, stąd niezbędne są dalsze, aby potwierdzić powyższe ustalenia. Wnioski 1. Promocja na rzecz zwiększenia aktywności fizycznej powinna być ukierunkowana przede wszystkim na młodzież i młode kobiety, które wykazały bardzo niską aktywność fizyczną w każdej z czterech dziedzin życia, a w szczególności w czasie wolnym i przemieszczania się. 2. Średnia aktywność fizyczna badanej grupy kobiet (34,65 MET godzin/tydzień) znajduje się 33

Zamojskie Studia i Materiały poniżej przeciętnej badanej w siedmiu krajach Unii Europejskiej, a różnica wynosi 14,85 MET godzin/tydzień. 3. W badanej grupie kobiet otyłość i typ otyłości nie wpływały na aktywność fizyczną. 4. 55,88% badanych kobiet zakwalifikowano do kategorii umiarkowanej aktywności fizycznej i może być traktowane jako najniższy poziom dla osiągnięcia korzyści dla zdrowia, 38,73% badanych zakwalifikowano do wysiłku intensywnego. Piśmiennictwo 1. Singh R.B, Pella D., Mechirova V., Kartikey K., Demeester F., Tomar R.S., et al. Prevalence of obesity, physical inactivity and undernutrition, a triple burden of diseases during transition in a developing economy. The Five City Study Group. Acta Cardiol. 2007;62:119-27. doi: 10.2143/AC.62.2.2020231 [PubMed]. 2. World Health Organization. The world health report 2002: reducing risk, promoting health life. Geneva: World Health Organization; 2002. s. 61. 3. World Health Organization. The world health report 2003: Global strategy on diet, physical activity and health. Geneva: World Health Organization; 2003. s. 90. 4. Meisinger C., Lowel H., Thorand B., Doring A.. Leisure time physical activity and the risk of type 2 diabetes in men and women from the general population. The MONICA/KORA Augsburg Cohort Study. Diabetologia. 2005;48:27-34. doi: 10.1007/s00125-004-1604-3 [PubMed]. 5. Deng H.B., Macfarlane D.J., Thomas G.N., Lao X.Q., Jiang C.Q., Cheng K.K., et al. Reliability and validity of the IPAQ-Chinese: the Guangzhou Biobank Cohort study. Med Sci Sports Exerc. 2008;40:303 7. doi: 10.1249/mss.0b013e31815b0db5 [PubMed] 6. Rutten A., Ziemainz H., Schena F., Stahl T., Stiggelbout M., Auweele Y.V., et al. Using different physical activity measurements in eight European countries. Results of the European Physical Activity Surveillance System (EUPASS) time series survey. Public Health Nutr. 2003;6:371-6 [PubMed] 7. Gutierrez-Fisac J.L., Guallar-Castillon P., Diez-Ganan L., Lopez Garcia E., Banegas Banegas J.R., Rodriguez Artalejo F. Work-related physical activity is not associated with body mass index and obesity. Obes Res. 2002;10:270-6. doi: 10.1038/oby.2002.37 [PubMed] 8. Fung T.T., Hu F.B., Yu J., Chu N.F., Spiegelman D., Tofler G.H., et al. Leisure-time physical activity, television watching, and plasma biomarkers of obesity and cardiovascular disease risk. Am J Epidemiol. 2000;152:1171-8. doi: 10.1093/aje/152.12.1171 [PubMed] 9. Tuero C., De Paz J.A., Marquez S. Relationship of measures of leisure time physical activity to physical fitness indicators in Spanish adults. J Sports Med Phys Fitness. 2001;41:62-7 [PubMed] 10. Cobiac L.J., Vos T., Barendregt J.J. Commons Attribution License, which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author and source are credited. PLoS Med. 2009; July 6(7): e1000110. doi: 10.1371/journal.pmed.1000110. PMCID: PMC2700960. 11. Ness A.R., Leary S.D., Mattocks C., Blair S.N., Reilly J.J., Wells J., Ingle S., Tilling K., Smith G.D., Riddoch C. Objectively Measured Physical Activity and Fat Mass in a Large Cohort of Children. PLoS Med. 2007 March; 4(3): e97. doi: 10.1371/journal.pmed.0040097. PMCID: PMC1831734. 34

