S T R A T E G I A R O Z W O J U G M I N Y PAWŁOWICZKI NA LATA 2000-2010
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki I. Wstęp Żaden człowiek lub organizacja nie mogą istnieć bez koncepcji własnego rozwoju. Każdy z nas ma własny plan działania i rozwoju na przyszłość. Każda organizacja posiada mniej lub bardziej sprecyzowany program lub strategię działania. Innymi słowy strategia jest nieodzownym elementem życia każdego człowieka i organizacji. Stąd też najważniejszym zadaniem samorządowych władz Gminy Pawłowiczki jest opracowanie i realizacja koncepcji działania na rzecz długotrwałego rozwoju Gminy Pawłowiczki. Strategia wychodzi na przeciw aspiracjom i dążeniom mieszkańców gminy tworząc podstawę ożywiania wszelkiej społecznej i gospodarczej aktywności. W pracach nad niniejszym dokumentem brała udział z pełnym zaangażowaniem grupa ludzi tworząca Zespół do spraw Strategii Rozwoju Gminy Pawłowiczki, którego pomysły doświadczenie i wiedza zostały wykorzystane przy opracowywaniu niniejszego dokumentu. Nie da się nie docenić pomocy ze strony Zarządu Gminy oraz pracowników Urzędu Gminy w pracach Zespołu, co umożliwiło przeprowadzenie gruntownej i szczegółowej analizy stanu faktycznego, pozwalając na precyzyjne ustalenie strategicznej wizji i misji. Zespół ds. Strategii reprezentujący ogół mieszkańców Gminy Pawłowiczki, dokonał w trakcie prac nad Strategią podstawowych wyborów, które stanowią wspólną deklarację mieszkańców Gminy Pawłowiczki w realizacji misji dążenia do lepszej przyszłości opisanej przez wypracowaną wizję. W ciągu kolejnych dziesięciu lat wizja będzie ogniskowała wszystkie wysiłki ludzi, którzy wytyczyli pożądany społecznie i gospodarczo kierunek rozwoju Gminy Pawłowiczki. 2
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki W pracy nad Strategią wykorzystano z powodzeniem uznane jako standardowe metody analizy strategicznej. Podstawą do określenia odpowiedzi strategicznej były wnioski wynikłe z analizy SWOT. Uściślono w trakcie prac kierunek rozwojowy związany z restrukturyzacją sektora rolnego. Wiązkę z celów strategicznych określono po sformułowaniu wizji, misji i priorytetów w obszarach działalności gminy. Po dokonaniu selekcji i wyłonieniu najwartościowszych dążeń strategicznych, Zespół ds. Strategii wybrał optymalną strategię z kilku opcji strategicznych. Przedstawiciele gminy pracujący wspólnie w Zespole ds. Strategii dokonali wyboru najlepszej Strategii Rozwoju Gminy Pawłowiczki w oparciu o szereg zastosowanych kryteriów optymalizacyjnych. Powstała strategia w swej konstrukcji dokumentem prostym i budzącym pozytywne emocje. Został ona opracowana zgodnie z zasadą programowości oraz zasadą partnerstwa społecznego przyjętymi i ogólnie akceptowanymi dla tego rodzaju dokumentów strategicznych. Jako dokument o logicznym i spójnym charakterze ma szansę, po dalszych konsultacjach i uzgodnieniach z szeroką reprezentacją mieszkańców gminy, uzyskać głębokie poparcie i wyzwolić drzemiący w lokalnej społeczności potencjał gospodarczy. Aktywny udział przedstawicieli Zespołu we wszystkich pracach nad przygotowaniem Strategii Rozwoju Gminy Pawłowiczki zapewnia temu dokumentowi poczucie lokalnej własności i reprezentacji interesów społeczności gminnej. Wysoko ranga nadana procesowi tworzenia strategii pozwala mieć nadzieję, iż jej realizacją żywo będą zainteresowania wszystkie najważniejsze ugrupowania społeczne i gospodarcze. Osiągnięty w ten sposób istotny z punktu widzenia planowania strategicznego kryterium zgody i reprezentacji społecznej sprawia, że przygotowana Strategia jest dokumentem o charakterze roboczym, będącym 3
