POLSKA AKADEMIA N A tj K INSTYTUT ZOOLOGICZNY FRAGMENTA FAUNISTICA Tom X V III W arszawa 20 X II 1972 N r 19 Jerzy A c h r e m o w ic z Mszyce ( H om optera, A phidodea) Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II1 W ciągu kilku lat, które minęły od chwili opublikowania pierwszej części niniejszej pracy ukazały się dwie cenne prace dotyczące afidofauny omawianego regionu. K atalog F auny Polski, Mszyce, Aphidodea (S z e l e g i e w i c z 1968) pozwolił n a zweryfikowanie szeregu danych zoocecydiologicznych i innych uw ażanych dotychczas za niepewne, a praca K r z y - w i e c (1970) dostarczyła danych odnośnie do 35 gatunków i 3 podgatunków, z których 24 g atunki i 3 podgatunki zostały w ykazane dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej po raz pierwszy. W zw iązku z tym liczba form w ykazanych z tego regionu znacznie w zrosła: S z e l e g i e w i c z (1968) podaje ich 341, K r z y w i e c (1970, 1971) w ykazuje dalszych 28, natom iast autor niniejszej pracy podaje dane o następnych 72 gatunkach i podgatunkach. Obecnie m ożna więc stwierdzić, że N izina W iclkopolsko-k ujaw ska znajduje się na pierw szym m iejscu w k raju pod względem zbadania afidofauny 440 gatunków i podgatunków, co stanowi praw ie 70% całej fauny mszyc krajow ych. Liczba gatunków i podgatunków mszyc w ykazanych dla fauny krajowej w roku 1970 wynosiła 660, w ty m 19 podgatunków ( S z e l e g i e w i c z 1970). Do tego trzeba dodać jeden gatu nek nowy d la nauki opisany niedawno przez K r z y w i e c (1971) Tuberculoides borealis, oraz 13 gatunków w ykazanych w niniejszej pracy. Materiały do pracy były zbierane w latach 1966-1968 na terenach województwa poznańskiego i zielonogórskiego. W obu częściach pracy autor wykazał 148 form nowych dla omawianego regionu, w tym 24 formy nowe dla Polski. Stanowi to około 35 % fauny mszyc Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Gatunki nowe dla Polski, względnie o których nie publikowano dotąd danych są to: Subsaltusaphis intermedia (H.R.L.), S. lambersi (Q u e d.), Ghaetosiphella stipae H.R.L., Atheroides doncaeteri Oss., Schizaphis graminum hold H.R.L., S. palustris (T h e o b.), DiurapMs hold (H.R.L.), D. bromicola (H.R.L.), Goloradoa inodorella (Oss.), Chaetosiphon alpestre H.R.L., Dactynotus inulicola H.R.L., D. telejciae H olm., Microsiphum millefolii W a h l. *) C f.: Fragm. faun., W arszawa, 1967, 13: 261-297.
362 J. Achremowicż 2 Wśród gatunków wykazanych z omawianego regionu przeważają gatunki ograniczone w swym zasięgu jedynie do Europy i ewentualnie do Zakaukazia 195 gatunków, do których można by dodaó 11 form o nie zbadanym w pełni rozmieszczeniu lecz prawdopodobnie ograniczonych do Europy. Stanowią one łącznie 46% afidofauny Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Drugą, prawie tak samo liczną grupą, są mszyce występujące na obszarze szerszym niż Europa eurosyberyjskie, euroazjatyckie do holarktycznych włącznie; jest ich 45%. N ajmniejszą grupę stanowią gatunki kosmopolityczne (34) oraz prawie kosmopolityczne (8), obejmują one łącznie 9 % całości. Warto tu dodaó, że z grupy kosmopolitów należy odjąó gatunki uważane dotychczas za kosmopolityczne, takie jak: Aphis fabae S c o p., Aphis pomi D e g. i Rhopalosiphoninus staphyleae (K o c h ), ponieważ, jak się okazało w wyniku badań ostatnich dziesiątków lat, mają one wikarianty siostrzane w różnych częściach świata. Pochodzenie gatunków kosmopolitycznych jest przeważnie nie znane, ale z danych jakie posiadamy wynika, że w większości stanowią one gatunki pochodzenia palearktycznego. W yjątki stanowią: Cinara juniperina (M o r d v.) pochodząca prawdopodobnie z Nearktyki, Macrosiphoniella sanborni (G il l.) pochodzenia orientalnego oraz prawdopodobnie również orientalny Rhodobium porosum (S a n d e r s ). Inny gatunek, Rhopalosiphoninus latysiphon ( D a v is ), do niedawna dynamicznie rozszerzał swój zasięg w Europie z zachodu na wschód. W Polsce został wykazany dopiero po ostatniej wojnie światowej z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Niziny Mazowieckiej, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Śląska Górnego (S ie m a s z k o 1957). W granicach Europy Środkowej trwa również rozszerzanie się innego gatunku kosmopolitycznego, w zasadzie niewiadomego pochodzenia Myzodes ascalonicus ( D o n g.) (O s s ia n n l l s s o n 1969, M u l l e r i M ó l l e r 1968, M u l l e r 1953). Eównież wśród gatunków nie kosmopolitycznych w niektórych wypadkach dało się zanotować przesunięcia w zasięgu ich występowania na terenie Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Trzy gatunki zostały zawleczone przez człowieka z Ameryki Północnej: Pineus strobi (H t g.) notowany w omawianym regionie od 1933 (B u s z k o w s k i), Giletteella cooleyi (G il l.) od 1935 (K e l e r ) i Dactynotus erigeronensis (T iio m.), zawleczony do Europy prawdopodobnie w 1950 r., a wykryty na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej dopiero w 1964 r. (S z e l e g ie w ic z 1968). Bardzo wyraźnym przykładem aktywnego rozszerzania się zasięgu jest wędrówka Hyadaphis tataricae (Aiz.) ze wschodu na zachód. Gatunek ten, wywołujący charakterystyczne zniekształcenia pędów Lonicera tatarica L., został opisany z okolic Moskwy w 1935 r., na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej został wykryty w 1959 r., równocześnie przez K r z y w ie c (1961) i S z e l e g l e w ic z a (1961), przekroczył następnie granicę Odry w 1962 a w 1964 był notowany w Berlinie (M u l l e r 1965). Podobne tendencje do rozszerzania się na zachód ma Therioaphis tenera (Aiz.). Na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej uderza stosunkowo mała liczba gatunków borealno-alpejskich i cyrkumborealnych. Jest ich jak dotąd tylko dwa:
3 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 363 Acyrthosiphon ignotum M o e d v. i Wahlgreniella ossiannilssoni H.R.L. Niewiele jest również gatunków o ustalonym zachodnioeuropejskim pochodzeniu (atlantyckich i subatlantyckich), można by tu wymienić jedynie: Ctenocallis setosus (K a l t.), Pterocomma pilosum pilosum B u c k t., P. pilosum sarmaticum S z e l., Schizaphis weingaertnaeriae H.R.L., Aphis sarothamni F r a n s s. i Linosiphon galiophagus (W im s h.). Sporo jest natomiast gatunków, które można by określić umownie jako gatunki południowoeuropejskie i z Europy Południowo-Wschodniej. Są to elementy submedyterranejskie, pontyjskie, irano-turańskie, wschodniosyberyjskie lub elementy, które mają u nas zachodnią granicę zasięgu, a mianowicie: Ginara brauni B o r n., Asiphum varsoviense (M o e d v.), Myzocallis komarem (P a ś e k ), Therioaphis tenera (Aiz.), Aphis mamontovae D a v l., Brachy caudus amygdalinus (S c h o u t.), Smiela fusca M o e d v., Chondrillobium blattnyi (P i n t.), Hyadaphis tataricae (Aiz.), Dactynotus chondrillae (N e v s.), D. telekiae H o lm an i Ramitrichophorus medvedevi ( B ozhko). Porównując afidofaunę Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej z afidofauną dwóch regionów Polski zbadanych na tym samym mniej więcej poziomie: Niziny Mazowieckiej i Pojezierza Mazurskiego (S z e l e g ie w ic z 1968, H u c u l a k 1965, 1966, 1967) otrzymujemy interesujące wyniki. Tabela 1. G atunki różnego pochodzenia w 3 w ybranych regionach. Region Zachodnioeuropejskie Borealne Południowo - i wschodnioeuropejskie N izina W ielk.-k uj. 6 2 12 N izina Mazowiecka 5 1 8 Pojezierze M azurskie 5 5 2 Gatunki zachodnioeuropejskie są na Nizinie Mazowieckiej i Pojezierzu Mazurskim takie same, jak na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej, z wyjątkiem Pterocomma pilosum sarmaticum S z e l., której w tych regionach nie stwierdzono. Z gatunków borealnych występuje na Nizinie Mazowieckiej tylko Wahlgreniella ossiannilssoni H.R.L., a na Pojezierzu Mazurskim ponadto Asiphum tremulae (L.), Pachypappella tremulae (T u l l g e.), Aphis cacaliasteris H.R.L. i Acyrthosiphon ignotum M o e d v. Z kolei na Nizinie Mazowieckiej jest znacznie więcej mszyc południowo- i wschodnioeuropejskich: Asiphum varsoviense (M o e d v.), Geoica setulosa (P a s s.), Hemitrama bykovi M o e d v., Therioaphis tenera (Aiz.), Ghaitophorus longisetosus S z e l e g., Protaphis elongata (N e v s.), Hyadaphis tataricae (Aiz.), Impatientinum asiaticum (N e v s.); na Pojezierzu Mazurskim z tej grupy gatunków wykazano jedynie Protaphis elongata ( N e v s.) i Hyadaphis tataricae (Aiz.). Z zestawienia tego wynika, że na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej jest szczególnie dużo charakterystycznych elementów ciepłolubnych i stepowych,
