PROGRAM NAUCZANIA CHEMII W ZAKRESIE ROZSZERZONYM SPIS TREŚCI 1. Wstęp komentarz do programu. 2. Cele nauczania. 3. Działy programowe 4. Materiał nauczania w powiązaniu z osiągnięciami ucznia.
Strona 2 1. WSTĘP Wprowadzenie: Program nauczania chemii obejmuje 40 godzin lekcyjnych z zakresu rozszerzonego, treści nauczania zawarte w programie są zgodne z Podstawą Programową kształcenia ogólnego z chemii w zakresie rozszerzonym (DzU z 2009 r. Nr 4, poz.17) oraz są zgodne z aktualnym stanem wiedzy chemicznej. Przedstawiony program został stworzony na potrzeby uczniów szkół ponadgimnazjalnych interesujących się zagadnieniami chemicznymi. Głównym celem tego etapu kształcenia jest wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności pozwalające na zdawanie egzaminu maturalnego z chemii, podjęcie dalszego kształcenia powiązanego z chemią, np. studia na Uniwersytecie Medycznym. Zakłada się wykorzystanie wiadomości i umiejętności zdobytych na obowiązkowych lekcjach chemii w toku nauczania. Uczniowie tych klas posiadają już pewien zasób wiadomości i umiejętności, który można wykorzystywać, rozwijać i poszerzać. Formy i metody pracy będą dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów tak, aby: - przyswajalność wiedzy przez uczniów była jak największa, - kształcić umiejętności obserwacji, kojarzenia faktów, logicznego myślenia, wnioskowania, - ukazywały efekty ich pracy, - zachęcały młodzież do aktywności. Wśród gamy różnych metod nauczania preferowane są metody aktywizujące uczniów, między innymi: metoda laboratoryjna, mapa mentalna, burza mózgów, rozwiązywanie logogryfów, chemografów. Duży komfort pracy zapewnia dobrze wyposażona w różnorodne środki dydaktyczne (sprzęt laboratoryjny, odczynniki, tablice, wykresy,), sprzęt audiowizualny oraz komputer pracownia chemiczna. Podczas realizacji materiału szczególną uwagę zwróci się na kształcenie umiejętności analizy wykresów, interpretacji informacji zawartych w tabelach, opisu zjawisk, projektowania doświadczeń, itp. Do projektowania doświadczeń będą wykorzystane filmy dydaktyczne i karty pracy dostosowane do tematyki doświadczeń chemicznych. W toku nauczania uczniowie będą rozwiązywali różnorodne zadania i ćwiczenia zgodne z wymaganiami maturalnymi. W programie nauczania ujęto ogólnikowe treści wykraczające poza program nauczania z działu Elektrochemia. Ten materiał nauczania będzie realizowany, jeżeli uczniowie wyrażą chęć poszerzania wiadomości i umiejętności z tego zakresu.
Strona 3 2. CELE NAUCZANIA 2.1 Cele ogólne: pogłębianie i poszerzanie wiedzy chemicznej; umiejętne planowanie i wykonywanie eksperymentów; właściwa interpretacja wyników doświadczeń; rozwijanie pasji badawczej oraz twórczego myślenia uczniów; zrozumienie znaczenia przemian chemicznych zachodzących w otaczającym świecie; kształtowanie umiejętności samodzielnego myślenia i przedstawiania swoich argumentów w dyskusji; kształtowanie umiejętności wyszukiwania wartościowych informacji ze źródeł informacji chemicznych; kształtowanie umiejętności wnikliwej obserwacji zachodzących zjawisk; kształtowanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się substancjami chemicznymi w laboratorium i życiu codziennym; rozwijanie umiejętności prawidłowego korzystania z różnorodnych źródeł informacji, w tym z zasobów Internetu, encyklopedii multimedialnych, literatury popularnonaukowej, itp. zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązania problemów chemicznych; 3. DZIAŁY PROGRAMOWE Materiał nauczania obejmują następujące działy programowe: Nr działu Tytuł działu Liczba godzin na realizację 1. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków chemicznych. 2. Wiązania chemiczne. 2 3 3. Systematyka związków nieorganicznych. 4 4 Obliczenia stechiometryczne. 6 5. Reakcje w wodnych roztworach elektrolitów. 4 6. Reakcje redox. Elektrochemia. 3 7. Roztwory, stężenia roztworów. 3
Strona 4 8. Kinetyka chemiczna 3 9. Pierwiastki i ich związki chemiczne. 3 10. Węglowodory alifatyczne i aromatyczne. 3 11. Związki organiczne jednofunkcyjne. 4 12. Związki organiczne wielofunkcyjne. 3 4. MATERIAŁ NAUCZANIA W POWIĄZANIU Z OSIĄGNIĘCIAMI UCZNIA Materiał nauczania Cele operacyjne I. Budowa atomu. Układ okresowy pierwiastków. 1. Model budowy atomu. 2. Konfiguracja elektronowa atomów. 3. Liczba atomowa i liczba masowa. 4. Izotopy i ich zastosowania. 5. Promieniotwórczość naturalna i sztuczna. 6. Szeregi promieniotwórcze. 7. Czas połowicznego rozpadu. 8. Budowa układu okresowego pierwiastków chemicznych. 9. Budowa atomu a położenie pierwiastka chemicznego w układzie okresowym. omawia budowę atomu, wymienia i charakteryzuje podstawowe cząstki wchodzące w skład atomu wyjaśnia pojęcie orbital atomowy, podaje typy orbitali atomowych i rysuje ich kształty wyjaśnia pojęcie stan kwantowy elektronu w atomie lub jonie i opisuje go za pomocą liczb kwantowych podaje treść zakazu Pauliego i reguły Hunda zapisuje konfiguracje elektronowe atomów i jonów wybranych pierwiastków chemicznych za pomocą liczb kwantowych, w postaci schematów klatkowych i w postaci skróconej wyjaśnia pojęcia elektrony walencyjne i rdzeń atomowy wyjaśnia pojęcie izotopy, omawia zastosowania izotopów oblicza średnia masę atomową pierwiastka wyjaśnia, na czym polega zjawisko promieniotwórczości naturalnej i sztucznej określa rodzaje i właściwości promieniowania α, β oraz γ wymienia przykłady naturalnych przemian jądrowych wyjaśnia pojęcie szereg promieniotwórczy wymienia przykłady praktycznego wykorzystania zjawiska promieniotwórczości, wyjaśnia, jakich informacji dostarcza znajomość położenia pierwiastka chemicznego w układzie okresowym analizuje zmienność charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych w zależności od położenia w układzie okresowym
