KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

1 KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ PROGRAM NAUCZANIA KWALIFIKACYJNEGO PODOFICERÓW PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Warszawa 1999

2 Przewodniczący komisji programowej: st.bryg.mgr inż. Wojciech Babut - zastępca dyrektora Biura Kadr i Szkolenia KG PSP Zespołami przedmiotowymi kierowali: st.kpt. mgr Waldemar Stypiński - OSz PSP Śrem - Organizacyjno - prawne podstawy służby w ochronie przeciwpożarowe], st.bryg.mgr Marek Ślósarski - SP PSP Supraśl - Podstawy psychologii i pedagogiki, mł.bryg.mgr inż. Waldemar Cholerzyński -SP PSP Bydgoszcz - Bezpieczeństwo budynków, bryg.inż. Ryszard Zagula - SA PSP Poznań - Podstawy profilaktyki pożarowej, mł.bryg.mgr inż. Bogdan Gumiński - SP PSP Bydgoszcz - Wyposażenie techniczne, mł.bryg.mgr inż. Janusz Anszczak - SP PSP Supraśl - Taktyka działań gaśniczych, st.kpt.mgr inż. Waldemar Blicharz - OSz PSP Kielce - Taktyka działań ratowniczych, mł.kpt.lek.med. Krzysztof Łon - KW PSP Kielce - Ratownictwo medyczne, mł.bryg.mgr inż. Marek Chmiel - KW PSP Lublin - Ochrona ludności, kpt.mgr inż. Paweł Borówka - CS PSP Częstochowa - Podstawy informatyki. st.kpt.inż. Przemysław Musiałowicz - KW PSP Gdańsk - Bezpieczeństwo i higiena pracy, bryg.mgr Krzysztof Zamysłowski - KG PSP Warszawa - Wychowanie fizyczne. Koordynacja prac w zakresie metodycznym i opracowanie redakcyjne: st.bryg.w st.spocz.mgr Piotr Bielicki - KG PSP Warszawa st.kpt.mgr Zdzisław Grzyb - KG PSP Warszawa mł.bryg. mgr inż. Jarosław Ostrowski - KG PSP Warszawa

3 A. ORGANIZACJA KSZTAŁCENIA 1. ZAŁOŻENIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE 1. Cel kształcenia Program nauczania przeznaczony jest dla strażaków pełniących służbę w: Jednostkach Ratowniczo-Gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej na stanowiskach ratownika, jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej i innych podmiotach ratowniczych na stanowiskach równorzędnych z ratownikiem w PSP. Celem kształcenia jest przygotowanie ratowników do sprawnego i bezpiecznego wykonywania zadań służbowych. Osiągnięcie tego celu możliwe jest poprzez poznanie: zagrożeń występujących w służbie, mechanizmów rozwoju pożaru, możliwych awarii, katastrof i innych zagrożeń miejscowych, wyposażenia technicznego jednostek ratowniczo-gaśniczych i jego obsługi, zasad działania pododdziałów, sekcji, zastępów w różnych warunkach, zasad prowadzenia działań gaśniczych i akcji ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego, ogólnych zasad dowodzenia w czasie akcji ratowniczych, sposobów korzystania z nowoczesnych technik pozyskiwania i przekazu informacji, zasad udzielania pomocy przedlekarskiej i niesienia pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń, mechanizmów rozwijania cech psychofizycznych, koniecznych dla potrzeb służby, ogólnych przepisów przeciwpożarowych w stopniu pozwalającym na zachowanie bezpieczeństwa pożarowego w środowisku, w którym strażak przebywa. Obok rozwijania wiedzy i umiejętności realizacja programu ma umożliwić kształtowanie postaw: poszanowania prawa i obowiązków służbowych oraz etyki zawodowej, rozwijania zainteresowań naukowymi podstawami pożarnictwa, potrzebę ciągłego doskonalenia się i samokształcenia, twórczego myślenia oraz zainteresowania postępem technicznym w ochronie przeciwpożarowej, męstwa i odwagi w obliczu zagrożenia i powinności niesienia pomocy

4 potrzebującym, poprzez zrozumienie zjawisk występujących podczas pożarów i innych zdarzeń, odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i kolegów, poczucie potrzeby opanowania wiedzy i pozytywnych nawyków w obszarze poznawanego zawodu, odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego i świadomości o konieczności racjonalnego korzystania z tego środowiska. Realizacja zadań programowych, umożliwia także wyłonienie strażaków o szczególnych predyspozycjach do zawodu i motywuje ich do dalszego podnoszenia kwalifikacji zawodowych. 2. Charakterystyka zawodowa absolwenta W wvniku nauczania, \vedlug niniejszego programu absolwent kursu powinien: a) znać: cele i zadania państwa oraz struktury organów administracji państwowej i samorządowej, strukturę organizacyjną ochrony przeciwpożarowej i podstawy prawne jej funkcjonowania, organizację, regulaminy, instrukcje i formy ustalające tok służby w jednostkach ratowniczo gaśniczych, problemy specyfiki zawodu i występujących w nim zagrożeń, zasady komunikacji interpersonalnej w grupie, procesy zachodzące w grupach społecznych w sytuacjach krytycznych, sposoby radzenia sobie ze stresem, stosowania ich i udzielania pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń traumatycznych, zasady organizacji procesu kształtowania umiejętności, zasady prowadzenia zajęć dydaktycznych, zasady procesu podejmowania decyzji i kierowania małą grupą, mechanizmy procesu spalania i rozwoju pożaru, właściwości i zastosowanie środków gaśniczych podczas pożarów różnych materiałów i obiektów, zasady stosowania neutralizatorów i sorbentów, charakterystykę pożarową materiałów i konstrukcji budowlanych, warunki techniczne jakim powinny odpowiadać budynki i metody oceny ich zagrożenia pożarowego, podstawowe zasady zapobiegania pożarom, zagrożenia związane z instalacjami i urządzeniami użytkowymi i zasady postępowania podczas ich awarii, stosowane techniczne środki zabezpieczeń przeciwpożarowych obiektów, zasady stosowania i wykorzystywania sprzętu, którym dysponują straże pożarne. zasady utrzymywania w gotowości bojowej wyposażenia technicznego straży pożarnych oraz sposoby konserwacji, budowę, parametry użytkowe i taktyczne, zasady działania i wykorzystywania sprzętu, którym dysponują straże pożarne,

