KONCEPCJA ROZWOJU GMINY GRÓDEK NAD DUNAJCEM W OPARCIU O ANALIZĘ ZASOBÓW MATERIALNYCH I LUDZKICH WPROWADZENIE Zmiany zachodzące współcześnie w Polsce i w świeci, zbliżający się moment wejścia Polski do struktur Unii Europejskiej sprawiły iż również tak małe gminy jak Gródek nad Dunajcem zwracają uwagę na to co i kiedy chcą osiągnąć. Budowanie planów rozwoju, ich ciągłe uściślanie jest jedyną drogą do sukcesu gminy. Sukcesem gminy, której tereny to wyłącznie obszary wiejskie jest zwrócenie na siebie uwagi ludzi mieszkających poza ich obszarem oraz
polepszenie warunków życia stałym mieszkańcom. Dla gminy Gródek nad Dunajcem jest to duże wyzwanie. Przygotowany plan rozwoju pozwolił władzą gminy ustalić priorytety na najbliższe lata. Wykorzystanie wszystkich szans i mocnych stron oraz unikanie zagrożeń i prace nad słabymi stronami gminy z pewnością przyniesie jej stabilny rozwój. Praca ta zawiera tylko niektóre wytyczne gminy na następne lata. CHARAKTERYSTYKA GMINY I JEJ POTENCJAŁ GOSPODARCZY Gmina Gródek na d Dunajcem leży w południowej Polsce, dziś w województwie Małopolskim, niegdyś w centralnej części województwa Nowosądeckiego. Gmina ta obejmuje 8817 hektarów z czego gospodarstwa indywidualne to 6106 hektarów, działki poniżej 1 hektara - 119 hektarów. Powierzchnia użytków rolnych to około 4392 hektarów. Przeważają gleby III, IV i V klasy. Gmina liczy 8559 tys. mieszkańców. W większości są to rolnicy, czemu zawdzięcza się 10% bezrobocie (występuje bezrobocie ukryte). Ogólna liczba gospodarstw to 1197 w tym przeważają gospodarstwa o powierzchni od 2 do 5 hektarów 641. Rolnicy zajmują się uprawą (zbóż, ziemniaków, roślin pastewnych, roślin strączkowych, porzeczek, truskawek) oraz hodowlą (bydła, trzody chlewnej, owiec, kóz, koni, drobiu), a także pszczelarstwem. Na terenie gminy działa około 400 firm, które zajmują się przede wszystkim rzemiosłem, drobną wytwórczością, transportem, handlem, gastronomią i innymi. Mieszkańcy zajmują się również zatrudnienie poza obszarem gminy (Nowy Sącz) oraz w Elektrowni Wodnej w Rożnowie. Na obszarze gminy nie występują większe zakłady przemysłowe. Przyrodnicze walory gminy oraz dobre połączenie komunikacyjne z Nowym Sączem oraz Tarnowem sprawiły, iż wioski wchodzące w skład gminy Gródek nad Dunajcem są często wybierane jako miejsce letniego i zimowego wypoczynku. Z 14-tu sołectw tworzących gminę na szczególną uwagę zasługują : - Zbyszyce (założone w 1242r.) urocz miejscowość położona na prawym brzegu jeziora Rożnowskiego z gotyckim kościołem o cechach budowli obronnej z 1440r. - Bartkowa letniskowa miejscowość należąca do tzw. klucza Różanowskiego, gdzie krzyżują się szlaki turystyczne i drogi na cztery strony świata ceniona szczególnie za czyste powietrze,, piękne widoki, możliwość uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa. - Rożnów miejscowość letniskowa na tzw. szlaku Północ Południe. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z XII w. Na uwagę zasługują niewątpliwie klasyczny dwór z XIX w. z zachowanym malarstwem
wewnętrznym, ruiny zamku Rożenów z XIV w. oraz bez wieżowy kościół drewniany z XVII w. Turyści mają tu do dyspozycji strzeżone plaże i kąpieliska, wypożyczalnie sprzętu wodnego, pola namiotowe, przystań oraz ponad 50 letnią zaporę wodną. - Tropie miejscowość pełna ciszy i uroku położona nad brzegiem Dunajca, w której można odnaleźć wiele pamiątek i wysłuchać wielu legend związanych z kultem św. Andrzeja Świerada. Prom przez Dunajec przewozi zainteresowanych do ruin zamku w Troposzynie. Wypoczynek ułatwiają dobrze zorganizowane szlaki spacerowe i kwatery prywatne. - Podole war6o zobaczyć zabytkowy kościół z początku XVI