3 64 J. Achremowicz 4 podczas gdy na Pojezierzu Mazurskim widać lekką przewagę elementów borealno-alpejskich. Gatunków endemicznych dla Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej nie stwierdzono. Gatunek nowy dla nauki opisany niedawno z tego regionu, Tuberculoides neglectus K r z y w ie c (1 9 6 5 ), jest prawdopodobnie szeroko rozmieszczony w Europie, a tylko nie był dotychczas odróżniany od pokrewnych gatunków. Pod względem stosunku do roślin żywicielskich przeważają zdecydowanie monofagi na jednym (1 7 8 ) lub na kilku gatunkach roślin z jednego rodzaju (1 3 3 ), co razem stanowi prawie 69% gatunków wykazanych z omawianego regionu. Oligofagów pasożytujących na dwu lub większej liczbie rodzajów roślin pochodzących z jednej rodziny jest 27 % (127), polifagów około 3%, a gatunków o nie znanej bionomii 1 % (6). Przewaga monofagów i oligofagów jest typowa dla mszyc w ogóle (M u l l e r 1 9 5 7,1 9 5 9 ). Wykazano mszyce na roślinach z 52 rodzin, najwięcej gatunków z Compositae 94 i dalej z Bosaceae 43, Oramineae 3 7, Salicaceae 3 2, Pinaceae i Cupressaceae 2 7, Papilionaceae 2 1, TJmbelliferae 2 0, Gyperaceae 1 6, Fagaceae 1 4, Aceraceae 12, Labiatae 1 0, na roślinach z pozostałych rodzin od 9 do 1 gatunku. Tu również zaznacza się prawidłowość, że większa liczba gatunków mszyc występuje na roślinach filogenetycznie starszych, takich jak Pinaceae, Betulaceae, Fagaceae, Salicaceae, Bosaceae, Aceraceae. Wyjątek stanowią rośliny z rodziny Compositae, z największą liczbą wykazanych mszyc, pomimo iż rodzina ta jest ewolucyjnie młodsza od wymienionych powyżej. Jest to jednak rodzina reprezentowana na omawianym terenie i w ogóle w Polsce przez bardzo liczne gatunki roślin. Są one zasiedlane przez równie młode ewolucyjnie gatunki mszyc, głównie z rodzajów ApMs, Daetynotus i Macrosiphoniella, stanowiące przeważnie pojedyncze, wyspecjalizowane gałęzie tych rodzajów na poszczególnych gatunkach roślin z tej rodziny. Szczególnie liczne gatunki zasiedlają rośliny z rodzajów: Artemisia, Achillea, Tanacetum i Centaurea. Wśród mszyc wykazanych z Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej znajdują się wszystkie gatunki znane jako szkodniki roślin uprawnych i użytkowych. Ocena szkodliwości i liczba szkodliwych gatunków jest rzeczą dość subiektywną i zmienną zależnie od liczniejszego wystąpienia tego lub innego gatunku w kolejnych latach. Za podstawę wykazu szkodników trzeba więc brać średnie listy z szeregu lat. Jeżeli oprzeć się na jedynym dotąd polskim podręczniku W ę g o r k a (1 9 6 6 ), dotyczącym zwierzęcych szkodników roślin uprawnych, to można stwierdzić, że z omawianego regionu wykazano wszystkie 8 0 gatunków szkodliwych mszyc. Najwięcej szkodników, bo 3 1, obserwuje się na uprawach sadowniczych (łącznie z truskawkami), na drzewach leśnych i ozdobnych 26 (z wyjątkiem miodownic Cinara na szpilkowych uważanych obecnie za ważny element biocenozy leśnej jako dostarczycielki miodów spadziowych H a r a g s i m 1970), na roślinach kwiatowych 1 5, zbożach i trawach 1 5, na warzywach 13. Pojawiły się nowe szkodliwe gatunki mszyc. W związku z popularnością uprawy traw na nasiona, często rozmnażają się w dużych ilościach: Hyalopte
5 Mszyce Niziny Wielkopolsko - Kuj awskiej II 365 roides łiumilis (W a l k.) n a k u p k ó w ce oraz Atheroides serrulatus H a l. w y s tę p u ją c y g łó w n ie n a w iech lin a c h i k o strzew a ch. Za życzliwą pomoc przy oznaczaniu niektórych gatunków i spraw dzenie całości m a teriału składam serdeczne podziękowanie doc. drowi hab. Henrykowi S z e l ę g i e w i c z o w i, za sprawdzenie kilku oznaczeń drowi D. H i l l e R i s L a m b e e s o w i. Dziękuję również serdecznie za pomoc przy oznaczeniu roślin prof, drowi M. N o w i ń s k i e m u i drowi hab. M arianowi F i l i p k o w i oraz wszystkim pracownikom Ogrodu Botanicznego U niw ersytetu im. A dam a Mickiewicza w Poznaniu. W YKAZ SYSTEMATYCZNY GATUNKÓW Phylloxeridae Adelginae 1. Pineus pini (R a t z e b u r g ). Poznań-Grunwald, 19 V I 1968; Bolechowo pow. Murowana Goślina, 11 Y II1968 na młodych tegorocznych pędach i na szpilkach Pinus silvestris L., larwy i bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek eurosyberyjski zawleczony i n a inne kontynenty. W Polsce w ykazany z wieu regionów, w ty m i z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Międzychód, Bydgoszcz). 2. Pineus strobi (H a r t ig ). Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 4 V I 1967, na młodych pędach Pinus strobus L., larwy i bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek północnoam erykański od daw na zadomowiony w Europie. W ykazany u nas z N iziny W ielkopolsko-kujawskiej (Poznań), Niziny Mazowieckiej, Śląska Górnego, W yżyny K rakow sko-w ieluńskiej i W yżyny Małopolskiej. 3. Dreyfusia sp. Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 4 V I1967, na pniu, pędach i szpilkach Abies sp. oraz Abies grandis L i n d l rosnących obok siebie, larwy i samice dzieworodne. Ka pniu Abies sp. charakterystyczne nabrzmienia. W Polsce w ykazano dotychczas tylko jeden gatunek, D. nordmannianae ( E c k s t.), k tó ry nie wywołuje zniekształceń pędów. Aphididae Lachninae 4. Maculolachnus submacula (W a l k e r ), Poznań-Junikowo, 20 VI 1967, larwy i nimfy u nasady łodyg Bosa sp. cult., odwiedzane przez mrówki.
366 J. Aehremowicz 6 G atunek w ystępujący w Europie, Azji Środkowej i n a Bliskim W schodzie. Z Polski w ykazany z kilku regionów, n a Nizinie W ielkopolsko-kujawskiej znaleziony w Pawłówku pow. Bydgoszcz. 5. Cinara pectinatae ( N o r d l i n g e r ). Kórnik pow. Śrem, 4 VI 1967, dwie larwy u podstawy szpilek Abies alba M i l l ; Poznań-Grunwald, 13 V I1969, uskrzydlone i bezskrzydłe samice dzieworodne wytrząsane z gałązek młodych drzewek Abies alba M i l l. G atunek w ystępujący w górach środkowej i południowej E uropy oraz na Bliskim W schodzie. W Polsce stw ierdzony n a W yżynie K rakow sko-w ieluńskiej, w K otlinie N ow o tarskiej, Beskidzie W schodnim, P ieninach i T atrach. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k u jaw skiej. Pemphiginae 6. Colopha compressa ( K o c h ). Poznań-Grunwald, 30 V I1966, uskrzydlone samice dzieworodne w czerwonych płaskich galasach na środkowej żyłce liści TJlmus scabra M l l l., razem z kolonią Aphis fabae S c o p. W ystępuje w całej Palearktyce. W k raju notow any z wielu regionów, lecz z Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej jedynie n a podstaw ie wyrośli. 7. Mimeuria ulmiphila ( D e l G u e r c i o ). Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 16 V I 1968, w gniazdach na końcach pędów Acer campestre L., założycielki, larwy, nimfy i uskrzydlone samice dzieworodne odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w południow ej i środkowej E uropie. W Polsce notow any z N i ziny W ielkopolsko-k ujaw skiej i N iziny Mazowieckiej. 8. Thecabius affinis ( K a l t e n b a c h ). Poznań-Grunwald, 27 V 1967, na pędach i ogonkach liściowych Ranunculus repens L., bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne; Poznań-Malta, 2 VI 1968, założycielki w zawiniętych brzegach liści Populus italica M n c h. G atunek znany w E uropie i n a K aukazie. W Polsce w ykazany z wielu regionów, również i z Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. W czesne w ystąpienie form bezskrzydłych i uskrzydlonych n a jaskrze rozłogowym może świadczyć, że gatunek ten zimuje też anholocyklicznie n a tej roślinie. 9. Pemphigus populinigrae ( S c h r a n k ). Poznań-Malta, 2 V I1968 i 16 VI 1968, w czerwonych wrzecionowatych wyroślach na głównej żyłce liści od górnej strony na Populus italica M n c h., założycielki oraz nimfy i uskrzydlone samice migrujące.
7 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 367 G atunek w ykazany z praw ie całego kraju. Z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej na podstaw ie wyrośli. 10. Pemphigus fuscicornis ( K o c h ). Poznań-Grunwald, 19 V II1966, na korzeniach Tripleurospermum inodorum (L.), dwie bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek o nie znanym bliżej rozmieszczeniu i biologii; praw dopodobnie w ystępuje w całej Europie. W Polsce w ykazany z Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko- K ujaw skiej. 11. Forda formicaria H e y d e n. Poznań-Grunwald, 5 V I1968, u nasady źdźbła Holcus mollis L., jedna bezskrzydła samica dzieworodna i jedna larwa. G atunek rozmieszczony w całej Palearktyce. W ykazany z innych traw z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz), Niziny Mazowieckiej, K otliny N ow otarskiej i Zakopanego. 12. Forda dactylidis B o e n e e. Poznań-Grunwald, 17 V I I 1967, na korzeniach Dactylis glomerata L., bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek europejski, monofag na kupkówce. Z Polski w ykazany jedynie z Pojezierza Mazurskiego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 13. Forda marginata K o c h. Poznań-Grunwald, 10 V I 1968, na korzeniach Poa annua L., bezskrzydłe samice dzieworodne, larwy i jedna uskrzydlona samica dzieworodna odwiedzane przez mrówki. G atunek znany w całej Europie i n a Bliskim Wschodzie. W Polsce w ykazany z P o jezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz) i Niziny Mazowieckiej z innych gatunków traw. Anoeciinae 14. Anoecia furcata ( T h e o b a l d ). Poznań-Grunwald, 10 V I1968, na korzeniach Agropyron repens (L.), jedna bezskrzydła samica dzieworodna w kolonii Forda formicaria H e y d. G atunek szeroko rozmieszczony w Europie. W ykazany z Polski jedynie z Sudetów Zachodnich. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. Thelaxinae 15. Mansakia hetulina ( H o e v a t h ). Puszczykowo, Wielkopolski Park Narodowy, 22 V 1966, w pęcherzykowatych wzdęciach na dolnej stronie liści Bętula verrucosa E h b h., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy.
