OCENA STANU ZAGRO ENIA NA PRZEJ CIACH DLA PIESZYCH

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 108 Transport 2015 Piotr Tomczuk Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu Anna Wytrykowska Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu, Ko o Naukowe Elektrotechniki w Systemach Transportowych OCENA STANU ZAGRO ENIA NA PRZEJ CIACH DLA PIESZYCH R kopis dostarczono: grudzie 2015 Streszczenie: Pieszy, jako niechroniony uczestnik ruchu drogowego, jest szczególnie nara ony na niebezpiecze stwo wypadku, doznania urazu lub mierci. Na tle krajów europejskich, w Polsce odnotowano niski poziom bezpiecze stwa ruchu drogowego. Celem zapobiegania zagro eniom wyst puj cym w ruchu drogowym jest podejmowanie dzia a dotycz cych wdra ania rodków poprawy bezpiecze stwa ruchu pieszego. Jednym z etapów poprawy bezpiecze stwa jest przeprowadzenie kontroli infrastruktury drogowej oraz oceny wp ywu otoczenia przej cia dla pieszych. W przypadku oceny przej dla pieszych nale y wyodr bni szereg czynników determinuj cych bezpiecze stwo uczestników ruchu drogowego. W artykule przedstawiono propozycj procedury oceny zagro e na przej- ciach dla pieszych z uwzgl dnieniem czynników wp ywaj cych na bezpiecze stwo uczestników ruchu drogowego. S owa kluczowe: bezpiecze stwo ruchu drogowego, przej cie dla pieszych, ocena czynników 1. WST P Analiza bezpiecze stwa w ruchu drogowym stanowi jeden z wa niejszych dzia ów in ynierii komunikacyjnej. Obecnie d y si do osi gni cia wysokich standardów bezpiecze stwa zarówno kierowcy jak i pieszych. In ynieri ruchu drogowego (IRD) tworzy system cz owiek pojazd droga. Wszystkie elementy tego systemu wp ywaj na stan bezpiecze stwa ruchu drogowego. Na rysunku 1 przedstawiono elementy systemu IRD wp ywaj ce na bezpiecze stwo ruchu drogowego.

110 Piotr Tomczuk, Anna Wytrykowska Bezpiecze stwo ruchu drogowego Cz owiek Pojazd Droga Rys. 1. Zwi zek pomi dzy IRD a bezpiecze stwem ruchu drogowego [1], [4] W celu eliminacji zagro e w ruchu drogowym wprowadza si dodatkowe elementy oceny infrastruktury oraz warunków drogowo ruchowych, w ród których nale y wyodr bni audyt bezpiecze stwa ruchu drogowego (BRD). Audyt BRD jest niezale n, szczegó ow, systematyczn i techniczn kontrol pod wzgl dem bezpiecze stwa cech infrastruktury drogowej [2], [3]. Celem audytu BRD jest poprawa bezpiecze stwa uczestników ruchu drogowego oraz propagowanie stosowania rozwi za bezpiecze stwa ruchu w procesie planowania, projektowania, budowania i utrzymania dróg. Ocen stanu zagro enia w odniesieniu do pieszych mo na przeprowadzi w ogólnym uj ciu na podstawie analizy statystyk zdarze drogowych. Jak wynika z danych udost pnionych przez Komend G ówn Policji do wypadków z udzia em pieszych najcz ciej dochodzi w rejonie przej dla pieszych, skrzy owa, chodników i dróg dla pieszych, poboczy oraz przystanków komunikacji zbiorowej [16]. W tablicy 1 zestawiono przyczyny i skutki wypadków drogowych z udzia em pieszych wyst puj cych w 2014r., w odniesieniu do miejsc przeznaczonych dla ruchu pieszego. Tablica 1 Przyczyny i skutki wypadków drogowych w miejscach przeznaczonych dla ruchu pieszego w 2014 roku [16] Wybrane miejsca ruchu pieszych Wypadki Ofiary miertelne Ranni Przej cie dla pieszych 3540 279 3487 Skrzy owanie 2596 197 2584 Chodnik, droga dla pieszych 382 21 436 Pobocze 88 15 84 Przystanek komunikacji zbiorowej 94 10 91 Ogó em 6700 522 6682