5 organizację i możliwości taktyczne pododdziałów gaśniczych i specjalnych oraz zadania i obowiązki funkcyjnych, sposoby prowadzenia rozpoznania pożaru, miejsca katastrof, klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń, zasady skutecznego operowania prądami gaśniczymi i gaszenia różnych pożarów, zasady organizowania i prowadzenia ratowania ludzi, zwierząt i mienia podczas różnych zdarzeń, zasady prowadzenia działań ratowniczych podczas katastrof i klęsk żywiołowych, organizację i struktury systemu ochrony ludności, zasady ochrony ludności wobec zagrożeń masowych, zasady zachowania się, według wymagań bhp, w strefach zagrożenia produktami spalania i wobec innych zagrożeń towarzyszących akcjom ratowniczym, zasady stosowania przepisów bhp w strażnicach, na ćwiczeniach, podczas jazdy do akcji ratowniczej, w czasie akcji oraz powrotu do strażnicy, zasady udzielania pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w wypadkach, zasady posługiwania się dokumentacją i wyposażeniem stanowisk kierowania, zasady korzystania i obsługi komputerów, organizację zajęć z wychowania fizycznego i sportu w JRG PSP. b) umieć: postępować zgodnie z wymaganiami regulaminów służbowych, zachować się podczas zmiany służby w systemie zmianowym, pełnić służbę na posterunkach wewnętrznych i zewnętrznych, oceniać wpływ zdarzeń traumatycznych na funkcjonowanie człowieka i udzielać pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń traumatycznych, prowadzić wsparcie psychologiczne w grupie, porozumiewać się i właściwie przekazywać komunikaty, samodzielnie przygotować i przeprowadzić ćwiczenia, składać meldunki o rozwoju sytuacji i przebiegu działań, utrzymywać w pełnej gotowości bojowej oraz konserwować sprzęt i wyposażenie techniczne straży pożarnych, dokonywać wyboru właściwego środka gaśniczego i skutecznie operować prądami gaśniczymi, stosować neutralizatory i sorbenty, oceniać zachowanie się materiałów i konstrukcji budowlanych w warunkach pożaru, rozpoznawać zagrożenia i odpowiednio postępować z instalacjami użytkowymi podczas pożaru, awarii, katastrofy, korzystać ze źródeł zaopatrzenia wodnego i instalacji hydrantowych, wykorzystywać w warunkach pożaru istniejące techniczne środki zabezpieczenia obiektu, sprawiać i obsługiwać w różnych warunkach sprzęt będący na wyposażeniu straży pożarnych, wykonywać wszystkie rutynowe czynności poszczególnych funkcyjnych w zastępach gaśniczych i specjalnych,

6 przeprowadzać rozpoznanie w czasie akcji ratowniczych oraz składać meldunki o jego wynikach, ratować i ewakuować ludzi, zwierzęta i mienie w różnych sytuacjach pożarowych, w czasie katastrof, klęsk żywiołowych i awarii, budować stanowiska wodne, linie wężowe ssawne i tłoczne oraz zajmować stanowiska gaśnicze przy użyciu różnorodnego sprzętu i w różnych warunkach, pracować na stanowisku gaśniczym w natarciu i w obronie, pracować w sprzęcie ochrony osobistej w różnych warunkach, korzystać ze środków łączność dowodzenia i współdziałania, postępować w przypadku katastrof komunikacyjnych, budowlanych, klęsk żywiołowych, awarii, postępować w przypadku zagrożenia ze strony urządzeń technicznych i toksycznych środków przemysłowych, postępować w stanach zagrożenia masowego i w sytuacji użycia środków masowego rażenia, wykorzystywać teren i jego właściwości dla potrzeb akcji ratowniczych, udzielać pomocy przedlekarskiej poszkodowanym w wypadkach, stosować w służbie wymagania bhp, korzystać z urządzeń komputerowych i posługiwać się programami stosowanymi w PSP, korzystać z urządzeń i dokumentacji stanowisk kierowania, sporządzać dokumentację ze zdarzeń, pożarów i wypadków. Wymagania szczegółowe określone zostały w poszczególnych przedmiotach nauczania. 3. Warunki przyjęcia na kurs wykształcenie - minimum zasadnicza szkoła zawodowa, skierowanie przez uprawnionego przełożonego, ukończenie kursu kwalifikacyjnego szeregowych PSP, pełnienie służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej. Kandydat skierowany na kurs powinien posiadać: aktualne badania lekarskie, umożliwiające uczestniczenie w zajęciach dydaktycznych w okresie trwania kursu, wymagane przez organizatora wyposażenie (uzbrojenie osobiste, sprzęt ochrony osobistej, itp.), wraz z aktualną kartą badań. Na kurs mogą być kierowane osoby spoza struktur PSP, według odrębnych przepisów.

7 II. REALIZACJA PROCESU DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEGO 1. Organizacja procesu dydaktycznego Podstawą organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego jest plan nauczania. Konstrukcja programu jest monolityczna, dzieli materiał na 11 przedmiotów nauczania realizowanych podczas jednego kursu. Kurs należy realizować w szkołach Państwowej Straży Pożarnej w systemie skoszarowanym. Podstawową formą nauczania jest lekcja. Lekcje powinny odbywać się w salach przystosowanych do prowadzenia zajęć teoretycznych (odpowiadających warunkom higieny szkolnej, odpowiednio wyposażonych w techniczne środki dydaktyczne) oraz w miejscach pozwalających na sprawną organizację ćwiczeń. Zajęcia dydaktyczne w ciągu dnia nie powinny trwać dłużej niż siedem godzin lekcyjnych. Zajęcia o charakterze teoretycznym powinny być zintegrowane z realizacją ćwiczeń praktycznych. Na realizację programu przewidziano: - rozpoczęcie i zakończenie kursu - - 2 dni - zajęcia dydaktyczne - 567 godzin - 81 dni - egzaminy - - 3 dni - do dyspozycji komendanta - - 2 dni razem: 88 dni Uwaga: Dni pozostające w dyspozycji komendanta mogą zostać przeznaczone do celów nie związanych z procesem dydaktycznym 2. Plan nauczania Lp. P r z e d m i o t Liczba godzin T P R 1. Organizacyjno-prawne podstawy służby w ochronie 19 3 01 przeciwpożarowej. 9 Podstawy psychologii i pedagogiki 21 9 30 3. Bezpieczeństwo budynków 21 21 42 4. Podstawy profilaktyki pożarowej 30 24 54 5. Wyposażenie techniczne 34 73 107 6. Taktyka działań gaśniczych 25 65 90 7. Taktyka działań ratowniczych 19 69 88 8. Ratownictwo medyczne 5 15 20 9. Ochrona ludności 14 24 38 10. Podstawy informatyki 3 17 20 11. Wychowanie fizyczne 8 48 56 Ogółem: 199 368 567