w. wykonany w stylu gotyckim z elementami barokowymi pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego - Przydonica w centrum wsi znajduje się zabytkowy drewniany kościół w stylu gotyckim barokową wieżą powstały około roku 1527. Jest to sanktuarium z cudownym obrazem Matki Boskiej Pocieszenia Największy nacisk władze gminy kładą na utrzymanie i dalszy rozwój turystyki, która przynosi dochód coraz większej liczbie mieszkańców gminy Gródek nad Dunajcem. MISJA GMINY GRÓDEK NAD DUNAJCEM Stworzenie gminy czystej ekologicznie o rozwiniętej infrastrukturze technicznej, w której mieszka się na bardzo wysokim poziomie, gdzie są zapewnione warunki wypoczynku, a także gdzie są zaspokajane potrzeby turystyczne, kulturalne, oświatowe, zdrowotne dla mieszkańców i turystów przez cały rok. Zapewni to stały dochód mieszkańcom gminy bez konieczności budowy uciążliwych dla środowiska zakładów przemysłowych oraz stały rozwój gminy. ANALIZA SWOT Dla lepszego rozpoznania potrzeb i problemów z którymi gmina Gródek na d Dunajcem musi się uporać sporządzono analizę SWOT. Analiza ta pozwoli również odnaleźć drogi i szansę dla prężnego rozwoju turystycznego, rolniczego i gospodarczego tej gminy. MOCNE STRONY : 1. Korzystne przyrodnictwo geograficzne położenie gminy (nad jeziorem Rożnowskim, w otoczeniu dużej ilości lasów) 2. Walory krajobrazowe i turystyczne 3. Duża liczba zabytków 4. Duża liczba ośrodków turystycznych, pól biwakowych, oraz kwater
agroturystycznych 5. Duża ilość kąpielisk strzeżonych 6. Dobrze rozwinięta sieć punktów handlowych i gastronomicznych wzdłuż głównych dróg i szlaków komunikacyjnych 7. Rynek zbytu dla produktów rolnych w okresie letnim 8. Szybki rozwój budownictwa jednorodzinnego 9. Rozwinięta infrastruktura (gaz ziemny, oczyszczalnie i kanalizacje w większych centrach telefonizacja) 10.Dobre położenie gminy pod względem komunikacyjnym ( pomiędzy Nowym Sączem Tarnowem i Krakowem) 11.Wiejskie domy kultury 12.Czyste środowisko 13.Duża aktywność gospodarcza mieszkańców 14.Duża kultura osobista i gościnność mieszkańców 15.Jedno z lepszych w województwie poczucie bezpieczeństwa obywateli 16.Mała patologia społeczna mieszkańców 17.Działalność ochotniczej straży pożarnej SŁABE STRONY : 1. Postępująca degradacja jeziora Rożnowskiego 2. Brak wysypisk śmieci 3. Niedostateczna infrastruktura wodociągowa 4. Niedostateczna infrastruktura oświetleniowa 5. Zły stan nawierzchni dróg krajowych i wojewódzkich 6. Niedostateczna infrastruktura szkolna (brak boisk szkolnych, pracowni internetowych) 7. Brak kadry do nauki języków obcych 8. Brak reklamy i promocji walorów turystycznych gminy 9. Brak przetwórstwa rolno spożywczego 10.Brak rzemiosła ludowego 11.Niekorzystna struktura agrarna ( rozdrobnienie gospodarstw rolnych) 12.Słaba jakość gleb 13.Brak całorocznego centralnego punktu handlu płodami rolnymi 14.Brak przechowalnictwa rolno spożywczego 15.Słaba baza dla uprawiania sportów ( w okresie jesienno zimowym) 16.Zniszczenia po powodziowe, tereny osuwiskowe SZANSE : 1. Polsko Holenderski program ratowania jeziora Rożnowskiego 2. Utworzenie Parku Krajobrazowego Rożnowsko Ciężkowskiego 3. Całoroczny diecezjalny ośrodek formacyjno rekolekcyjny