Ocena stanu zagro enia na przej ciach dla pieszych 111 Pieszy nara ony jest na najwi ksze zagro enie w czasie przechodzenia przez jezdni. Jak wynika z tablicy 1 w rejonie przej dla pieszych dochodzi do najcz stszych wypadków z udzia em pieszych. W 2014 roku na przej ciu dla pieszych zgin o 279 osób a 3487 zosta o rannych. Pomimo wyra nego spadku liczby wypadków z udzia em pieszych od 2000 roku s oni najbardziej nara eni na niebezpiecze stwo w ruchu drogowym. Na rysunku 2 przedstawiono liczb wypadków z udzia em pieszych w latach 2000 2014. 7000 Liczba wypadków drogowych na przej ciach pieszych 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 6070 5709 5380 5006 5040 4804 4541 4128 4278 3775 3307 3412 3342 3400 3540 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rok Rys. 2. Liczba wypadków drogowych na przej ciach dla pieszych w latach 2000 2014 [16] Spadek liczby wypadków z udzia em pieszych spowodowany jest mi dzy innymi podejmowaniem dzia a na rzecz ochrony uczestników ruchu drogowego. Niestety nadal utrzymuje si wysoka liczba wypadków z udzia em pieszych. Sytuacja ta nie jest korzystna i d y si do jej poprawy. Jednym z elementów podejmowanych dzia a jest ocena infrastruktury drogowej, która stanowi integralny element poprawy bezpiecze stwa. Nale y pami ta, e ruch drogowy tworz trzy zasadnicze grupy czynników: pojazdy, u ytkownicy drogi, rodowisko drogi. Na podstawie analizy w/w czynników mo na wyszczególni czynniki wp ywaj ce na bezpiecze stwo poszczególnych obiektów drogowych. 2. CZYNNIKI WP YWAJ CE NA BEZPIECZE STWO PIESZYCH NA PRZEJ CIU DLA PIESZYCH Analizy dotycz ce poziomu bezpiecze stwa ruchu drogowego mo na prowadzi z wykorzystaniem elementów systemu cz owiek pojazd droga. Traktuj c elementy systemu, jako grupy czynników wp ywaj cych na bezpiecze stwo ruchu drogowego mo -

112 Piotr Tomczuk, Anna Wytrykowska na dokona ich uszczegó owienia. W odniesieniu do oceny przej dla pieszych nale y wyodr bni nast puj ce czynniki [4,5,15]: lokalizacja, widoczno, dost pno przej dla pieszych, oznakowanie pionowe i poziome, o wietlenie, ruch uliczny. Wp yw wymienionych czynników warunkowany jest poprzez warunki zewn trzne takie jak: zachowania uczestników ruchu drogowego, geometria drogi, warunki atmosferyczne, rodzaj ruchu. 2.1. LOKALIZACJA PRZEJ DLA PIESZYCH Lokalizacja przej stanowi istotny element oceny bezpiecze stwa przej cia dla pieszych. Wytyczne dotycz ce lokalizacji przej cia dla pieszych okre lono w Rozporz dzeniu Ministra Infrastruktury [8]. Lokalizacja przej cia dla pieszych powinna zapewnia uczestnikom ruchu drogowego swobodne, sprawne i bezpieczne poruszanie si pomi dzy celami podró- y. Wytyczaj c przej cie dla pieszych nale y uwzgl dni : ród a i cele ruchu pieszych, kierunki ruchu pieszych, rozk ad ruchu pieszych w ci gu doby, nat enie ruchu pieszego, nat enie ruchu ko owego, geometri drogi. Projektowanie przej dla pieszych w pobli u g ównych celów i róde ruchu pieszego pozwala na unikni cie przekraczania przez pieszych, jezdni w niedozwolonym miejscu. Wa nym aspektem lokalizacji przej cia dla pieszych jest klasa techniczna drogi. Warunkuje ona podstawowe parametry drogi takie jak: pr dko pojazdów, szeroko jezdni, liczba pasów ruchu, szeroko pasów ruchu. Przy ocenie lokalizacji przej cia dla pieszych nale y uwzgl dni [4,15]: klas techniczn drogi, obszar, w jakim znajduje si przej cie dla pieszych (obszar miejski, zamiejski, centrum miasta, wie ), odleg o przej cia dla pieszych od skrzy owania, odleg o pomi dzy s siednimi przej ciami dla pieszych, ród a i cele ruchu pieszych, lokalizacja w pobli u obszarów szkolnych, lokalizacja w pobli u przystanków komunikacji zbiorowej, lokalizacja w pobli u miejsc parkingowych. Prawid owa analiza bezpiecze stwa na przej ciu dla pieszych wymaga uwzgl dnienia widoczno ci z zak adanych kierunków ruchu oraz dost pno ci przej cia dla pieszych dla