368 J. Achremowicz 8 G atunek rozmieszczony w E uropie i n a Syberii. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałty k u, Pojezierza M azurskiego, N iziny Mazowieckiej i Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. Z tego ostatniego regionu n a podstaw ie w yrośli na Betwla pubescens E h r h. 16. Glyphina schranlciana B o r n e e. Śrem, nad Jeziorem Grzymisławskim, 15 Y 1967, na młodym pędzie Alnus glutinosa (L.), bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w Europie. Z Polski w ykazany z kilku regionów, a na Nizinie W ielkopolsko-k ujaw skiej z Poznania. Drepanosiphinae 17. Drepanosiphum acerinum (W a l k e e ). Poznań-Grunwald, 17 V I1968, na dolnej stronie liści Acer pseudoplatanus L., pojedyncze, uskrzydlone samice dzieworodne. G atunek europejski. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i Niziny W ielkopolsko - Kuj awskie j. 18. Glethrobius comes (W a l k e e ). Puszczykowo, 22 Y 1966, na młodym pędzie Alnus glutinosa (L.), jedna uskrzydlona samica dzieworodna i liczne larwy odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w całej P alearktyce; w Europie głównie na północy i w górach. W Polsce podaw any z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego, Niziny Wielkopolsko- K ujaw skiej i Pienin. 19. Gallipterinella calliptera (H a r t ig ). Puszczykówko, Wielkopolski Park Narodowy, koło mostu do Rogalina, 20 V I 1965, na końcach pędów Betula verrucosa E h r h., bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne odwiedzane przez mrówki; Poznań-Grunwald, 27 V 1967, na dolnej stronie młodych liści Betula verrucosa E h r h. ; Bolechowo pow. Murowana Goślina, 11 Y I I 1968, liczne bezskrzydłe samice dzieworodne odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w praw ie całej P alearktyce. W k ra ju w ykazany z licznych re gionów, z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej jedynie z Poznania. 20. KallistapJiis betulicola (K a l t e n b a c h ). Rezerwat Chlebowo koło Ludomy pow. Oborniki, 19 V III1966, na dolnej stronie młodych liści Betula pubescens E h e h., larwy i uskrzydlone samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w E uropie i Am eryce Północnej. W Polsce notow any z P o jezierza Mazurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej i Sudetów Zachodnich (1).
9 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej 11 369 21. Betulaphis quadrituberculata (K a l t e n b a c h ). Puszczykowo, Wielkopolski Park Narodowy, 22 V 1966; Poznań-Grunwald, 12 Y 1967; Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 31 Y 1967, na dolnej stronie młodych liści i na końcach pędów Betula verrucosa E h r h., larwy, bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w całej H olarktyce. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-kujawskiej, Niziny Mazowieckiej i K otliny Now otarskiej. Z Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej w ykazany z okolic Bydgoszczy. 22. Myzocallis carpini (K o c h). Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 31 V 1967, nimfy; Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 4 V I1967, nimfy i uskrzydlone samice dzieworodne na dolnej stronie liści Carpinus betulus L. G atunek rozmieszczony w Europie i na K aukazie. W Polsce w ykazany z wielu regionów; z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej z okolic Bydgoszczy. 2 3. Myzocallis castanicola B a k e r. Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 26 Y 1967, na dolnej stronie liści Quercus dentata T h u n b., liczne larwy, nimfy i uskrzydlone samice dzieworodne; Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 31 V 1967, na dolnej stronie liści Quercus sessilis E h r h., dwie uskrzydlone samice dzieworodne i larwy. G atunek w ystępujący w Europie i zawleczony do Am eryki Północnej. W Polsce wykazany z kilku regionów, w tym i z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej z innych gatunków dębu. 24. Ctenocallis setosus (K a l t e n b a c h ). Nad jeziorem Tuczno pow. Murowana Goślina, 14 V II1968, bezskrzydłe samice dzieworodne i nimfy wytrząsane z krzaka Sarothamnus scoparius (L.) W im m. G atunek w ystępujący w Europie i zawleczony do A m eryki Północnej. W Polsce w y kazany jedynie z Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 25. Therioaphis ononidis (K a l t e n b a c h ). Poznań-Winogrady, 20 V II1967, na liściach i pędach Ononis spinosa L., uskrzydlone samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce w ykazany z W yżyny Małopolskiej i N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 26. Therioaphis tenera (A iz e n b e r g ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 14 V I 1968, na liściach Caragana decorticans H a r m s., uskrzydlone samice dzieworodne i nimfy. G atunek rozmieszczony we wschodniej Europie, K azachstanie i zachodniej Syberii po jezioro B ajkał. Z Polski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej.
370 J. Achremowicz 10 N ow y dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. G atunek ten od niedaw na zaczyna aktywnie rozszerzać swój zasięg ze w schodu n a zachód E uropy. 27. Tricłiocallis cyperi ( W a l k e r ). Poznań, rezerwat bagienny Żurawiniee, 16 V I 1968, 3 V II1968, strząsane z Garex rostrata S t o k e s, nad Jeziorem Kłosowskim koło Sierakowa pow. Międzychód, 30 V I1968, wytrząsane z Garex riparia C u r t., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek europejski. W Polsce w ykazany z Pojezierza M azurskiego, N iziny Mazowieckiej, Puszczy Białowieskiej i K otliny N ow otarskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujaw skiej. 28. Tricłiocallis ossiannilssoni ( H i l l e E i s L a m b e r s ). Eezerwat torfowiskowy Chlebowo koło Ludomy pow. Oborniki, 19 V II1967; Poznań, Eezerwat Żurawiniec, 16 V I 1968, strząsane z Garex sp., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek o nie znanym bliżej rozmieszczeniu. W ykazany z północnej części N RD i Szwecji. Z Polski w ykazany z okolic Bydgoszczy i N iziny Mazowieckiej. 29. Allapłiis łhripsoides ( H i l l e E i s L a m b e r s ). Poznań-Grunwald, 29 VI 1968,6 VTI1968, nad zarastającym bajorkiem, wytrząsane z Garex fusca B e l l. et A l l., bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne; koło jeziora Tuczno pow. Murowana Goślina, 14 V I I 1968, wytrząsane z Garex sp., bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek europejski. W Polsce w ykazany z Pojezierza M azurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy d la N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 3 0. Allapłiis verrucosa (G il l e t t e ). Poznań-Grunwald, 29 V I 1 9 6 8, nad zarastającym bajorkiem i koło jeziora Tuczno pow. Murowana Goślina, 14 VII 1 9 6 8, wytrząsane z Garex sp., bezskrzydłe samice. G atunek w ystępujący w Europie i Ameryce Północnej. W Polsce w ykazany jedynie z Pojezierza M azurskiego i B eskidu Zachodniego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 31. Subsaltusaphis flava ( H i l l e E i s L a m b e r s ). Poznań, rezerwat torfowiskowy Żurawiniee, 16 V I1968; rezerwat Chlebowo koło Ludomy pow. Oborniki Wielkopolskie, 19 V I I 1967; koło jeziora Tuczno pow. Murowana Goślina, 14 VII 1968 wytrząsane z Garex sp., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek europejski. W ykazany z Polski z Pojezierza M azurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej.
11 Mszyce Niziny Wielkopolsko - Kuj awskiej II 371 *32. Subsaltusaphis intermedia (H il l e R i s L a m b e e s ). Poznań-Malta, 2 4 VII 1966; Bolechowo pow. Murowana Goślina, 11 YII 1968, kilka bezskrzydłych samic dzieworodnych wytrząśniętyeh z Garex sp. G atunek znany dotąd tylko z H olandii, Berlina i Czechosłowacji. Nowy dla Polski. *33. Subsaltusaphis lambersi (Q u e d n a u ). Poznań-Strzeszynek, 31 YII 1966; Poznań-Grunwald, 15 VII 1967, dwie bezskrzydłe samice dzieworodne wytrząśnięte z Garex sp. G atunek opisany ze Szwecji, innych danych brak. Nowy dla Polski. 34. Subsaltusaphis pieta (H il l e H is L a m b e e s ). Puszczykowo, Wielkopolski Park Narodowy, 5 V III1966, jedna bezskrzydła samica dzieworodna strząśnięta z Garex sp.; Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 14 V I1968, jedna bezskrzydła samica dzieworodna wytrząśnięta z Galamagrostis tenella L i n k. ; Poznań-Grunwald, 29 V I 1968, dwie bezskrzydłe samice dzieworodne wytrząśnięte z turzyc; Poznań, rezerwat torfowiskowy Żurawiniec, 16 V I1968, jedna bezskrzydła samica dzieworodna z turzyc. G atunek europejski o niezbyt dobrze poznanym rozmieszczeniu. Z Polski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i Beskidu Zachodniego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 35. Subsaltusaphis rossneri (B ó e n e e ). Bolechowo pow. Murowana Goślina, 11 V I I 1968, bezskrzydła samica dzieworodna wytrząśnięta z turzyc. G atunek w ystępujący w Europie, o nie znanym bliżej rozmieszczeniu. W ykazany z NRD i Szwecji. W Polsce znany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 36. Iziphya bufo (W a l k e e ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 29 V II1966, jedna bezskrzydła samica dzieworodna wytrząśnięta z Garex pairei S c h o u t. ; Poznań, rezerwat bagienny Żurawiniec, 16 V I1968, liczne uskrzydlone i bezskrzydłe samice dzieworodne oraz larwy wytrząśnięte z Garex praecox S c h e e b. razem z Iziphya maculata N e v s. ; Poznań-Luboń, 4 V I I 1968, liczne bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy na liściach i pędach Garex arenaria L.; Łupów pow. Gorzów Wielkopolski, 16 V II1968 i Pamięcin nad Odrą pow. Słubice, 15 VII 1968, kilka bezskrzydłych samic dzieworodnych wytrząśniętych z Garex sp. rosnącej w wąwozie morenowym. G atunek w ystępujący w Europie i Azji Środkowej. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz), Niziny Mazowieckiej i W yżyny M ałopolskiej.