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki podstawą do przygotowania projektów służących do realizacji strategii w trakcie kolejnych dziesięciu lat. Strategia będzie przedmiotem stałego monitoringu i okresowej oceny. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki, dzięki stosowanej metodzie aktywnego procesu tworzenia strategii oraz bogatej merytorycznie treści zapewnia sobie należytą nadrzędną pozycję wśród innych dokumentów o charakterze planistycznym. Wszelkie kolejne podejmowane działania na rzecz rozwoju gminy powinny być zgodne z jej zapisami, gdyż stanowi ona spójny jednolity program rozwoju społeczno - gospodarczego. Dzięki temu jest również dokumentem posiadającym walory edukacyjne. 4
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki II. Cechy charakteryzujące Gminę Pawłowiczki. Gmina Pawłowiczki położona jest w południowo - wschodniej części województwa opolskiego i graniczy od wschodu z gminą Reńska Wieś i Polska Cerekiew, od południa z gminą Baborów, od południowego-zachodu z gminą Głubczyce, oraz od północnego-zachodu z gminą Głogówek. Powstała w 1975 roku w wyniku połączenia gmin Pawłowiczki i Gościęcin. Ogólna powierzchnia wynosi 154 km² co stanowi około 1,8 % powierzchni województwa. W skład gminy wchodzą 23 wsie: Borzysławice, Chrósty, Dobieszów, Dobrosławice, Gościęcin, Grodzisko, Grudynia Mała, Grudynia Wielka, Jakubowice, Karchów, Kózki, Ligota Wielka, Maciowakrze, Milice, Mierzęcin, Naczęsławice, Ostrożnica, Pawłowiczki, Przedborowice, Radoszowy, Trawniki, Ucieszków i Urbanowice. Siedzibą gminy jest wieś Pawłowiczki. Jest gminą wiejską o wiodącym rolniczo charakterze. Przez teren gminy przebiega zamknięta obecnie linia kolejowa Nr 195 o znaczeniu lokalnym relacji Kędzierzyn - Koźle - Baborów. Gminę przecina sieć dróg regionalnych i lokalnych warunkujących dobrą komunikację drogową, z północy na południe gminę przecina droga krajowa Nr 418 relacji Kędzierzyn - Koźle - Pietrowice (granica państwa) a z zachodu na wschód droga wojewódzka Szonów - Szczyty - Racibórz. Północna część Gminy (ok. 50 %) posiada ukształtowanie równinno faliste, a południowa pagórkowate. Posiada zatem dobre warunki fizjograficzne do rozwoju rolnictwa. Przez obszar gminy przepływa rzeka Stradunia oraz kilka mniejszych potoków stanowiących dopływy Straduni i Odry. Jest jeden zbiornik retencyjny GRODZISKO o pow. 6.00 ha. Jezior naturalnych Gmina nie posiada. 5
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki Struktura użytkowania gruntów przedstawia się następująco: - użytki rolne 88% 13485 ha w tym: - grunty orne 80,4% 12076 ha - łąki 511 ha - pastwiska 290 ha - lasy i grunty leśne 815 ha - sady 608 ha - inne użytki 1018 ha Jakość gleb w Gminie została oceniona jako dobra i bardzo dobra. Dominują gleby brunatne wytworzone przede wszystkim z lessów lub utworów lessowatych oraz czarnoziemy zdegradowane utrzymane w bardzo wysokiej kulturze i zapowiadając wysokie plony niemal wszystkim roślinom. Współczynnik wielkości wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyrażającego się liczbą 102,7. Gmina zajmuje 1 miejsce w województwie i posiada tereny o najlepszych naturalnych warunkach umożliwiających intensywny rozwój rolnictwa. A.. Schmuck Gminę Pawłowiczki zalicza do nadodrzańskiego regionu pluwiotermicznego /opadowo-termicznego/, który charakteryzuje sprzyjające rolnictwu dane terminowe: - suma opadów 650 700 mm - długość okresu wegetacyjnego 210 220 dni - średnia roczna temperatura 8,5ºC Na obszarze Gminy ochronie podlegają prawie wszystkie lasy. Są one zakwalifikowane jako lasy wodochronne. Współczynnik lesistości wynosi 5,0 %. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy przewiduje się zwiększenie 6