Strona 5 II. Wiązania chemiczne. 1. Elektroujemność pierwiastków chemicznych. 2. Pierwiastki elektrododatnie i elektroujemne. 3. Reguła dubletu i oktetu elektronowego. 4. Rodzaje wiązań chemicznych. 5. Oddziaływania międzycząsteczkowe. 6. Wpływ rodzaju wiązania chemicznego na właściwości substancji. 7. Hybrydyzacja orbitali atomowych. 8. Geometria cząsteczek związków chemicznych. definiuje pojęcie elektroujemność, elektrododatniość omawia zmienność elektroujemności pierwiastków chemicznych w układzie okresowym wskazuje pierwiastki elektrododatnie i elektroujemne w układzie okresowym omawia sposób powstawania wiązania jonowego wyjaśnia pojęcie energia jonizacji zapisuje równania reakcji powstawania jonów i tworzenia wiązania jonowego określa rodzaj wiązań chemicznych w cząsteczkach pierwiastków chemicznych wyjaśnia sposób powstawania wiązania kowalencyjnego niespolaryzowanego i spolaryzowanego, w cząsteczkach chemicznych wskazuje donor i akceptor pary elektronowej w wiązaniu koordynacyjnym wyjaśnia istotę wiązania metalicznego, opisuje podstawowe właściwości metali na podstawie znajomości wiązania metalicznego wymieni włściwości substancji z wiązaniem jonowym, kowalencyjnym, metalicznym wyjaśnia istotę oddziaływań międzycząsteczkowych omówi wiązanie wodorowe, poda przykłady wyjaśnia pojęcia stan podstawowy, stan wzbudzony, wymieni typy hybrydyzacji potrafi określać geometrię cząsteczek, poda przykłady III. Systematyka związków nieorganicznych. 1. Różnica miedzy reakcją chemiczną a zjawiskiem fizycznym. 2. Reakcje syntezy, analizy i wymiany zapis równań reakcji na wybranych przykładach. 3. Tlenki budowa, nazewnictwo, klasyfikacja, otrzymywanie i właściwości fizyko-chemiczne. 4. Wodorotlenki - budowa cząsteczek, rodzaje, nazewnictwo, właściwości fizyko-chemiczne i zastosowanie. 5. Budowa cząsteczek, rodzaje, nazewnictwo i zastosowanie kwasów. 6. Sole budowa, nazewnictwo, klasyfikacja,otrzymywanie i właściwości. 7. Inne związki nieorganiczne wyjaśnia różnicę między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną definiuje pojęcia: równanie reakcji chemicznej, substraty, produkty, reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany interpretuje równanie reakcji chemicznej w aspekcie jakościowym i ilościowym podaje treść prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego opisuje budowę tlenków, wodorotlenków, kwasów, soli podaje zasady nazewnictwa tlenków, wodorotlenków, kwasów, soli podaje metody otrzymywania tlenków, wodorotlenków, kwasów, soli klasyfikuje tlenki i wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny podaje odpowiednie właściwości chemiczne tlenków, wodorotlenków, kwasów, soli zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych wyjaśnia zjawisko amfoteryczności tlenków określa zmienność charakteru tlenków pierwiastków chemicznych grup głównych układu okresowego wyjaśnia pojęcie nadtlenki przedstawia zastosowania tlenków i kwasów, soli w przemyśle i życiu codziennym klasyfikuje kwasy ze względu na budowę na beztlenowe i tlenowe wyjaśnia pojęcie moc kwasu, określa czynniki wpływające na moc
Strona 6 kwasów wyjaśnia różnice między wodorotlenkiem a zasadą IV. Obliczenia stechiometryczne. 1. Mol i masa molowa. 2. Objętość molowa gazów, prawo Avogadra 3. Równanie Clapeyrona 4. Obliczenia stechiometryczne 5. Przykłady różnorodnych zadań obliczeniowych dotyczących mola i masy molowej. 6. Ilościowa interpretacja równań reakcji chemicznych. wyjaśnia pojęcie mol, masa molowa, liczba Avogadra, objętość molowa gazów podaje treść prawa Avogadra zapisuje równanie Clapeyrona wyjaśnia, na czym polegają obliczenia stechiometryczne definiuje pojęcie wydajność reakcji chemicznej wyjaśnia różnicę między wzorem elementarnym (empirycznym) związku chemicznego a jego wzorem rzeczywistym - wykonuje obliczenia chemiczne z zastosowaniem równania Clapeyrona prawa Avogadra, obliczenia stechiometryczne V. Reakcje w wodnych roztworach elektrolitów 1. Definicja elektrolitów, klasyfikacja. 2. Stała i stopień dysocjacji. 3. Prawo rozcieńczeń Ostwalda. 4. Obliczanie stopnia dysocjacji. 5. Kwasy i zasady według Arrheniusa. 6. Protonowa teoria kwasów i zasad. 7. Elektronowa teoria kwasów i zasad. 8. Definicja ph, odczynu roztworów. 9. Obliczanie ph dla roztworów mocnych i słabych kwasów, zasad. 10. Iloczyn jonowy wody. 11. Pehametria.Bufory. 12. Reakcje zobojętniania zapis reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej. 13. Reakcje strącania osadów zapis reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej. 14.Stała równowagi reakcji chemicznej. 15. Reguła przekory. przytacza definicję "elektrolity", podaje przykłady substancji należących do elektrolitów; dokona klasyfikacji elektrolitów, przedstawia różnicę między elektrolitami a nieelektrolitami; zapisuje wyrażenia na stałą dysocjacji kwasów i zasad określi moc elektrolitu na podstawie wartości stałej dysocjacji, oblicza stopień dysocjacji; podaje wzór wyrażający prawo rozcienczeń Ostwalda wyjaśnia pojęcia: "kwas" i "zasada", podaje przykłady kwasów i zasad do każdej teorii; zapisuje równania reakcji w układzie kwas zasada; wyjaśni pojęcia: substancje amfoteryczne, amfiprotyczne; wyjaśnia podobieństwa i różnice między teoriami. poda definicję ph, odczynu roztworów, pehametrii, buforów oblicza ph dla roztworów mocnych i słabych kwasów i zasad. obliczanie stałych dysocjacji dla słabych kwasów i zasad poda wyrażenie na iloczyn jonowy wody wyjaśni na czym polega różnica między słabym i mocnym kwasem oraz między mocną i słabą zasadą określa ph elektrolitów poda zastosowanie pehametrii wyjaśnia, na czym polega różnica między reakcją odwracalną a reakcją nieodwracalną wyjaśnia, na czym polega reakcja zobojętniania, strącania osadów wyjaśnia, na czym polega zapis cząsteczkowy, jonowy i skrócony jonowy reakcji zobojętniania wyjaśnia pojęcie iloczyn rozpuszczalności substancji wyjaśnia zależność między wartością iloczynu rozpuszczalności a rozpuszczalnością soli w danej temperaturze wyjaśnia, na czym polega efekt wspólnego jonu wyjaśnia, na czym polega reakcja hydrolizy soli określa, jakiego typu sole ulegają hydrolizie
