dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała

Waksmańska Probl Hig Epidemiol W i wsp. 2014, Kampylobakterioza 95(1): 149-154u dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała 149 Kampylobakterioza u dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała Campylobacteriosis in children under 4 years of age living in Bielsko District and the city of Bielsko-Biala Wioletta Waksmańska 1/, Jarosław Rutkiewicz 1,2/, Monika Mikulska 1/ 1/ Wydział Nauk o Zdrowiu, Katedra Pielęgniarstwa i Ratownictwa Medycznego, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej 2/ Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Bielsku-Białej Wstęp. Bakterie Campylobacter species uważane są za najczęstszy czynnik etiologiczny biegunek bakteryjnych w Unii Europejskiej i na świecie. W przebiegu choroby dochodzi do zapalenia żołądka i jelit, dodatkowo dołączają się bóle brzucha, gorączka, wymioty. Główną drogą zakażenia ludzi pałeczką Campylobacter jest spożywanie niedogotowanego mięsa, surowego mleka, a także zanieczyszczonej wody. Powikłaniami kampylobakteriozy są dużego stopnia odwodnienia, bakteriemie, zaburzenia neurologiczne. Cel badań. Przedstawienie częstości występowania kampylobakteriozy wśród dzieci do 4 roku życia zamieszkujących na terenie powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała, w latach 2006-2012. Materiał i metoda. Badania przeprowadzono w akredytowanym laboratorium Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bielsku- Białej. Badaniami objęto 545 dzieci w wieku do ukończenia 4 roku życia. Wyniki. Na terenie powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała w latach 2006-2012 łącznie odnotowano 688 przypadków kampylobakteriozy, w tym w grupie dzieci do czwartego roku życia 545, co stanowiło 79,2% wszystkich przypadków kampylobakteriozy na tym terenie. Dzieci do 2 roku życia stanowiły 57% wszystkich przypadków kampylobakteriozy. W grupie dzieci do czwartego roku życia częstość zachorowań na kampylobakteriozę wywołaną Campylobacter coli w zależności od analizowanego roku wynosiła od 4,5% do 21%, zaś Campylobacter jejuni 81-94%. Wnioski. 1. Zakażenia przewodu pokarmowego pałeczką Campylobacter species u dzieci do 4 roku życia z terenu powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała, stanowią 79,2% wszystkich przypadków kampylobakteriozy na tym terenie. 2. Dziewczynki bez względu na wiek stanowiły 44% grupę chorych, chłopcy zaś 56% grupę. 3. Dominującym czynnikiem etiologicznym wywołującym kampylobakteriozę u dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała jest Campylobacter jejuni wywołujący 81 94% zachorowań. Introduction. The Campylobacter species are the most common etiological agent of bacterial diarrhea in the European Union and the world. In the course of the disease there is inflammation of the stomach and intestines, abdominal pain, fever, and vomiting. The main route of human infection with the Campylobacter rod is through consumption of undercooked meat, raw milk and contaminated water. The complications of campylobacteriosis are a high degree of dehydration, bacteraemia, neurological disorders. Aim. To present the incidence of campylobacteriosis in children under 4 years of age residing in the county of Bielsko and the city of Bielsko- Biala, between 2006-2012. Material & Method. The study was conducted in an accredited laboratory of the District Sanitary-Epidemiological Station in Bielsko-Biala. The study involved 545 children under four years of age. Results. In the county of Bielsko and the city of Bielsko-Biala in 2006-2012 a total of 688 cases of campylobacteriosis were reported, including the group of 545 children under four years of age, which accounted for 79.2% of all cases of campylobacteriosis in the area. Children under 2 years of age accounted for 57% of all cases of campylobacteriosis. In the group of children under four years of age the incidence of Campylobacter coliinduced campylobacteriosis depending on the analyzed year ranged from 4.5% to 21%, and 81-94% in case of Campylobacter jejuni. Conclusions. 