Ocena stanu zagro enia na przej ciach dla pieszych 113 wszystkich uczestników ruchu drogowego. Na rysunku 3 przedstawiono przyk adowe lokalizacje przej dla pieszych. Rys. 3. Przyk adowe lokalizacje przej dla pieszych (zdj cie po lewej stronie przej cie dla pieszych na drodze dwujezdniowej, zdj cie po prawej stronie przej cie dla pieszych w pobli u ronda) 2.2. WIDOCZNO NA PRZEJ CIU DLA PIESZYCH Prawid owo zaprojektowane przej cie dla pieszych powinno zapewni uczestnikom ruchu drogowego wzajemn widoczno geometryczn, definiowan, jako obszar pola widzenia z pozycji kierowcy i pieszego, pozbawiony przeszkód. Mo na wyró ni trzy grupy czynników wp ywaj cych na ograniczenie widoczno ci [4]: zwi zana z infrastruktur, zachowania u ytkowników dróg, dynamika ruchu. Przy ocenie BRD nale y uwzgl dni ograniczenie widoczno ci przez przeszkody boczne, parkuj ce pojazdy czy te spowodowane pr dko ci pojazdu. Kierowca powinien mie zapewnion widoczno drogi tak, aby w momencie pojawienia si pieszego w rejonie przej cia dla pieszych móg odpowiednio zareagowa. Równocze nie pieszy powinien mie mo liwo oceny sytuacji na drodze. Na rysunku 4 przedstawiono przeszkody boczne ograniczaj ce prawid ow ocen sytuacji w rejonie przej cia dla pieszych (zaparkowane pojazdy, drzewa, itp.). W celu okre lenia widoczno ci geometrycznej z pozycji kierowcy [4], [15] zbli aj cego si do przej cia dla pieszych oraz pieszego oczekuj cego na przej cie przez jezdni nale y uwzgl dni : mo liwo dostrze enia sylwetki osoby doros ej znajduj cej si na przej ciu dla pieszych lub oczekuj cej na przej cie w strefie oczekiwania, mo liwo dostrze enia sylwetki dziecka i osoby niepe nosprawnej ruchowo (np. osoby na wózku inwalidzkim) znajduj cej si na przej ciu dla pieszych lub oczekuj cej na przej cie w strefie oczekiwania,

114 Piotr Tomczuk, Anna Wytrykowska istnienie pojazdów zaparkowanych stale lub czasowo w otoczeniu przej cia dla pieszych, istnienie czasowych lub sta ych przeszkód bocznych np.: drzewa, reklamy, kontenery na mieci, itp. Rys. 4. Przyk ady przeszkód bocznych ograniczaj cych widoczno na przej ciu dla pieszych 2.3. DOST PNO PRZEJ DLA PIESZYCH Projektuj c przej cie dla pieszych nale y zwróci uwag na rodzaj uczestników ruchu drogowego korzystaj cych z infrastruktury. Przej cie dla pieszych powinno umo liwia sprawne poruszanie si zarówno doros ym, dzieciom jak i osobom niepe nosprawnym oraz o ograniczonej sprawno ci ruchowej. Nale y tak e zwróci uwag na wyst powanie urz dze dla osób niepe nosprawnych. Istotna jest tak e wysoko kraw nika oraz doj cie do przej cia dla pieszych chodnikiem lub poboczem. Nale y unika projektowania przej dla pieszych w pobli u przeszkód bocznych obok ograniczenia widoczno ci utrudniaj one dost pno przej cia dla pieszych, powoduj c przechodzenie przez jezdni poza wyznaczonym obszarem. Oceniaj c dost pno przej dla pieszych nale y uwzgl dni [4,15]: organizacj doj cia do przej cia dla pieszych np. chodnikiem lub utwardzonym poboczem, szeroko chodnika, wysoko kraw ników na przej ciu dla pieszych, pojazdy parkuj ce ograniczaj ce doj cie do przej cia dla pieszych, przeszkody boczne ograniczaj ce doj cie do przej cia dla pieszych, wyst powanie wyspy dziel cej, istnienie infrastruktury porz dkuj cej ruch pieszych (bariery, a cuchy).

