KLASA TRZECIA. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów. Wymagania edukacyjne. Tytuł rozdziału w podręczniku

Transkrypt

1 1 KLASA TRZECIA Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania Wymagania edukacyjne podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła 2.1. Szereg homologiczny 1. Poznajemy naturalne źródła 2. Szereg homologiczny związki organiczne i nieorganiczne węglowodory naturalne źródła właściwości i zastosowania ropy naftowej* destylacja frakcjonowana ropy naftowej i jej produkty* właściwości i zastosowania gazu ziemnego* właściwości i zastosowania gazu świetlnego* węglowodory nasycone alkany szereg homologiczny wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne izomeria łańcuchowa* modelowanie cząsteczek za pomocą modeli czaszowych i pręcikowo- -kulkowych wymienia kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśnia, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje pojęcie węglowodory wymienia naturalne źródła podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym, ropą naftową i produktami jej przeróbki opisuje skład gazu ziemnego wymienia najważniejsze zastosowania gazu ziemnego oraz ropy naftowej i produktów jej przeróbki wykrywa obecność węgla w związkach organicznych* definiuje pojęcie szereg homologiczny definiuje pojęcie węglowodory nasycone podaje wzór ogólny szeregu homologicznego odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego zapisuje wzór sumaryczny i podaje nazwę alkanu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) opisuje niektóre zastosowania produktów destylacji ropy naftowej omawia skutki wydobywania i wykorzystywania ropy naftowej planuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie obecności węgla i wodoru w związkach organicznych opisuje właściwości i zastosowania gazu ziemnego i ropy naftowej* wyjaśnia pojęcie destylacja frakcjonowana ropy naftowej * wymienia produkty destylacji frakcjonowanej ropy naftowej* tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego na podstawie wzorów trzech kolejnych zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego

2 Metan i etan 3. Właściwości metanu i etanu 2.3. Właściwości i zastosowania 4. Właściwości i zastosowania występowanie metanu właściwości fizyczne i chemiczne metanu i etanu reakcje spalania (spalanie całkowite i niecałkowite) zastosowania metanu i etanu właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) właściwości benzyny zastosowanie kraking* zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) wyjaśnia pojęcie szereg homologiczny buduje model cząsteczek metanu i etanu wykonuje proste obliczenia dotyczące wyjaśnia, czym jest metan i wymienia miejsca jego występowania zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny metanu wymienia właściwości fizyczne i chemiczne (np. reakcje spalania) metanu i etanu wyjaśnia, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania całkowitego oraz niecałkowitego metanu i etanu wymienia zastosowania metanu i etanu wskazuje warunki, od których zależą właściwości opisuje zastosowania wymienia właściwości benzyny chemiczne identyfikacja rodzajów produktów spalania wyjaśnia różnice między spalaniem całkowitym a spalaniem niecałkowitym zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami (np. stanem skupienia, lotnością, palnością)

3 Szeregi homologiczne alkenów i alkinów 3.2. Eten 3.3. Etyn 5. Szeregi homologiczne alkenów i alkinów 6. Właściwości etenu i etynu węglowodory nienasycone budowa alkenów i alkinów zasady nazewnictwa alkenów i alkinów izomeria położeniowa* otrzymywanie etenu i etynu właściwości fizyczne etenu i etynu właściwości chemiczne etenu i etynu reakcje spalania, przyłączania i polimeryzacji właściwości i zastosowania polietylenu zastosowania etenu i etynu piroliza metanu* substytucja metanu* definiuje pojęcie węglowodory nienasycone wymienia zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw zapisuje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego zapisuje wzory sumaryczne oraz nazwy alkenu i alkinu o określonej liczbie atomów węgla w cząsteczce (do pięciu atomów węgla) opisuje właściwości fizyczne oraz chemiczne (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) etenu i etynu buduje model cząsteczki etenu i etynu podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu porównuje budowę etenu i etynu wymienia sposoby otrzymywania etenu i etynu opisuje najważniejsze zastosowania etenu i etynu wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji definiuje pojęcia: polimeryzacja, monomer i polimer zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkenów i alkinów z wykorzystaniem wzorów ogólnych wykonuje obliczenia dotyczące alkenów i alkinów zapisuje równania reakcji otrzymywania etenu i etynu podaje interpretacje słowne równań reakcji chemicznych (reakcje spalania, przyłączania bromu i wodoru) zapisuje równania reakcji etenu i etynu z bromem oraz polimeryzacji etenu opisuje rolę katalizatora w danej reakcji chemicznej opisuje właściwości i zastosowania polietylenu wyjaśnia, jakie związki mogą ulegać reakcji polimeryzacji wyjaśnia, na czym polega reakcja polimeryzacji wymienia produkty polimeryzacji etynu