8 T - zajęcia o charakterze teoretycznym, P - zajęcia o charakterze praktycznym, R - razem. 3. Realizacja procesu dydaktycznego 1. Pod pojęciem nauczyciel" należy rozumieć wszystkie osoby prowadzące zajęcia dydaktyczne w szkołach i ośrodkach szkolenia Państwowej Straży Pożarnej. 2. Przy planowaniu zajęć dydaktycznych, należy uwzględniać korelację międzytematyczną i między przedmiotową, stosownie do uwag występujących przy poszczególnych przedmiotach nauczania. 3. Dla zajęć o charakterze teoretycznym grupę dydaktyczną stanowi pluton. Zajęcia praktyczne na placach ćwiczeń, obiektach wspomagających (wieże ćwiczeń, komory dymowe, komór)' spalania, laboratoria, pracownie itp.) prowadzić należy w małych grupach (4-12 osobowych), stosownie do realizowanej tematyki, uwzględniając wskazówki zawarte przy poszczególnych przedmiotach nauczania. 4. Skuteczność procesu dydaktycznego wymaga łączenia metod podających z metodami aktywizującymi. Łączyć należy umiejętnie wiedzę naukową z praktyką funkcjonowania jednostek ratowniczych, w tym prowadzenia działań ratowniczych. W szerokim zakresie korzystać z technicznych środków przekazu i pomocy dydaktycznych. 5. W procesie kształcenia uwzględniać zasady nauczania, a także stosować i racjonalnie łączyć różne metody nauczania. Przy doborze metod nauczania należy uwzględniać: cele kształcenia, materiał nauczania, szczegółowe cele i zadania dydaktyczne oraz predyspozycje intelektualne słuchaczy. 6. Czynności nauczyciela w zakresie przygotowania zajęć, ich realizacji i kontroli stopnia opanowania materiału, powinny być podporządkowane osiąganiu celów szczegółowych, wymienionych przy poszczególnych przedmiotach i tematach. (cele szczegółowe stanowią podstawę do opracowania celów operacyjnych). 7. Obok celów dydaktycznych, realizacja programu sprzyja osiąganiu celów wychowawczych. Integralny charakter nauczania i wychowania powinien służyć przekazywaniu postaw, przekonań i systemów wartości ogólnoludzkich i cenionych w służbie. Wartości te powinny być prezentowane przez cały zespół nauczycieli, a słuchacz powinien być oceniany również na poziomie ich rozpoznawania, rozumienia, akceptowania i respektowania.

9 8. Należy zwrócić uwagę na właściwą organizację ćwiczeń, w tym na zapewnienie niezbędnego sprzętu (w ilości pozwalającej na równoczesną pracę co najmniej połowy stanu grupy) oraz warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. Ćwiczenia taktyczne należy prowadzić w różnych obiektach, w rozmaitych warunkach terenowych i atmosferycznych, w porze dziennej i nocnej. 9. W procesie kształtowania umiejętności powinny wystąpić następujące etapy: a) uświadomienie słuchaczom nazwy i znaczenia danej umiejętności, b) sformułowanie, na podstawie wcześniej opanowanych wiadomości, reguł postępowania, c) wzorcowe wykonanie danej czynności przez instruktora lub inną wyznaczoną osobę, d) wykonanie pierwszych czynności przez słuchacza pod stałą kontrolą instruktora, e) systematyczne i samodzielne wykonywanie przez słuchacza ćwiczeń odpowiednio rozłożonych w czasie. 10. Zajęcia praktyczne (ćwiczenia) należy poprzedzić odprawą instruktorsko -metodyczną, w ramach której instruktorzy powinni zostać zapoznani z tematyką i celem ćwiczeń oraz ich przebiegiem, na podstawie ogólnego planu ćwiczeń. Odprawy instruktorskie, mają między innymi na celu ujednolicenie interpretacji regulaminów oraz określenie metod nauczania ich treści. 11. Zajęcia praktyczne należy poprzedzić instruktażem wstępnym, w czasie którego instruktor zapoznaje słuchaczy z tematem i celem ćwiczeń, procesem ćwiczenia umiejętności, organizacją ćwiczeń, budową sprzętu, przepisami bhp. Instruktor powinien motywować słuchaczy do starannego wykonania ćwiczeń i zadań. 12. W toku ćwiczeń instruktor kontroluje poprawność ich wykonania, a w razie zauważenia błędów - koryguje je w ramach instruktażu bieżącego - indywidualnego lub grupowego. 13. W ostatniej fazie ćwiczeń należy przeprowadzić instruktaż końcowy, na który składa się podsumowanie zajęć, analiza popełnionych błędów i ich przyczyn oraz ocena wyników ćwiczeń. Po zakończeniu ćwiczeń należy oczyścić i zakonserwować używany sprzęt, m.in. w celu wytworzenia odpowiednich nawyków troski o wyposażenie techniczne. 14. Rada pedagogiczna ustala wewnątrzszkolny system oceniania osiągnięć w stosunku do wymagań programowych. Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje: a) formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych oraz informowanie o nich słuchaczy, b) bieżące ocenianie, według skali i w formach ustalonych przez radę pedagogiczną, c) przeprowadzanie zaliczeń i egzaminów końcowych. W ramach systemu wewnątrzszkolnego rada pedagogiczna powinna określić

10 sposób formułowania ocen i ich skalę. Dotyczy to oceniania bieżącego. Forma wyrażania ocen bieżących może być różna. Mogą to być stopnie np. w skali 6-1 lub 10-1, 20-1, procenty, oznaczenia literowe a,b,c,d lub inne. Stosuje się też oceny opisowe. W ocenianiu bieżącym dopuszcza się indywidualizację wynikającą ze specyfiki przedmiotu, indywidualnych koncepcji dydaktycznych danego nauczyciela, jak i danego kursu. Oceny na egzaminach końcowych należy ustalać według zasad określonych przez Ministra Edukacji Narodowej w stosownych przepisach. 15. Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania powinny być pytania ustne, prace pisemne i zadania praktyczne. Wypowiedzi ustne, poza sprawdzeniem wiadomości, dają orientację czy słuchacz rozumie treści nauczania, potrafi wyciągnąć z nich właściwe wnioski i stosować w rozwiązywaniu problemów w konkretnych sytuacjach. Słuchacz powinien formułować odpowiedzi w sposób zwięzły, używając przyjętej terminologii. Metodę prac pisemnych stosuje się po realizacji tematu, jego części lub całego materiału. Praca pisemna może mieć charakter problemowy lub też przybrać formę opracowania odpowiedzi na konkretne pytania, bądź zadań testowych (np. testy luk i uzupełnień, testy wyboru i testy kombinowane). Sprawdzenie umiejętności praktycznych odbywa się w pracowniach przedmiotowych i na placach ćwiczeń lub w terenie. Obejmuje przygotowanie do pracy i posługiwania się sprzętem gaśniczym, sanitarnym, łączności itd., wykonywania zabiegów sanitarnych i specjalnych, czynności związanych z ratownictwem i udzielaniem pomocy przedlekarskiej. W kontroli i ocenie słuchaczy należy stosować metodę obserwacji bieżącej, szczególnie podczas szkolenia praktycznego. Nauczyciele odpowiedzialni za realizację poszczególnych przedmiotów, powinni poinformować słuchaczy o wymaganiach wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania oraz o sposobach sprawdzania wiadomości i umiejętności. 16. Zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy są zintegrowane z nauczaniem przedmiotów zawodowych. W procesie nauczania, należy określać istniejące i przewidywane zagrożenia oraz wskazywać sposoby bezpiecznego wykonywania zadań. 17. Na uwspółcześnienie treści programowych, w razie ich dezaktualizacji, pojawienia się nowych zagadnień, wprowadzenia problemów charakterystycznych dla danego obszaru (województwa), komendant na wniosek rady pedagogicznej może przeznaczyć do 20% ogólnej liczby godzin przewidzianych na realizację programu nauczania. 18. Kwalifikacje kadry dydaktycznej określają odrębne przepisy. 19. Literatura przedmiotowa ujmuje materiały podstawowe, najbardziej dostępne w momencie opracowywania programu. Wykładowcy i instruktorzy powinni