Ocena stanu zagro enia na przej ciach dla pieszych 115 2.4. OZNAKOWANIE POZIOME I PIONOWE Organizacja ruchu w rejonie przej cia dla pieszych powinna by zgodna z uwarunkowaniami prawnymi zamieszczonymi w Rozporz dzeniu Ministra Infrastruktury [8]. Oznakowanie poziome i pionowe wp ywa na czytelno oraz widoczno przej cia dla pieszych, a co za tym idzie pieszych. Dokonuj c oceny organizacji ruchu w rejonie przej cia dla pieszych nale y zwróci uwag na: stan techniczny oznakowania poziomego, stan techniczny oznakowania pionowego, widoczno oznakowania przej cia dla pieszych w dzie, widoczno oznakowania przej cia dla pieszych w nocy, wymiar przej cia dla pieszych (znak P-10), widoczno znaku D-6, (przej cie dla pieszych), widoczno linii zatrzymania. Rys. 5. Przyk ad oznakowania przej dla pieszych (zdj cie po lewej w dobrym stanie technicznym, zdj cie po prawej w z ym stanie technicznym) 2.5. O WIETLENIE PRZEJ DLA PIESZYCH Wyznaczone przej cia dla pieszych powinny charakteryzowa si dobr widoczno ci w ró nych warunkach atmosferycznych i porach doby. O wietlenie przej dla pieszych ma za zadanie jednoczesne zapewnienie kierowcy w a ciwego rozpoznania sytuacji drogowej oraz obserwacji pieszego, pieszemu obserwacji otoczenia i zbli aj cych si pojazdów. Przy ocenie o wietlenia nale y uwzgl dni nast puj ce parametry [4,15]: pionowe nat enie o wietlenia w osi przej cia dla pieszych, mierzone z kierunku ruchu pojazdu, równomierno pionowego nat enia o wietlenia wzd u osi przej cia dla pieszych, poziome nat enie o wietlenia na przej ciu dla pieszych i w strefie oczekiwania, widzialno geometryczn pieszego na przej ciu z odleg o ci 50 m w kierunku ruchu pojazdu,

116 Piotr Tomczuk, Anna Wytrykowska wyst powanie jasnych obiektów (reklamy, witryny sklepów) w rejonie przej cia, wyst powanie o wietlenia ulicznego, wyst powanie o wietlenia dedykowanego dla przej dla pieszych, luminancj t a za sylwetk pieszego, luminancj pieszego na przej ciu dla pieszych, kontrast sylwetki pieszego i t a, prowadzenie wzrokowe kierowcy na odcinku drogi przed i za przej ciem. Rys. 6. Kontrast sylwetki pieszego z t em (zdj cie po lewej stronie: ujemny kontrast luminancji sylwetki pieszego z t em, po prawej stronie: dodatni kontrast luminancji sylwetki pieszego z t em) Tematyka oceny o wietlenia na przej ciach dla pieszych zosta a omówiona w pracach [9,10,11,12,13,14], w których opisano sposoby badania o wietlenia oraz aktualny stan prawny i wymagania zwi zane z o wietleniem przej dla pieszych. Wymagania o wietleniowe na przej ciach dla pieszych zawarto w obowi zuj cej normie [7]. Jednak cze przej dla pieszych zosta a zaprojektowana przed rokiem 2005 na podstawie wymaga uj tych w normie [6]. Do roku 2005 obowi zywa y w Polsce przepisy ci le reguluj ce wymagania dla systemów o wietlenia instalowanych na przej ciach dla pieszych. Zdefiniowane by y one parametrami nat enia o wietlenia. Obecnie obowi zuje norma o wietlenia drogowego PN EN 13201:2007 [7], która zak ada odmienne warunki o wietleniowe dla stref konfliktowych. W stosowanej obecnie normie nie zosta y zdefiniowane ilo- ciowo wymagania dotycz ce o wietlenia przej dla pieszych. 2.6. RUCH ULICZNY Poj cie ruch uliczny zwi zane jest z warunkami wyst puj cymi na drodze. Przy badaniu bezpiecze stwa ruchu drogowego nale y dokona oceny [4,15]: pr dko ci pojazdów w rejonie przej cia dla pieszych, nat enia ruchu pieszego na przej ciu dla pieszych, nat enia ruchu ko owego w rejonie przej cia dla pieszych, struktury rodzajowej pojazdów w rejonie przej cia dla pieszych zachowania oraz charakteru g ównych uczestników ruchu.