1. Gastrointestinal infections with the rod of Campylobacter species in children aged under 4 years from the county of Bielsko and the city of Bielsko-Biala, represented 79.2% of all cases of campylobacteriosis in the area. 2. The girls regardless of age accounted for 44% of the cohort of patients, and the boys 56% of the group. 3. The factor causing campylobacteriosis in children aged under 4 years living in the Bielsko district and the city of Bielsko-Biala was Campylobacter jejuni causing 81-94 % of the cases. Key words: Campylobacter, children, epidemiology Słowa kluczowe: Campylobacter, dzieci, epidemiologia Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 149-154 www.phie.pl Nadesłano: 25.01.2014 Zakwalifikowano do druku: 26.02.2014 Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Wioletta Waksmańska Wydział Nauk o Zdrowiu ul. Willowa 2, 43-300 Bielsko-Biała tel. 504 228 726, e-mail: wwaksmanska@ath.edu.pl

150 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 149-154 Wstęp Zakażenia przewodu pokarmowego manifestujące się ostrą biegunką są jedną z wiodących przyczyn zgonów dzieci na świecie. Uważa się, że z tego powodu umiera 39% dzieci do piątego roku życia [1]. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym biegunek u dzieci są wirusy (rotawirusy, adenowirusy) i bakterie. Rodzaj Campylobacter uznawany jest za głównego sprawcę zakażeń bakteryjnych [2]. Pałeczki z rodzaju Campylobacter u człowieka wywołują chorobę zwaną kampylobakteriozą [3]. Okres inkubacji infekcji wynosi od 2 do 5 dni. Na przebieg zakażenia wpływa m.in. przyjęta dawka patogenu oraz stan układu odpornościowego dziecka. W przebiegu choroby dochodzi do zapalenia żołądka i jelit, któremu towarzyszy krwawa i śluzowa biegunka [3]. Dodatkowo dołączają się bóle brzucha, gorączka, nudności, wymioty, bóle głowy [2]. Rodzaj Campylobacter obejmuje 17 gatunków i 6 podgatunków [2]. U człowieka biegunkę najczęściej wywołuje Campylobacter jejuni (90-95% wszystkich zakażeń wywoływanych przez Campylobacter species) i Campylobacter coli (około 5% zakażeń) [2 4]. Pałeczki Campylobacter powszechnie występują jako składnik naturalnej flory jelitowej zwierząt hodowlanych [4]. Bardzo istotnym, z punktu widzenia epidemiologicznego, rezerwuarem tej bakterii są hodowle zwierząt. W odniesieniu do Campylobacter jejuni są to hodowle drobiu, zaś do Campylobacter coli hodowle drobiu i świń [5]. Główną drogą zakażenia ludzi pałeczką Campylobacter jest spożywanie niedogotowanego mięsa i produktów mięsnych, surowego mleka, a także zanieczyszczonej wody [2, 6]. Szacuje się, że 50-70% przypadków kampylobakteriozy wywołanych jest spożyciem zanieczyszczonych tymi bakteriami produktów drobiarskich [4].Campylobacter może przetrwać w otwartych wodach nawet tydzień, będąc źródłem infekcji przewodu pokarmowego zwierząt domowych. Na zakażenie pochodzące od szczeniąt lub kociąt narażone są najczęściej małe dzieci, czego przyczyną jest bliski kontakt i brak wyuczonych nawyków higienicznych [7]. Wśród powikłań kampylobakteriozy wymienia się dużego stopnia odwodnienie z towarzyszącymi nasilonymi zaburzeniami stężeń elektrolitów w płynach ustrojowych, bakteriemie prowadzące do wstrząsu septycznego, zapalenie wątroby, zapalenie trzustki, zapalenie stawów a także zaburzenia neurologiczne pod postacią zespołu Guillaina-Barré. Wszystkie te stany stanowią zagrożenie dla życia i mogą w krótkim