PROGRAM ROZWOJU AKADEMII MEDYCZNEJ WE WROCŁAWIU Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Tasiemce Nicienie występowanie, cykle Ŝyciowe, chorobotwórczość, wykrywanie, profilaktyka CESTODA - TASIEMCE główka (scolex) proglotydy rozrodcze proglotydy maciczne www.dkimages.com
MIEJSCE LOKALIZACJI W ORGANIZMIE CZŁOWIEKA dorosłe formy tasiemców Ŝyją zawsze w jelicie wągry zasiedlają róŝne tkanki i narządy (mięśnie, mózg, r. kręgowy, wątroba, płuca) człowiek Ŝywiciel pośredni Podział tasiemców: Pseudophyllidea Cyclophyllidea
Diphyllobothrium latum Bruzdogłowiec szeroki Regiony podbiegunowe,klimat umiarkowany do 20 m dł. I Ŝyw. pośr. - skorupiaki planktonowe z rodziny Copepoda (oczliki) II Ŝyw. pośr. - ryby planktonoŝerne, roślinoŝerne Ŝyw. ostst. ssaki ryboŝerne, człowiek W Europie: w krajach nadbałtyckich, w Irlandii, Szwajcarii, w delcie Dunaju. Azja: w Turkiestanie, Izraelu, północnej MandŜurii, Japonii, na Syberii. www.cid.harvard.edu Do Ameryki Północnej prawdopodobnie zawleczony został z falą emigrantów z Europy na początku XX wieku. Pojedyncze przypadki notowano w Kanadzie, w Afryce wschodniej, na Madagaskarze, w Australii.
Diphyllobothrium latum A/ jajo C/ onkosfera B B/ koracidium D/ procerkoid E/ plerocerkoid http://e-lib.gasu.ru Diphyllobothrium latum
nudności biegunki difylobotrioza niedroŝność jelit chudnięcie niedokrwistość megaloblastyczna spowodowana niedoborem witaminy B 12 bóle brzucha Cyclophyllidea www.wikimedia.org
Formy larwalne tasiemców, które mogą pasoŝytować w organizmie człowieka: Cysticerkus (np. cysticercus cellulosae, cysticercus bovis) Cenur Cysticerkoid (np. Dipyllidium caninum) Bąblowiec (echinokok) http://www.cvm.umn.edu/academics/course_web/ Taenia saginata Ŝyw. ostat. tylko człowiek! Ŝyw. pośr. bydło (przeŝuwacze) www.wikieducator.org
Taenia solium Tenioza Cysticerkoza Ŝyw. ostat. człowiek i inne ssaki Ŝyw. pośr. świnia, człowiek http://www.biolib.cz Strobila 2 8 m http://gogogojiteam.com Taenia solium http://www.med-chem.com http://www.esu.edu onkosfera http://www.dpd.cdc.gov jajo wągier cysticercus celulosae
http://www.dpd.cdc.gov http://www.dshs.state.tx.us Taenia solium http://www.stanford.edu Człowiek jako Ŝywiciel pośredni zaraŝenie poprzez spoŝycie pokarmów lub wody, zanieczyszczonych jajami tasiemca Egzoinwazja Autoegzoinwazja
Taenia saginata asiatica Indonezja, Korea, Chiny, Tajlandia, Filipiny Ŝywiciel pośredni świnia, dzik, bydło tenioza Długość: 240-300 cm Skoleks: mały, prostokątnego kształtu, 4 przyssawki, brak haków Liczba bocznych odgałęzień macicy: 21 Człowiek jest Ŝywicielem ostatecznym tego tasiemca. ZaraŜamy się zjadając na surowo wątrobę świńską zwyczaj kulinarny w róŝnych regionach Azji. Wykazuje cechy pośrednie między Taenia solium i Taenia saginata wyizolowany na podstawie badań molekularnych. Wykrywanie: Poszukiwanie jaj (identyczne jak jaja T. solium i T. saginata) i proglotydów w kale. Taenia multiceps Tasiemiec kręćkowy Euroazja, Ameryka, Afryka śywiciel ostateczny pies, wilk, kojot, lis, szakal, jenot śywiciel pośredni owce, kozy, muflony, świnie, dziki, człowiek Larwa cenur mózg, rdzeń kręgowy cenuroza - brak koordynacji ruchów, zaburzenia równowagi, niepokój, kręcenie się w kółko. http://www.path.cam.ac.uk
www.ilri.org Taenia multiceps Echinococcus granulosus Bąblowiec 2 7 mm dł. www.ah.novartis.com www.bayerpasozytomstop.pl Ŝyw.ostat. wilk, pies (kojot, jenot, szakal) Ŝyw. pośr. owca (koza, bydło, Ŝyrafa, wielbłąd, świnia, koń, muł, zając, człowiek)
Echinococcus granulosus Hydatidoza Głównym objawem choroby jest torbiel jednokomorowa najczęściej (60%) umiejscowiona w wątrobie, rzadziej w płucach, śledzionie, kościach lub mózgu. Torbiel wywołuje objawy uciskowe: cholestazę, zastoinowe zapalenie wątroby, nadciśnienie wrotne. Pękniecie torbieli i uwolnienie płynu do jamy otrzewnej moŝe spowodować rozsiew pasoŝyta i wstrząs anafilaktyczny.