Ocena stanu zagro enia na przej ciach dla pieszych 117 Pr dko pojazdu decyduje o prawdopodobie stwie wyst pienia wypadku drogowego oraz skutkach zdarzenia. Czynnik ten czy si z d ugo ci drogi hamowania oraz na czasem reakcji kierowcy. Pr dko pojazdów wp ywa na ryzyko wyst pienia wypadków miertelnych w w ród pieszych. Jak wynika z literatury [4] zakresy pr dko ci pojazdów mo na podzieli w nast puj cy sposób: pr dko bezpieczna: < 30 km/h, pr dko umiarkowanie bezpieczna: 30 50 km/h, pr dko niebezpieczna: 50 70 km/h, pr dko krytyczna: >70 km/h. Wielko nat enia ruchu pieszego i ko owego zwi zana jest z wyst pieniem kolizji tych grup. Wraz ze wzrostem nat enia ruchu w rejonie przej cia dla pieszych wzrasta prawdopodobie stwo wyst pienia pojazdu oraz pieszego na przej ciu dla pieszych. Na przej ciach dla pieszych zlokalizowanych na drodze wielopasowej o du ym nat eniu ruchu zaleca si zastosowanie sygnalizacji wietlnej. Czynnikiem zagra aj cym bezpiecze stwu ruchu drogowego jest wiek oraz sprawno g ównych, pieszych uczestników ruchu drogowego. Doros y, dziecko oraz osoba niepe nosprawna lub z ograniczon sprawno ci b d ró ni y si szybko ci pokonania przej cia dla pieszych oraz reakcj na sytuacj drogow. Analiza w/w czynników pokazuje cis zale no mi dzy nimi. Pozwala ona na hierarchizacj oraz uszczegó owienie tych parametrów w odniesieniu do przej dla pieszych, a co za tym idzie propozycj oceny BRD. 3. PROCEDURA OCENY PRZEJ DLA PIESZYCH Przedstawiona propozycja oceny BRD na przej ciach dla pieszych inspirowana by a prac badawcz [5]. Metoda uwzgl dnia 6 g ównych czynników, którym przypisano wagi punktowe. Ka dy z czynników zosta scharakteryzowany i uszczegó owiony. W tabeli 2 przedstawiono zestawienie czynników oraz ich wag punktowych. G ówne grupy czynników, opisane zosta y wagami w przedziale 1-5. Czynnikom stanowi cym opis wymienionych podgrup przypisano wagi punktowe od 0 do 2. Tablica 2 Czynniki wp ywaj ce na BRD na przej ciu dla pieszych i ich wagi punktowe [5], [15] Lp. Czynnik Waga : Lokalizacja 1.1 Klasa techniczna drogi 2 1.2 Obszar w jakim znajduje si przej cie dla peiszych 3 1.3 Odleg o od skrzy owania 1 1.4 Odleg o pomi dzy przej ciami dla pieszych 2 1.5 Szeroko przej cia dla pieszych 3 1.6 ród a i cele ruchu pieszych 2 1.7 Wydzielony przejazd dla rowerzystów 3 1.8 Geometria drogi 2

118 Piotr Tomczuk, Anna Wytrykowska Lp. Czynnik Waga : 1.9 Lokalizacja w pobli u obszarów szkolnych (doj cie z kierunku 1) 3 1.10 Lokalizacja w pobli y przystanków komunikacji zbiorowej (doj cie z kierunku 1) 3 1.11 Lokalizacja w kierunku miejsc parkingowych (doj cie z kierunku 1) 2 1.12 Lokalizacja w pobli u obszarów szkolnych (doj cie z kierunku 2) 3 1.13 Lokalizacja w pobli u przystanków komunikacji zbiorowej (doj cie z kierunku 2) 3 1.14 Lokalizacja w kierunku miejsc parkingowych (doj cie z kierunku 2) 2 Widoczno ( 2.1 Widoczno - osoba doros a (doj cie do przej cia z kierunku 1) 3 2.2 Widoczno - dziecko lub niepe nosprawni (doj cie do przej cia z kierunku 1) 3 2.3 Parkowanie ograniczaj ce widoczno (doj cie do przej cia z kierunku 1) 3 2.4 Przeszkody