Strona 7 określa odczyn wodnego roztworu soli oraz rodzaj reakcji hydrolizy wyjaśnia pojęcia hydroliza kationowa i hydroliza anionowa definiuje pojęcie stan równowagi chemicznej definiuje pojęcie stała równowagi chemicznej zapisuje wzór na stałą równowagi chemicznej dokonuje obliczeń związanych ze stała równowagi podaje treść prawa działania mas wyjaśnia pojęcia równowaga homogeniczna i równowaga heterogeniczna podaje treść reguły przekory Le Chateliera-Brauna omawia wpływ stężenia substratów i produktów na stan równowagi chemicznej określa wpływ ciśnienia substratów i produktów na stan równowagi chemicznej omawia wpływ temperatury na stan równowagi chemicznej VI. Reakcje redox. Elektrochemia. 1. Definicja stopnia utlenienia pierwiastków, procesu utleniania i redukcji. 2. Reguły obliczania stopni utlenienia pierwiastków w związkach chemicznych, jonach. 3. Obliczanie stopni utlenienia pierwiastków w związkach chemicznych, jonach. 4. Zapis prostych równań utleniania redukcji i ich elektronowa interpretacja. 5. Ćwiczenia w uzgadnianiu równań utleniania redukcji metodą bilansu elektronowego i jonowego. 6. Projektowanie doświadczeń z zastosowaniem reakcji redox. wyjaśnia pojęcie stopień utlenienia pierwiastka chemicznego podaje reguły obliczania stopni utlenienia pierwiastków w związkach chemicznych wyjaśnia pojęcie reakcja utleniania-redukcji (redoks) definiuje pojęcia: utlenianie, redukcja, utleniacz, reduktor określa, które pierwiastki chemiczne w stanie wolnym lub w związkach chemicznych mogą być utleniaczami, a które reduktorami określa etapy ustalania współczynników stechiometrycznych w równaniach reakcji redoks metodą bilansu elektronowego wyjaśnia pojęcie szereg aktywności metali definiuje pojęcie reakcja dysproporcjonowania podaje zastosowania reakcji redoks w przemyśle i rolę reakcji utleniania-redukcji w procesach biochemicznych 1. Elektrochemia. 2. Ogniwa galwaniczne budowa, klasyfikacja, przykłady. 3. Szereg napięciowy metali. 4. Standardowe półogniwo wodorowe. 5. Siła elektromotoryczna ogniwa. 6. Równanie Nernsta. - wyjaśni pojęcia: elektrochemia, ogniwo galwaniczne, półogniwo; - dokona klasyfikacji ogniw, opisze budowę elektrody wodorowej; - przewiduje kierunek reakcji utlenienia-redukcji na podstawie potencjałów redoks; - zapisuje schematy ogniw, opisuje pracę ogniwa Volty, Daniela, Leclanch ego zapisując odpowiednie równania reakcji; - oblicza SEM ogniw oraz potencjał półogniwa z równania Nernsta - wskaże praktyczne zastosowanie ogniw galwanicznych.
Strona 8 1. Korozja, klasyfikacja. 2. Czynniki wpływające na korozję. 3. Mechanizm korozji elektrochemicznej. 4. Ochrona przed korozją. - wyjaśnia pojęcia: korozja chemiczna i elektrochemiczna - wymieni czynniki wpływające na proces korozji elektrochemicznej - wyjaśni mechanizm korozji elektrochemicznej zapisując odpowiednie równania reakcji, poda sposoby ochrony przed korozją 1. Definicja elektrolizy. 2. Elektroliza wodnych roztworów kwasów, zasad i soli, oraz soli stopionych. 3. Zastosowanie elektrolizy. 4. I i II prawo elektrolizy Faradaya. 5. Zastosowanie praw Faradaya w obliczeniach związanych elektrolizą. 6. Obliczenia oparte na reakcjach elektrodowych. podaje definicję elektrolizy zapisuje równania reakcji elektrodowych wyjaśnia różnicę między elektrolizą wodnych roztworów elektrolitów a stopionych soli omówi zastosowanie elektrolizy poda treść i odpowiednie wzory praw Faradaya stosuje prawa Faradaya w obliczeniach związanych z elektrolizą wykonuje obliczenia na podstawie reakcji elektrodowych VII. Roztwory, stężenia roztworów. 2. Roztwory jako specyficzny rodzaj mieszanin. 3. Pojęcie rozpuszczalności substancji. 4. Wpływ różnych czynników na rozpuszczalność substancji. 5. Analiza wykresów rozpuszczalności różnych substancji w wodzie. 6. Różnica między rozpuszczalnością a szybkością rozpuszczania. 7. Pojęcie stężenia roztworu. 8. Stężenie procentowe i molowe roztworu. 9. Rozwiązywanie różnorodnych zadań związanych z obliczaniem stężenia procentowego i molowego roztworu. 10. Projektowanie doświadczeń sporządzanie r-rów o określonym stężeniu procentowym i molowym. 11. Mieszanie roztworów o różnym stężeniu. 12. Rozcieńczanie i zatężanie roztworów. 13. Roztwory koloidalne. wyjaśnia pojęcie mieszanina jednorodna, roztwór, : roztwór ciekły, roztwór gazowy, roztwór stały definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina określa metody rozdzielania mieszanin niejednorodnych substancji stałych w cieczach oraz mieszanin jednorodnych wyjaśnia różnice między rozpuszczaniem a roztwarzaniem definiuje pojęcie zol, faza rozproszona i ośrodek dyspersyjny, koloid liofilowy i koloid liofobowy, koloid hydrofilowy i koloid hydrofobowy określa metody otrzymywania koloidów klasyfikuje koloidy ze względu na fazę rozproszoną i ośrodek dyspersyjny określa właściwości zoli wyjaśnia, na czym polega efekt Tyndalla wyjaśnia, na czym polegają koagulacja, peptyzacja, denaturacja wymienia zastosowania koloidów wyjaśnia pojęcie rozpuszczalność substancji określa czynniki wpływające na rozpuszczalność substancji i na szybkość rozpuszczania substancji wyjaśnia pojęcie roztwór nasycony, roztwór nienasycony i roztwór przesycony, stężenie procentowe i molowe roztworu (zapisuje wzór), zatężanie i rozcieńczanie roztworów wymienia zasady postępowania podczas sporządzania roztworów o określonym stężeniu procentowym lub molowym dokonuje obliczeń związanych ze stężeniem molowym i procentowym oraz rozpuszczalnością projektuje doświadczenia związane ze sporządzaniem roztworów VIII. Kinetyka chemiczna