4. Dalszy rozwój infrastruktury na terenie gminy 5. Ożywienie i rozwój całorocznych ośrodków wypoczynkowo turystycznych, rozwój agroturystyki 6. Rozwój produkcji czystej ekologicznie żywicy 7. Zmniejszenie bezrobocia ZAGROŻENIA : 1. Niebezpieczeństwo zmniejszenia ruchu turystycznego związane z postępującym zamulaniem jeziora Rożnowskiego oraz nanoszonymi odpadami stałymi z dorzeczy Dunajca i Popradu 2. Niestabilność polityki rolnej i ekonomicznej państwa 3. Mały ruch turystyczny w okresie złych warunków pogodowych 4. Występowanie osuwisk czynnych 5. Niebezpieczeństwo zagrożenia młodzieży ze strony świata przestępczego Przeprowadzona analiza pozwoliła na bliższe zapoznanie się z największymi atutami gminy jakimi są jej walory przyrodnicze i geograficzne (nie skażone ciężkim przemysłem środowisko, ciekawe szlaki turystyczne, jezioro Rożnowskie) które sprawiają, że tereny te mogą być ciekawym miejscem na spędzanie wolnego czasu. Jednak coraz większe wymagania zarówno mieszkańców jak i turystów sprawiły, że przed gminą stoi jeszcze wiele problemów do rozwiązania. I o ile można usprawnić i rozbudować sieć kanalizacyjno wodną, rozbudować własna wysypisko śmieci, to są takie zagrożenia, z którymi trudno walczyć np. powodzie i osuwające się zbocza. Władze gminy w tym zakresie pozostaje jedynie likwidacja negatywnych skutków anomalii pogodowych. GŁÓWNY KIERUNEK ROZWOJU GMINY GRÓDEK NAD DUNAJCEM Gmina Gródek nad Dunajcem jest gminą turystyczno rolniczą, która dąży do utrzymania swojego charakteru. Jej cele i plany rozwojowe przygotowane są właśnie z uwzględnieniem szczególnych potrzeb turystów jak również mieszkańców. Oto najważniejsze plany związane z rozwojem gminy. I. rozwój turystyki i zachowanie ekologicznego rolnictwa, leśnictwa i folkloru: całoroczne, duże ośrodki wypoczynkowe agroturystyka, pola biwakowe rolnictwo, leśnictwo, folklor Gmina zamierz nadal promować działalność w wielkich ośrodkach takich jak Arka. Organizowane w nich sympozja, konferencje, kursy i oazy zwłaszcza w okresie mało atrakcyjnym w naszym regionie tj. jesienią, zimą, wiosną będą
ożywiać handel i drobną wytwórczość. Działalność takich ośrodków przyczyni się do zmniejszenia bezrobocia da stały dochód budżetowi gminy, a także zapewni zbyt na miejscowe produktu rolne. Dla wspierania agroturystyki i wypoczynku na polach biwakowych zaplanowano między innymi budowę tras rowerowych oraz dróg do miejsc widokowych. W celu rozwoju rolnictwa i leśnictwa należy spełnić następujące warunki: - działanie na rzecz przekonania środowiska rolniczego do zrzeszania się w branżowe grupy producentów, specjalizacja produkcji rolnej - działania na rzecz przyznania ulg i dotacji dla rolnictwa (również z Unii Europejskiej) - tworzenie warunków do rozwoju produkcji rolno spożywczej - reklama rodzimej produkcji - zalesienie terenów osuwiskowych i nieprzydatnych dla rolnictwa - ochrona terenów leśnych II. Doprowadzenie terenów gminy do stanu czystego ekologicznie: ratowanie jeziora Rożnowskiego wysypisko śmieci kanalizacja sanitarna oczyszczalnia ścieków Działania na rzecz ratowania jeziora Rożnowskiego dotyczą odmulania i oczyszczania wód z naniesionych odpadów stałych. Prace związane z oczyszczaniem wód jeziora toczą się zgodnie z Polsko Holenderskim Programem Ratowania Jeziora Rożnowskiego. Gmina nie posiada własnego wysypiska śmieci dlatego przewiduje się budowę (do 2005r.) wysypiska z utylizatornią. W roku 2005 przewiduje się zakończenie kanalizacji sanitarnej w sołectwie Gródek nad Dunajcem o łącznej długości 6 km. Na początku 2002r. przewiduje się zakończenia budowy kanalizacji sanitarnej w Bartowej Posadowej o łącznej długości 8 km. (plan opracowany przez Związek Gmin Jeziora Rożnowskiego). Planowano rozpoczęcie budowy sieci kanalizacyjnej (2003r.), w Przydonicy (2005r.) i w Jemej (2006r.). Istniejące dwie oczyszczalnie ścieków (w Gródku nad Dunajcem i Rożnowie) wymagają ciągłych nakładów. Zgodnie z opracowaniem i uchwałami podjętymi przez Związek Gmin Jeziora Rożnowskiego na terenie tej gminy będzie budowana oczyszczalnia ścieków biologicznych 9finansowane przez kilka gmin.) III. Rozwój infrastruktury technicznej gminy drogi wodociąg parking