boczne ograniczaj ce widoczno (doj cie do przej cia z kierunku1) 2 2.5 Widoczno - osoba doros a (doj cie do przej cia z kierunku 2) 3 2.6 Widoczno - dziecko (doj cie do przej cia z kierunku 2) 3 2.7 Parkowanie ograniczaj ce widoczno (doj cie do przej cia z kierunku 2) 3 2.8 Przeszkody boczne ograniczaj ce widoczno (doj cie do przej cia z kierunku 2) 2 2.9 Widoczno dzieci i niepe nosprawni na przej ciu dla pieszych 1 2.10 Widoczno osoba doros a na przej ciu dla pieszych 1 Dost pno przej cia dla pieszych ( 3.1 Doj cie do przej cia dla pieszych chodnikiem (doj cie z kierunku 1) 3 3.2 Szeroko chodnika (doj cie z kierunku 1) 1 3.3 Wysoko kraw nika (doj cie z kierunku 1) 3 3.4 Pojazdy parkuj ce ograniczaj ce doj cie do przejscia (doj cie do przej cia z kierunku 1) 2 3.5 Przeszkody sta e ograniczaj ce dost pno (doj cie do przej cia z kierunku 1) 2 3.6 Doj cie do przej cia dla pieszych chodnikiem (doj cie z kierunku 2) 3 3.7 Szeroko chodnika (doj cie z kierunku 2) 1 3.8 Wysoko kraw nika (doj cie z kierunku 2) 3 3.9 Pojazdy parkuj ce ograniczaj ce doj cie do przejscia (doj cie do przej cia z kierunku 2) 2 3.10 Przeszkody sta e ograniczaj ce dost pno (doj cie do przej cia z kierunku 2) 2 3.11 Wyspa dziel ca 3 Oznakowanie poziome i pionowe ( 4.1 Widoczno oznakowania przej cia dla pieszych w dzie 3 4.2 Widoczno oznakowania przej cia dla pieszych w nocy 3 4.4 Wymiary przej cia dla pieszych 3 4.5 Stan techniczny oznakowania poziomego 2 4.6 Stan techniczny oznakowania pionowego 2 4.7 Widoczno znaku D-6 (przej cie dla pieszych) przy doje dzie z kierunku 1 2 4.8 Widoczno znaku D-6 (przej cie dla pieszych) przy doje dzie z kierunku 2 2 4.9 Widoczno linii STOP 1 O wietlenie (W 5 = 5) 5.1 Pionowe nat enie o wietlenia w osi przej cia, mierzone z kieruku ruchu pojazdu 3 5.2 Równomierno pionowego nat enia o wietlenia wzdu osi przej cia dla pieszych 3 5.3 Poziome nat enie o wietenia na przej ciu dla pieszych i w strefie oczekiwania 1 5.4 Wyró nienie przej cia dla pieszych inn barw wiat a 2 5.5 Kontrast sylwetki pieszego i t a 3 5.6 Widzialno geometryczna pieszego na przej ciu z odleglo ci 50 m w kierunku ruchu pojadów 3 5.7 Wyst powanie jasnch obiektów w zasi gu przej cia 2 5.8 O wietlenie uliczne 1 5.9 O wetlenie dedykowane dla przej cia dla pieszych 3

Ocena stanu zagro enia na przej ciach dla pieszych 119 Lp. Czynnik Waga : 5.10 Luminancja t a za sylwetk pieszego 2 5.11 Luminancja obiektu na przej cia dla pieszych) 3 5.12 Prowadzenie wzrokowe kierowcy na odcinku przed i za przej ciem 1 Ruch uliczny ( 6.1 Pr dko pojazdów 3 6.2 Nat enie ruchu pieszego 3 6.3 Nat enie ruchu ko owego 3 6.4 Struktura rodzajowa pojazdów 2 6.5 G ówni uczestnicy ruchu pieszego 2 Przedstawione czynniki pozwalaj na obliczenie wspó czynnika ryzyka okre laj cego poziom bezpiecze stwa na przej ciu dla pieszych. Zwi zany jest on z prawdopodobie stwem wyst pienia wypadku drogowego. Wska nik ryzyka RI opisany jest nast puj c zale no ci : gdzie: wska nik ryzyka obliczony dla czynnika k, waga czynnika k. (1) Wska nik ryzyka dla czynników zaprezentowanych w tabeli 2 nale y obliczy wed