11 stale śledzić rynek wydawniczy, prasę fachową i publikacje aktów prawnych w celu aktualizowania materiałów przydatnych do realizacji programu. 4. Egzamin i świadectwo 1. Do egzaminu końcowego dopuszcza się słuchacza, który uzyskał z wymaganych prac kontrolnych i ćwiczeń zaliczenie, na podstawie ocen pozytywnych ustalonych w wewnątrzszkolnym systemie oceniania. Egzaminy końcowe obejmujące część teoretyczną i praktyczną należy przeprowadzić z przedmiotów: wyposażenie techniczne, taktyka działań gaśniczych, taktyka działań ratowniczych, 2. Z pozostałych przedmiotów za wyjątkiem bezpieczeństwa i higieny pracy" słuchacz uzyskuje zaliczenie, zgodnie z wewnątrzszkolnym systemem oceniania. Zaliczenie przedmiotów następuje sukcesywnie w miarę zakończenia ich realizacji. Zaliczenie z przedmiotu bezpieczeństwo i higiena pracy", następuje po zakończeniu nauczania wszystkich przedmiotów. 3. Ocenę końcową na podstawie egzaminu ustalają nauczyciele poszczególnych przedmiotów nauczania. 4. Ustalona przez nauczyciela niedostateczna ocena końcowa może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu poprawkowego. 5. Oceny zaliczeniowe i z egzaminu końcowego, przedstawia się w postaci oceny cyfrowej. 6. Komendant na wniosek rady pedagogicznej ustala termin, formę i sposób przeprowadzenia egzaminu końcowego. 7. Ocenę końcową ustala się, obliczając średnią z egzaminacyjnych i zaliczeniowych ocen pozytywnych. 8. Słuchacz, który nie uzyskał zaliczenia z jednego przedmiotu nie objętego egzaminem, na wniosek rady pedagogicznej, może być dopuszczony warunkowo do egzaminu końcowego. Słuchacz, który nie uzyskał pozytywnej oceny z jednego przedmiotu objętego egzaminem, może przystąpić do egzaminu poprawkowego z danego przedmiotu. Nie uzyskanie ocen pozytywnych z dwóch i więcej przedmiotów objętych egzaminem jest równoznaczne z nieukończeniem kursu. 9. Termin egzaminu poprawkowego, wyznacza komendant nie później niż 2 miesiące od daty zakończenia kursu.

12 10. Egzamin poprawkowy przeprowadza komisja powołana przez komendanta. W skład komisji wchodzą: komendant lub upoważniona przez niego osoba - jako przewodniczący komisji, nauczyciel prowadzący dany przedmiot - jako egzaminujący, nauczyciel prowadzący pokrewny przedmiot. 11. Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół zawierający: skład komisji, termin egzaminu, pytania egzaminacyjne, wynik egzaminu oraz ocenę ustaloną przez komisję. Do protokołu załącza się pisemne prace słuchacza i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach słuchacza. 12. Słuchacz, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie, określonym przez komendanta. 13. Świadectwo ukończenia kursu uprawnia do zajmowania w jednostkach ratowniczo-gaśniczych stanowiska ratownika PSP. 14. Ukończenie kursu jest równoznaczne z ukończeniem szkolenia okresowego w zakresie bhp. Upoważnia do obsługi sprzętu i urządzeń technicznych, ujętych w programie nauczania i stanowiących wyposażenie straży pożarnych, dla obsługi którego nie są wymagane uprawnienia specjalne, określone odrębnymi przepisami. 15. Słuchacz, który nie ukończył kursu otrzymuje zaświadczenie o uczestniczeniu w nim. Uchyla się Program kształcenia kwalifikacyjnego podoficerów Państwowej Straży Pożarnej z dnia 6 grudnia 1993 r.

13 B. TREŚCI KSZTAŁCENIA I. ORGANIZACYJNO-PRAWNE PODSTAWY SŁUŻBY W OCHRONIE PRZECIWPOŻAROWEJ 1. CELE KSZTAŁCENIA Celem głównym przedmiotu jest: przygotowanie słuchaczy do zachowań zgodnych z przepisami prawnymi obowiązującymi w Państwowej Straży Pożarnej, przyswojenie wiedzy w zakresie: znajomości taktyczne - technicznej sprzętu, organizowania i prowadzenia działań ratowniczych, przyswojenie wiedzy z historii pożarnictwa oraz etycznego zachowania się w służbie i poza nią, kształtowanie poczucia honoru, godności osobistej oraz szacunku dla tradycji pożarniczych. Celem nauczania i uczenia się jest: 1. Przyswojenie podstawowych wiadomości w zakresie: sposobów rozpoznawania zagrożeń, mogących stanowić niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, mienia i środowiska, zasad prowadzenia działań ratowniczych, uprawnień kierującego działaniem ratowniczym, właściwego zachowania się podczas uroczystości pożarniczych i państwowych, tradycji pożarniczych i historii pożarnictwa w Polsce. regulacji prawnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Opanowanie podstawowych umiejętności z zakresu: korzystania z uprawnień przez kierującego działaniem ratowniczym, skutecznego rozpoznawania zagrożeń i przeciwdziałania nim, współpracy w działaniu zespołowym, oceny pracy i wysiłku ludzkiego, kształtowania cech osobowości takich jak: inicjatywa, takt i opanowanie, męstwo i odwaga, silna wola, świadoma dyscyplina, stosowania wymagań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w strażnicach. 3. Kształtowanie postaw: odpowiedzialności za bezpieczeństwo podwładnych i potrzeby opanowania umiejętności organizatorsko dowódczych, pryncypialności i wymagań wobec siebie i podwładnych, poszanowania prawa w procesie realizowania zadań służbowych, szacunku dla przełożonych i weteranów służby, sumienności i rzetelności w wykonywaniu obowiązków służbowych.

14 II. PODZIAŁ MATERIAŁU NAUCZANIA Lp. T c m a t Liczba godzin T P K 1 Działania kontrolno - rozpoznawcze 2-2 2 Zapobieganie pożarom i innym miejscowym zagrożeniom 2 3 5 3 Urbanizacja i prowadzenie działań ratowniczych 2-2 4 Kierowanie działaniem ratowniczym 3-3 5 Działalność prasowo - informacyjna 2-2 6 Wybrane zagadnienia z ceremoniału pożarniczego 2-2 7 Z.asady etyki i obyczaje strażaków PSP 3-3 8 Historia pożarnictwa 3-3 O g ó ł e m: 19 3 22 III. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Działania kontrolno - rozpoznawcze - 2T Podstawy prawne czynności kontrolno - rozpoznawczych. Cel i zakres czynności kontrolno - rozpoznawczych. Sposoby i zasady przeprowadzania czynności kontrolno - rozpoznawczych i warunki wydawania upoważnień strażakom do przeprowadzania czynności kontrolno- rozpoznawczych. Obowiązki i uprawnienia kontrolującego. Uprawnienia komendanta powiatowego w przypadku naruszenia przepisów przeciwpożarowych. wymienić nazwy aktów prawnych dotyczących czynności kontrolno - rozpoznawczych, przedstawić zakres czynności kontrolno rozpoznawczych, określić na czym polegają czynności kontrolno - rozpoznawcze i uzasadnić potrzebę ich przeprowadzania, wskazać warunki jakie muszą spełniać strażacy, upoważnieni do wykonywania czynności kontrolno rozpoznawczych, wymienić obowiązki i uprawnienia kontrolującego, omówić uprawnienia komendanta powiatowego w przypadku naruszenia przepisów przeciwpożarowych. 2. Zapobieganie pożarom i innym miejscowym zagrożeniom - 2T, 3P Obowiązki osób fizycznych i prawnych w zakresie zapobiegania pożarom i innym miejscowym zagrożeniom. Podstawowe wymagania ochrony przeciwpożarowej dla budynków, obiektów i terenów. Zadania jednostek ochrony przeciwpożarowej w zakresie zapobiegania pożarom i innym miejscowym zagrożeniom.