4 Właściwości alkenów i alkinów 3.5. Tworzywa sztuczne* Podsumowanie działu 7. Właściwości alkenów i alkinów 8. Tworzywa sztuczne* 9., 10., 11. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu właściwości alkenów i alkinów doświadczalne odróżnianie nasyconych od nienasyconych rola nienasyconych w przyrodzie właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych* polimery naturalne, sztuczne i syntetyczne* tworzywa biodegradowalne, wulkanizacja* zalicza alkeny i alkiny do nienasyconych opisuje właściwości nienasyconych przewiduje zachowanie wody bromowej (lub rozcieńczonego roztworu manganianu(vii) potasu) wobec węglowodoru nasyconego i nienasyconego odróżnia doświadczalnie węglowodory nasycone od nienasyconych wymienia rodzaje tworzyw sztucznych* podaje właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych* wyjaśnia przyczyny większej aktywności chemicznej nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi analizuje właściwości wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną zapisuje równania reakcji przyłączania cząsteczek do wiązania wielokrotnego, np. bromowodoru, wodoru i chloru chemiczne umożliwiające odróżnienie nasyconych od nienasyconych opisuje przeprowadzane doświadczenie chemiczne określa zalety i wady tworzyw sztucznych*

5 5 Pochodne 4.1. Szereg homologiczny 4.2. Metanol 4.3. Etanol 12. Szereg homologiczny 13. Budowa i właściwości metanolu i etanolu alkohole pochodne budowa wzory sumaryczne, strukturalne i nazewnictwo tioalkohole* właściwości metanolu i etanolu doświadczenia chemiczne zastosowanie metanolu i etanolu zapis równań reakcji spalania metanolu i etanolu negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki doświadczalne wykrywanie etanolu w roztworze opisuje budowę pochodnych (grupa alkilowa + grupa funkcyjna) wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych definiuje alkohole jako pochodne wyjaśnia, czym jest grupa funkcyjna zaznacza i nazywa grupę funkcyjną w alkoholach zapisuje wzór ogólny wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych monohydroksylowych i podaje ich nazwy opisuje najważniejsze właściwości metanolu i etanolu zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu wymienia podstawowe zastosowania metanolu i etanolu wymienia toksyczne właściwości opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego na podstawie wzorów trzech kolejnych zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, za których pomocą można zbadać właściwości metanolu i etanolu opisuje fermentację alkoholową*

6 Glicerol 14. Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylowego 4.5. Właściwości 15. Właściwości porównanie budowy monohydroksylowych i polihydroksylowych budowa glicerolu doświadczalne badanie właściwości glicerolu zastosowania glicerolu etanodiol, nitrogliceryna* zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną odczyn równania reakcji spalania rozróżnia alkohole monohydroksylowe i polihydroksylowe wyjaśnia, czym są alkohole polihydroksylowe zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny glicerolu opisuje najważniejsze właściwości glicerolu wymienia zastosowania glicerolu określa odczyn roztworu alkoholu zapisuje równania reakcji spalania projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości glicerolu zapisuje równanie reakcji spalania glicerolu wyjaśnia sposób tworzenia nazwy systematycznej glicerolu zapisuje wzór i wymienia właściwości etanodiolu* omawia sposób otrzymywania oraz właściwości nitrogliceryny* uzasadnia rodzaj odczynu roztworu alkoholu wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną

7 Szereg homologiczny kwasów 5.2. Kwas metanowy 5.3. Kwas etanowy 16. Szereg homologiczny kwasów 17. Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykłady kwasów występowanie kwasów organicznych w przyrodzie budowa i nazewnictwo kwasów zastosowania kwasów kwasy dikarboksylowe* właściwości kwasu metanowego i kwasu etanowego otrzymywanie soli kwasów zastosowania kwasu metanowego i kwasu etanowego definiuje kwasy karboksylowe jako pochodne wymienia przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie zaznacza i nazywa grupę funkcyjną w kwasach zapisuje wzór ogólny kwasów zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych kwasów oraz wymienia ich nazwy zwyczajowe i systematyczne wyjaśnia pochodzenie danych nazw zwyczajowych i systematycznych wymienia zastosowania kwasów wymienia przykłady kwasów di* wymienia podstawowe zastosowania kwasu metanowego (mrówkowego) i kwasu etanowego (octowego) opisuje najważniejsze właściwości kwasów metanowego i etanowego zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową omawia dysocjację jonową kwasów zapisuje równania reakcji kwasów metanowego i etanowego z metalami, tlenkami metali i zasadami oraz równania reakcji spalania i dysocjacji jonowej tych kwasów podaje nazwy soli pochodzących od kwasów metanowego i etanowego tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego kwasów (na podstawie wzorów trzech kolejnych kwasów ) zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy kwasów z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego projektuje i wykonuje doświadczenia chemiczne, w których wyniku można zbadać właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami i tlenkami metali) omawia metodę otrzymywania kwasu etanowego wyjaśnia proces fermentacji octowej zapisuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli kwasów metanowego i etanowego w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz jonowej skróconej

8 Wyższe kwasy karboksylowe 5.5. Właściwości kwasów 18. Wyższe kwasy karboksylowe 19. Właściwości kwasów budowa i nazewnictwo wyższych kwasów właściwości fizyczne i chemiczne wyższych kwasów wyższe kwasy nasycone i nienasycone doświadczalne odróżnianie nasyconych wyższych kwasów od nienasyconych wyższych kwasów zastosowania wyższych kwasów sole wyższych kwasów tłuszczowych porównanie budowy oraz właściwości niższych i wyższych kwasów zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną kwasów porównanie właściwości kwasów organicznych i kwasów nieorganicznych hydroksykwasy* podaje nazwy wyższych kwasów nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) oraz zapisuje ich wzory dzieli kwasy karboksylowe na nasycone i nienasycone wyjaśnia, jak doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym definiuje pojęcie mydło opisuje właściwości wyższych kwasów (kwasów tłuszczowych stearynowego i oleinowego) opisuje zastosowania wyższych kwasów porównuje właściwości kwasów nazywa sole kwasów organicznych podaje przykłady hydroksykwasów* wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe nazywane są kwasami tłuszczowymi zapisuje równania reakcji spalania wyższych kwasów tłuszczowych oraz równania reakcji wyższych kwasów z zasadami wskazuje wiązanie podwójne w cząsteczce kwasu oleinowego chemiczne umożliwiające odróżnienie kwasu oleinowego od kwasów palmitynowego lub stearynowego wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną kwasów porównuje właściwości kwasów organicznych i kwasów nieorganicznych

9 9 6. Poznajemy estry 20. Właściwości estrów reakcja estryfikacji otrzymywanie estrów budowa i nazewnictwo estrów właściwości i zastosowania estrów występowanie estrów w przyrodzie hydroliza estrów* definiuje estry zaznacza i nazywa grupę funkcyjną we wzorze estrów zapisuje wzór ogólny estrów wymienia związki chemiczne biorące udział w reakcji estryfikacji podaje przykłady występowania estrów w przyrodzie podaje przykłady nazw estrów tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i (proste przykłady) wymienia związki biorące udział w reakcji estryfikacji określa sposób otrzymywania estru o podanej nazwie, np. octanu etylu wymienia właściwości octanu etylu definiuje reakcję hydrolizy* zapisuje równania reakcji chemicznych prostych kwasów z alkoholami monohydroksylowymi określa warunki przebiegu reakcji estryfikacji zapisuje równania reakcji otrzymywania podanych estrów tworzy wzory estrów od podanych nazw kwasów i chemiczne umożliwiające otrzymanie estru o podanej nazwie opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań opisuje mechanizm reakcji estryfikacji omawia różnicę między reakcją estryfikacji a reakcją zobojętniania definiuje pojęcie reakcja hydrolizy estru * zapisuje równania reakcji otrzymywania i hydrolizy estru o podanej nazwie lub wzorze*