Marta Topolska i inni AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A ZDROWIE U KOBIETW WIEKU OD 19 DO 65 LAT... 12. Pietiläinen K.H., Kaprio J., Borg P., Plasqui G., Yki-Järvinen H., Kujala U.M., Rose R.J., Westerterp K.R., Rissanen A. Physical inactivity and obesity: A vicious circle, Obesity (Silver Spring). Author manuscript; available in PMC 2008 February 21.doi: 10.1038/oby.2007.72. PMCID: PMC2249563. 13. Tammelin T., Laitinen J., Nayha S. Change in the level of physical activity from adolescence into adulthood and obesity at the age of 31 years. Int J Obes. 2004;28:775-82. 14. Lajunen H.R., Keski-Rahkonen A., Pulkkinen L., Rose R.J., Rissanen A., Kaprio J. Are computer and cell phone use associated with body mass index and overweight? A population study among twin adolescents. BMC Public Health. 2007;7(1):24. doi: 10.1186/1471-2458-7-24. http://www.biomedcentral.com/1471-2458/7/24.1471-2458-7-24. [PubMed] 15. Feldman D.E., Barnett T., Shrier I., Rossignol M., Abenhaim L. Is physical activity differentially associated with different types of sedentary pursuits? Arch Pediatr Adolesc Med. 2003 Aug;157(8):797-802. doi: 10.1001/archpedi.157.8.797. http://archpedi.ama-assn.org/ cgi/pmidlookup?view=long&pmid=12912786.157/8/797 [PubMed] 16. Hemmingsson E, Ekelund U. Is the association between physical activity and body mass index obesity dependent? Int J Obes (Lond). 2007 Apr;31(4):663-668. doi: 10.1038/ sj.ijo.0803458.0803458 [PubMed] 17. Haskell W.L., Lee I.M., Pate R.R., et al. Physical activity and public health: updated recommendations for adults from the American College of Sports Medicine and the American Heart Association. Med Sci Sport Exer. 2007;39(8):1423-1434. doi: 10.1249/ mss.0b013e3180616b27. 18. Corneel V., Takemi S., Gardiner P., Neville O. Associations of Leisure-Time Internet and Computer Use With Overweight and Obesity, Physical Activity and Sedentary Behaviors: Cross-Sectional Study, J Med Internet Res. 2009 Jul Sep; 11(3): e28. doi: 10.2196/jmir.1084. PMCID: PMC2762849. 19. Scott J.S., Holleman R.G., Richardson C.R., Ronis D.L., Swartz A.M. Objective Physical Activity Accumulation in Bouts and Nonbouts and Relation to Markers of Obesity in US Adults, Prev Chronic Dis. 2008 October; 5(4): A131. PMCID: PMC2578774. 20. World Health Organization. Obesity: preventing and managing the global epidemic. Report of a WHO consultation on obesity. Geneva (CH): World Health Organization; 1998. 21. Church T.S., Corby K.M., Thompson A.M., Earnest C.P., Mikus C.R., Blair S.N. Changes in Weight, Waist Circumference and Compensatory Responses with Different Doses of Exercise among Sedentary, Overweight Postmenopausal Women, PLoS ONE. 2009; 4(2): e4515. doi: 10.1371/journal.pone.0004515. PMCID: PMC2639700. 22. Earnest C.P., Lavie C.J., Blair S.N., Church T.S. Heart Rate Variability Characteristics in Sedentary Postmenopausal Women Following Six Months of Exercise Training: The DREW Study, PLoS ONE. 2008; 3(6): e2288. doi: 10.1371/journal.pone.0002288. PMCID: PMC2387062. 23. Kleiser C., Rosario A.S., Mensink G.B.M., Prinz-Langenohl R., Kurth1 B.M. Potential determinants of obesity among children and adolescents in Germany: results from the crosssectional KiGGS study, BMC Public Health. 2009;9:46, doi: 10.1186/1471-2458-9-46. PMCID: PMC2642815. 24. Wolin K.Y., Glynn R.J., Colditz G.A., Lee I.M., Kawachi I. Long-Term Physical Activity Patterns and Health-Related Quality of Life in U.S. Women. Am J Prev Med. Author manuscript; available in PMC 2008 June 1., doi: 10.1016/j.amepre.2007.02.014. PMCID: PMC1950448. 25. Huang Z., Willet W.C., Manson J.E., et al. Body weight, weight change, and risk for hypertension in women. Ann Intern Med. 1998;128:81-8 [PubMed] 35