15 wymienić podstawowe obowiązki osób fizycznych i prawnych w zakresie zapobiegania zagrożeniom, scharakteryzować wymagania ochrony przeciwpożarowej dla budynków, obiektów i terenów, wskazać zadania jednostek ochrony przeciwpożarowej w zapobieganiu pożarom i innym miejscowym zagrożeniom, ocenić obiekty, budynki i tereny pod względem spełnienia wymogów ochron) przeciwpożarowej. 3. Organizacja i prowadzenie działań ratowniczych - 2T Interpretacja prawna pojęć: akcja ratownicza i działania ratownicze, pomocnicze, specjalistyczne czynności ratownicze. Jednostki przeciwpożarowe prowadzące działania ratownicze, ich obowiązki. Uprawnienia jednostek organizacyjnych PSP w organizacji i prowadzeniu akcji ratowniczej, tryb i zakres korzystania z tych uprawnień. Obowiązki jednostek organizacyjnych PSP podczas wykonywania pomocniczych, specjalistycznych czynności ratowniczych. rozróżnić działanie ratownicze od akcji ratowniczej, zdefiniować pojęcie: pomocnicze, specjalistyczne czynności ratownicze; wymienić jednostki ochrony przeciwpożarowej prowadzące działania ratownicze, korzystać z uprawnień jednostek organizacyjnych PSP podczas akcji ratowniczych oraz znać tryb i zakres korzystania z tych uprawnień. 4. Kierowanie działaniem ratowniczym. - 3T Kierujący działaniem ratowniczym - interpretacja prawna. Zasady przejmowania kierowania działaniem ratowniczym. Ustawowe uprawnienia kierującego działaniem ratowniczym. Realizacja uprawnień w okolicznościach uzasadnionych stanem wyższej konieczności. Prawo odstępowania od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne. wymienić osoby przejmujące kierowanie działaniem ratowniczym obligatoryjnie i fakultatywnie, wymienić katalog uprawnień kierującego działaniem ratowniczym, scharakteryzować okoliczności zaistnienia stanu wyższej konieczności, wskazać sytuacje w jakich można odstąpić od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne.

16 5. Działalność prasowo - informacyjna - 2T Organizacja obsługi medialnej podczas akcji ratowniczo-gaśniczej. Zakres udzielanego wywiadu. Zachowanie się podczas spotkania z dziennikarzami. Współpraca z rzecznikiem prasowym. zachować się podczas udzielania informacji dziennikarzom, udzielić wywiadu w zakresie przysługujących mu kompetencji, podjąć współprace z rzecznikiem prasowym PSP. 6. Wybrane zagadnienia z ceremoniału pożarniczego - 2T Ceremonie w jednostkach pożarniczych: ślubowanie pożarnicze, zmiana służby w JRG PSP, obchody świąt państwowych i Dnia Strażaka. Uroczystości szkolne: rozpoczęcie i zakończenie kształcenia w szkole podoficerskiej PSP. nadanie pierwszego stopnia podoficerskiego. Zasady udziału i zachowania się strażaków podczas centralnych uroczystości państwowych, patriotycznych i religijnych. zachować się zgodnie z ceremoniałem podczas ślubowania, postępować podczas przyjmowania i zdawania służby w JRG PSP, postępować podczas uroczystości szkolnych przewidzianych w ramach kursów w szkołach pożarniczych, zachować się podczas uroczystości patriotycznych i religijnych. 7. Zasady etyki i obyczaje strażaków PSP - 3T Zasady etyki strażaków Państwowej Straży Pożarnej: powinności moralne wobec narodu i państwa, godność i honor strażaka, ambicja zawodowa, zasady postępowania w kolektywie strażackim - stosunki służbowe. Obyczaje strażaków Państwowej Straży Pożarnej: obyczaje w służbie pożarniczej, kultura dowodzenia, odprawy służbowe, porządek i kultura miejsca służby, prezencja. Współdziałanie i współżycie służbowe strażaków: przełożeni i podwładni, solidarność zawodowa, przezwyciężanie konfliktów, kultura słowa. Obyczaje w życiu poza służbowym: strażak w miejscach publicznych, życie towarzyskie. stosować normy społeczne (prawne, etyczne, obyczajowe, zwyczajowe) obowiązujące w życiu służbowym i poza służbą, dbać o wygląd zewnętrzny, sylwetkę i kondycję, nawiązać i kształtować właściwe kontakty z przełożonymi, podwładnymi oraz współpracownikami, dokonać samooceny w celu korygowania tych cech charakteru, które utrudniają kształtowanie właściwych stosunków interpersonalnych (złość, agresja, małostkowość), unikać konfliktów poprzez zapobieganie im, a w sytuacji ich powstania -

17 rozwiązywać, stosować zasady dobrego zachowania w: miejscu pracy, miejscach publicznych, a także podczas uroczystości służbowych i towarzyskich, podejmowania gości, odbywania podróży służbowych, komunikować się zgodnie z zasadami kultury języka, kształtować estetykę swojego stanowiska pracy oraz macierzystej jednostki. 8. Historia pożarnictwa 3T Ochrona przeciwpożarowa w Rzeczypospolitej szlacheckiej oraz na ziemiach polskich pod zaborami. Ochrona przeciwpożarowa i rozwój pożarnictwa polskiego w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Działalność straży pożarnych w okresie okupacji hitlerowskiej, strażacki ruch oporu. Ochrona przeciwpożarowa i rozwój pożarnictwa po II wojnie światowej. omówić organizację walki z pożarami na przestrzeni w wieków, przedstawić genezę powstania ochotniczych straży pożarnych na ziemiach polskich pod zaborami. wymienić i scharakteryzować sylwetki prekursorów i wybitnych postaci pożarnictwa polskiego oraz ich dorobek naukowo techniczny, scharakteryzować konspiracyjno - polityczną działalność strażaków polskich podczas okupacji hitlerowskiej, wymienić i omówić etapy rozwoju ochrony przeciwpożarowej po II wojnie światowej. IV. UWAGI O REALIZACJI Treści nauczania przedmiotu, związane z tematami l i 2, należy traktować jako niezbędne elementy związane z organizacją i prowadzeniem działań ratowniczych. Zapoznając słuchaczy z rodzajami podstawowych wymagań ochrony przeciwpożarowej obiektów, budynków i terenów, należy zwrócić uwagę na umiejętność określania warunków bezpośrednio wpływających na ich przygotowanie do działań ratowniczych. Zwrócić uwagę na korelację z przedmiotem podstawy profilaktyki przeciwpożarowej". Pożądane zaangażowanie w problematykę i właściwe wyniki nauczania można osiągnąć, stosując takie metody nauczania jak: pogadanka, wycieczka dydaktyczna do wybranych obiektów, dyskusja polegająca na rozwiązywaniu zadań problemowych. Wiadomości i umiejętności z zakresu organizacji i kierowania działaniami ratowniczymi, obejmują szeroki zakres zagadnień teoretycznych. Ich przyswojenie, pozwoli na zachowanie spokoju, rozsądku i dyscypliny podczas akcji ratowniczej. Strachu i paniki, paraliżującego racjonalne i skuteczne działanie, można uniknąć, gdy znane są podstawowe procedury i uprawnienia. Zapoznanie słuchaczy z pożądanymi normami etycznymi i obyczajowymi oraz historią i tradycjami polskiego pożarnictwa, powinno przyczynić się do kształtowania altruizmu i humanitaryzmu służby pożarniczej.