ug wzoru: (2) gdzie: warto oceny przypisana dla czynnika k, waga czynnika opisana w tabeli 1, Dokonuj c oceny BRD w obszarze przej cia dla pieszych nale y poszczególnym czynnikom (tabela 2) przypisa odpowiednio: 0, je li nie wp ywa na bezpiecze stwo, 1, je li wyst puje ryzyko zagro enia w ruchu drogowym, 2, je li znacz co wp ywa na bezpiecze stwo. Warto wska nika ryzyka zawiera si w granicach od 0 do 100. Pozwala to na okre lenie poziomu bezpiecze stwa na przej ciu dla pieszych (tabela 3). Je li warto RI = 100, oznacza, e na przej ciu dla pieszych panuj warunki zagra aj ce bezpiecze stwu i yciu uczestników ruchu drogowego (poziom bezpiecze stwa F). Warto RI zbli ona do 0 oznacza wysoki poziom bezpiecze stwa. Mo na tak e podda ocenie poszczególne grupy czynników, uzyskuj c oceny cz stkowe identyfikuj ce zagro enie.

120 Piotr Tomczuk, Anna Wytrykowska Tabela 3 Poziomy bezpiecze stwa na przej ciach dla pieszych wg przedstawionej procedury [5] Wska nik ryzyka 12 Poziom bezpiecze stwa A 13 24 B 25 36 C 37 48 D 49 60 E 61 F 4. WNIOSKI Jak wynika z danych statystycznych oraz publikacji [4], [12], [16] w Polsce dochodzi do znacznej liczby wypadków z udzia em pieszych w odniesieniu do innych krajów Unii Europejskiej. Najbardziej nara on grup na niebezpiecze stwo doznania urazu w ruchu drogowym s piesi. Nale y prowadzi systematyczne dzia ania maj ce na celu eliminowanie zagro e wp ywaj cych na ten stan. Do najwa niejszych czynników wp ywaj cych na bezpiecze stwo pieszych nale y zaliczy : lokalizacj, widoczno, dost pno, oznakowanie pionowe i poziome, o wietlenie oraz ruch uliczny w rejonie przej dla pieszych. W artykule przedstawiono charakterystyk w/w czynników oraz propozycj oceny poziomu bezpiecze stwa na przej ciu dla pieszych. Prawid owa analiza przedstawionych czynników pozwala na ocen poziomu bezpiecze stwa na wybranym przej ciu dla pieszych. Zaproponowana ocena mo e zosta przeprowadzona w ramach audytu bezpiecze stwa ruchu drogowego, na poziomie projektowania lub eksploatacji przej cia dla pieszych. Przedstawiona procedura oceny pozwala na szczegó ow i ogóln ocen bezpiecze stwa przej dla pieszych. W rezultacie umo liwia zidentyfikowanie ród a zagro enia poprzez wnikliw weryfikacj czynników ryzyka. Klasyfikacja i identyfikacja czynników niebezpiecznych pozwala na podj cie dzia a naprawczych. Ich motywacj -obok poprawy poziomu bezpiecze stwa ruchu drogowego - jest utrzymuj ca si od lat wysoka liczba ofiar miertelnych w ród pieszych w Polsce oraz wysokie koszty spo eczne wypadków drogowych. Autorzy planuj przeprowadzenie oceny poziomu bezpiecze stwa na wybranych obiektach infrastruktury drogowej (przej ciach dla pieszych) wg. zaprezentowanej procedury. Bibliografia 1. Gaca S., Suchorzewski W., Tracz M.: In ynieria Ruchu Drogowego. Teoria i praktyka, WK, Warszawa 2008. 2. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad: Instrukcja dla audytorów bezpiecze stwa ruchu drogowego, cz I, Warszawa 2009. 3. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad: Instrukcja dla audytorów bezpiecze stwa ruchu drogowego, cz II, Warszawa 2009.