Strona 9 1. Termodynamika chemiczna. 2. Układ, rodzaje układu. 3. Energia wewnętrzna układu. 4. Pierwsza zasada termodynamiki 5. Procesy endoenergetyczne i egzoenergetyczne. 6. Entalpia jako funkcja stanu. 7. Entalpie standardowe. 8. Reakcje egzotermiczne i endotermiczne. 9. Procesy samorzutne i wymuszone. 10. Prawo Hessa - obliczenia. 11. Szybkość reakcji chemicznej. 12. Katalizatory i reakcje katalityczne poda definicję: termodynamiki chemicznej, układu, energii wewnętrznej układu wymieni rodzaje układu oraz dokona ich charakterystyki wyjaśni pojęcia przemiana izochoryczna i izobaryczna, izotermiczna zapisze odpowiednie wyrażenia poda treść pierwszej zasady termodynamiki; wykona, zaplanuje i omówi doświadczenie, w którym układ wykona pracę objętościową; wyjaśnia pojęcie równanie termochemiczne określa warunki standardowe definiuje pojęcia standardowa entalpia tworzenia i standardowa entalpia spalania podaje treść reguły Lavoisiera-Laplace'a i prawa Hessa wyjaśni, na czym polegają procesy samorzutne i wymuszone, poda przykłady; stosuje prawo Hessa do obliczeń termochemicznych; wyjaśnia pojęcie katalizatory, poda różnicę między katalizatorem a inhibitorem wyjaśnia różnicę między katalizą homogeniczną, katalizą heterogeniczną i autokatalizą wymienia zastosowania różnych rodzajów katalizy definiuje pojęcie szybkość reakcji chemicznej i zapisuje wzór na obliczenie szybkości reakcji omawia założenia teorii zderzeń aktywnych zapisuje równanie kinetyczne reakcji chemicznej z jednym substratem i z dwoma substratami wyjaśnia pojęcie energia aktywacji, rząd reakcji chemicznej podaje treść reguły van't Hoffa wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji chemicznej wyjaśnia pojęcie temperaturowy współczynnik szybkości reakcji chemicznej dokonuje obliczeń związanych z szybością reakcji chemicznych IX. Pierwiastki i ich związki chemiczne. 1.Podział pierwiastków w układzie okresowym. 2. Bloki energetyczne 3. Ogólna charakterystyka litowców. 4. Najważniejsze związki litowców otrzymywanie, właściwości. 5. Ogólna charakterystyka berylowców. 6. Najważniejsze związki berylowców otrzymywanie, właściwości. 7. Zastosowanie litowców i berylowców. podaje kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do bloku s zapisuje konfigurację elektronową atomu wodoru, helu określa właściwości fizyczne, chemiczne i występowanie wodoru, helu projektuje i opisuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można otrzymać wodór wymienia zastosowania wodoru i helu podaje kryterium podziału metali na lekkie i ciężkie zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej litowców wymienia właściwości fizyczne i chemiczne, oraz sposoby otrzymywania i występowanie litowców wymienia zastosowania litowców wyjaśnia pojęcia: tlenki, nadtlenki i ponadtlenki litowców
S t r o n a 10 8. Ogólna charakterystyka borowców. 9. Właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania borowców. 10. Właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania węglowców. 11. Odmiany alotropowe węgla. 12. Właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania azotowców i tlenowców, fluorowców. 13. Odmiany alotropowe tlenu i siarki. 14. Zmiana mocy kwasów tlenowych fluorowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej fluorowca. 15. Pierwiastki chemiczne bloku d - chromowce, miedziowce, żelazowce, manganowce - włściwości chemiczne, najważniejsze związki, zastosowanie. 16. Projektowanie doświadczeń właściwości pierwiastków bloku s, p, d. wyjaśnia sposób powstawania wodorków litowców omawia właściwości chemiczne litowców, zapisuje odpowiednie równania reakcji zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej berylowców wymienia właściwości fizyczne, chemiczne, sposoby otrzymywania oraz występowanie berylowców wymienia zastosowania berylowców omawia przebieg reakcji chemicznych berylowców z tlenem, niemetalami, wodą i kwasami wyjaśnia, dlaczego beryl reaguje ze stężonymi roztworami zasad wyjaśnia pojęcie związki koordynacyjne podaje kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do bloku p zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej borowców wymienia właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania borowców wyjaśnia, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków borowców wraz ze zwiększniem się liczby atomowej borowca wyjaśnia, jaki charakter chemiczny ma glin, wodorotlenek glinu, tlenek glinu zapisuje równania reakcji wykazujace charakter chemiczny wodorotlenku glinu, tlenku glinu wyjaśnia, na czym polega pasywacja glinu w kwasie azotowym(v) zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej węglowców określa właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania węglowców wymienia nazwy odmian alotropowych węgla wyjaśnia, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków węglowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej i stopnia utlenienia węglowca zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej azotowców wymienia właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania azotowców wymienia nazwy odmian alotropowych azotowców wyjaśnia pojęcie chemiluminescencja wyjaśnia, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków azotowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej i stopnia utlenienia azotowca wyjaśnia, co to są azotki, fosforki i wodorki azotowców omawia właściwości amoniaku zapisuje wzory sumaryczne i nazwy kwasów tlenowych azotu omawia właściwości kwasu azotowego(v) zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej tlenowców wymienia właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania tlenowców wymienia nazwy odmian alotropowych tlenu i siarki wyjaśnia, jak zmienia się charakter chemiczny tlenków tlenowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej i stopnia utlenienia tlenowca wyjaśnia, co to są siarczki, selenki, tellurki i wodorki tlenowców omawia budowę cząsteczki tlenu i wynikającą z niej aktywność chemiczną tego pierwiastka omawia sposób otrzymywania tlenu wyjaśnia przebieg reakcji spalania pierwiastków chemicznych w tlenie omawia sposób otrzymywania siarki plastycznej wymienia właściwości tlenku siarki(iv)