czasie doprowadzić do śmierci [2]. Śmiertelność z powodu zakażenia Campylobacter w krajach rozwijających się jest bardzo wysoka wśród noworodków może sięgać nawet 80% [7]. Obecnie Campylobacter species uważany jest za najczęstszy etiologiczny czynnik biegunek bakteryjnych, zarówno w Unii Europejskiej (UE), jak i na świecie [6]. W całej UE w 2007 roku, u dzieci w wieku poniżej 5 lat, wskaźnik zapadalności na kampylobakteriozę wynosił 120/100 000 mieszkańców i był najwyższy w odniesieniu do infekcji bakteryjnych przewodu pokarmowego. W Polsce zgłoszone przypadki kampylobakteriozy w 2007 roku to 0,5 na 100 000 mieszkańców [5]. Tak niska wartość wskaźnika powiadamiania w Polsce, w zestawieniu z danymi z UE, być może jest efektem tego, że tylko nieliczne laboratoria mikrobiologiczne w naszym kraju dokonują identyfikacji pałeczek Campylobacter w materiale biologicznym. Uważa się, że w krajach rozwiniętych i rozwijających się, Campylobacter powoduje więcej przypadków biegunki niż Salmonella [2]. Wzrost zakażeń pałeczkami Campylobacter wiązać można z ciągłą intensyfikacją produkcji żywności oraz przemysłową techniką hodowli i uboju drobiu [3]. Analiza częstości występowania kampylobakteriozy wśród dzieci zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała nie była jeszcze przedstawiana w dostępnej literaturze. W Polsce, zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, istnieje obowiązek zgłaszania do Państwowej Inspekcji Sanitarnej przez lekarzy zachorowań na kampylobakteriozę. W większości województw ponad 65% zgłaszanych zachorowań to przypadki hospitalizowane [8]. Jednak większość lekarzy kieruje się własnymi zasadami oceny ważności zgłaszania chorób [9]. Cel pracy Przedstawienie częstości występowania kampylobakteriozy wśród dzieci do 4 roku życia zamieszkujących na terenie powiatu bielskiego i miasta Bielsko- Biała, w latach 2006-2012, z podziałem na wiek i płeć badanych oraz gatunek Campylobacter wywołujący biegunkę. Materiał badawczy i metoda Badania przeprowadzono w akredytowanym laboratorium Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bielsku-Białej. Badaniami objęto 545 dzieci w wieku do ukończenia 4 roku życia. Materiał do badań bakteriologicznych pochodził od dzieci z biegunką, leczonych w warunkach domowych lub szpitalnych. Wymazy pobierane były przez personel medyczny lub opiekunów dziecka, kierując się wskazówkami zawartymi w udostępnionej przez laboratorium Instrukcji pobierania i transportowania kału od osób chorych do badań bakteriologicznych w kierunku schorzeń jelito-

Waksmańska W i wsp. Kampylobakterioza u dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała 151 wych. Wszystkie badania wykonane były na pisemne zlecenie lekarza. Posiewu próbek kału dokonywano na wybiórcze podłoże CCDA (Oxoid), po czym inkubowano w warunkach mikroaerofilnych w temperaturze 37 C do 5 dni. Wyhodowane szczepy klasyfikowano do rodzaju Campylobacter równolegle prowadząc hodowlę w warunkach mikroaerofilnych i tlenowych na podłożu Columbia agar z dodatkiem 5% krwi baraniej weryfikując ich mikroaerofilność oraz w celu sprawdzenia ich termofilności inkubując w temperaturze 42 C w warunkach mikroaerofilnych. Dokonywano także oceny preparatów przyżyciowych i barwionych metodą Grama oraz wykonywano test na wytwarzanie przez szczep oxydazy ksantynowej. Identyfikacje do gatunku wychodowanych pałeczek Campylobacter przeprowadzono na podstawie ich zdolności do hydrolizy hipuranu sodu lub octanu indoksylu i wytwarzania katalazy. Szczepy, które nie hydrolizowały hipuranu sodu lub octanu indoksylu przekazywano do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie, gdzie wykonywano badanie PCR. Wyniki i ich omówienie Na terenie powiatu bielskiego i miasta