18 Osiągnięcie założonych celów i pożądanych wyników wymaga przygotowania, doświadczenia i emocjonalnego zaangażowania się wykładowcy w proces nauczania. Zajęcia powinny charakteryzować się aktywnym udziałem słuchaczy. LITERATURA 1. Decyzja Nr 33/97 Komendanta Głównego PSP z dnia 25 sierpnia 1997 r. w sprawie wprowadzenia do użytku Ceremoniału Pożarniczego" KG PSP Warszawa 1980. 2. Gołębowski W. Skrypt do przedmiotu służba w ochronie przeciwpożarowej. SPPSP Bydgoszcz 1995. 3. Jaworski A., Wilczur J.: Strażacka Wierność. WMON Warszawa 1977. 4. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 rok (Dz. U. Nr 78 poz. 483). 5. Obyczaj w służbie pożarniczej KG PSP Warszawa 1986. 6. Olbryś S.: Stany nadzwyczajne. Przegląd Pożarniczy" 1998r. Nr 4,5,6. 7. Pilawski W.: Historia sikawek, motopomp i samochodów pożarniczych. KG PSP Warszawa 1994. 8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 19 stycznia 1998 r. w sprawie czynności kontrolno rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz osób uprawnionych do ich przeprowadzania (Dz. U. Nr 15 póz. 69). 9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 stycznia 1999 roku w sprawie określenia szczegółowych wymagań w zakresie przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego lub medycznego oraz warunków, jakim powinny odpowiadać drogi pożarowe ( Dz. U. Nr 7 póz. 64). 10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dn.28 maja 1992r. w sprawie zasad nadzoru nad ochroną przeciwpożarową w gospodarce narodowej (Dz. U. Nr 47, poz. 216 z późn. zm.). 11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw kierującego działaniem ratowniczym (Dz. U. Nr 54 póz. 259) 12. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 8 marca 1993 r. w sprawie nadawania przydziałów organizacyjno mobilizacyjnych do jednostek zmilitaryzowanych oraz powoływania osób do odbycia ćwiczeń w jednostkach przewidzianych do militaryzacji (Dz. U Nr 20 póz. 87) 13. Szaflik J.R.: Dzieje ochotniczych straży pożarnych. LSW Warszawa 1985. 14. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. (Dz.U.Nr 81 póz. 35 l z późn. zm.) 15. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r. o Państwowej Straży Pożarnej.(Dz.U.Nr 88, póz. 400 z późn. zm.). 16. Zbiór zasad etyki zawodowej KGSP Warszawa 1984. 17. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 rok. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89 póz. 414 z 1996 roku) 18. Zbiór przepisów - służba. ZWiS firex" Warszawa 1998.

19 II. PODSTAWY PSYCHOLOGII I PEDAGOGIKI I. CELE KSZTAŁCENI A Wewnętrzna organizacja nauczania przedmiotu i jego zakres treściowy pozwala na: zapoznanie ze specyfiką zawodu strażaka i obciążeniami wynikającymi z toku pełnienia służby, nauczenie podstawowych zachowań służących minimalizacji skutków oddziaływania niekorzystnych czynników środowiska służby, rozwijanie zainteresowań naukowymi podstawami psychologii społecznej oraz zachowań ludzkich w sytuacjach trudnych, wyłonienie strażaków o szczególnych predyspozycjach psychicznych, korzystnych dla grupy oraz działań w warunkach ekstremalnych, ukierunkowanie na niesienie pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń. W wyniku nauczania przedmiotu słuchacz powinien: umieć samodzielnie przygotować konspekt do ćwiczeń. według zaleceń przełożonego, umieć prowadzić ćwiczenia praktyczne z wyposażenia technicznego, ratownictwa medycznego, taktyki działań gaśniczych i ratowniczych lub według potrzeb, umieć przygotować do zajęć według potrzeb, sprzęt stanowiący wyposażenie jednostki i techniczne środki dydaktyczne, znać zasady organizacji procesu kształtowania umiejętności zawodowych, znać zasady komunikacji interpersonalnej w grupie, znać zasady procesu podejmowania decyzji oraz kierowania zastępem, znać procesy zachodzące w grupach społecznych w sytuacjach kryzysowych/krytycznych, umieć udzielać pierwszej pomocy psychologicznej ofiarom zdarzeń traumatycznych, umieć prowadzić wsparcie psychologiczne w grupie, znać sposoby skutecznego radzenia sobie ze stresem i umieć je stosować, znać techniki relaksacji, znać zasady stosowania programów szkolenia z zakresu bhp, umieć sporządzić konspekt i prowadzić szkolenie w zakresie bhp. Poza wymienionymi celami dydaktycznymi, przedmiot nauczania sprzyja osiąganiu celów wychowawczych. Integralny charakter nauczania i wychowania powinien służyć przekazywaniu postaw, przekonań i systemów wartości ogólnoludzkich i cenionych w służbie. Słuchacz powinien być oceniany także na podstawie rozpoznawania, rozumienia, akceptowania i respektowania tychże norm.