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki powierzchni leśnej poprzez zalesianie. Zalesienia będą prowadzone zgodnie z ustaloną w planie zagospodarowania granicą polno leśną. Lasy Gminy odznaczają się średnią zdrowotnością. Liczne zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne bardzo urozmaicają krajobraz wiejski Gminy. Ustalenia planu miejscowego przewidują ochronę i opiekę nad tymi użytkami. Na podstawie przeprowadzonej kompleksowej oceny warunków przyrodniczych w makroregionie południowo zachodnim Gmina Pawłowiczki znalazła się wśród jednostek o niskiej wartości środowiska przyrodniczego przy jednoczesnej przeciętnej ingerencji człowieka w to środowisko. 1. LUDNOŚĆ I WARUNKI SOCJALNE Gmina należy do regionu o zróżnicowanym rozwoju demograficznym. W 1998 roku na terenie Gminy zamieszkiwało 9.131 mieszkańców /60 osób na 1 km 2 /. W stosunku do 1990 roku liczba ludności zmniejszyła się o ok. 3%. Charakterystycznie mierniki demograficzne dla Gminy przedstawiają się następująco: - obciążenie ekonomiczne Gmina znalazła się w przedziale o zróżnicowanym współczynniku obciążenia ekonomicznego. Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 71 osób w wieku przed i poprodukcyjnym, - starość demograficzna występuje w stopniu zróżnicowanym 11% ludzi w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców. 7
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki - migracja jest niekorzystna dla Gminy, gdyż na 100 zameldowanych na stałe 11 osób zmienia miejsce zamieszkania w ciągu roku /wskaźnik migracji 11,5% - przyrost naturalny 1,7% - bezrobocie 4% bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym, a 2,4% w odniesieniu do ludności bezrobotnych wynosi 65,5% - zatrudnienie w rolnictwie 74,1 % - zatrudnienie w przemyśle 6,7 % - zatrudnienie w usługach 19,2 % Nasycenie infrastrukturą socjalną i bytową jest na poziomie dobrym. Ocena dostępności do poszczególnych urządzeń obsługi ludności wskazuje, że jest ona: - dobra w zakresie 1.handlu artykułami żywnościowymi 2. wychowania przedszkolnego i edukacji szkolnej 3. opieki społecznej i zdrowotnej - przeciętna w zakresie: 1.handlu artykułami przemysłowymi 2. działalności kulturalnej - zła w zakresie: 1. usług dla ludności Zasoby mieszkaniowe Gminy pochodzą głównie z okresu przed II wojną światową /ok. 80%/. 8
Fakt ten stwarza trudności w ich eksploatacji i wymagają one remontów i odnowy. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki 2. GOSPODARKA GMINY Gmina Pawłowiczki położona jest w rejonie wysoko intensywnego rolnictwa. Gleby są bardzo dobre i dobre, a klimat dość łagodny. Czynniki te powodują, że posiada szczególne predyspozycje do rozwoju funkcji rolniczej. Produkcja roślinna cechuje się wysoką intensywnością o dużym nasileniu uprawy zbóż, rzepaku i buraków cukrowych. Udział w strukturze zasiewów: - zboża 65,8% - ziemniaki 4,7% - buraki cukrowe 13,3% - rzepak 10,6% Obsada inwentarza żywego na 100 ha użytków rolnych wynosi: - bydło 41,4 szt fiz. - trzoda 136,6 szt fiz. w SD 41,6 Zdecydowana większość powierzchni użytków rolnych jest w rękach rolników posiadających gospodarstwa wielkości ponad 10 ha. 9
W ostatnich latach powstało kilka wyspecjalizowanych gospodarstw w zakresie produkcji zwierzęcej i roślinnej. Znajdują się cztery gospodarstwa powstałe z byłych gospodarstw państwowych /PGR/ - Gospodarstwo Rolne Dobieszów - Gospodarstwo Rolne Urbanowice - Gospodarstwo Rolne Borzysławice Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki - Gospodarstwo Rolne Grudynia Wielka specjalistyczne w produkcji sadowniczej oraz dwie Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne - Ucieszków - Gościęcin Gmina posiada słabo rozbudowany przemysł rolno spożywczy, chociaż należy do gmin o wysokim potencjale rolniczym. Dostępność do usług zaspakajających potrzeby w zakresie sprzedaży środków produkcji rolnej, skupu produktów rolnych i usług dla produkcji rolnej kształtuje się na przeciętnym poziomie. Na terenie Gminy znajdują się następujące Zakłady: - Przedsiębiorstwo PZZ Młyn Nr. 1 i 2 w Pawłowiczkach - Wytwórnia Podłoża pod Uprawę Pieczarek K.Kania w Pawłowiczkach - Spółdzielnia Usług Rolniczych ROLSTAL w Gościęcinie - Nowoczesne Technologie CIBIS w Gościęcinie - Zakład Remontowo Budowlany DAPA w Ostrożnicy - Gminna Spółdzielnia SCH w Pawłowiczkach - Zakład Remontowo Budowlany SAKBUD - Usługi Transportowe RUZIK w Ostrożnicy - Usługi Transportowe MICHALEC w Naczęsławicach 10