Bielsko- Biała w latach 2006-2012 łącznie odnotowano 688 przypadków kampylobakteriozy (tab. I), w tym w grupie dzieci do czwartego roku życia 545 (tab. I i II), co stanowiło 79,2% wszystkich przypadków kampylobakteriozy na tym terenie. W analizie uwzględniono częstość występowania kampylobakteriozy z podziałem na powiat bielski (tak zwany powiat ziemski) i miasto Bielsko-Biała (tak zwany powiat grodzki). W obu powiatach najniższą częstość zachorowań odnotowano w 2011 r., zaś najwyższą w 2012 r., bez względu na podział wiekowy analizowanej grupy (tab. I i II). W 88% przypadków kampylobakterioz ustalonym czynnikiem etiologicznym infekcji był Campylobacter jejuni (tab. I i II). Dziewczynki bez względu na wiek stanowiły 44% grupę chorych, chłopcy zaś 56% grupę (tab. I). Dzieci do 2 roku życia (390 zachorowania) stanowiły 72% analizowanej grupy dzieci do 4 roku życia i 57% wszystkich zachorowań na kampylobakteriozę. W całej analizowanej grupie 2,5% zachorowań to kampylobakterioza, w której nie udało się określić gatunku Campylobacter (tab. I i II). W grupie dzieci do czwartego roku życia częstość zachorowań na kampylobakteriozę wywołaną Campylobacter coli w zależności od analizowanego roku wynosiła od 4,5% do 21%, zaś Campylobacter jejuni 81-94% (ryc. 1). Porównanie częstości występowania kampylobakteriozy w zależności od wywołującego ją gatunku Campylobacter w grupie dwu- i czterolatków przedstawia rycina 2. Wynika z niej, że bez względu na grupę wiekową w poszczególnych analizowanych latach tak samo często kampylobakteriozę powoduje ten sam gatunek Campylobacter. Dyskusja Kampylobakterioza to odzwierzęca choroba, która u człowieka wywołuje zapalenie żołądka i jelit, objawiająca się przede wszystkim biegunką z domieszką krwi. częstymi, współwystępującymi z biegunką objawami są gorączka i wymioty [2]. U małych dzieci biegunka wraz z objawami towarzyszącymi może bardzo szybko prowadzić do odwodnienia z następstwami zagrażającymi życiu. Infekcje przewodu pokarmowego, mające zazwyczaj łagodny przebieg, w skali światowej wciąż wymagają hospitalizacji ogromnej liczby chorych i pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci dzieci. [3, 10]. W krajach UE i na świecie Campylobacter jest najczęstszą przyczyną biegunki bakteryjnej [6]. 100 90 80 70 60 % 50 40 30 20 10 0 100 80 60 % 40 20 0 86 90 85 19 10 10 11 7 4 3 5 5 2,5 4,5 0 1,5 2 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 C. jejuni 4 lata C. coli 4 lata C. nieokreślone 4 lata C. jejuni 2 lata C. coli 2 lata C. nieokreślone 2 lata 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 81 92,5 94 87 C. jejuni C. coli C. nieokreślone Ryc. 1. Procentowe przedstawienie częstości występowania gatunków Campylobacter (jejuni, coli i nieokreślone) w grupie dzieci do 4 roku życia. C. Campylobacter Fig. 1. Percentage presentation of incidence frequency of Campylobacter species (jejuni, coli and undetermined) in group of children under 4 years of age. C. Campylobacter Ryc. 2. Porównanie procentowej częstości występowania poszczególnych gatunków Campylobacter (jejuni, coli i nieokreślone) w grupie dzieci do drugiego i do czwartego roku życia. C. Campylobacter Fig. 2. Comparison of percentage of incidence frequency of individual species of Campylobacter (jejuni, coli and undetermined) in group of children under 2 and 4 years of age. C. Campylobacter