20 II. PODZIAŁ MATERIAŁU NAUCZANIA Lp. T e m a t Liczba godzin T P R 1. Podstawowe zadania pedagogiki 1-1 2. Organizacja procesu kształtowania umiejętności zawodowych 4-4 3. Przygotowanie środków dydaktycznych 2 2 4 4. Zajęcia instruktorsko - metodyczne 2 2 4 5. Psychologia jako nauka 1-1 6. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości 3-3 7. Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej i tłumu 2-2 8. Aspekty efektywnego kierowania małymi zespołami. 2 1 3 9. Zasady komunikacji interpersonalnej. Elementy asertywności 2 2 4 10. Stres i sposoby radzenia sobie ze stresem 2 2 4 O g ó ł e m: 21 9 30 III. MATERIAŁ NAUCZANIA 1. Podstawowe zadania pedagogiki - IT Teoria rozwoju człowieka. Pedagogika na tle innych nauk o człowieku. Podstawowe pojęcia pedagogiki: pedagogika, wychowanie, dydaktyku, metodyka, nauczanie-uczenie się/, szkolenie, kształcenie, samokształcenie, doskonalenie zawodowe. Wychowanie instytucjonalne. Teoria wychowania - dydaktyka -socjalizacja. Funkcje kształcenia. Metodyka kształcenia pożarniczego. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Rozumieć i właściwie używać podstawowych pojęć z pedagogiki w tym: omówić pojęcia: pedagogika, wychowanie, dydaktyka, metodyka, nauczanieuczenie się, szkolenie, kształcenie, samokształcenie, doskonalenie zawodowe, prawidłowo posługiwać się podstawowymi pojęciami z pedagogiki w dyskusji, rozmowie, konspekcie. b) Wyróżniać zadania pedagogiki dotyczące wychowania i nauczania: wymienić zadania wychowawcze pedagogiki, omówić zadania dydaktyczne pedagogiki, wymienić funkcje kształcenia. c) Znać zadania dydaktyki i melodyki kształcenia zawodowego, w tym: omówić podstawowe zadania dydaktyki ogólnej, wyjaśnić pojęcie metodyka kształcenia zawodowego", wymienić specyficzne cechy metodyki kształcenia pożarniczego. Literatura szczególnie polecana ujęta pod pozycjami: 5, 6, 10, 21, 22, 46, 53, 58.

21 2. Organizacja procesu kształtowania umiejętności zawodowych - 4T Proces dydaktyczny. Zasady kształcenia. Umiejętności zawodowe. Składniki umiejętności zawodowych. Pojęcia motoryki. Przebieg rozwijania umiejętności. Nawyk. Przyzwyczajenie motoryczne. Układy ćwiczeń w szkoleniu zawodowym. Rola instruktażu i pokazu. Rodzaje instruktażu. Organizacja stanowiska ćwiczeń. Wymogi ergonomii, higieny pracy i bezpieczeństwa na stanowisku. Rola i usytuowanie instruktora. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Zastosować właściwe zasady kształcenia w czasie zajęć praktycznych w tym: omówić proces dydaktyczny, omówić rolę zasad kształcenia w szkoleniu zawodowym, stosować zasady kształcenia w czasie prowadzenia ćwiczeń. b) Wymienić składniki umiejętności zawodowych: scharakteryzować umiejętności sensoryczne, omówić znaczenie umiejętności intelektualnych, scharakteryzować umiejętności motoryczne. c) Stosować zasadę stopniowania rozwijanych umiejętności: omówić podstawowe pojęcia motoryki, wskazać związki między kształtowanymi umiejętnościami, omówić przebieg rozwijania umiejętności, omówić różnice między nawykiem a przyzwyczajeniem motorycznym, wykazać niebezpieczeństwa szkoleniowe w procesie ćwiczenia. d) Dobierać właściwe układy ćwiczenia umiejętności: omówić zasady doboru układu ćwiczeń, stosować układ prostego następstwa, stosować układ następstwa dopełniającego, stosować układ selektywny. e) Posługiwać się instruktażem w czasie zajęć, stosownie do potrzeb w tym: omówić rolę instruktażu w szkoleniu praktycznym, wymienić funkcje słowa w instruktażu, omówić zasadę łączenia pokazu z instruktażem, omówić na czym polega kierowanie obserwacją w czasie pokazu. f) Organizować stanowisko ćwiczeń: wymienić i zastosować zasady ergonomii stanowiska ćwiczeń, omówić zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na danym stanowisku, omówić usytuowanie instruktora w czasie ćwiczeń. Literatura szczególnie zalecana wymieniona pod pozycjami: 1. 6. 8. 10, 11. 16. 21. 25. 27. 28. 34. 35. 38, 42. 46. 51. 59.

22 3. Przygotowanie środków dydaktycznych - 2T, 2P Funkcje środków dydaktycznych. Klasyfikacja środków dydaktycznych. Optymalizacja doboru środków dydaktycznych. Przygotowanie technicznych środków dydaktycznych do wykorzystania i ich obsługa. Przygotowanie środków wzrokowych do prowadzenia zajęć. Zasady wykorzystania środków dydaktycznych w czasie ćwiczeń. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Znać rodzaje środków dydaktycznych: wymienić funkcje środków dydaktycznych, sklasyfikować środki dydaktyczne. b) Obsługiwać techniczne środki dydaktyczne: przygotować techniczne środki dydaktyczne do użycia, obsłużyć techniczne środki dydaktyczne, usunąć proste usterki mechaniczne. c) Umieć dobierać optymalne środki do upoglądowienia zajęć: wymienić kryteria doboru środków dydaktycznych, omówić kryterium elastyczności i funkcjonalności stosowania środków, dostosować środki dydaktyczne do charakteru zajęć. d) Umieć wykonywać wizualne nośniki informacji: środki wzrokowe typu: plansze, schematy, wykresy, foliogram lub fazogram odręczny, foliogram z wykorzystaniem komputera i kserokopiarki. Literatura zalecana do lematu wymieniona pod pozycjami: 6. 8. 25. 26. 27. 34. 35. 46. 59. 4. Zajęcia instruktorsko - metodyczne 2T, 2P Odprawa instruktorsko - metodyczna z instruktorami. Przygotowanie merytoryczne do zajęć. Przygotowanie metodyczne - jego zakres i zróżnicowanie. Organizacyjne formy zajęć. Formułowanie celów dydaktycznych. Formułowanie celów szczegółowych i operacyjnych. Zasady taksonomii ABC celów dydaktycznych. Konspekt do zajęć. Rodzaje konspektów. Opracowanie konspektu do ćwiczeń. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Aktywnie uczestniczyć w odprawie metodycznej, w tym: wymienić zagadnienia omawiane w czasie odprawy metodycznej, usytuować przydzielony lemat w całości ćwiczeń, zanotować postawione zadania, cel i tok planowanych ćwiczeń.

23 b) Przygotować się merytorycznie i metodycznie do zajęć: omówić na czym polega merytoryczne przygotowanie się do zajęć, omówić na czym polega metodyczne przygotowanie zajęć. c) Prowadzić zajęcia w ustalonej formie organizacyjnej: wymienić organizacyjne formy zajęć, omówić zalety i wady szkolenia zbiorowego, wskazać możliwości organizowania i rodzaje ćwiczeń w zespołach, zastosować odpowiednią formę organizacyjną w czasie zajęć. d) Podawać cele szczegółowe do zajęć w formie operacyjnej do celu ogólnego: podać przykłady formułowania celów szczegółowych i zoperacjonalizowanych. omówić schemat taksonomii ABC celów operacyjnych, sformułować cele operacyjne do podanego celu ogólnego. e) Przygotować konspekt lub plan - konspekt do zajęć praktycznych: omówić cel opracowania konspektu do zajęć. wymienić różnice między konspektem a planem-konspektem, opracować konspekt, plan-konspekt do zajęć praktycznych. Zalecana do tematu literatura wymieniona pod pozycjami: 6. 8. 19. 25. 27. 35. 45. 5. Psychologia jako nauka l T Psychologia jako nauka i jej subdyscypliny. Ludzkie zachowanie - jego opis i zrozumienie jako główne zadanie psychologii. Psychologia teoretyczna i stosowana. Cele szczegmółowe W wyniku realizacji słuchacz powinien znać: a) Podstawowe zadania psychologii, w tym: zdefiniować pojęcie psychologii, wymienić podstawowe zadania psychologii. omówić współpracę psychologii z innymi naukami. b) Dziedziny psychologii teoretycznej i stosowanej, w tym: wymienić działy psychologii teoretycznej, wymienić działy psychologii stosowanej. Zalecana do tematu literatura wymieniona pod pozycjami: 3. 4. 6. 8. 14. 20. 43. 44. 48. 49. 61. 64. 65. 6. Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości - 3T Pojęcia i składniki osobowości. Klasyfikacja osobowości. Korelacje w wymiarach osobowości. Inteligencja mechaniczna, społeczna i abstrakcyjna. Mechanizmy regulacji postaw. Pojęcia i typy temperamentu. Charakter. Zainteresowania. Motywacje. Zdolności. Struktura potrzeb człowieka. Mechanizmy przystosowania. Jak poprawić własne przystosowanie.