372 J. Achremowicz 12 37. Iziphya maeulata N e v s k y. Poznań, rezerwat bagienny Żurawiniec, 16 V I1968, liczne bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne i larwy wytrząśnięte z Carex praecox S c h r e b. (!) razem z Iziphya bufo ( W a l k e r ). G atunek znany z Czechosłowacji, W ęgier, Polski, U krainy i U zbekistanu. W Polsce w ykazany z W yżyny Małopolskiej. N ow y dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 38. Sminthuraphis ulrićhi Q u e d n a u. Poznań-Grunwald, 29 V 1967, uskrzydlona samica dzieworodna złapana przypadkowo do czerpaka; Poznań, rezerwat bagienny Żurawiniec, 16 V I 1968, na liściach Carex praecox S c h r e b., liczne bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne i larwy; nad Jeziorem Kłosowskim koło Sierakowa pow. Międzychód, 30 Y I1968, jedna bezskrzydła samica dzieworodna złapana przypadkowo na Festuca heterophylla L a m.; Poznań-Luboń, 4 Y I I 1968, na liściach Carex arenaria L., liczne bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w południowej F rancji, N R D, Czechosłowacji i w Polsce. W kraju w ykazany z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz) i Niziny Mazowieckiej. Chaitophorinae 39. Periphyllus hirticornis ( W a l k e r ). Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 16 YI 1968, na dolnej stronie liści Acer campestre L., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek w ystępujący w E uropie. Z Polski w ykazany z Niziny W ielkopolsko-k u jaw skiej (pow. Bydgoszcz), N iziny Mazowieckiej i K otliny N ow otarskiej. 40. Periphyllus lyropictus ( K e s s l e r ). Poznań-Grunwald, 17 V II1966, na ogonkach liściowych Acer campestre L., liczne bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy odwiedzane przez mrówki; Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 31 Y 1967, na młodych pędach Acer campestre L., liczne bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne oraz larwy i nimfy odwiedzane przez mrówki. G atunek europejski. Z Polski w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, N iziny Wielkopolsko- K ujaw skiej (pow. Bydgoszcz), N iziny Mazowieckiej, W yżyny Małopolskiej, W yżyny L u belskiej i K otliny N ow otarskiej. 41. Chaitophorus tremulae K o c h. Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 30 YI 1967, na dolnej stronie liści Populus tremula L., liczne bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek w ystępujący od A tla n ty k u po Mongolię. W Polsce w ykazany z wielu re gionów, a z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej z Poznania.
13 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 373 42. Sipha arenarii M o r d v il k o. Poznań-Malta, 3 Y II1968, na liściach Elymus arenarius L., bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w Europie, Syberii Zachodniej i K azachstanie. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, N iziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz) i N iziny Mazowieckiej. 43. Sipha maydis graminis K a l t e n b a c h. Poznań-Grunwald, 29 Y 1967, u nasady liści Bromus mollis L. na ich dolnej stronie, bezskrzydłe samice i larwy odwiedzane przez mrówki; Poznań-Sołacz, Ogród Botaniczny WSE, 20 VI 1968, bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy wytrząśnięte z Molinia coerulea (L.) M o e n c h ; Poznań-Grunwald, 17 V I1968, na górnej stronie liści Arrhenatherum elatius (L.) P.B. blisko ich nasady, bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy odwiedzane przez mrówki. Liście usychały od żerowania mszyc. G atunek w ystępujący w zachodniej P alearktyce. W kraju w ykazany z kilku regionów n a różnych gatunkach traw, z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej podany z Bydgoszczy. 44. Chaetosiphella berlesei (D e l G u e r c io ). Poznań-Luboń, 4 YII 1968, jedna larwa wytrząśnięta z Festuca ovina L. G atunek europejski. W Polsce w ykazany z Pojezierza Pomorskiego i Pojezierza Mazurskiego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. *45. Chaetosiphella stipae H il l e E is L a m b e r s. Pamięcin nad Odrą pow. Słubice, wąwóz morenowy, bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy wytrząsane z kęp Stipa johannis Ce l. G atunek w ystępujący od P ortugalii po Mongolię. Nowy dla Polski. 4 6. Chaetosiphella tshernavini (M o r d v il k o ). Poznań-Dębina, 11 YII 1967, na liściu Festuca ovina L., jedna uskrzydlona i dwie bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek w ykazany z Berlina, Czechosłowacji i Mołdawii. W Polsce jedynie z P o jezierza Mazurskiego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. *47. Atheroides doncasteri O s s ia n n il s s o n. Wielkopolski Park Narodowy, nad jeziorem Skrzynka, 13 YII 1967, na górnej stronie liści Deschampsia caespitosa (L.) P.B., liczne bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy oraz kilka samic uskrzydlonych, wzdłuż żyłki głównej liści. G atunek w ykazany jak dotąd tylko ze Szwecji. Nowy dla Polski. 48. Atheroides hirtellus H a l id a y. Gorzyń pow. Międzychód, 15 V II1968, jedna bezskrzydła dzieworodna samica wytrząśnięta z kępy traw.
374 J. Achremowicz 14 G atunek w ykazany z Anglii, Szwecji, N R F, N R D i Polski. W Polsce jedynie z P o jezierza M azurskiego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. Aphidinae 49. Pierocomma jacks oni T h e o b a l d. Poznań-Grunwald, 30 Y 1965, zadrzewienia przedsiębiorstwa zieleni miejskiej, na młodych gałązkach Salix sp., bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne odwiedzane przez mrówki. G atunek europejski, w ystępujący raczej w północnej i środkowej Europie. W Polsce w ykazany z Pobrzoża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego, Niziny Mazowieckiej i Beskidu W schodniego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 50. Plocamaphis brachy siphon O s s i a n n i l s s o n. Poznań-Grunwald, 17 V II 1968, u nasady grubego bocznego pędu Salix caprea L., tuż koło ziemi duża kolonia bezskrzydłych samic dzieworodnych i larw pokryta gęstym puchem woskowym. G atunek niedawno opisany i dotychczas w ykazany z Anglii, Szwecji i Polski. U nas w ykazany z Pojezierza M azurskiego, Niziny Mazowieckiej i Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 51. Paraschizaphis caricis ( S c h o u t e d e n ). Poznań, rezerwat bagienny Żurawiniec, 16 V I 1968, dwie bezskrzydłe samice dzieworodne wytrząśnięte z Garex praecox S c h r e b. ; Poznań-Grunwald, 17 V I 1968, kolonia larw odwiedzana przez mrówki, u nasady pędu i na dolnych liściach Garex hirta L. G atunek w ystępujący w Europie. Z Polski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz) i N iziny Mazowieckiej. 52. Paraschizaphis scirpi (P a s s e r i n i). Poznań-Grunwald, 1 9 V I 1 9 6 8 ; Poznań-Winogrady, 17 V I I 1 9 6 8, na liściach Typha latifolia L., liczne bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w E uropie, n a Z akaukaziu i w północnej Afryce. W Polsce w y kazany z Pojezierza M azurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (pow. O borniki W ielkopolskie) i z W yżyny Małopolskiej. 53. Schizaphis jaroslavi ( M o r d v i l k o ). Poznań-Malta, 26 V I I 1966, wytrząsane z Galamagrostis epigeios (L.) R o t h., bezskrzydłe samice dzieworodne; Poznań-Dębina, 20 V I1967, na dolnej stronie liści G. epigeios (L.) R o t h., duże kolonie bezskrzydłych samic dzieworodnych i larw. G atunek w ystępujący w Skandynaw ii, Polsce, europejskiej części ZSR R i Japonii. W Polsce podany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Pom orskiego, Pojezierza Mazurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz) i N iziny Mazowieckiej.
15 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 375 54. ScMzaphis longicaudata H i l l e B i s L a m b e r s. Wielkopolski Park Narodowy, 6 V II1967, jedna bezskrzydła samica dzieworodna złapana przypadkowo na Holcus lanatus L.; Poznań-Grunwald, 29 Y I 1968, jedna bezskrzydła samica dzieworodna strząśnięta z traw. G atunek w ystępujący w północnej i środkowej Europie. W Polsce w ykazany jedynie z Pojezierza Mazurskiego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. *55. ScMzaphis graminum hold H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań, rezerwat bagienny Żnrawiniec, 16 YI 1968, na górnej stronie liści Holcus mollis L. przylegających do źdźbeł, mała kolonia złożona z bezskrzydłych samic dzieworodnycb, jednej uskrzydlonej oraz larw i nimf, odwiedzana przez mrówki. P odgatunek nowy dla Polski. *56. ScMzaphis palustris ( T h e o b a l d ). Bezerwat Chlebowo koło Ludomy pow. Oborniki Wielkopolskie, 19 Y I I 1967, trzy larwy i jedna bezskrzydła samica dzieworodna wytrząśnięte z bagiennych traw. G atunek w ystępujący w zachodniej Europie, NRD i w południowo-zachodniej części ZSR R. Nowy dla Polski. 57. ScMzaphis weingaertnaeriae H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Grunwald, 5 V I 1968, po kilka sztuk na końcach liści Corynephorus canescens (L.) P.B., bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne oraz larwy i nimfy. G atunek w ystępujący w północnej i środkowej Europie. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko- K ujaw skiej. 58. Longiunguis pyrarius ( P a s s e r i n i ). Pamiątkowo pow. Szamotuły, 20 V 1967, na dolnej stronie liści i na końcach młodych pędów Pirus communis L., liczne bezskrzydłe samice dzieworodne, larwy i nimfy. G atunek w ystępujący w Europie, na Zakaukaziu i Bliskim W schodzie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Pom orskiego i Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (pow. O borniki W ielkopolskie i Ostrzeszów). 5 9. Rhopalosiphum maidis ( F i t c h ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 14 V I 1 9 6 8, larwy strząśnięte z Pannisetum japonicum T r i n. G atunek kosm opolityczny, szkodnik zbóż i kukurydzy w krajach subtropikalnych i południowej Europie. W Europie Środkowej notow any od niedaw na. W Polsce w ykazany z Pojezierza M azurskiego, N iziny W ielkopolsko-kujawskiej (pow. Rawicz), Niziny Mazowieckiej i Śląska Dolnego.