S t r o n a 11 zapisuje wzory i nazwy tlenowych kwasów siarki określa właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej fluorowców wymienia właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania fluorowców wyjaśnia, jak zmienia się moc kwasów tlenowych fluorowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej fluorowca wyjaśnia, jak zmienia się moc kwasów tlenowych chloru wraz ze zwiększaniem się stopnia utlenienia chloru omawia i uzasadnia zmianę mocy kwasów beztlenowych fluorowców wraz ze zwiększaniem się liczby atomowej fluorowca wymienia przykłady związków chemicznych metali i niemetali z fluorowcami, wskazuje grupy układu okresowego pierwiastków tworzące blok helowców zapisuje konfigurację elektronową powłoki walencyjnej helowców wyjaśnia, dlaczego helowce są bierne chemicznie wymienia właściwości fizyczne, chemiczne, występowanie i zastosowania helowców wymienia przykłady połaczeń chemicznych kryptonu i ksenonu podaje kryterium przynależności pierwiastków chemicznych do bloku d wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne zaliczane do chromowców (chrom, molibden, wolfram, seaborg) wymienia właściwości fizyczne chromu zapisuje konfigurację elektronową chromu omawia sposób otrzymywania wodorotlenku chromu(iii) wymienia właściwości wodorotlenku chromu(iii) określa charakter chemiczny związków chromu w zależności od stopnia utlenienia chromu omawia zmianę charakteru chemicznego i właściwości utleniających chromu w jego związkach chemicznych wraz ze zwiększaniem się stopnia utlenienia wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do manganowców (mangan, technet, ren, bohr) wymienia właściwości fizyczne manganu zapisuje konfigurację elektronową manganu opisuje przebieg reakcji manganianu(vii) potasu z siarczanem(iv) sodu w środowisku kwasowym, obojętnym i zasadowym zapisuje wzory i nazwy oraz określa sposoby otrzymywania ważniejszych związków manganu określa charakter chemiczny związków manganu w zależności od stopnia utlenienia manganu omawia zmianę charakteru chemicznego i właściwości utleniających manganu w jego związkach chemicznych wraz ze zwiększaniem się stopnia utlenienia wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do żelazowców (żelazo, kobalt, nikiel) wymienia właściwości fizyczne żelaza wyjaśnia, na czym polega pasywacja żelaza zapisuje konfigurację elektronową żelaza omawia przebieg reakcji otrzymywania wodorotlenku żelaza(ii), wodorotlenku żelaza(iii)
S t r o n a 12 wyjaśnia, w jaki sposób bada się właściwości wodorotlenku żelaza(ii) i wodorotlenku żelaza(iii) zapisuje wzory i nazwy oraz omawia sposoby otrzymywania ważniejszych związków żelaza określa charakter chemiczny związków żelaza w zależności od stopnia utlenienia żelaza wskazuje w układzie okresowym pierwiastki chemiczne należące do miedziowców (miedź, srebro, złoto, roentgen) wymienia właściwości fizyczne miedzi zapisuje konfigurację elektronową miedzi omawia sposób otrzymywania wodorotlenku miedzi(ii) omawia, w jaki sposób bada się właściwości wodorotlenku miedzi(ii) projektuje doświadczenia właściwości chemiczne otrzymywanie wodorotlenku miedzi(ii) i X. Węglowodory alifatyczne i aromatyczne. ALKANY 1. Węgiel pierwiastkowy odmiany alotropowe węgla. 2. Rozwój chemii organicznej, znaczenie związków organicznych. 3. Skład pierwiastkowy związków organicznych. 4. Różnorodność związków organicznych. 5. Pojęcie szeregu homologicznego. 6. Nazwy wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne alkanów wzór ogólny alkanów. 7. Zmiany właściwości w szeregu homologicznym alkanów. 8. Reakcje alkanów, otrzymywanie alkanów. 9. Zastosowanie alkanów 10. Pojęcie izomerii łańcuchowej. 11. Reguły tworzenia nazw systematycznych izomerów. 12. Pojęcie rzędowości atomu węgla WĘGLOWODORY NIENASYCONE ALKENY, ALKINY 1. Nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne i sumaryczne alkenów, alkinów wzór ogólny. omawia rozwój chemii organicznej oraz znaczenie i różnorodność związków organicznych określa właściwości węgla na podstawie położenia tego pierwiastka chemicznego w układzie okresowym wymienia nazwy odmian alotropowych węgla i wyjaśnia różnice w ich właściwościach wyjaśnia zależność budowy przestrzennej węglowodorów od typu hybrydyzacji orbitali atomowych węgla definiuje pojęcie alkany i wyjaśnia, dlaczego zalicza się je do węglowodorów nasyconych omawia budowę cząsteczki metanu zapisuje równanie reakcji bromowania metanu i wyjaśnia jej mechanizm wyjaśnia pojęcie reakcja substytucji omawia zmiany właściwości w szeregu homologicznym alkanów zapisuje nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne, kreskowe i sumaryczne alkanów omawia właściwości chemiczne alkanów - zapisuje równania reakcji substytucji (podstawiania) i spalania alkanów definiuje pojęcie izomeria łańcuchowa porównuje właściwości izomerów wyjaśnia reguły tworzenia nazw systematycznych izomerów alkanów określa rzędowość atomów węgla w cząsteczkach alkanów definiuje pojęcie alkeny i alkiny i wyjaśnia, dlaczego zalicza się je do węglowodorów nienasyconych przedstawia szereg homologiczny alkenów i alkinów i zapisuje wzór ogólny alkenów i alkinów wyjaśnia budowę cząsteczki etenu i etynu na podstawie hybrydyzacji orbitali atomowych węgla