Ocena stanu zagro enia na przej ciach dla pieszych 121 4. Jamroz K. i inni: Ochrona pieszych. Podr cznik dla organizatorów ruchu pieszego, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Sekretariat Krajowej Rady Bezpiecze stwa Ruchu Drogowego, Gda sk, Kraków, Warszawa 2014. 5. Montella A., Mauriello F.: Pedestrian crosswalks safety inspections: safety assessment procedure, 4th International Symposium on Highway Geometric Design, TRB, 2010. 6. Polska Norma PN-76/E-02032, O wietlenie dróg publicznych. 7. Polska Norma PN-EN 13201:2007, O wietlenie dróg. 8. Rozporz dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegó owych warunków technicznych dla znaków i sygna ów drogowych oraz urz dze bezpiecze stwa ruchu drogowego i warunki ich umieszczania na drogach wraz z za cznikami 1-4. Dz. U. Nr 220, poz. 2181 z dnia 23 grudnia 2003r. 9. Tomczuk P.: Assessment model of luminance contrast of pedestrian figure against background on pedestrian crossing, Przegl d Elektrotechniczny, pp.104-107, R. 88 NR 3a/2012, SIGMA-NOT. 10. Tomczuk P.: Assessment of the state of pedestrian crossing lighting on the basis of field measurements of luminance, Przegl d Elektrotechniczny, pp. 266-269, R. 89 NR 8/2013, SIGMA-NOT. 11. Tomczuk P.: Bezpiecze stwo pieszych - pomiary luminancji na przej ciu dla pieszych, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Transport, Badania rodków i Systemów Transportowych, z. 80, str.117-135, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2012. 12. Tomczuk P.: Modelowanie, badania eksperymentalne i ocena jako ci o wietlenia sylwetki pieszego na przej ciu dla pieszych, monografia, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Prace Naukowe, seria Transport, zeszyt 91, Warszawa 2013. 13. Tomczuk P.: Ocena stanu o wietlenia wybranych przej dla pieszych na podstawie parametrów nat enia o wietlenia, Przegl d Elektrotechniczny, pp. 303-306, R. 90 NR 1/2014, SIGMA-NOT. 14. Tomczuk P.: O wietlenie przej dla pieszych wymagania i zalecenia. Prace Naukowe, seria Transport, z.96, str. 413 422, Warszawa 2013. 15. Tomczuk P., Wytrykowska A.: Analiza czynników wp ywaj cych na bezpiecze stwo pieszego na przej- ciu dla pieszych typu "zebra" niesterowanym sygnalizacj wietln, Logistyka, pp. 1077-1086, NR 4/2015, Instytut Logistyki i Magazynowania, Warszawa. 16. Wypadki drogowe w Polsce w 2014 roku, Raport statystyczny, Komenda G ówna Policji. ASSESSMENT OF RISK AT PEDESTRIAN CROSSING Summary: The pedestrian, as the unprotected road user, peculiarly is exposed to danger of the accident, experienced of the injury or the death. Relating to European countries, in Poland a low level of the road safety was taken note. With purpose of preventing for threats appearing in the road traffic one should take action concerning implementing means of the improvement in the safety of the pedestrian traffic. A conduct inspection of the road infrastructure and assessments of the impact of surroundings are one of stages of the improvement in the safety. In case of passages for pedestrians one should single out the safety of road users the row of determinants. In the article a proposal of the assessment process to threaten on passages for pedestrians including factors affecting the safety of road users was presented. Keywords: pedestrian crossing, assessment of factors, safety