152 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 149-154 Tabela I. Przedstawienie częstości występowania poszczególnych gatunków Campylobacter w latach 2006-2012 w grupie dzieci do czwartego roku życia z podziałem na płeć i powiat oraz ogólną liczbę badanych Table I. Presentation of incidence frequency of individual Campylobacter species between 2006-2012 in group of children under 4 years of age according to gender, district and total number of subjects Rodzaj Campylobakter Dziewczynki Chłopcy Razem Liczba Razem oba dziewczynki wszystkich powiaty i chłopcy badanych 2006 Powiat Bielsko-Biała n-13 n-1 n-14 n-2 30 51 (75%) 68 Powiat bielski n-8 n-1 n-9 n-2 n-1 21 2007 Powiat Bielsko-Biała n-15 n-4 n-15 n-1 35 70 (79%) 89 Powiat bielski n-17 n-16 n-2 35 2008 Powiat Bielsko-Biała n-25 n-1 n-1 n-23 n-4 n-1 55 98 (83%) 118 Powiat bielski n-14 n-3 n-2 n-21 n-2 n-1 43 2009 Powiat Bielsko-Biała n-19 n-4 n-17 n-2 42 76 (77,5%) 98 Powiat bielski n-12 n-4 n-14 n-4 34 2010 Powiat Bielsko-Biała n-19 n-17 n-1 37 79 (84%) 94 Powiat bielski n-12 n-1 n-1 n-25 n-2 n-1 42 2011 Powiat Bielsko-Biała n-15 n-1 n-20 n-1 n-1 38 65 (71,5%) 91 Powiat bielski n-7 n-1 n-19 27 2012 Powiat Bielsko-Biała n-25 n-2 n-1 n-26 n-7 61 106 (81,5%) 130 Powiat bielski n-11 n-1 n-30 n-2 n-1 45 Razem 212 23 6 266 30 8 545 545 688 39% 4% 1% 49% 5,5% 1,5% (79,2%) Tabela II. Przedstawienie częstości występowania poszczególnych gatunków Campylobacter w latach 2006-2012 w grupie dzieci do czwartego roku życia z podziałem na grupy wiekowe z uwzględnieniem płci i powiatu. K dziewczynki, M chłopcy Table II. Presentation of incidence frequency of individual Campylobacter species between 2006-2012 in group of children under 4 years of age by age groups according to gender and district. K girls, M boys Rodzaj Campylobakter 2006 Powiat Bielsko-Biała Powiat bielski 2007 Powiat Bielsko-Biała K-4 Powiat bielski K-8 0 2008 Powiat Bielsko-Biała K-8 0 Powiat bielski K-7 2 2009 Powiat Bielsko-Biała M-7 Powiat bielski 2010 Powiat Bielsko-Biała Powiat bielski K-4 M-9 2011 Powiat Bielsko-Biała Powiat bielski K-4 M-7 2012 Powiat Bielsko-Biała K-8 Powiat bielski 4 1 rok życia 2 rok życia 3 rok życia 4 rok życia K-4 K-7 1 M-6 K-7 0 M-9 K-9 4 - K-7 K-4 K- 4 M-6 Razem 161 25 7 177 16 4 82 10 0 59 2 2

Waksmańska W i wsp. Kampylobakterioza u dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała 153 Zdecydowana większość zaburzeń żołądkowojelitowych spowodowanych bakteriami Campylobacter ulega samoistnemu ograniczeniu i nie wymaga leczenia [11]. Zdarza się, zwłaszcza u starszych dzieci, że infekcje Campylobacter mają przebieg bezobjawowy [12]. Wciąż nierozwiązany globalny problem niedożywienia dzieci w krajach trzeciego świata, jest czynnikiem sprzyjającym występowaniu zakażenia Campylobacter [13]. Lee i współautorzy badając dzieci w Peru w wieku od 0 do 72 miesięcy stwierdzili, że epizody biegunki występujące w grupie badanej w 51% spowodowane były przez Campylobacter jejuni, a w 30,4% przez Campylobacter coli [12]. Z przeprowadzonej analizy zgłoszeń z terenu powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała wynika, że bakterie Campylobacter jejuni są odpowiedzialne za 81-94% (w zależności od analizowanego roku) przypadków kampylobakteriozy wśród dzieci do 4 roku życia. W Polsce zachorowania na kampylobakteriozę są dalece niewystarczająco często diagnozowane i w związku z tym rozpoznawane. Raportowanie tych zachorowań następuje tylko z 6 województw, a ponad 65% zgłaszanych zachorowań dotyczy przypadków wymagających hospitalizowania [8]. W 2009 r. w Polsce odnotowano 360 zachorowań na kampylobakteriozę. Większość zachorowań (80%) wystąpiła u dzieci do 4 roku życia. W województwie śląskim w 2009 r. zarejestrowano 171 przypadków kampylobakteriozy [14]. Według przeprowadzonej analizy własnej, na terenie powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała było 98 zachorowań na kampylobakteriozę, z czego 76 u dzieci do 4 roku życia, co stanowiło 26% zachorowań w tej grupie wiekowej w Polsce. W 2010 r. w Polsce odnotowano 305 przypadków infekcji pałeczką Campylobacter, z czego 292 były to dzieci