S t r o n a 13 2. Zmiany właściwości w szeregu homologicznym alkenów, alkinów. 3. Reakcje charakterystyczne dla alkenów i alkinów, otrzymywanie tych węglowodorów. 4. Rodzaje izomerii występującej w alkenach i alkinach: łańcuchowa, położeniowa, geometryczna. 5. Reguły tworzenia nazw systematycznych izomerów alkenów i alkinów. 6. Porównanie budowy cząsteczek alkanów, alkenów i alkinów. 7. Reakcje polimeryzacji otrzymywanie polietylenu, polipropylenu i polichlorku winylu. 8. Porównanie aktywności chemicznej węglowodorów. WĘGLOWODORY AROMATYCZNE 1. Charakterystyka węglowodorów aromatycznych na przykładzie benzenu - pojęcie aromatyczności. 2. Budowa cząsteczki benzenu. 3. Otrzymywanie i właściwości benzenu. 4. Właściwości benzenu wynikające z jego charakteru aromatycznego. 5. Budowa cząsteczek i właściwości toluenu i ksylenów jako homologów benzenu. 6. Inne węglowodory aromatyczne ( naftalen, antracen). 7. Wpływ kierujący podstawników. 8. Ustalenie wzoru węglowodorów na podstawie składu procentowego. 9. Ustalenie wzoru węglowodorów na podstawie pomiaru objętości produktów spalania węglowodorów. wyjaśnia pojęcie reakcja eliminacji, addycji, polimeryzacji omawia sposoby otrzymywania alkenów i alkinów zapisuje odpowiednie równania reakcji stosuje regułę Markownikowa zapisuje równania reakcji alkenów i alkinów z bromem, wodorem, chlorem, chlorowodorem, bromowodorem i wodą oraz wyjaśnia mechanizm tych reakcji chemicznych zapisuje równania reakcji polimeryzacji wyjaśnia przebieg reakcji utleniania-redukcji z udziałem związków organicznych na przykładzie etenu omawia zmiany właściwości w szeregu homologicznym alkenów i alkinów zapisuje nazwy, wzory strukturalne, półstrukturalne, kreskowe i sumaryczne alkenów i alkinów podaje zasady tworzenia nazw izomerów alkenów i alkinów omawia zastosowania i występowanie alkenów i alkinów zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkenów i alkinów oraz reakcje polimeryzacji na wybranych przykładach zapisuje równanie reakcji trimeryzacji etynu omawia zmiany właściwości w szeregu homologicznym alkinów wyjaśnia pojęcie aromatyczność na przykładzie benzenu omawia metody otrzymywania benzenu zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego benzenu zapisuje równania reakcji: uwodornienia, halogenowania, nitrowania i sulfonowania benzenu, określa warunki przebiegu tych reakcji chemicznych oraz wyjaśnia ich mechanizm przedstawia szereg homologiczny benzenu i zapisuje wzór ogólny związków chemicznych szeregu homologicznego benzenu omawia zastosowania benzenu zapisuje równanie reakcji otrzymywania metylobenzenu omawia właściwości chemiczne pochodnych benzenu, np. metylobenzenu zapisuje odpowiednie równania chemiczne wyjaśnia pojęcie podstawniki i wymienia ich przykłady wyjaśnia, na czym polega wpływ kierujący podstawników I i II rodzaju zapisuje równania reakcji nitrowania i sulfonowania metylobenzenu wyjaśnia przebieg reakcji otrzymywania polistyrenu wyjaśnia pojęcie areny wielopierścieniowe wymienia przykłady arenów wielopierścieniowych wyjaśnia aromatyczny charakter naftalenu, antracenu i fenantrenu podaje przykłady aromatycznych związków heterocyklicznych wykonuje obliczenia - ustalenie wzoru węglowodorów na podstawie składu procentowego i na podstawie pomiaru objętości produktów spalania węglowodorów.
Strona 14 XI. Związki organiczne jednofunkcyjne FLUOROWCOPOCHODNE WĘGLOWODORÓW 1. Związki jednofunkcyjne. 2. Fluorowcopochodne węglowodorów wzór ogólny, podział. 3. Metody otrzymywania fluorowcopochodnych węglowodorów. 4. Właściwości fluorowcopochodnych węglowodorów. definiuje pojęcie grupa funkcyjna wyjaśnia pojęcie jednofunkcyjne pochodne węglowodorów określa zasady nazewnictwa fluorowcopochodnych węglowodorów omawia metody otrzymywania i zastosowania fluorowcopochodnych węglowodorów omawia właściwości fluorowcopochodnych węglowodorów wyjaśnia przebieg reakcji eliminacji jako jednej z metod otrzymywania związków nienasyconych omawia sposoby otrzymywania i właściwości związków omawia fluorowcopochodne węglowodorów aromatycznych
Strona 15 ALKOHOLE I FENNOLE 1. Alkohole monohydroksylowe budowa cząsteczki alkoholu, nazewnictwo, szereg homologiczny, rzędowość alkoholi. 2. Pojęcie grupy funkcyjnej. 3. Otrzymywanie alkoholi. 4. Charakter chemiczny alkoholi reakcje. 5. Budowa cząsteczek i nazewnictwo alkoholi polihydroksylowych. 6. Właściwości glikolu i glicerolu. 7. Porównanie charakteru chemicznego alkoholi mono- i polihydroksylowych. 8. Zastosowanie glikolu i glicerolu. 9. Izomeria alkoholi. 10. Budowa i nazewnictwo fenoli; 11. Właściwości fizyczne fenoli; 12. Właściwości chemiczne fenoli; 13. Wpływ pierścienia aromatycznego na charakter chemiczny fenoli. 14. Porównanie właściwości fenoli i alkoholi. wyjaśnia pojęcie grupa hydroksylowa, alkohole monohydroksylowe zapisuje wzór ogólny alkoholi monohydroksylowych wyjaśnia pojęcie przedstawia szereg homologiczny oraz zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i kreskowe alkoholi monohydroksylowych omawia zmiany właściwości alkoholi monohydroksylowych w szeregu homologicznym określa rzędowość alkoholi omawia metody otrzymywania i zastosowania alkoholi monohydroksylowych omawia właściwości chemiczne alkoholi reakcje odwodnienia alkoholi do alkenów na przykładzie etanolu i wyjaśnia przebieg tej reakcji chemicznej, reakcji etanolu z sodem i chlorowodorem zapisuje odpowiednie równania chemiczne przedstawiające właściwości chemiczne alkoholi i fenoli zapisuje równanie reakcji hydrolizy alkoholanu i uzasadnia jego zasadowy odczyn omawia zastosowania i występowanie alkoholi monohydroksylowych wyjaśnia pojęcie alkohole polihydroksylowe opisuje właściwości glicerolu i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych wymienia metody otrzymywania alkoholi polihydroksylowych (glikolu etylenowego i glicerolu) odróżnia doświadczalnie alkohol monohydroksylowy od alkoholu polihydroksylowego wymienia zastosowania i występowanie glikolu etylenowego i glicerolu wyjaśnia pojęcie fenole, zapisuje wzór ogólny fenoli podaje nazwy systematyczne i zwyczajowe homologów fenolu wymienia metody otrzymywania fenoli ocenia wpływ pierścienia benzenowego na charakter chemiczny fenoli omawia zastosowania fenoli zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych dla fenoli porównuje budowę cząsteczek alkoholi i fenoli