376 J. Achremowicz 16 60. Ajphis epilobii K a l t e n b a c h. Iłowiec pow. Kościan, 4 VII 1967, na szypułkach kwiatowych i torebkach nasiennych jepilobium hirsutum L., liczne kolonie bezskrzydłych i uskrzydlonych samic dzieworodnych, larw i nimf. G atunek w ystępujący w E uropie, n a Z akaukaziu i w Azji Środkowej. W Polsce w ykazany z w ielu regionów, a z Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej z W ielkopolskiego P ark u N arodowego i Bydgoszczy. 61. Aphis genistae S c o p o li. Poznań-Osiedle Warszawskie, 18 V III1966, liczne kolonie na młodych pędach Genista tinctoria L. (leg. S. L e w a n d o w s k i ). G atunek europejski. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, Pojezierza Pom orskiego, N iziny Mazowieckiej, W yżyny Małopolskiej i W yżyny Lubelskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko - K uj awskie j. 62. Aphis hederae K a l t e n b a c h. Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 30 VI 1966, na wierzchołkowych pędach i nasadach liści Hedera helix L., larwy, bezskrzydłe i uskrzydlone samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce w ykazany z Niziny Mazowieckiej j B eskidu Zachodniego. Nowy dla N iziny W iełkopolsko-k ujaw skiej. 63. Aphis hypochoeridis ( B ó r n e r ). Poznań-Junikowo, cmentarz, 19 VII 1966, na rozecie liściowej Hypochoeris radicata L., liczne bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek w ystępujący w północnej i środkowej Europie. W Polsce w ykazany z P o jezierza M azurskiego i N iziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W iełkopolsko-k ujaw skiej. 64. Aphis lambersi ( B ó r n e r ). Poznań-Malta, 26 V I I 1966, na szyjce korzeniowej Daucus carota L., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek europejski. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, N iziny Mazowieckiej, W yżyny Małopolskiej i Niziny Sandom ierskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujaw skiej. 65. Aphis leontodontis ( B ó r n e r )? Poznań-Junikowo, cmentarz, 19 VII 1966, na korzeniach Hypochoeris radicata L., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy odwiedzane przez mrówki. Roślina nietypowa. G atunek w ykazany ze Szwecji, NKD i Polski (Pojezierze Mazurskie). Nowy dla Niziny W ielkopolsko - K uj aw skiej. 66. Aphis mirifica ( B ó r n e r ). Bolechowo pow. Murowana Goślina, 11 VII 1968, u nasady łodygi Chamaenerion angustifolium (L.) S c o p., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy odwiedzane przez mrówki,
17 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 377 G atunek w ykazany z Anglii, NRD i Polski (Pojezierze Pom orskie i Pojezierze M azurskie). Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 67 Aphis newtoni T h e o b a l d. Poznań-Grunwald, 2 4 V 1967, na liściach w dolnej części rośliny Iris germanica L., bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice, larwy i nimfy odwiedzane przez mrówki. G atunek europejski, w Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej i Niziny Mazowieckiej. 68. Aphis pollinosa W a l k e r. Poznań-Grunwald, 1 V II1968, na końcach pędów Epilobium hirsutum L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ykazany z Anglii, W łoch i Polski (Nizina W iełkopolsko-k ujaw ska B ydgoszcz). 69. Aphis polygonata ( N e v s k y ). Poznań-Grunwald, 26 Y I I 1966, na końcach pędów, pędach i liściach Polygonum aviculare L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie i Azji Środkowej. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz) i Niziny Mazowieckiej. 70. Aphis ruborum (B ó r n e r ). Poznań-Grunwald, 17 V I1968, na końcu pędu i w gnieździe ze skręconych liści Bubus saxatilis L., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w Europie, n a Zakaukaziu, w Azji Środkowej i na Bliskim W schodzie. Z Polski w ykazany z wielu regionów, a z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej na podstaw ie uszkodzeń. 71. Aphis rumicis L i n n a e u s. Poznań-Dębina, 20 V I1967, na dolnej stronie skręconych liści Bumex hydrolapathum H tjd s., bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice oraz larwy, odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w całej H olarktyce. Z Polski w ykazany z wielu regionów. Z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej na podstaw ie wyrośli. 72. Aphis sarothamni F r a n s s e n. Koło jeziora Tuczno pow. Murowana Goślina, 14 V II1968, dwie bezskrzydłe dzieworodne samice, jedna larwa i jedna nimfa wytrząśnięte z gałęzi Sarothamnus scoparius (L.) W im m. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego. N iziny Mazowieckiej, W yżyny Małopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej, 2
378 J. Achremowicz 18 73. Aphis scaliai D e l G u e r c io. Poznań-Grunwald, 6 V II1966, na rozłogach i korzeniach Trifolium repens L bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy odwiedzane przez mrówki. G atunek w ykazany z Anglii, Szwecji, N R D, Polski i W łoch. W Polsce znany z P o jezierza Mazurskiego i N iziny Mazowieckiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-kujawskiej. 74. Aphis serpylli K o c h. Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 1 V II1967, na pędach i liściach Thymus serpyllum L. em. F r. przysypanych ziemią przez mrówki bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie, Azji Środkowej i na Bliskim W schodzie. W Polsce w ykazany z Pojezierza M azurskiego, W yżyny Małopolskiej, W yżyny Lubelskiej i Beskidu W schodniego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 75. Aphis subviridis (B órner). Poznań-Grunwald, 17 Y I I 1966, na nasadach liści i pędów Potentilla argentea L. pod ziemią naniesioną przez mrówki bezskrzydłe dzieworodne samice, larwy i nimfy. G atunek w ystępujący w środkowej E uropie. W Polsce w ykazany z Pojezierza M azurskiego i N iziny M azowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 76. Aphis vaceinii ( B ó r n e r ). Bezerwat Chlebowo pow. Oborniki Wielkopolskie, 19 Y II 1967, na końcach młodych pędów Vaccinium myrtillus L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w północnej i środkowej Europie. Z Polski w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza M azurskiego, N iziny Mazowieckiej i W yżyny Małopolskiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 77. Protaphis anthemidis ( B ó r n e r ). Czechów pow. Gorzów Wielkopolski, 15 V I I 1968, u nasady łodygi Anthemis tinctoria L. obudowanej ziemią przez mrówki, bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice, larwy i nimfy. G atunek w ystępujący w N R D, Polsce (Pojezierze M azurskie), n a W ęgrzech i na Krym ie. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 78. Protaphis hartigi (H il l e B i s L a m b e r s ). Poznań-Grunwald, 1 V II1966; Poznań-Junikowo, 29 V I I 1966, na szyjkach korzeniowych Centaurea scabiosa L., obudowanych ziemią przez mrówki bezskrzydłe dzieworodne samice, larwy i nimfy; Poznań-Dębina, 11 V I I 1967, pod ziemią na szyjce korzeniowej i pędzie Centaurea rhenana B o r., bezskrzydłe, dzieworodne samice odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w E uropie, n a Z akaukaziu i w Azji Środkowej. W Polsce w y k a zany z Pojezierza Mazurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz), Niziny M a zowieckiej i W yżyny Małopolskiej.
19 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 379 79. Anur aphis subterranea ( W a l k e r ). Poznań-Grunwald, 5 Y II1966, na szyjce korzeniowej Pastinaca sativa L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy odwiedzane przez mrówki; Poznań-Grunwald, 17 YII 1966, na szyjce korzeniowej Heracleum sibiricum L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy; Poznań- Plewiska, 2 V 1967, u nasady pędów Heracleum sphondyllium L. pod ziemią nasypaną przez mrówki trzy uskrzydlone dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie, n a Zakaukaziu i w Azji Środkowej. W Polsce w ykazany z Pojezierza Pomorskiego, Pojezierza Mazurskiego, Niziny Mazowieckiej i W yżyny M ałopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 80. Hysaphis apiifolia petroselini ( B o r n e r ). Poznań-Plewiska, 5 VI 1967, u nasady liści i na szyjce korzeniowej Gonium maculatum L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy odwiedzane przez mrówki. P odgatunek w ystępujący w Anglii, Holandii, N RD, Polsce, w europejskiej części ZSRR i n a Zakaukaziu. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, N iziny Mazowieckiej i W y żyny Małopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 81. Hysaphis lappae lappae ( K o c h ). Poznań-Grunwald, 30 V I1966, na szyjce korzeniowej Arctium minus ( H i l l. ) B e r n h., bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice i larwy odwiedzane przez mrówki. P odgatunek w ystępujący w Europie i n a Zakaukaziu. Z Polski w ykazany z P ojezierza Mazurskiego i W yżyny M ałopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 82. Hysaphis ranunculi ( K a l t e n b a c h ). Poznań-Grunwald, 29 V II1966, u nasady pędu Ranunculus arvensis L. pod ziemią, bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy; Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 26 V 1967, u nasady ogonka liściowego Ranunculus bulbosus L. przy ziemi, jedna uskrzydlona dzieworodna samica i larwy odwiedzane przez mrówki; Poznań-Sołacz, 29 VI 1967, u nasady pędu Ranunculus repens L., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i W y żyny M ałopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 83. Brachycaudus linariae S t r o y a n. Poznań-Grunwald, 14 VII 1967, na szyjce korzeniowej Linaria vulgaris (L,) M i l l., bezskrzydłe dzieworodne samice odwiedzane przez mrówki. G atunek w ykazany z Anglii, F rancji i Polski. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i W yżyny Małopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej.
380 J. Achremowicz 20 84. Bracłiycolus stellariae (H a r d y ). Poznań-Sołacz, Park WSE, 29 V I1967, w liściach Stellaria holostea L. zwiniętych rurkowato ku górze, bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek w ystępujący w całej E uropie. W Polsce w ykazany z kilku regionów; z N i ziny W ielkopolsko-k ujaw skiej jedynie n a podstaw ie wyrośli. 85. Brachycorynella asparagi (M o r d v il k o ). Poznań-Grunwald, 30 V II1966, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząśnięte z pędów Asparagus officinalis L. G atunek w ykazany z N R D, Polski, Czechosłowacji, Bułgarii i U krainy. W Polsce notow any jedynie z W yżyny M ałopolskiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. *86. Diuraphis bromicola (H il l e B is L a m b e r s ). Poznań-Sołacz, 13 VII 1967, w zwiniętym młodym liściu Bromus mollis L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. Eoślina nietypowa! G atunek w ystępujący w zachodniej Europie, N R F i centrum europejskiej części ZSRR. Nowy dla Polski. *87. Diuraphis hold (H il l e E i s L a m b e r s ). Poznań-Grunwald, 11 V II1967, w zwiniętych liściach wierzchołkowych Holcus lanatus L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w zachodniej Europie. Nowy dla Polski. 8 8. Aspidaphis adjuvans (W a l k e r ). Poznań-Grunwald, 19 V I 1 9 6 8, dwie bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy wytrząśnięte z pędów Polygonum aviculare L. G atunek w ystępujący w praw ie całej H olarktyce. W Polsce w ykazany z N iziny Wielkopolsko-K ujaw skiej (Bydgoszcz) i N iziny Mazowieckiej. 89. Lipaphis ruderalis B o r n e r. Poznań-Junikowo, 29 V II1966, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząśnięte z krzaczka Lepidium densiflorum S c h r a d. G atunek w ystępujący w N RD, Polsce, Czechosłowacji, n a W ęgrzech i w europejskiej części ZSRR. W Polsce w ykazany z Pobrzoża B ałtyku i Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz). 90. Semiaphis anthrisci (K a l t e n b a c h ). Poznań-Strzeszyn, 28 V I I 1966, w zwiniętych liściach i u podstawy kwiatków Chaerophyllum temulum L., bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice i larwy; Poznań-Grunwald, 5 VII 1967, na dolnej stronie zwiniętych liści, w szypułkach kwiatowych i baldachach Anthriscus silvestris (L.) Hoffm., duże kolonie bezskrzydłych dzieworodnycli samic.