24 W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Znać pojęcie i składniki osobowości: omówić pojęcie osobowości, wymienić składniki osobowości. b) Znać mechanizmy regulacji postaw ludzkich: omówić mechanizmy popędowo - emocjonalne regulacji postaw, omówić mechanizmy poznawcze regulacji postaw. c) Znać pojęcie i rodzaje temperamentu: omówić pojęcie i cechy temperamentu, omówić i porównać główne typy temperamentu według Galena i Pawłowa. d) Omówić proces kształtowania charakteru: wymienić stale składniki charakteru, wymienić składniki osobowości nie opisujące charakteru człowieka, omówić dynamikę procesu kształtowania charakteru. e) Omówić inne stałe składniki osobowości (zainteresowania, zdolności i motywacje), w tym: stymulujący charakter zainteresowań, wpływ zdolności na kształtowanie osobowości, motywy działań człowieka. f) Omówić strukturę potrzeb człowieka: wymienić strukturę potrzeb człowieka, omówić zależności między potrzebami człowieka a osobowością, omówić mechanizmy przystosowania i niedostosowania. Zalecana do tematu literatura wymieniona pod pozycjami: 4. 6. 8. 14. 18. 43. 44. 49. 52. 61. 62. 7. Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej i tłumu - 2T Psychologia społeczna - zakres zainteresowań. Powstawanie grup społecznych i ich rodzaje. Cele i normy w grupie zawodowej strażaków. Pojęcie tłumu. Elementy spójności i zachowania się tłumu. Facylitacja społeczna. Lęk. Fobia. Strach. Nastrój paniczny. Zjawisko paniki. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Znać zakres zainteresowań psychologii społecznej: omówić usytuowanie psychologii społecznej w psychologii, omówić możliwości i potrzeby współpracy z innymi naukami.

25 b) Znać pojęcie grupy społecznej i ich rodzaje: omówić pojęcie grupy w ujęciu psychologicznym, dokonać podziału grup społecznych według różnych kryteriów. c) Wiedzieć jakie cele i normy grupowe są charakterystyczne dla zawodu strażaka, w tym: omówić czym są cele grupowe, wymienić przykłady ogólnych norm przyjętych w grupach, wymienić przykłady celów grupy strażaków (zastępu, sekcji, itp.). d) Znać mechanizmy zachowań tłumu: wymienić elementy spójności tłumu. omówić zjawisko facylitacji społecznej (ułatwienia), omówić zjawisko nastroju panicznego, omówić mechanizm paniki i możliwości przeciwdziałania. omówić zasady prowadzenia ewakuacji masowej. Zalecana do tematu literatura wymieniona pod pozvcjami: 3. 4. 6, 8. 13. 14. 15. 18. 30. 31. 36. 41. 48. 49. 60. 64. 65. 8. Aspekty efektywnego kierowania małymi zespołami 2T, l P Pojęcie kierowania i dowodzenia. Style kierowania zespołem. Cechy poszczególnych stylów kierowania - ich zalety i wady. Elementy psychologii i dowodzenia. Potrzeby a motywacje. Obserwacja zachowań i motywów. Socjotechniki służące zwiększaniu motywacji pracowników. Wzmocnienie pozytywne. Stosowanie kar w stosunku do dorosłych. Powszechnie uznawane autorytety. Autorytet władzy. Autorytet rzeczywisty. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Poznać funkcje i style kierowania (dowodzenia) małym zespołem: wymienić i omówić funkcje kierowania i dowodzenia, scharakteryzować podstawowe style kierowania zespołem, omówić pozytywne i negatywne konsekwencje stosowania poszczególnych stylów kierowania, omówić czynniki wpływające na efektywność stylów kierowania. b) Poznać podstawowe elementy psychologii dowodzenia: omówić elementy psychologii dowodzenia, scharakteryzować podstawowe błędy w postępowaniu przełożonego, omówić cechy dobrego przełożonego. c) Poznać sposoby skutecznego motywowania podwładnych: omówić zależności pomiędzy hierarchią potrzeb a motywacją do działania, wymienić i rozpoznać zachowania pracowników, sygnalizujące pojawienie się wewnątrzgrupowej bierności,

26 omówić zachowania kierownika osłabiające motywacje podwładnych, omówić sposoby zwiększania motywacji pracowników, omówić system nagród i kar oraz konstruktywnej krytyki w procesie motywacyjnym. d) Poznać sposoby budowania autorytetu własnego: omówić pojęcie i kategorie autorytetu, scharakteryzować podstawowe cechy składające się na autorytet rzeczywisty dobrego kierownika (dowódcy), omówić cechy przełożonego chcącego zdobyć zaufanie pracowników, omówić czynniki wskazujące na fakt utraty autorytetu rzeczywistego. Zalecana do tematu literatura wymieniona pod pozycjami: 3. 4, 6. 8. 13. 14. 15. 20. 29. 32. 33. 37. 43. 49. 56. 9. Zasady komunikacji interpersonalnej. Elementy asertywności 2T,2P Pojęcia: komunikacja porozumiewanie się. Komunikacja werbalna. Komunikacja pozawerbalna. Poziomy komunikacji. Rodzaje przekazów informacji. Bariery w komunikowaniu. Wyrażanie własnych uczuć. Znajomość własnych stanów psychicznych. Pojęcie asertywności. Przejawianie postaw asertywnych i agresywnych. W wyniku realizacji słuchacz powinien: a) Wiedzieć jak ludzie porozumiewają się: omówić co to jest porozumiewanie się", omówić komunikację werbalną, omówić komunikację pozawerbalną, wymienić i omówić poziomy komunikacji. b) Wiedzieć co przeszkadza w skutecznym porozumiewaniu się: omówić bariery komunikacyjne, wymienić źródła nieporozumień ze strony nadawcy, wymienić źródła nieporozumień ze strony odbiorcy, omówić jakie problemy związane z wyrażaniem uczuć wpływają na trudności w komunikowaniu się. c) Znać sposoby skutecznego porozumiewania się: porozumieć się werbalnie i pozawerbalnie, podjąć odpowiedzialność za treści komunikowane innym, przekazać informacje innym w sposób niezagrażający, omówić własne stany psychiczne. d) Znać sposoby przejawiania postaw asertywnych: omówić pojęcie asertywności,