do 4 roku życia. W tym samym 2010 roku w województwie śląskim, zarejestrowano 171 przypadków [8]. Według przeprowadzonej analizy własnej, w obu powiatach (bielskim i mieście Bielsko-Biała) w 2010 roku zachorowało 79 dzieci do czwartego roku życia, co stanowiło 27% ogólnopolskiej liczby chorych dzieci w tym wieku. Zauważyć należy, że w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku odnotowano jedynie 23 przypadki kampylobakteriozy, zaś w pozostałych województwach zgłoszone zostały pojedyncze przypadki zachorowań [8].W grupie 292 dzieci do 4 roku życia z rozpoznaną badaniem bakteriologicznym kampylobakteriozą z terenu całej Polski, u 70,5% (206 dzieci) wyizolowano Campylobacter jejuni, zaś u 6,8% (20 dzieci) Campylobacter coli [8]. W analizie własnego materiału stwierdzono, że w 2010 roku w grupie dzieci do czwartego roku życia 92% przypadków było wywołane przez Campylobacter jejuni, zaś 5% przez Campylobacter coli. Według Sadkowskiej-Todys i Kucharczyk w 2011 r. w Polsce odnotowano 354 przypadki kampylobakteriozy, z czego 112 w województwie śląskim, a 264 wśród dzieci do 4 roku życia [15]. W analizie własnego materiału stwierdzono 65 przypadków kampylobakteriozy wśród dzieci do 4 roku życia co stanowiło 24,6% zachorowań w tej grupie wiekowej w Polsce [15]. W 2011 r. kampylobakteriozę u dzieci z powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała w 94% kampylobakteriozę wywoływały bakterie Campylobacter jejuni. W tym też roku najwięcej zarejestrowanych zachorowań było w województwie śląskim [8]. Niewielka różnica (21 przypadków) pomiędzy liczbą zachorowań w województwie śląskim (112 zachorowań) a analizowanym materiałem własnym (91 wszystkich zachorowań), świadczy o dalece nie wystarczająco częstym diagnozowaniu, rozpoznawaniu i zgłaszaniu kampylobakteriozy w Polsce. Potwierdzają to badania przeprowadzone przez Godalę i Szatko w trzech polskich województwach. Dowiodły one, że tylko 42% lekarzy jest świadomych obowiązku zgłaszania podejrzenia choroby zakaźnej [9]. Ponad 95% przypadków kampylobakteriozy to zakażenia występujące sporadycznie. Zdarzają się jednak przypadki ognisk zatruć zbiorowych obejmujące wiele osób, zazwyczaj spowodowane skażeniem ujęć wody lub piciem niepasteryzowanego mleka [6]. Według Nicholsa i współautorów dzieci z obszarów wiejskich są częściej narażone na zakażenie bakteriami Campylobacter. Przyczyna takiej sytuacji nie jest do końca znana. Najprawdopodobniej jest to spowodowane powszechnym występowaniem pałeczek Campylobacter w środowisku, zwłaszcza w jego elementach zanieczyszczonych odchodami zwierząt [16]. Na podstawie badań epidemiologicznych, dotyczących źródeł kampylobakteriozy, stwierdzono, że ponad jedna czwarta przypadków, może zostać przypisana spożywaniu mięsa kurczaków. Jednocześnie w dwóch trzecich przypadków, przyczyna źródła zakażenia nie jest znana [5]. Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej 2007/516/EC5, wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do prowadzenia badań dotyczących występowania i oporności przeciwdrobnoustrojowej Campylobacter w stadach brojlerów [5]. Kraje Europy Północnej notują mniejsze rozpowszechnienie tych bakterii w stadach brojlerów od Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec, czy Polski. Fakt ten najpewniej wynika z aktywnie realizowanej strategii kontroli występowania pałeczek Campylobacter i ich konsekwentną redukcją wśród hodowlanego drobiu [5]. W ostatnich latach udokumentowano wzrastającą oporność rodzaju Campylobacter na powszechnie sto-