Echinococcus multilocularis Bąblowiec wielojamowy 1,2 3,7 mm dł. www.cdc.gov kosmopolityczny Ŝyw.ostat. lis, wilk, pies Ŝyw. pośr. gryzonie Masowe szczepienia lisów przeciw wściekliźnie sprzyjają rozprzestrzenia niu się pasoŝyta. http//:fullmal.hgc.jp
Alweokokoza Głównym objawem choroby jest torbielwielokomorowa umiejscowiona głównie w wątrobie, rzadziej w mózgu i płucach - przerzuty. Bezobjawowy przebieg alweokokozy moŝe trwać 5 15 lat. Wątroba powiększenie wątroby, śledziony, wodobrzusze Płuca zwiększone ciśnienie śródczaszkowe, napady padaczkowe Hymenolepis nana Tasiemiec karłowaty Kosmopolityczny pasoŝyt tylnej części jelita cienkiego człowieka. Występuje bardzo często w krajach o klimacie ciepłym i suchym, gdzie infestacja u dzieci moŝe osiągać nawet 10%. Ciało: 2-8 cm dł. Pojedynczy wieniec małych haków 4 przyssawki Rozwój przebiega w ciele jednego Ŝywiciela (rozwój monokseniczny) wyeliminowany jest Ŝywiciel pośredni. Pełny cykl rozwojowy odbywa się w kosmkach i świetle jelita cienkiego człowieka. Do zaraŝenia dochodzi poprzez zabrudzone kałem ręce, poŝywienie lub zabawki.
Hymenolepis nana Rozwój: monokseniczny lub polikseniczny www.vet-med.pl Hymenolepioza Większość przypadków przebiega bezobjawowo W cięŝkich zaraŝeniach tasiemiec doprowadza do uszkodzenia kosmków jelita cienkiego, objawiając się: utratą łaknienia wymiotami biegunkami spadkiem masy ciała bólami głowy bólami brzucha niepokojem ruchowym zaburzeniami snu zaburzeniami równowagi
Dipylidium caninum Tasiemiec psi Dipylidioza Większość infestacji Dipylidium caninum jest bezobjawowa. Niekiedy szczególnie u dzieci mogą wystąpić objawy zaburzenia pracy przewodu pokarmowego niestrawność, czy utrata apetytu. Proglotydy pasoŝyta mogą być znajdywane w okolicy odbytu, w kale, pieluchach, niekiedy w pomieszczeniach w których przebywają zwierzęta i zaraŝone dzieci. ŚwieŜo wydalone proglotydy mają zdolność ruchu i mogą być mylone z larwami much.