21 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej 11 381 Gatunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany z wielu regionów na podstawie wyrośli, jednak dane sprawdzone odnoszą się tylko do Pojezierza Mazurskiego i Niziny Sandomierskiej. 91. Ammiaphis sii ( K o c h). Czechów pow. Gorzów Wielkopolski, 16 YII 1968, na dolnej stronie liści Falcaria vulgaris B e r n i e, bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w środkowej i wschodniej Europie. W Polsce w ykazany jedynie z W yżyny Małopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 92. Staegeriella necopinata (B o r n e r ). Wielkopolski Park Narodowy, koło Jeziora Budzyńskiego, 20 VI 1967, dwie uskrzydlone dzieworodne samice na szypułkach kwiatowych Galium mollugo L. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce w ykazany jedynie z Pienin. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 93. Silenobium schusteri B o r n e r. Poznań-Malta, 26 V II1966, jedna bezskrzydła dzieworodna samica wytrząśnięta (przypadkowo) z traw; Poznań- Grunwald, 29 V 1967,17 V II1968 i 27 V I 1969, bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy na końcach pędów Melandrium album (M il l.) G a r c e e. G atunek znany z E uropy. W Polsce w ykazany jedynie z Pojezierza Mazurskiego i N i ziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 94. Coloradoa abrotani ( K o ch). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 13 V I 1966, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząśnięte z pędów Artemisia abrotanum L. G atunek notow any z Norwegii, Szwecji, N R F, NRD i Polski. U nas w ykazany z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz) i N iziny Mazowieckiej. 95. Coloradoa absinihiella O s s ia n n il s s o n. Poznań-Grunwald, 10 V II1967, na wierzchołkach pędów Artemisia absinthium L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek opisany niedawno ze Szwecji. W Polsce w ykazany jedynie z Pojezierza M a zurskiego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 96. Coloradoa achilleae H il l e B is L a m b e r s. Poznań-Dębina, 23 V I I 1966, jedna uskrzydlona i bezskrzydłe dzieworodne samice, wytrząsane z pędów Achillea millefolium L. G atunek w ystępujący w Europie i A natolii. W Polsce w ykazany z Pojezierza P om orskiego i Pojezierza Mazurskiego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej.
Ś82 J. Achremowicz 22 *97. Coloradoa inodorella O s s ia n n l l s s o n. Poznań-Dębina, 23 VI 1 966, bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice, larwy i nimfy wytrząśnięte z Tripleurospermum inodorum (L.) S c h u l t z-b i p. G atunek w ystępujący w Europie Zachodniej i w centrum europejskiej części ZSRR. Nowy dla Polski. *98. Chaetosiphon alpestre H il l e B i s L a m b e r s. Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 29 Y I I 1966, na pączkach kwiatowych, szypułkach i w kątach liści Potentilla fulgens W a l l, dwie bezskrzydłe dzieworodne samice i liczne larwy; Poznań-Grunwald, 17 V I 1968, jedna larwa wytrząśnięta z pędów Potentilla argentea L. G atunek znany ze Szwecji, Szw ajcarii, Czechosłowacji, z południowego wschodu europejskiej części ZSR R, zachodniego K azachstanu i Mongolii. Nowy dla Polski. 99. Chaetosiphon potentillae (W a l k e r ). Poznań-Grunwald, 1 V I 1968 i 17 VI 1968, bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy wytrząśnięte z pędów Potentilla argentea L. G atunek w ystępujący w całej Europie, dotychczas notow any jedynie z P. anserina L. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (B ydgoszcz). 100. Elatóbium abietinum (W a l k e r ). Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 4 VI 1967, na szpilkach Abies alba M il l. (!), dwie bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w całej praw ie H olarktyce, n a Nowej Zelandii i Tasm anii. W P olsce w ykazany z N iziny Mazowieckiej i Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Poznań). 101. Ovatomyzus calaminthae (M a c c h ia t i). Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 9 V I 1967, na dolnej stronie liści Calamintha vulgaris (L.) D r u c e., bezskrzydłe dzieworodne samice. G atunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany jedynie z Bieszczadów. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 102. Myzodes ascalonicus ( D o n c a s t e r ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 13 V I 1966, na dolnej stronie liści Ribes alpinum L. (!) w pęcherzykowatych galasach wydętych ku górze i czerwieniejących (!), bezskrzydłe dzieworodne samice, jedna uskrzydlona, larwy i nimfy. Być może zajęły one opuszczone galasy Cryptomyzus korschelti B ó r n e r. G atunek kosm opolityczny. W Polsce znany jedynie z Niziny Mazowieckiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej.
23 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 383 103. Myzodes myosotidis B o r n e r. Kórnik pow. Śrem, Arboretum, 4 VI 1967, w zwiniętych kn górze liściach Myosotis palustńs (L.) N a t h o r s t, bezskrzydłe samice dzieworodne. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce w ykazany z Niziny Wielkopolsko- K ujaw skiej (Bydgoszcz) i N iziny Mazowieckiej. 104. Myzodes eertus ( W a l k e r ). Poznań-Grunwald, 2 1 V I1966; Poznań- Plewiska, 2 V 1967, bezskrzydłe samice dzieworodne wytrząśnięte z Viola tricolor L. G atunek w ystępujący w Europie, A natolii i Ameryce Północnej. W Polsce w ykazany z Pojezierza Pomorskiego, Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (B ydgoszcz) i Niziny Mazowieckiej. 105. Myzus ornatus L a i n g. Poznań-Grunwald, szklarnia Instytutu Ochrony Boślin, 7 V 1968, na dolnej stronie liści Trifolium pratense L. (!) liczne bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek kosm opolityczny, notow any u nas jedynie z Niziny Mazowieckiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 106. Neomyzus circumflexus ( B u c k t o n ). Poznań-Plewiska, szklarnia Instytutu Zielarskiego, 8 V II1967, na górnej stronie liści Calceolaria scabiosaefolia Sms., bezskrzydłe dzieworodne samice; Poznań-Sołacz, Ogród Botaniczny WSE, 13 V I I 1967, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząsane z roślin Chrysanthemum indicum L., rosnących na otwartym terenie. G atunek kosm opolityczny. W ykazany w Polsce z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej, Śląska Górnego, W yżyny Lubelskiej i Beskidu Zachodniego. 107. Tubaphis ranunculina ( W a l k e r ). Poznań-Sołacz, Ogród Botaniczny WSE, 29 VI 1967, na dolnej stronie liści Ranunculus acer L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w praw ie całej Europie. W Polsce w ykazany z pewnością jedynie z Pojezierza Mazurskiego, dane z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej wątpliwe. Nowy dla N iziny W ielkopolsko - Kuj aw skiej. 108. Paramyzus heraclei B ó r n e r. Poznań-Plewiska, 8 VII 1967, na dolnej strome liści Reracleum sphondylium L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie. W ykazany w Polsce z Pobrzeża B ałtyku i Pojezierza M azurskiego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej.
384 J. Achremowicż 24 109. Nasonovia compositallae nigra ( H i l l e B i s L a m b e r s ). Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 31 Y 1967, w zwiniętych ku górze liściach, na szypułkach kwiatowych i kwiatach Hieracium murorum L., bezskrzydłe dzieworodne samice, larwy i nimfy. G atunek w ystępujący w całej praw ie Europie. W k raju notow any z wielu regionów, z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej n a podstaw ie wyrośli. 110. Nasonovia pilosellae ( B o r n e r ). Poznań-Plewiska, 2 V I 1967, w zwiniętych ku górze liściach i na szypułkach kwiatowych Hieracium pilosella L., bezskrzydłe dzieworodne samice. Rozmieszczenie g atu n k u podobne do poprzedniego. Z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej również podaw any n a podstaw ie wyrośli. 111. Hyperomyzus pallidus H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Dębina, 11 VII 1967, na dolnej stronie liści Sonchus arvensis L., liczne bezskrzydłe i nieliczne uskrzydlone dzieworodne samice. G atunek w ystępujący w Europie, n a Bliskim W schodzie i w Ameryce Północnej. W P o l sce podany z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz), Niziny M azowieckiej, W yżyny M ałopolskiej i Pienin. 112. Hyperomyzus rhinanthi ( S c h o u t e d e n ). Poznań-Grunwald, 19 V II1966, w torebkach nasiennych Aleciorolopłius montanus ( S a u t.) P r i t s c h., kilka bezskrzydłych dzieworodnych samic. G atunek w ystępujący w Europie i n a Zakaukaziu. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego i N iziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko- K ujaw skiej. 113. Rhopalosiphoninus calthae ( K o c h ). Żydowo pow. Miłosław, 20 V III 1965, jedna uskrzydlona samica dzieworodna złapana przypadkiem czerpakiem na lucernie. G atunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i K o t liny N ow otarskiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 114. Acyrthosiphon loti ( T h e o b a l d ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 14 V II1967, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząsane z pędów Lotus corniculatus L. G atunek w ystępujący w Europie i A natolii. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku i N iziny Mazowieckiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej.