Strona 16 ALDEHYDY I KETONY 1. Budowa i nazewnictwo aldehydów. 2. Właściwości fizyczne i chemiczne aldehydów. 3. Budowa i nomenklatura ketonów. 4. Właściwości fizyczne i chemiczne ketonów. 5. Procesy utleniania i redukcji z udziałem związków organicznych. 6. Zastosowanie aldehydów i ketonów. wyjaśnia pojęcie aldehydy, ketony zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne aldehydów i ketonów o podanym wzorze sumarycznym tworzy nazwy systematyczne prostych aldehydów i ketonów zapisuje wzór ogólny aldehydów i ketonów wyjaśnia zjawisko izomerii aldehydów i podaje odpowiednie przykłady zapisuje równania reakcji utleniania alkoholi pierwszorzędowych wyjaśnia przebieg reakcji polimeryzacji i polikondensacji aldehydów omawia właściwości chemiczne aldehydów i ketonów zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych omawia zastosowania i występowanie aldehydów wskazuje różnice w budowie cząsteczek aldehydów i ketonów zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerycznych aldehydów i ketonów o podanym wzorze sumarycznym wyjaśnia zjawisko izomerii ketonów na odpowiednich przykładach zapisuje równania reakcji utleniania alkoholi drugorzędowych wyjaśnia pojęcie próba jodoformowa porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów oraz ketonów KWASY KARBOKSYLOWE I ICH POCHODNE 1. Budowa cząsteczek, szereg homologiczny. 2. Podział kwasów karboksylowych. 3. Nomenklatura systematyczna i zwyczajowa kwasów monokarboksylowych. 4. Otrzymywanie i właściwości kwasów karboksylowych. 5. Wyższe kwasy karboksylowe ( tłuszczowe). 6. Mydła mechanizm mycia i prania. 7. Budowa i nomenklatura estrów. 8. Reakcja estryfikacji. 10. Hydroliza estrów. 11. Tłuszcze i ich rola w organizmie. wyjaśnia pojęcie kwasy karboksylowe, wyższe kwasy karboksylowe przedstawia szereg homologiczny oraz zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne i kreskowe kwasów karboksylowych zapisuje wzór ogólny kwasów karboksylowych omawia zmiany właściwości kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym omawia metody otrzymywania kwasów karboksylowych, zapisuje odpowiednie reakcje chemiczne projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne, aby porównać moc kwasów organicznych i nieorganicznych wykazuje podobieństwa we właściwościach chemicznych kwasów karboksylowych i kwasów nieorganicznych wyjaśnia pojęcie podaje wzory i nazwy wyższych kwasów karboksylowych omawia właściwości wyższych kwasów karboksylowych projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające odróżnienie nasyconych i nienasyconych wyższych kwasów karboksylowych bada i uzasadnia odczyn wodnego roztworu mydła
S t r o n a 17 omawia zastosowania i występowanie wyższych kwasów karboksylowych wyjaśnia pojęcie estry omawia budowę cząsteczek estrów i wskazuje grupę funkcyjną (wiązanie estrowe) podaje zasady nazewnictwa estrów zapisuje równanie reakcji alkoholu z kwasem karboksylowym i wyjaśnia rolę stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) w tej reakcji chemicznej podaje nazwy substratów i produktów reakcji estryfikacji zapisuje wzory strukturalne, półstrukturalne estrów wyjaśnia przebieg reakcji estru z wodą (hydroliza estru) w środowisku zasadowym i kwasowym oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych wyjaśnia proces polimeryzacji estrów kwasów karboksylowych omawia zastosowania i miejsca występowania estrów omawia budowę tłuszczów stałych i ciekłych jako estrów glicerolu i wyższych kwasów karboksylowych bada właściwości i charakter chemiczny tłuszczów (nasycony i nienasycony) omawia przebieg i wyjaśnia mechanizm utwardzania tłuszczów ciekłych omawia przebieg reakcji estru z wodą (hydroliza estru) w środowisku zasadowym i kwasowym oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych omawia zastosowania i miejsca występowania tłuszczów wyjaśnia pojęcie lipidów ZWIĄZKI ZAWIERAJĄCE AZOT 1. Aminy jako przykłady związków organicznych zawierających azot. 2. Podział amin (rzędowość, charakter reszty węglowodorowej). 3. Otrzymywanie amin alifatycznych i aromatycznych; 4. Właściwości fizyczne i chemiczne amin; 5. Porównanie amin alifatycznych i aromatycznych 6. Budowa i nomenklatura amidów kwasowych. 7. Hydroliza kwasowa i zasadowa amidów. 8. Właściwości fizyczne i chemiczne mocznika. wyjaśnia pojęcie aminy i wskazuje grupę funkcyjną we wzorach amin przedstawia szereg homologiczny oraz zapisuje wzory strukturalne, półstrukturalne, kreskowe i sumaryczne amin omawia nazewnictwo amin, amidów zapisuje wzór ogólny amin, określa rzędowość amin przedstawia i wyjaśnia zjawisko izomerii amin wskazuje podobieństwa i różnice w budowie etyloaminy i fenyloaminy (aniliny) wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin oraz zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych zapisuje równania reakcji otrzymywania amin alifatycznych i amin aromatycznych wyjaśnia pojęcie amidy, zapisuje wzór ogólny amidów i wskazuje grupę amidową podaje metody otrzymywania amidów i zapisuje odpowiednie równania reakcji chemicznych analizuje budowę cząsteczki mocznika oraz wynikające z niej właściwości i zastosowania mocznika