10 Aminy 7.2. Aminokwasy Podsumowanie działu 21. Aminy i aminokwasy jako pochodne zawierające azot 22., 23., 24. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu budowa amin na przykładzie metyloaminy właściwości fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy zastosowania amin budowa i nazewnictwo aminokwasów na przykładzie glicyny właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny wiązanie peptydowe aminy pierwszorzędowe, drugorzędowe i trzeciorzędowe* zaznacza i nazywa grupy funkcyjne w aminach i aminokwasach definiuje aminy i aminokwasy wymienia miejsca występowania amin i aminokwasów opisuje budowę oraz właściwości fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy zapisuje wzór metyloaminy zaznacza w cząsteczce wiązanie peptydowe definiuje pojęcie wiązanie peptydowe opisuje budowę oraz właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny zapisuje wzory poznanych amin i aminokwasów analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu zapisuje równanie reakcji tworzenia dipeptydu wyjaśnia mechanizm powstawania wiązania peptydowego dzieli aminy na pierwszorzędowe, drugorzędowe i trzeciorzędowe na podstawie wzoru* Substancje o znaczeniu biologicznym 8. Poznajemy składniki żywności* 25. Poznajemy składniki żywności* rola składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu* występowanie składników chemicznych żywności* wymienia główne pierwiastki chemiczne wchodzące w skład organizmu ludzkiego* wymienia podstawowe składniki żywności i miejsca ich występowania* definiuje makro- i mikroelementy* opisuje znaczenie wody, tłuszczów, wyjaśnia rolę składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu*

11 Rodzaje tłuszczów i ich otrzymywanie 9.2. Właściwości tłuszczów 26. Tłuszcze budowa i otrzymywanie 27. Właściwości tłuszczów podział tłuszczów ze względu na stan skupienia i pochodzenie występowanie tłuszczów budowa tłuszczów otrzymywanie tłuszczów właściwości tłuszczów doświadczalne odróżnianie tłuszczów nasyconych od tłuszczów nienasyconych identyfikacja tłuszczów* utwardzanie tłuszczów* zmydlanie tłuszczów* białek, sacharydów, witamin i mikroelementów dla organizmu człowieka* wymienia funkcje podstawowych składników żywności* wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek tłuszczów klasyfikuje tłuszcze pod względem stanu skupienia i pochodzenia podaje przykłady tłuszczów wyjaśnia, czym są tłuszcze opisuje właściwości fizyczne tłuszczów przebieg reakcji hydrolizy oraz zmydlania tłuszczów* podaje wzór ogólny tłuszczów wyjaśnia różnicę w budowie tłuszczów stałych i ciekłych podaje wzór tristearynianu glicerolu planuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego tłuszczów chemiczne umożliwiające odróżnienie tłuszczu nasyconego od tłuszczu nienasyconego wyjaśnia, dlaczego olej roślinny odbarwia wodę bromową wyjaśnia, na czym polega metoda utwardzania tłuszczów* potrafi przeprowadzić reakcję zmydlania tłuszczów* zapisuje równania reakcji otrzymywania i zmydlania podanego tłuszczu, np. tristearynianu glicerolu* wyjaśnia, na czym polega próba akroleinowa*