- Zakład Masarski CIBIS w Naczęsławicach Wyżej wymienione zakłady zatrudniają około 250 osób. W Gminie działają również inne mniejsze zakłady usługowe, produkcyjne i handlowe zatrudniające od 1 do 5 osób. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki 3. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Gmina jest zaliczana do rejonu o średnio rozwiniętej infrastrukturze technicznej: - gazociąg - brak - energia elektryczna - wszystkie gospodarstwa są zelektryfikowane - wodociąg - wszystkie miejscowości gminy są zwodociągowane - telefonizacja - wszystkie wioski posiadają telefony - oczyszczalnia ścieków - Gminna w Pawłowiczkach o przepustowości m 480 m³ w perspektywie przyjmie ścieki z 9 miejscowości z terenu Gminy oraz 2 lokalne przy osiedlach mieszkaniowych w Grudyni Wielkiej i Urbanowicach - kanalizacja realizowana jest w 2 miejscowościach - drogi utwardzone - sieć dróg utwardzonych umożliwia dojazd do wszystkich wiosek, stan ich nawierzchni w 50 % jest dobry. Średnia ocena poziomu infrastruktury technicznej wynika z braku kanalizacji sanitarnej w 90 % miejscowości Gminy co stwarza duże zagrożenie dla środowiska przyrodniczego. Brak gazu - co w znaczący sposób obniża warunki życia mieszkańców oraz ze złej jakości dróg. 11
Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki 4. OŚWIATA I WYCHOWANIE. a) Przedszkola. Na terenie gminy funkcjonuje 5 przedszkoli publicznych w tym 2 filie: Pawłowiczki wraz z filią w Gościęcinie, Ostrożnica wraz z filią w Trawnikach, Grudynia Wielka oraz 2 oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych w Gościęcinie i Maciowakrzu. Przedszkola są w stanie w pełni zabezpieczyć i objąć wychowaniem przedszkolnym dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Z uwagi jednak na przewidywany niż demograficzny liczba dzieci w tych placówkach będzie malała. b) Szkoły podstawowe i gimnazjum. Wprowadzona przez rząd reforma szkolnictwa w zakresie podstawowym wprowadziła sześcioletnią szkołę podstawową oraz trzyletnie gimnazjum. 12
Łączny okres nauczania podstawowego wydłużył się o jeden rok. Baza techniczna, wyposażenie oraz warunki do nauki w szkołach są dobre. Ważnym zadaniem strategicznym dla gminy to stałe podnoszenie poziomu wychowania i edukacji szkolnej dzieci i młodzieży a przede wszystkim położenie nacisku na naukę języków obcych. Poniesione nakłady finansowe zaowocują podniesieniem wiedzy i wykształcenia naszej młodzieży, co pozwoli im na lepszy start w osiągnięciu wysokich kwalifikacji zawodowych z chwilą wejścia do Unii Europejskiej. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki III. Mocne strony Gminy Pawłowiczki. 1. Najlepsze ziemie; 2. Wysoka kultura rolna; 3. Najdłuższy okres wegetacji; 4. Czyste środowisko; 5. Pełne zwodociągowanie; 6. Uporządkowana gospodarka odpadami; 7. Dobra sieć dróg; 8. Pełna telefonizacja; 9. Pracowitość społeczeństwa; 10. Dobra baza placówek oświatowo - wychowawczych. IV. Słabe strony Gminy Pawłowiczki. 1. Brak przetwórstwa rolno - spożywczego; 2. Brak przedsiębiorstw produkcyjnych; 13
3. Słaba organizacja kanałów dystrybucji żywności; 4. Ubożenie sektora rolnego; 5. Ukryte bezrobocie w rolnictwie; 6. Brak inwestorów zewnętrznych; 7. Brak rekreacji i turystyki; 8. Brak środków finansowych na przekwalifikowania rolników; 9. Słabe dostęp do kredytu preferencyjnego; 10. Słaba znajomość języków obcych. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki V. Szanse dla Gminy Pawłowiczki. 1. Przetwórstwo rolno - spożywcze; 2. Rozwój małego biznesu; 3. Grupy producentów rolnych; 4. Produkcja ekologiczna; 5. Czyste środowisko; 6. Produkcja i przetwórstwo pieczarek; 7. Pozyskać inwestora zagranicznego; 8. Rozwój sadownictwa i warzywnictwa; 9. Nauka języków obcych. VI. Zagrożenia dla Gminy Pawłowiczki. 1. Kryzys w rolnictwie; 2. Pasywność społeczeństwa; 3. Migracja ludności; 14