Zamojskie Studia i Materiały 26. Rooney B.L., Schauberger C.W. Excess pregnancy weight gain and long-term obesity: one decade later. Obstet Gynecol. 2002;100:245-52. [PubMed] 27. Sobol J., Rauschenbach B., Frongillo E.A. Marital status changes and body weight changes: a US longitudinal analysis. Soc Sci Med. 2003;56:1543-5 [PubMed] 28. Misra A., Khurana L. Obesity and the Metabolic Syndrome in Developing Countries. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2008;93(11)Sup.1:9-30. 29. Hampson S.E. Children s Social Images and Physical Activity. Ann Behav Med. Author manuscript; available in PMC 2008 November 1. doi: 10.1080/08836610701677402. PMCID: PMC2424024. 30. International Physical Activity Questionnaire (IPAQ). IPAQ Reserch Committee, 2005. [@:] http://www.ipaq.ki.se?scoring.pdf [dostęp: 1205.2008]. 31. Haskella W.L., Lee I.M., Pate R.R., Powell K.E., Blair S.N., Franklin B.A., et al. Phisical activity and public helth: updated recomendation for adults from American Collage of Sport Medicine and the American Heart Association. Circulation. 2007;116:1081-93. 32. Jurakić D., Pediśić Ź., Andrijasević M. Phisical Activity of Croatian Population: Crosssectional Study Studi Using International Physical Activity Questionnaire. Public Health. 2008;30. 33. Demissie M., Milewicz A. Zaburzenia hormonalne w otyłości. Diabetologia Praktyczna. 2003;4(3):207-209. 34. Bray G.A. Contemporary Diagnosis and Management of Obesity. Newtown, PA: Handbooks in Health Care; 1998. PHYSICAL ACTIVITY AND HEALTH IN WOMEN AGED 19-65 YEARS IN VARIOUS AREAS OF LIFE Abstract Background. A diagnosis of low physical activity and elevated body mass index (BMI) is linked to obesity and causes many complications including the metabolic syndrome, which consequently can lead to heart disease and stroke. Goals. To determine the level of physical activity in women. Determine the level of relationships between physical activity and obesity among women. Material and methods. The study took place in the Rehabilitation Center of Physiotherapy and Pedagogy Faculty of Zamość University of Management and Administration from February to May 2010 were studied 204 women aged 19 to 65 years. In order to visualize the level of physical activity used the International Physical Activity questionnaire (IPAQ) and a survey on its own (social history, BMI, WHR, concomitant diseases, and stimulants). Results. The average of physical activity MET was 34.65 hours per week. The lowest physical activity were observed in the age group from 19 to 24 and from 55 to 65 and was 33 MET hours / week, and the highest at age 45-54 years (42.77 MET hours / week). Conclusions. Promotion to increase physical activity must be aimed mainly at teenagers and young women, which showed very low physical activity in each of four areas of life and especially in their free time and movement. Key words: physical activity, IPAQ, BMI, WHR 36