154 Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 149-154 sowane antybiotyki 55% szczepów Campylobacter jejuni jest opornych na fluorochinolony, zaś 13,7% na tetracykliny. Przyczyną tego może być częste stosowanie antybiotyków w rolnictwie oraz nieuzasadnione stosowanie antybiotyków w leczeniu ludzi w zakażeniach, które mają tendencję do samowyleczenia [3]. Warto zauważyć, że jednym z najczęstszych niepożądanych skutków antybiotykoterapii u dzieci jest biegunka [17]. Wnioski 1. Zakażenia przewodu pokarmowego pałeczką Campylobacter species manifestujące się ostrą biegunką u dzieci do 4 roku życia z terenu powiatu bielskiego i miasta Bielsko-Biała, stanowią 79,2% wszystkich przypadków kampylobakteriozy na tym terenie. 2. Dziewczynki bez względu na wiek stanowiły 44% grupę chorych, chłopcy zaś 56% grupę. 3. Dominującym czynnikiem etiologicznym wywołującym kampylobakteriozę u dzieci do lat 4 zamieszkujących powiat bielski i miasto Bielsko-Biała jest Campylobacter jejuni wywołujący 81 94% zachorowań. Piśmiennictwo / References 1. Mrożek-Budzyn D. Sytuacja epidemiologiczna infekcji jelitowych u dzieci na terenie województwa małopolskiego w aspekcie nowych możliwości profilaktyki zakażeń rotawirusowych. Prz Epidemiol 2011, 65: 561-566. 2. Campylobacter. http://www.who.int/mediacentre/ factsheets/fs255/en/ (11.2013). 3. Rzewuska K, Korsak D, Maćkiw E. Oporność bakterii Campylobacter SP. na antybiotyki i chemioterapeutyki. Prz Epidemiol 2010, 64: 63-68. 4. Maćkiw E, Korsak D, Tomczuk K, Stoś K. Ocena stopnia kontaminacji bakteriami Campylobacter Spp. Produktów drobiarskich dostępnych w handlu detalicznym. Bromat Chem Toksykol 2011, 44, 3: 678-682. 5. Scientific Opinion on Campylobacter in broiler meat production: control options and performance objectives and/or targets at different stages of the food chain. EFSA J 2011, 9, 4: 2105. 6. Alvarez LAJ, Bourke B, Pircalabioru G, Georgiev AY, Knaus UG, Daff S, Corcionivoschi N. Cj1411c Encodes for a Cytochrome P450 Involved in Campylobacter jejuni 81 176 Pathogenicity. http://www.plosone.org/article/ info%3adoi%2f10.1371%2fjournal.pone.0075534 7. Crushell E, Harty S, Sharif F, Bourke B. Enteric Campylobacter: Purging Its Secrets? Pediatr Reserch 2004, 55, 1, 55, 1:3 12. 8. Sadkowska-Todys M, Kucharczyk B. Kampylobakterioza w Polsce w 2010 roku. Prz Epidemiol 2012, 66: 255 258. 9. Godala M, Szatko F. Zgłaszalność chorób zakaźnych. Cz. I. Ocena świadomości lekarzy dotycząca zgłaszania chorób zakaźnych do inspekcji sanitarnej. Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2): 198-205. 10. Buda P, Książyk J. Ostra biegunka u dzieci. Pediatr Med Rodz 2010, 6, 4: 275-282. 11. Bruś-Chojnicka A, Pauli A, Początek B, Chojnicki M, Moskalik M, Kowala-Piaskowska A, Mozer-Lisewska I. Kampylobakterioza epidemiologia, diagnostyka oraz leczenie w świetle najnowszych doniesień. Now Lek 2011, 80, 6: 473-476. 12. Lee G, Pan W, Yori P, Olortegui MP, Tilley D, Gregory M, Oberhelman R, Burga R, Chavez CB, Kosek M. Symptomatic and Asymptomatic Campylobacter Infections Associated with Reduced Growth in Peruvian Children. PLoS Negl Trop Dis 2013, 7, 1: e2036. 13. Bonkoungou IJ, Haukka K, Österblad M, Hakanen AJ, Traoré A, Barro N, Siitonen A. Bacterial and viral etiology of childhood diarrhea in Ouagadougou, Burkina Faso. BMC Pediatrics 2013, 13: 36. 14. Sadkowska-Todys M, Kucharczyk B. Kampylobakterioza w Polsce w 2009 roku. Prz Epidemiol 2011, 65: 239 241. 15. Sadkowska-Todys M, Kucharczyk B. Campylobacteriosis in Poland in 2011. Prz Epidemiol 2013, 67: 227-229. 16. Nichols GL, Richardson JF, Sheppard SK, et al. Campylobacter epidemiology: a descriptive study reviewing 1 million cases in England and Wales between 1989 and 2011. BMJ Open 2012, 2: e001179. 17. Zielińska-Duda H, Jakubowska-Zając B, Czerwionka- Szaflarska M. Antibiotic-associated diarrhea caused by Clostridium difficile in small children own observations. Pediatr Pol 2013, 88: 92-96.