oświetlenie Drogi w gminie Gródek nad Dunajcem można podzielić na lokalne i ponad lokalne. Powódź z lipca 2001r. spowodowała liczne zniszczenia w nawierzchni dróg. Uruchomiono zatem specjalny fundusz, z którego pokrywa się koszty pracy ciężkiego sprzętu przy naprawie dróg prowadzących do poszczególnych domów i pół. Akcja naprawy tego rodzaju dróg planowo powinna być zakończona jesienią 2002r. Ponad to należy stworzyć sieć dróg ponad lokalnych umożliwiający szybki, bezpieczny przejazd z miejscowości leżących na terenie gminy do miejscowości poza jej obrębem. Przy tych drogach w strefie zabudowy będą sukcesywnie układane chodniki umożliwiające bezpieczne poruszanie się pieszych i rowerzystów. Ze względu na duże pofałdowanie terenu gminy przewiduje się budowę wodociągów z podziałem na obręby. Wykonano już instalacje wodociągowe w obrębie sołectwa Gródek nad Dunajcem, Rożnów, Roztoka Brzeziny, Bartkowa Posadowa i Podole Górowa. W latach 2003 2006 przewiduje się budowę wodociągu dla miejscowości Przydonica, Jema i Sienna. Znaczny rozwój motoryzacji sprawił, iż konieczne staje się zapewnienie możliwości zatrzymanie się lub postoju samochodów. Należy wydzielić miejsca na parkingi przy budynkach administracji publicznej, kościołach, sklepach itp. a także zaplanować miejsce na postoje wzdłuż trasy biegnącej tuż nad brzegiem jeziora Rożnowskiego. Przewidziano również modernizację oświetlenia we wsi Bartkowa oraz Siennej. Do roku 2011 zaplanowano instalacji oświetleniowej na terenach zabudowanych oraz przy drogach gminnych. IV. Nauka, kultura, sport szkoła sport biblioteka Na rok 2005 planuje się zakończenie budowy gimnazjum w Gródku nad Dunajcem. Ponad to konieczny jest remont szkół podstawowych w Przydonicy i Podolu (zniszczenie po powodziowe). Większość środków finansowych przekazali sponsorzy, gmina zobowiązała się do pokrycia kosztów pracy robotników (bezrobotni z terenu gminy zatrudniani są do prac remontowych). Gmina nadzoruje utworzenie (ze środków od sponsorów) pracowni internetowej w gimnazjum w Podolu. Na rok 2004 zaplanowano zakończenie budowy sali gimnastycznej przy szkole podstawowej w Rożnowie. Wiosną 2002 zaplanowano oddanie do użytku boiska sportowe przy szkołach w Lipiu i Przydonicy. Na podstawie ofiarowanych przez sponsorów środków podjęto decyzję o rozpoczęciu w roku 2003 budowy
pełno wymiarowej, krytej pływalni w Podolu Górowej Zakończono plany dla utworzenia Gminnej Biblioteki Publicznej z siedzibą w Gródku nad Dunajcem. V. Pobudzanie działalności gospodarczej rzemiosło i drobna wytwórczość usługi W celu stworzenia dogodnych warunków do rozwoju rzemiosła i drobnej wytwórczości należy prowadzić odpowiednią politykę podatkową oraz preferować przedsięwzięcia gospodarcze z terenu gminy. W tym celu przewiduje się zwiększenie liczby zleceń na wykonywanie robót i usług miejscowym firmom oraz ulgi podatkowe dla firm rejestrujących działalność na terenie gminy Gródek nad Dunajcem. VI. Ochrona zabytków Prowadzone są prace nad utrzymaniem w dobrej kondycji zabytkowych obiektów na terenie gminy. Przewiduje się wygospodarowanie środków remont zabytkowego kościoła w Zyszycach (środki z organizacji plenerów malarskich). Ważnym elementem dla uzyskania funduszy na bieżące potrzeby zabytków jest ich reklama. Przewidziano, że w 2003r. sporządzony i wydany zostanie folder i przewodnik po zabytkach gminy Gródek nad Dunajcem. VII. Poprawa bezpieczeństwa Ochotnicza Straż Pożarna Opieka społeczna Powódź z lipca 2001R. uświadomiła władzą gminy, iż należy powołać do życia dwie jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej (w Rożnowie i w Gródku nad