NEMATODA NICIENIE www.medicine.mcgill.ca/ Ascaris lumbricoides hominis Kosmopolityczny Najczęściej w klimacie ciepłym - w krajach, gdzie nawozi się uprawy niekompostowanymi ludzkimi odchodami Jelito cienkie człowieka
Objawy płucne (wędrówka larw): Glistnica (askarioza) - wydzielane toksyny - obecność, wędrówka pasoŝytów - kaszel, spastyczne skurcze oskrzeli, duszność, szmer oddechowy - plwocina podbarwiona krwią - nacieki w płucach http://4.bp.blogspot.com/ - podwyŝszona temperatura - niedroŝność dróg oddechowych Objawy ze strony układu pokarmowego: - nawracające bóle brzuch - brak łaknienia - wzdęcia, nudności, wymioty - biegunki lub zaparcia - tłuszczowe stolce - zmniejszone wchłanianie witaminy A - niedroŝności jelit - silne, kolkowe bóle brzucha, wymioty podbarwione Ŝółcią Objawy będące skutkiem działania toksyn: - alergizacja ( obrzęk powiek, wysypka skórna ) - gorączka - utrata masy ciała - spowolnione tempo wzrostu dziecka - zaburzenia ze strony układu nerwowego - nadmierne pobudzenie www.zoeybot.com www.emc.maricopa.edu
Enterobius vermicularis Powszechny we wszystkich strefach klimatycznych najczęściej w klimacie umiarkowanym. Jelito grube człowieka www.asm.org Enterobioza (owsica) przebieg zaleŝy od liczby pasoŝytów i odporności Ŝywiciela - chore dzieci z powodu silnego swędzenia w okolicy odbytu źle sypiają Objawy: - bóle brzucha, - zaburzenia wypróŝniania, - nudności, - zapalenie skóry, - wysypka Przy nasilonej infestacji, owsica moŝe doprowadzić do powaŝnych zahamowań rozwoju fizycznego i psychicznego.
Trichuris trichiura Kosmopolityczny, ale notowany częściej w krajach o klimacie ciepłym W Polsce drugi po owsiku pod względem częstości występowania pasoŝyt przew. pokarmowego Jelito grube i ślepe człowieka NawoŜenie upraw niekompostowanymi odchodami ludzkimi Trichurioza (włosogłówczyca) ZaraŜenia włosogłówką są częste na całym świecie, zwłaszcza w krajach ciepłych i tropikalnych. Masywne zaraŝenia najczęściej na Karaibach, w południowej Afryce i Malezji. W masywnej inwazji: bóle brzucha, wzdęcia bolesne parcie na stolec nudności owrzodzenia jelita przypominają wrzodziejące zapalenie jelita grubego luźne, krwisto-śluzowe stolce niedokrwistość
Trichinella spiralis Kosmopolityczny Mięśnie poprzecznie prąŝkowane Człowiek, dzik, świnia, pies, wilk, lis, jenot, kot, szczur, mysz, foka, mors, kuna, łasica, niedźwiedź polarny i brunatny Doświadczalnie moŝna zarazić wszystkie ssaki. W Polsce wywołuje endemie, obejmujące kilkadziesiąt do kilkuset zachorowań rocznie kilka śmiertelnych Trichinelloza (włośnica) Objawy uzaleŝnione są od stopnia inwazji: wysoka gorączka podad 40 st.c bolesność mięśni, bóle brzucha, biegunka obrzęk twarzy, powiek, wysypka (reakcja alergiczna) zaburzenia metaboliczne ogólne osłabienie We krwi stwierdza się wysoką leukocytozę i eozynofilię. MoŜliwe są cięŝkie powikłania: zapalenie mięśnia sercowego zapalenie płuc zapalenie mózgu
Loa loa Tkanka podskórna Afryka Środkowa i Zachodnia Ślepaki (Chrysops spp.) Loaza bolesne obrzęki podskórne w okolicach stawów zanikające po kilku dniach i pojawiające się w innych miejscach zmiany wypryskowe i rumieniowe na skórze ból, świąd, łzawienie gdy nicień wędruje pod spojówką oka Szczególnie niebezpieczne jest umiejscowienie pasoŝyta w krtani i ukł. nerwowym mikrofilaria www.dpd.cdc.gov
Wuchereria bancrofti Naczynia krwionośne, węzły chłonne, narządy jamy brzusznej Ameryka Południowa i Środkowa, Afryka, pd-wsch. Azja, pn. Australia Komary Wuszererioza - podwyŝszona temperatura - powiększone węzły chłonne - stan zapalny w naczyniach chłonnych - słoniowacizna kończyn - gł. dolnych - obrzęk warg sromowych, moszny, prącia, sutków