25 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 385 115a. Acyrthosiphon pelargonii agrimoniae ( B o r n e r ). Poznań-Malta, 26 YII 1966, na dolnej stronie liści Agrimonia eupatońa L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. Podgatunek w ystępujący w Europie i Anatolii. Z Polski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i W yżyny Małopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 115b. Acyrthosiphon pelargonii geranii ( K a l t e n b a c h ). Iłowiec pow. Kościan, 4 YII 1967, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząsane z pędów Geranium molle L. P odgatunek w ystępujący w Europie, Ameryce Północnej i A ustralii. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz) i Niziny Sandomierskiej. 116. Acyrthosiphon pisum ononis ( K o c h ). Poznań-Winogrady, 20 VII 1967, bezskrzydłe dzieworodne samice strząsane z pędów Ononis spinosa L. P odgatunek w ykazany z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej i T atr. 117. Acyrthosiphon chelidonii ( K a l t e n b a c h ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 7 YII 1967, na dolnej stronie liści Chelidonium maius L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek palearktyczuy. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz) i Niziny Mazowieckiej. 118. Acyrthosiphon scariolae N e v s k y. Poznań-Grunwald, 20 IX 1968, na młodych pędach, pączkach kwiatowych i młodych torebkach nasiennych Lactuca sativa L. bezskrzydłe dzieworodne samice, samice seksuparne i dwa uskrzydlone samce. G atunek w ystępujący w praw ie całej H olarktyce. W Polsce w ykazany jedynie z P ojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 119. Linosiphon galiophagus ( W im s h u r s t ). Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 31 V 1967, na końcach pędów i pączkach Galium silvaticum L., trzy bezskrzydłe i jedna uskrzydlona dzieworodna samica oraz larwy; 30 VI 1967, koło jeziora Skrzynka, na szypułkach kwiatowych Galium palustre L., dwie bezskrzydłe dzieworodne samice; Poznań-Grunwald, 19 V I1968, bezskrzydłe dzieworodne samice strząsane z G. aparine L. i 1 V II1968 z G. verum L.; Poznań- Luboń, 4 V I I 1968, strząsane z G. verum L. G atunek w ystępujący w praw ie całej Europie. Z Polski w ykazany z Pobrzeża B a łty ku, Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej.
386 J. Achremowicz 26 120. Macrosiphum stellariae T h e o b a l d. Poznań-Sołacz, 29 V I1967, na końcach pędów Stellaria holostea L., bezskrzydłe dzieworodne samice. G atunek w ystępujący w Europie. Z Polski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i P ie nin. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 121. Metopolophium albidum H i l l e R i s L a m b e r s. Poznań-Grunwald, 10 YII 1967, na dolnej stronie liści Agrostis sp., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy; Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 14 V I 1968, na dolnej stronie liści Arrhenaiherum bulbosum P r e s l., bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza M azurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (z Bydgoszczy) i T atr. 122. Dactynotus achilleae (Koch). Poznań-Grunwald, 1 V II1966, u nasady pędów w dolnej części roślin oraz na żyłkach dolnych liści Achillea millefolium L., liczne kolonie bezskrzydłych dzieworodnych samic i larw. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce notow any z Pojezierza Mazurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz), N iziny Mazowieckiej i Niziny Sandom ierskiej. 123. Dactynotus hypochoeridis H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Grunwald, 6 VII 1966, na pędzie kwiatowym Hypochoeris radicata L. dwie uskrzydlone dzieworodne samice oraz liczne larwy. G atunek rozmieszczony w całej Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego W y żyn y Małopolskiej i B eskidu W schodniego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej *124. Dactynotus inulicola ( H i l l e B i s L a m b e r s ). Gołuchów pow. Kalisz, 19 V I1966, na szypułce kwiatowej Inula helenium L., jedna bezskrzydła dzieworodna samica i nimfa. G atunek w ykazany z E uropy Zachodniej i z południa europejskiej części ZSRR. Nowy dla Polski. 125. Dactynotus muralis ( B u c k t o n ). Jeziory, Wielkopolski Park Narodowy, 9 V I 1967, na młodych pędach Mycelis muralis (L.) D u m., bezskrzydła i uskrzydlone dzieworodne samice oraz larwy i nimfy. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (pow. Gorzów W ielkopolski) i Beskidu W schodniego. 126. Dactynotus pilosellae B o r n e r. Poznań-Grunwald, 10 VI 1968, na końcach pędów Hieracium pilosella L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy.
27 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 387 G atunek w ystępujący w całej Europie. Z Polski w ykazany jedynie z Pojezierza Mazurskiego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 127. Dactynotus pulicariae H i l l e R i s L a m b e r s. Poznań-Dębina, 11 VII 1967, nad brzegiem Warty, bezskrzydłe dzieworodne samice żerujące pojedynczo na liściach i pędach wierzchołkowych Inula britannica L. G atunek w ystępujący w Europie. Z Polski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 128. Dactynotus tanaceti ( L i n n a e u s ). Poznań-Grunwald, 1 V II1967, na dolnej stronie liści w środku rośliny Tanacetum vulgare L., bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek w ystępujący w Europie i Azji Środkowej. W ykazany z wielu regionów Polski. Nowy d la Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. *129. Dactynotus telekiae H o l m a n. Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 7 Y II1967, na pędzie kwiatowym i szypułce kwiatowej Telekia speciosa ( S c h r e b.) B a u m g., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek niedawno opisany ze wschodnich K arpat, o nie znanym bliżej rozm ieszczeniu. Nowy d la Polski. 130. Dactynotus carlinae B ó r n e r. Poznań-Grunwald, 8 VII 1967, na dolnej stronie liści Carlina vulgaris L., bezskrzydłe dzieworodne samice. G atunek w ystępujący na obszarze od F rancji do U krainy. W Polsce w ykazany jedynie z Pojezierza M azurskiego. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 131. Dactynotus jaceae henricm B o b n e r. Poznań-Junikowo, 29 V II1966, na pędach i szypułkach kwiatowych Gentaurea scabiosa L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. P odgatunek w ykazany ze środkowej i północnej E uropy. W Polsce w ykazany z P o jezierza Mazurskiego i W yżyny Małopolskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 132. Dactynotus similis H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Sołacz, 1 V I 1967, na pędzie kwiatowym Drigeron acer L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz), Niziny Mazowieckiej, W yżyny Małopolskiej i T atr. 133. Dactynotus taraxaci ( K a l t e n b a c h ). Poznań-Grunwald, 24 i 29 V 1967, na dolnej stronie liści Taraxacum officinale W e b., uskrzydlone dzieworodne samice i larwy.
388 J. Achremowicz 28 G atunek w ystępujący w całej H olarktyce. W Polsce w ykazany z Pobrzeża B ałtyku, Pojezierza Mazurskiego i W yżyny Lubelskiej. Nowy d la Niziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 134. Macrosiphoniella sejuncta ( W a l k e r ). Poznań-Grunwald, 25 IX 1967 i 19 V I 1968, cztery bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząśnięte z pędów Achillea millefolium L. G atunek w ystępujący w całej Europie. W Polsce notow any z Pojezierza Mazurskiego i K otliny N ow otarskiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 135. Macrosiphoniella ahrotani ( W a l k e r ). Poznań-Jeżyce, Ogród Botaniczny Uniwersytetu, 13 V I 1966, uskrzydlone dzieworodne samice i larwy wytrząśnięte z Artemisia abrotanum L.; Poznań-Dębina, 23 V I I 1966, bezskrzydłe dzieworodne samice i nimfy wytrząśnięte z Tripleurospermum inodorum (L.) S c h u l t z - B ip. G atunek w ystępujący w E uropie. W Polsce w ykazany z N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej (Bydgoszcz), N iziny M azowieckiej, W yżyny K rakow sko-w ieluńskiej i K otliny Nowotarskiej. 136. Macrosiphoniella ptarmicae H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Sołacz, 7 VII 1967, bezskrzydłe dzieworodne samice wytrząśnięte z pędów Achillea ptarmica L. G atunek w ystępujący w środkowej i północnej Europie. W Polsce w ykazany jedynie z P ojezierza M azurskiego. Nowy dla N iziny W ielkopolsko-k ujaw skiej. 137. Macrosiphoniella sanborni (G i l l e t t e ). Poznań-Grunwald, 3 0 V I 1966, na wierzchołkowym pędzie Chrysanthemum indicum L. hort., bezskrzydłe i u- skrzydlone dzieworodne samice i larwy. G atunek kosm opolityczny. W Polsce w ykazany z Niziny W ielkopolsko-kujawskiej, N iziny Mazowieckiej i W yżyny Lubelskiej. 138. Macrosiphoniella staegeri H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Malta, 26 VII 1966; Poznań-Strzeszyn, 11 V II1968, u nasady i w środkowej części łodyg Centaurea rhenana B o r., bezskrzydłe i uskrzydlone dzieworodne samice, larwy i nimfy odwiedzane przez mrówki. G atunek w ystępujący w środkowej Europie, n a W ęgrzech, w Bułgarii i A natolii. Z P olski w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla N iziny W ielkopolsko -Kuj aw skiej. 139. Macrosiphoniella usquertensis H i l l e B i s L a m b e r s. Poznań-Grunwald, 19 V I 1968, dwie samice dzieworodne bezskrzydła i uskrzydlona, wytrząśnięte z pędów Achillea millefolium L.
29 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej II 389 G atunek w ystępujący w Europie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, N i ziny Mazowieckiej i Niziny Sandom ierskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 140. Microsiphum jazykovi N e v s k y. Poznań-Grunwald, 1 Y II1967, u nasady pędów Artemisia absinthium L. pod ziemią usypaną przez mrówki bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w Europie, Syberii Zachodniej i Azji Środkowej. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego i Niziny W ielkopolsko-kujawskiej (Bydgoszcz). *141. Microsiphum millefolii W a h l g r e n. Wielkopolski Park Narodowy na ozie koło Jeziora Budzyńskiego, 30 Y I 1967, u nasady pędów i w górnej części pędów Achillea millefolium L., bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy w obrębie mrowiska Formica rufa L. G atunek w ystępujący w zachodniej Europie, Szwecji oraz w centrum i n a południu europejskiej części ZSR R. Nowy dla Polski. 142. Microsiphum woronieckae J u d e n k o. Poznań-Grunwald, 1 VII 1967, u nasady pędów Artemisia vulgaris L. pod ziemią naniesioną przez mrówki bezskrzydłe dzieworodne samice i larwy. G atunek w ystępujący w N R F, Polsce, Słowacji, w centrum i n a południu europejskiej części ZSR R oraz we wschodnim K azachstanie. W Polsce w ykazany z Pojezierza Mazurskiego, N iziny Mazowieckiej i W yżyny Lubelskiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. 143. Wahlgreniella ossiannilssoni H i l l e B i s L a m b e r s. Wilcze koło Kargowej pow. Wolsztyn, 16 YII 1968, na dolnej stronie liści Arctostaphylos uva-ursi L., pojedynczo siedzące bezskrzydłe samice dzieworodne i larwy. G atunek borealno-alpejski, w ykazany z Norwegii, Szwecji, Finlandii, półw yspu Kola, Anglii, francuskich Pirenejów, Polski i północnych Alp. W Polsce notow any z Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej. Nowy dla Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. A kadem ia Rolnicza Kraków, al. 29 L istopada 48 PIŚM IEN N ICTW O A izen be r g E. E. 1935. O novyh rodah i yidah tlej (sem. Aphididae). Zap. bolsev. biol. S tan., Bolśevo, 7-8: 151-160. H a r a g sim O. 1970. Spadź i pszczoły. W arszaw a, 251 pp. H u c u l a k S. 1965. Mszyce (Homoptera, Aphidoidea) Pojezierza Mazurskiego. Fragm. faun., W arszawa, 1 2 : 207-237.