Dunajcem). Ponad to należy przeznaczyć środki na dofinansowanie istniejących jednostek. Działania ratownicze podczas powodzi znacznie nadwerężyły stan techniczny sprzętu ratowniczego. Dofinansowanie przez sponsorów jest nie wystarczające. Przy opracowaniu budżetu na rok 2002 uwzględniono zwiększenie funduszy na pomoc rodzinom najbardziej dotkniętych przez powódź. Podpisano wstępne umowy z firmami, które zaoferowały pomoc w postaci środków czystości oraz obuwia dla dzieci z terenów powodzi. Nadal będzie trwać akcja dożywiania dzieci z rodzin najbiedniejszych, która od listopada 2001r. rozszerzona została na dzieci z rodzin dotkniętych żywiołem. VIII. Praca nad podnoszeniem kwalifikacji, kultury społeczeństwa gminy Zmiana przyzwyczajeń i mentalności dorosłych mieszkańców społeczności wiejskiej jest trudną pracą. Wydaje się zatem,iż najlepiej pracę nad edukacją i
wychowaniem zacząć od dzieci i młodzieży. Dlatego konieczne jest organizowanie wykładów, pogadanek i dyskusji ze specjalistami z różnych dziedzin (np. psychologii, ekonomi, prawa) jak również kursów (zwłaszcza języków obcych i komputerowych).działania te ułatwiają młodzieży zdobywanie wiedzy i rozwijanie potrzebnych w życiu umiejętności i wyrobienie postaw dzięki, którym młodzi ludzie stają się samodzielnymi, produktywnymi i użytecznymi członkami społeczeństwa. Ważnym elementem dla rozwoju życia społecznego jest organizowanie festynów oraz imprez kulturalnych i sportowych. Doświadczenia z poprzednich dwóch lat pokazuję, że działania takie jednoczą mieszkańców z różnych sołectw oraz sprawiają, iż mieszkańcy gminy Gródek nad Dunajcem są bardziej otwarci na drugiego człowieka. Imprezy te są dobrą okazją promowania naszego regionu wśród przybyłych gości (potencjalnych turystów oraz sponsorów). IX. Współpraca z sąsiednimi gminami w zakresie utworzenia : Rożnowsko Ciężkowickiego Parku Krajobrazowego Karpackiej Trasy Konnej Dotychczasowa współpraca z członkami Związku Gmin Jeziora Rożnowskiego przyniosła wiele korzyści gminie Gródek nad Dunajcem. Dzięki uczestnictwu w Rożnowsko Ciężkowickiego Parku Krajobrazowego oraz Karpackiej Trasy Konnej przewiduje się uzyskanie znacznych dochodów. Bardzo ważnym i istotnym problemem dla gminy jest słaba reklama naszego regionu. Podjęcie kampanii reklamowej na rzecz w/w organizacji przyniesie również zwiększenie zainteresowania ( wśród turystów) tą gminą a co za tym idzie zwiększą się dochody jej ludności i budżetu gminy. NAJWIĘKSZE PROBLEMY DO ROZWIĄZANIA (PRIORITETY) W GMINIE GRÓDEK NAD DUNAJCEM PODSUMOWANIE 1. Turystyka - stworzenie dużych ośrodków wypoczynkowych - promocja walorów turystycznych gminy, reklama regionu - szkolenia z zakresu agroturystyki - odmulenie jeziora Rożnowskiego 2. Infrastruktura - poprawa i rozbudowa sieci dróg, kanalizacji, wodociągów - naprawa zniszczeń po powodziowych z lipca 2001r. - zalesienie terenów osuwiskowych - regulacja rzek i potoków 3. Bezrobocie - organizowanie szkoleń i kursów
- pomoc w uruchomieniu przedsięwzięć gospodarczych na terenie gminy - preferencja lokalnej działalności gospodarczej 4. Rolnictwo - tworzenie warunków do rozwoju produkcji czystej ekologicznie - reklama rodzimej produkcji - poszukiwanie finansów (również z funduszy Unii Europejskiej) na rozwój rolnictwa Literatura : 1. Opracowania Związku Gmin Jeziora Rożnowskiego 2. Dokumentacja ewidencji ludności 3. Charakterystyka gminy opracowana przez Urząd Gminy Gródek nad Dunajcem 4. Rozwój lokalny i regionalny Tadeusz Markowski, Zygmunt Nitkierwicz, Tadeusz Wrona, Częstochowa 1997r. 5. Master plan narzędziem ekorozwoju gmin praca zbiorowa pod redakcją prof. zw. dr hab. Franciszka Piątka, Katowice 1999r.