PROGRAM ROZWOJU AKADEMII MEDYCZNEJ WE WROCŁAWIU Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Mansonella ozzardi Ameryka Środkowa i Płd., Karaiby człowiek, małpy opłucna, otrzewna, krezka, tkanka tłuszczowa, naczyniach chłonne kuczmany meszki Mansonelloza - uporczywe bóle głowy i stawów - gorączka - wyczerpanie, bezsenność - zaburzenia w układzie oddechowym - powiększenie węzłów chłonnych z towarzyszącym bólem - hepatomegalia - świąd skóry - wysypka
Onchocerca volvulus Afryka Zach., Meksyk, Gwatemala, Wenezuela, Kolumbia. człowiek Przenosiciel biologiczny: meszki z rodz. Simulium rozwijające się w wartko płynących wodach (ich larwa wymaga wysokiego ciśnienia tlenu do rozwoju ) Onchocerca volvulus
Onchocerkoza - swędzące zmiany wypryskowe - zmiany zapalne skóry - obrzęki rezultat podraŝnienia tkanki podskórnej obecnością pasoŝytów, z towarzyszącymi zwłóknieniami, bólami mięśniowymi, nasilonym marszczeniem się skóry - utrata włókien elastycznych - zanik naskórka - skóra staje się luźna, wisząca, miejscowo odbarwiona - najczęściej zajęte są kończyny dolne - powiększenie węzłów chłonnych głównie okolicy pachwinowo udowej - guzy podskórne onchcerkomata utworzone z tkanki włóknistej otaczającej zwinięte dorosłe nicienie. Są one twarde, niebolesne, róŝnej wielkości 0.2 cm 6 cm. Obecność mikrofilarii w oku powoduje: - zapalenie spojówek, fotofobię - zmiany na dnie oko i zmętnienie rogówki prowadzące u 10% do ślepoty - zapalenie rogówki, naczyniówki, siatkówki - zanik nerwu wzrokowego ROZPOZNANIE - obecność mikrofilarii w wycinkach skórnych (prawie nigdy nie dostają się do krwi) z okolicy guzów, skrawkach z powierzchownych warstw skóry - obecność form dorosłych w guzach podskórnych - badanie przedniego odcinka oka lampą szczelinową wykazanie mikrofilarii
Toxocara canis kosmopolityczny Jelito cienkie młodych psów, wilków, lisów Człowiek Ŝywiciel niespecyficzny pasoŝyt nie osiąga dojrzałości Larwy w róŝnych tkankach i narządach (wątroba, mózg, gałka oczna) Toksokaroza - gorączka, bóle brzucha, nudności, wymioty - powiększenie wątroby - zmiany zapalne płuc - zaburzenia w oddychaniu - ogniskowe zmiany zapalne w mózgu i gałce ocznej (zaburzenia widzenia, zapalenie siatkówki, naczyniówki) -nawracające bóle głowy, zaburzenia równowagi - zapalenie węzłów chłonnych
Ancylostoma duodenale Kraje śródziemnomorskie Europy i Afryki, pd. i wsch. Azja,Ameryka Pd. i Środkowa W klimacie umiarkowanym kopalnie, kesony, tunele, cegielnie Człowiek, małpy człekokształtne - dwunastnica Necator americanus Kraje strefy podzwrotnikowej Afryki, Azji, Ameryki Pd. i Środkowa, wysp Polinezji Człowiek, mandryl, rzadziej pies - górny odcinek j. cienkiego Ankylostomoza - świąd w miejscu wnikania larw (skóra między palcami) - objawy zapalenia płuc - nudności, wymioty, bóle brzucha - biegunka z ciemnymi stolcami, - obrzęki twarzy i stóp - osłabienie znuŝenie, bladość powłok skórnych, apatia - zaraŝenie podczas ciąŝy moŝe spowodować uszkodzenie płodu Nekatorioza podobnie jak ankylostomoza, ale łagodniejsze objawy
Strongyloides stercoralis Kraje tropikalne i subtropikalne Ameryki, Afryki, Europy, pn. - wsch. Australii W klimacie umiarkowanym rzadko; w Polsce w woj. południowych - dwunastnica - górny odcinek jelita cienkiego Strongyloidoza (węgorczyca) Przebiega w 3 fazach: skórnej, płucnej i jelitowej - swędzące zmiany skórne w postaci bąbli lub rumienia wędrującego (samoistnie zanikają) - przy autoinwazji zmiany dotyczą okolic odbytu i skóry brzucha - zmiany zapalne płuc, nacieki - zaburzenia w oddychaniu - gorączka - bóle brzucha, nudności, brak łaknienia - owrzodzenia i nacieki błony śluzowej aŝ do warstwy mięśni - biegunki podbarwione krwią