390 J. Achremowicz 30 H t j c u l a k S. 1966. Mszyco (Homoptera, Aphidoidea) Pojezierza Mazurskiego II. Pragm. faun., W arszaw a, 13: 115-130. H u c u l a k S. 1967. Mszyce (Homoptera, Aphidodea) Pojezierza Mazurskiego III. Pragm. faun., W arszaw a, 14: 93-131. K ź l e r S. 1935. Szkodniki drzew i krzewów leśnych i ozdobnych obserwowanych przez polskie stacje ochrony roślin w roku 1932. Roczn. Ochr. Rośl. (B), W arszawa, 2: 1 8 6-197. K r z y w i e c D. 1961. Rozprzestrzenianie się mszycy H yadaphis tataricae A j z e n b. P rzyroda Polski zach., P oznań, 5: 135-137. K r z y w i e c D. 1965. A new species of Tuberculoides V.d. G o o t from Poland (Homoptera, A phidina). Bull. Acad. poi. Sci., Cl. II, Varsovie, 13: 595-600. K r z y w i e c D. 1970. Uzupełnienia do znajom ości fauny mszyc (Homoptera, Aphidoidea) Polski ze szczególnym uwzględnienim Niziny W ielkopolsko-kujawskiej. Pragm. faun., W arszaw a, 16: 109-121. K r z y w i e c D. 1971. Tuberculoides borealis sp. n., a new species of aphid from Poland (Homoptera, Aphidoidea). Bull. Acad. poi. Sci., Cl. II, Varsovie, 19: 327-333. M u l l e r P. P. 1953. Die Zwiehellaus, Bhopalomyzus ascalonicus ( D o n c a s t e r ), Vorkommen in D eutschland un d Lebensweise. Z. angew. E n t., Berlin, 35: 187-196. M u l l e r F. P. 1957. Die P utterpflanzen in der B lattlaus-s ystem atik. B ericht iiber die Hundertjahrfeier der D eutschen Entom ologischen Geselschaft in Berlin 1956. Berlin, pp. 93-99. M u l l e r F. P. 1959. D ie W irtspflanzenw ahl phytophager Insekten in Beziehung zur Artcnbildung. A rbeitstagung zu Fragen der E volution. Jen a, pp. 159-165. M u l l e r F. P., B u h r H. J. 1965. H yadaphis tataricae ( A j z e n b e r g ), ein neuer Schadling in M itteleuropa an Lonicera tatarica L. und einigen anderen Zonicera-Zierstrauchern. Anz. Sehadlk., Berlin, 38: 69-72. M u l l e r F. P., M O l l e r F. W. 1968. E in bem erkensw ertes M assenauftreten von M yzus ascalonicus D o n c a s t e r (Homoptera: Aphididae) im Freiland. Arch. F r. N aturg. Mecklenb., Rostock, 14: 44-55. O s s i a n n i l s s o n F. 1969. Catalougus Insectorum Sueciae. Homoptera: Aphidoidea. Opusc. ent., L und, 34: 35-72. R u s z k o w s k i J. W. 1933. W yniki badań nad szkodliwą fauną Polski n a podstaw ie m ateriałów z la t 1919-1930. Roczn. Ochr. Rośl. (B), W arszaw a, 1: 1-545. S i e m a s z k o J. 1957. W ystępow anie w Polsce nowego szkodnika ziemniaków m szycy piw nicznej. Nowe Rolnictw o, W arszaw a, 6: 76-78. S z e l e g i e w i c z H. 1961. Mszyce (Homoptera, Aphidina) okolic Bydgoszczy II. Fragm. faun., W arszaw a, 9: 45 56. S z e l e g i e w i c z H. 1968. Mszyce Aphidodea. K atalog fauny Polski, X X I, 4. W arszawa, 316 pp. S z e l e g i e w i c z H. 1970. t l b e r den derzeitigen S tand der faunistischen Erforschung der B lattlause (Homoptera, Aphidodea) in Polen. Pol. Pism. ent., W rocław, 40: 325-528. W ę g o r e k W. 1966. N auka o szkodnikach roślin. W arszawa. 538 pp. PE3IOME [3arjiaBHe: Tjih {Homoptera, Aphidodea) BeubKonojibCKo-KyaBCKOM h h 3m c h h o c rn II] B H act oam eń p a ó o T e coaepachtca c iih c o k b h a o b co6pah H bix abtopom Ha TeppHTopHH BejibKonoJibCKO-KyaBCKoii h io m c h h o c t h b 1 9 6 6-1 9 6 8 r r., a Taicace noam ToacnBaeTca coctohhhe HccjieflOBaHHń n o aijjhhocjjayne paccm atphbaem oro p a iło n a. KaK cjie^yet
31 Mszyce Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i l 391 H3 M at eph anob c o S p a H H tix abtopom n j ih t e p a p T y h m x nah H bix b H a ct o a m e e B p em a H3- BecrHO c T ep p H T o p iin BeJibKonojibCKO-KyBBCKoił HH3MeHHOCTH B cero 440 b h a o b, h t o COCTaBJiaeT OKOJIO 70% BHAOB M3BeCTHbIX H3 IIo Jlb lllh. C p e ^ H HHX 46% BHAOB BCTpena- etch TOJibKO b E B p o n e, 45% b h a o b HM eet HecKOJibKO 6 o n e e u m p o K o e p a c n p o c T p a H e - HHe, a 8% 3TO KOCMOIIOJIHTUHeCKHe BHAbI HJIM nohth KOCMOnOJlHTHHeCKHe. Ha B ejibk onojibc K o-k yflb C K oń h h 3m c h h o c t h H ańfleh o 6 3anaA H o-eb poneitc K H x b h a o b, 2 6 o p eajib H b ie h 12 b h a o b io jk u o - h B octo H H oeb poneńck oro npoh C X oam eh H a. A b t o p cpabhhbaet H H cnem ioct b b h a o b pa3b H H H oro npohcxoacflehma Ha B ejibk onojibc fco-k y- ABCKoił h M asob enk O H HH3MeHHocTH h M a3ypck O M n o o 3 e p b e. A H ajih 3H pyet ot M eaeji- Hbie pa3jihhhbimh abtopamm cm em ch H a rpahhh a p e a jio B ot flejibh bix b h a o b b p a cc M a - TpHBaeMOM p a ń o H e. KoHCTaTHpyeT, h t o b u b l i otm enehhbie a b a B ea bk onojibc K o-k y- HBCKOH HH3MeHHOCTH 6bIJlH C06 pah bi C pactehhh, nphhaabejkaiuhx K 52 CeMeHCTBaM. H ańa eh H bie b h a l i T Jień o t h o c h t c h b o c h o b h o m k m o h o - h ojihro(}>aram, n o jih ^ a r a coct ab - JIJHOrjlHIHb OKOJIO 3%. C p ejjh HaiłfleHHbix ab T opom b h a o b 72 h b a h i o t c h h o b h m h a b a BeAbK onojibcko-k y- h b c k o h h h 3 M s h h o c t h, a 13 H3 h h x HOBbiMH a b a atj)hao< )ayhhi IIo B b iu H. 3 t o : Subsaltusaphis intermedia (H. R. L.j, S. lambersi (Q u e d.), Chaetosiphella stipae H. R. L., Atheroides doncasteri O s s i a n n., Schizaphis graminum holci H. R. L., Sch. palustris ( T h e o b. ), Diuraphis bromicola (H. R. L.), D. holci (H. R. L.), Coloradoa inodorella O s s i a n n., Chaetosiphon alpestre H. R. L., Dactynotus inulicola H. R. L., D. telekiae H o lm, h Microsiphum millefolii WaHLGR. ZUSAMMENFASSUNG [Titel: Die Blattlause (Homoptera, Aphidodea) der Grosspolnisch-Kujawischen M ederung II] Die vorliegende Arbeit enthalt eine Listę der vom Yerfasser in der Grosspolnisch-Kujawischen Niederung in den Jahren 1966-1968 gefundenen Arten und eine Zusammenstellung der bisherigen Kenntnisse iiber die Apbidofauna dieser Region Polens; die Anzahl der bekannten Arten betragt gegenwartig 440, was etwa 70 % der ganzen Fauna Polens bildet. Unter diesen Arten kommen 46 % nur in Europa vor, 45 % haben breitere Areale und 8 % sind kosmopolitisch oder fast kosmopolitisch. Aus dem untersuebten Gebiet wurden 6 westeuropaische, 2 boreale und 12 siid- bzw. osteuropaische Arten gemeldet. Der Yerfasser vergleicht die Anzabl der aus den Grosspolnisch-Kujawiscben und Masowischen Niederung sowie der Masuriscben Seenplatte bekannten Arten verschiedener Herkunft und bespricht die festgestellten Arealverschiebungen mancher Arten im behandelten Gebiet.
392 J. Achremowłoz 32 Die fiir die Grosspolnisch-Kujawiscłie Niederung nachgewiesenen Blattlause wurden an zu 52 Familien gehorenden Pflanzen eingesammelt, die meisten Arten sind mono- oder oligophag, die Polyphagen bilden nur 3%. 72 Arten sind fiir die Grosspolnisch-Kujawische Niederung und die folgenden 13 auch fiir ganz Polen neu: Subsaltusaphis intermedia (H.E.L.), 8. lambersi ( Q tje d.), Chaetosiphella stipae H.E.L., Atheroides doncasteri O s s ia n n., Schizaphis graminum hold H.E.L., Sch. palustris ( T h e o b.), Diuraphis bromicola (H.E.L.), D. hold (H.E.L.), Coloradoa inodorella O s s ia n n., Ghaetosiphon alpestre H.E.L., Dactynotus inulicola H.E.L., D. telekiae H o lm, und Microsiphum millefolii W a h l g r. R edakto r pracy doc. d r H. Szelegiewicz Państw ow e W ydaw nictw o Naukow e - W arszaw a 1973 N akład 955+90 egz. A rk wyd. 2,25; druk. 2. P apier druk. sat. ki. I II, 80 g, B I. Cena zł 12, Zam. 134/72 - F - 9 W rocławska D rukarnia Naukowa