S t r o n a 18 zapisuje równania reakcji hydrolizy mocznika podaje nazwę produktu reakcji kondensacji mocznika (biuret), omawia zastosowania i miejsca występowania amin i amidów projektuje doświadczenia chemiczne właściwości chemiczne amin XII. Związki organiczne wielofunkcyjne. 1. Budowa i nomenklatura hydroksykwasów. 2. Właściwości fizyczne i chemiczne hydroksykwasów na przykładzie kwasu mlekowego. 3. Budowa cząsteczki, nazewnictwo, grupy funkcyjne aminokwasów. 4. Charakter amfoteryczny aminokwasów. 5. Peptydy, w tym polipeptydy (białka) jako produkty kondensacji aminokwasów. 6. Budowa białek hydroliza białek. 7. Reakcje charakterystyczne białek. 8. Właściwości roztworów białek 9. ( koagulacja, wysalanie, peptyzacja, denaturacja). 10. Rola białek w organizmie 11. Sacharydy budowa, klasyfikacja 12. Monosacharydy - budowa cząsteczki glukozy i fruktozy. 13. Właściwości glukozy i fruktozy reakcje charakterystyczne i ich rola w organizmie człowieka. 14. Inne przykłady cukrów prostych występowanie cukrów prostych w przyrodzie. 15. Budowa cząsteczki sacharozy. 16. Hydroliza sacharozy. 17. Właściwości sacharozy i jej rola w organizmie. 18. Inne przykłady disacharydów występowanie w przyrodzie. 19. Skrobia i celuloza jako przykłady polisacharydów 20. Właściwości skrobi i celulozy wynikające z różnicy w budowie ich cząsteczek. 21. Reakcje charakterystyczne skrobi i celulozy. 22. Znaczenie biologiczne i funkcyjne węglowodanów. 23. Pojęcie izomerii optycznej (enancjomerii). 24. Pojęcie chiralności. wyjaśnia pojęcie dwufunkcyjne pochodne węglowodorów wyjaśnia pojęcie hydroksykwasy podaje nazwy systematyczne kwasów mlekowego i salicylowego wyjaśnia zjawisko izomerii optycznej hydroksykwasów omawia sposoby otrzymywania hydroksykwasów omawia właściwości hydroksykwasów wynikające z obecności w ich cząsteczce grup karboksylowej i hydroksylowej wymienia zastosowania i miejsca występowania kwasów mlekowego i salicylowego wyjaśnia, na podstawie wzoru strukturalnego aspiryny, dlaczego ten związek chemiczny jest nazywany kwasem acetylosalicylowym i zalicza się go do estrów zapisuje równanie reakcji otrzymywania aspiryny omawia zastosowania i miejsca występowania hydroksykwasów wyjaśnia pojęcie aminokwasy podaje nazwy grup funkcyjnych występujących w cząsteczkach aminokwasów zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne glicyny i alaniny, wzór ogólny aminokwasów wyjaśnia zjawisko izomerii optycznej aminokwasów ustala nazwy i wzory izomerów aminokwasów omawia otrzymywanie aminokwasów omawia właściwości kwasowo-zasadowe aminokwasów oraz mechanizm powstawania jonów obojnaczych wyjaśnia pojęcie punkt izoelektryczny, reakcja kondensacji projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne, którego wynik potwierdzi amfoteryczny charakter aminokwasów omawia aminokwasy białkowe zapisuje wzory dipeptydów i tripeptydów powstających z podanych aminokwasów wyjaśnia proces hydrolizy peptydów i zapisuje równanie reakcji hydrolizy dipeptydu omawia zastosowania i miejsca występowania aminokwasów określa skład pierwiastkowy białek omawia budowę białek (polipeptydów) jako polimerów kondensacyjnych aminokwasów omawia strukturę drugorzędową białek (α, β) oraz wykazuje znaczenie wiązań wodorowych w ich stabilizacji wyjaśnia znaczenie trzeciorzędowej struktury białek wyjaśnia, jakiego rodzaju białek dotyczy struktura czwartorzędowa dokonuje podziału białek ze względu na: ich zdolność do rozpuszczania się w wodzie, skład łańcucha polipeptydowego projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykazanie
S t r o n a 19 25. Warunek występowania chiralności. 26. Pojęcie asymetrycznego atomu węgla. Racemat. 27. Hydroksykwasy, aminokwasy i węglowodany jak przykłady związków, w których występuje izomeria optyczna. wpływu różnych substancji i ogrzewania na strukturę białek wyjaśnia różnicę między wysalaniem a denaturacją białka projektuje doświadczenie chemiczne umożliwiające identyfikację białek (reakcja biuretowa, reakcja ksantoproteinowa) omawia przebieg hydrolizy polipeptydów w środowisku kwasowym i zasadowym omawia zastosowania i występowanie białek wyjaśnia pojęcia: monosacharydy, oligosacharydy oraz polisacharydy określa skład pierwiastkowy sacharydów dokonuje podziału cukrów na proste i złożone klasyfikuje monosacharydy ze względu na grupę funkcyjną (aldozy, ketozy) i wielkość cząsteczki zapisuje wzory łańcuchowe: rybozy, 2-deoksyrybozy, glukozy i fruktozy oraz wykazuje, że monosacharydy należą do polihydroksyaldehydów lub polihydroksyketonów wyjaśnia zjawisko izomerii optycznej monosacharydów zapisuje wzory taflowe (Hawortha) glukozy i fruktozy oraz wskazuje wiązanie półacetalowe omawia właściwości glukozy i fruktozy, wskazuje podobieństwa i różnice wyjaśnia przebieg reakcji fermentacji alkoholowej i zapisuje odpowiednie równanie reakcji omawia zastosowania i występowanie monosacharydów wyjaśnia pojęcie disacharydy zapisuje wzory taflowe sacharozy i maltozy oraz wskazuje wiązanie półacetalowe i wiązanie,o-glikozydowe doświadczalnie sprawdza, czy sacharoza ma właściwości redukujące przeprowadza hydrolizę sacharozy i sprawdza właściwości redukujące produktów tej reakcji chemicznej sprawdza doświadczalnie właściwości redukujące maltozy wyjaśnia, dlaczego maltoza wykazuje właściwości redukujące, a sacharoza ich nie wykazuje zapisuje równania reakcji hydrolizy sacharozy i maltozy podaje przykłady polisacharydów porównuje budowę cząsteczek skrobi i celulozy porównuje właściwości skrobi i celulozy wynikające z różnicy w budowie ich cząsteczek zapisuje uproszczone równanie reakcji hydrolizy polisacharydów omawia zastosowania i występowanie polisacharydów wyjaśnia pojęcie światło spolaryzowane, czynność optyczna, asymetryczny atom węgla, enancjomer, diastereoizomery, mieszanina racemiczna definiuje pojęcie chiralność zapisuje wzory perspektywiczne i projekcyjne wybranych związków chemicznych
Strona 20