12 Występowanie, skład i budowa białek 28. Występowanie i budowa białek występowanie białek skład białek rodzaje białek* wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek wymienia miejsca występowania białek definiuje białka jako związki chemiczne powstające z aminokwasów podaje przykłady białek wymienia rodzaje białek* chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego białek* Właściwości białek 29. Właściwości białek właściwości białek denaturacja i koagulacja reakcje charakterystyczne białek efekt Tyndalla* opisuje właściwości białek wymienia czynniki, które powodują denaturację białek wymienia czynniki, które powodują koagulację białek definiuje pojęcia denaturacja i koagulacja opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek wykrywa obecność białka w produktach spożywczych podaje reakcje charakterystyczne białek podaje produkty hydrolizy białka* projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne badające zachowanie białka pod wpływem: ogrzewania, stężonego roztworu etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO 4 ) i soli metali lekkich (np. NaCl) objaśnia pojęcia: peptydy, zol, żel, koagulacja, peptyzacja planuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego białek chemiczne umożliwiające wykrycie białka wyjaśnia, na czym polega wysalanie białka

13 Skład pierwiastkowy i rodzaje sacharydów Monosacharydy 30. Budowa cukrów. Budowa i właściwości monosacharydów budowa sacharydów podział sacharydów budowa i właściwości glukozy reakcje charakterystyczne glukozy* wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów dokonuje podziału sacharydów podaje przykłady sacharydów definiuje pojęcie węglowodany zapisuje wzory sumaryczne glukozy i fruktozy opisuje właściwości fizyczne glukozy omawia budowę glukozy wymienia zastosowania glukozy wyjaśnia redukujące właściwości glukozy chemiczne umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego cukrów projektuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości glukozy wyjaśnia sposób wykrywania glukozy* udowadnia redukujące właściwości glukozy* przeprowadza próbę Trommera i próbę Tollensa dla glukozy* Disacharydy 31. Budowa i właściwości disacharydów budowa sacharozy właściwości sacharozy zastosowania sacharozy hydroliza sacharozy zapisuje wzór sumaryczny sacharozy opisuje właściwości fizyczne sacharozy wymienia zastosowania sacharozy definiuje pojęcie reakcja hydrolizy zapisuje za pomocą wzorów sumarycznych równanie reakcji sacharozy z wodą wyjaśnia, że sacharoza jest disacharydem projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości sacharozy opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające odróżnienie glukozy od sacharozy*

14 Polisacharydy 33. Budowa i właściwości polisacharydów skrobia i celuloza występowanie skrobi i celulozy w wodzie budowa skrobi i celulozy właściwości skrobi i celulozy zastosowania skrobi i celulozy doświadczalne wykrywanie skrobi w produktach spożywczych opisuje występowanie celulozy i skrobi w przyrodzie zapisuje wzory sumaryczne skrobi i celulozy opisuje właściwości skrobi i celulozy zapisuje reakcję charakterystyczną dla skrobi definiuje związki wielkocząsteczkowe i podaje ich przykłady omawia przebieg reakcji hydrolizy skrobi i celulozy wykrywa obecność skrobi w produktach spożywczych opisuje zastosowania skrobi i celulozy porównuje budowę cząsteczek skrobi i celulozy wymienia różnice we właściwościach fizycznych skrobi i celulozy zapisuje poznane równania reakcji hydrolizy sacharydów projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające zbadanie właściwości skrobi i celulozy opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne opisuje znaczenie i zastosowanie skrobi i celulozy udowadnia, że skrobia i celuloza są polisacharydami wyjaśnia, czym są dekstryny omawia hydrolizę skrobi projektuje doświadczenia chemiczne umożliwiające wykrycie obecności skrobi w produktach spożywczych 12. Substancje silnie działające na organizm człowieka* Podsumowanie działu 34. Substancje silnie działające na organizm człowieka* 35., 36., 37. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu rodzaje uzależnień* substancje powodujące uzależnienia* skutki uzależnień* wymienia rodzaje uzależnień* wymienia i opisuje substancje powodujące uzależnienia oraz skutki uzależnień* definiuje pojęcie uzależnienie * opisuje szkodliwy wpływ niektórych substancji uzależniających na organizm ludzki* * Treści nadobowiązkowe.