4. Niż demograficzny; 5. Wzrost bezrobocia. VII. Wizja Gminy Pawłowiczki. Przedstawiciele Zespołu ds. Strategii określili czym jest dla nich wizji i w dalszej kolejności powstały koncepcje wizji, które: wskazują lepszą przyszłość; wytwarzają poczucie jedności, dążenia; pokazują kierunek zmagań. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki Zespół ds. Strategii jednoznacznie stwierdził, że wizja powinna nawiązywać do rolniczego charakteru gminy, a w szczególności do pszenicznych upraw oraz wskazywać na docelowy kształt oczekiwanych przemian. Wizja zatem powinna łączyć mieszkańców gminy we wspólnym wysiłku dla przyszłości. VIII. Misja Gminy Pawłowiczki. Zespół ds. Strategii wytyczył najważniejsze dążenia strategiczne gminy: - zapewnić wzrost zamożności mieszkańców; - wzbudzić lokalną przedsiębiorczość; - zapewnić dobrobyt mieszkańców; - sprzyjać rozwojowi nowoczesnego rolnictwa według wymogów Unii Europejskiej; - dostarczyć zdrową żywność; - wprowadzić intensywne uprawy pszenicy; - podnosić poziom wychowania i edukacji dzieci i młodzieży. 15
Zespół ds. Strategii uznał, że najlepiej wyraża dążenia strategiczne misja, która jest syntezą dążeń strategicznych: GMINA PAWŁOWICZKI - LIDEREM W PRODUKCJI NAJLEPSZEJ PSZENICY Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki IX. Wybór celów głównych. Strategia rozwoju gminy zawiera: Analizę SWOT / PEST; Wizję gminy; Misję gminy; Priorytety rozwojowe; Cele główne do zrealizowania. W toku prac wypracowano wiązkę kilku celów strategicznych, które wynikają z analizy SWOT, odpowiedzi strategicznej wyrażonej w formie wizji i misji gminy oraz priorytetów rozwojowych wynikających z obszaru działania gminy. Po selekcji i wyborze tych celów, które najbardziej przybliżają wizję oraz najpełniej realizują misję gminy wyznaczono główne cele: 1. Restrukturyzacja rolnictwa; 2. Założenie grup producentów rolnych; 16
3. Wyselekcjonowanie najlepszego gatunku pszenicy; 4. Wdrożenie systemu rozwoju gminy; 5. Nowe miejsca pracy w małym biznesie; 6. Podnoszenie poziomu wychowania i edukacji. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki Po dokonaniu wyboru najlepszej Strategii Rozwoju Gminy Pawłowiczki wyznaczono następujące wskaźniki ilościowe i postanowiono dla zrealizowania celów głównych zabezpieczyć środki finansowe w budżetach Gminy Pawłowiczki według następującego harmonogramu: Cel / Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007-2010 1. Restrukturyzacja (liczba gospodarstw) 2. Grupy producentów rolnych 3. Odmiana pszenicy ( tys. zł ) 4. System rozwoju % 5. Wsparcie MSP % 800 750 650 550 450 350 300 250 1 2 3 4 5 5 5 5 10 10 10 15 15 15 20 25 10 15 15 20 20 20 25 25 1 1 1 2 2 2 2 2,5 * liczby % wyrażają procent budżetu Gminy Pawłowiczki. 17
Środki budżetu mogą być wspierana z programu PHARE 2000 oraz programu SAPARD. Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki X. Zakończenie Strategia Rozwoju Gminy Pawłowiczki stworzyła realny plan wykorzystując silne strony Gminy i jej szanse rozwojowe zmierzające do rozwoju nowoczesnego sektora rolnego, podnoszenia poziomu edukacji i wykształcenia mieszkańców, a także uwzględniła zagrożenia problemu bezrobocia. Zespół ds. Strategii miał świadomość rangi podejmowanych wyborów i ich dalekosiężnych skutków, jednak Zespół wziął na siebie pełną odpowiedzialność za wskazanie najlepszej drogi rozwoju. Pozwoli to z pewnością na zaangażowanie wszystkich mieszkańców Gminy Pawłowiczki w trudną realizację zamierzonych celów dla osiągnięcia wspólnie zakreślonej wizji. 18