POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ Joanna Łapińska, Arkadiusz Smyk, Ewa Komar Nieformalna grupa Lokalsi przeciwko wycince Puszczy Białowieskiej 21 marca 2017, Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Potrzeby Natury Czy Puszcza Białowieska wymaga ingerencji człowieka? 1
LOKALSI Kim są, co robią? Nieformalna grupa zawiązana w 2015 w reakcji na aneks do PUL dla Nadleśnictwa Białowieża Grupa skupia mieszkańców regionu Puszczy Białowieskiej, w różnym wieku, różnych profesji i o różnym wykształceniu Grupa głośno i jednoznacznie wyraża dezaprobatę dla zwiększonego pozyskania drewna z Puszczy Białowieskiej, rozpoczętego z końcem 2015 roku Celem działania grupy jest zwiększanie świadomości społeczności lokalnej na temat znaczenia Puszczy Białowieskiej, benefitów wynikających z jej ochrony oraz szukanie rozwiązania trwającego konfliktu przy zabezpieczeniu interesów mieszkańców regionu Na początku 2016 roku grupa wystosowała petycję do Premier Szydło (przekazaną Ministrowi Środowiska), w której prosiliśmy o zatrzymanie procesu dewastacji Puszczy. Pomimo niesprzyjającej atmosfery, petycję w ciągu tygodnia podpisało około 400 osób. Petycja pozostała bez odpowiedzi. POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 2
Pozyskanie drewna [m³] Stopa bezrobocia w Hajnówce [%] POZYSKANIE DREWNA Pozyskanie surowca drzewnego w nadleśnictwach Puszczy Białowieskiej oraz stopa bezrobocia w Hajnówce Poszerzenie BPN 14 200000 12 150000 10 8 100000 6 50000 4 2 0 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Lata 0 Pozyskanie surowca drzewnego (planowane) Pozyskanie surowca drzewnego (wykonane) Stopa bezrobocia [Wesołowski 2005, dane PUP Hajnówka ] POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 5
Stopa bezrobocia [%] PRACA W REGIONIE Stopa bezrobocia w Hajnówce na tle całego województwa podlaskiego i Polski 16,00 Poszerzenie BPN 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Hajnówka Województwo podlaskie Polska [dane PUP Hajnówka, GUS ] POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 6
Cena [PLN/1m3 CENA DREWNA Średnia cena sprzedaży drewna uzyskana przez nadleśnictwa 250 Cennik detaliczny dąb WB0, klasa wymiarowa 2 Białowieża 1200 zł netto Knyszyn 1089 zł netto 200 150 100 50 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Lata POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 8
MIESZKAŃCY PUSZCZY Potencjalne problemy po poszerzeniu Parku brak zauważonych problemów? NEUTRALNE POZYTYWNE szkody w uprawach (zwierzęta) NEGATYWNE ograniczenie pozyskania drewna / wzrost ceny znaczące ograniczenia wstępu do lasu brak drewna ograniczenie zbierania owoców runa leśnego ograniczenia wstępu do lasu ograniczenie rozwoju / budownictwa inne aktualnie ogólne ograniczenia w korzystaniu z lasu zmarnowane drewno / rozprzestrzenienie kornika brak pracy / przychodów więcej szkód od dzikich zwierząt ograniczenie wolności / życie w więzieniu / skansen ograniczenia użytkowania lasów prywatnych inne negatywne konsekwencje po potencjalnym poszerzeniu Parku 0 20 40 60 80 0 20 40 60 80 [Niedziałkowski i in. 2014] POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 9
MIESZKAŃCY WYKORZYSTANIE PUSZCZY drewno grzyby jagody i inne owoce zdrowie / czyste powietrze rekreacja estetyczne / duchowe praca / zarobki cisza inne brak korzyści drewno opałowe drewno konstrukcyjne stolarstwo kosze / narzędzia wytwarzanie pamiątek inne nie używam 0 10 20 30 40 50 korzyści ogółem 0 20 40 60 80 drewno (rodzaje) [Niedziałkowski i in. 2014] POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 10
Liczba turystów ROZWÓJ TURYSTYKI Liczba turystów odwiedzających Rezerwat Pokazowy Żubrów w latach 1998-2016 180 000 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Lata POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 11
ROZWÓJ TURYSTYKI Rozwój bazy noclegowej w gminach puszczańskich w okresie 2001 2010 mierzony liczbą miejsc noclegowych w agroturystykach Gmina Hajnówka 2001 2010 Liczba miejsc 17 170 Gmina Białowieża 2001 2010 266 1136 [Ławreszuk i in. 2011] POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 12
REGIONALNE STRATEGIE ROZWOJU Województwo ma być "zielone, rozwój w oparciu o ekologiczne specjalizacje Zachowanie wysokiej jakości zasobów przyrodniczych, wzmocnienie i efektywne wykorzystanie marki regionu Puszczy Białowieskiej, zwiększenie atrakcyjności turystycznej z uwzględnieniem dywersyfikacji ruchu turystycznego zwiększenie atrakcyjności gminy jako miejsca pracy i zamieszkania; zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej gminy i aktywności gospodarczej mieszkańców; rozwój turystyki; ochrona środowiska i różnorodności biologicznej gminy Hajnówka zielona inwestycje ekologiczne i rozwój usług/produktów związanych z Puszczą turystyka, żywność. POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 13
KALENDARIUM WYDARZEŃ Najważniejsze wydarzenia dla społeczności i Puszczy przełom lat 80/90-tych początek upadku i przekształceń przemysłu opartego o przetwórstwo drewna w regionie 1996 powiększenie parku narodowego (o ponad 100%) 1996 porozumienie Ministerstwo Środowiska i gmin lokalnych w sprawie preferencyjnych zasad sprzedaży drewna (porozumienie martwe do dziś, gdyż Ministerstwo Środowiska nie wpłynęło na Lasy Państwowe w kwestii zmian procedur, BRAK AKTÓW WYKONAWCZYCH) 1998 Kontrakt dla Puszczy (minister Szyszko) gwarantujący fundusze samorządom w zamian za objęcie całej Puszczy parkiem narodowym szybko zawieszony 2010 obietnica ponad 100 mln za zgodę na niewielkie powiększenie parku; odrzucone przez gminy puszczańskie 2011 Ministerstwo Środowiska ogranicza limity pozyskania drewna 2013 LP znacząco podnoszą cenę drewna, w tym drewna opałowego (w całej Polsce, ceny jak dotąd nie spadły) 2016 ponowne zwiększenie pozyskania drewna, umotywowane gradacją kornika 2016 ostrzeżenia UNESCO i Komisji Europejskiej POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 14
BIBLIOGRAFIA Rezerwat biosfery Puszczy Białowieskiej a jego mieszkańcy diagnoza współdziałania [Adamczyk 1994] Konflikt o Puszczę. Raport z badań nad konfliktem społecznym o poszerzenie Białowieskiego Parku Narodowego [Gliński 2002] Rozwój bazy noclegowej i ruchu turystycznego na obszarze Puszczy Białowieskiej w latach 1997-2010 [Ławreszuk i in. 2011] Why is it difficult to enlarge a protected area? [Niedziałkowski i in. 2014] Tworzenie i realizacja Planów Urządzania Lasu na terenie Puszczy Białowieskiej [NIK 2014] Strategia zrównoważonego rozwoju powiatu hajnowskiego na lata 2015 2020 [2014] Plan rozwoju lokalnego gminy Białowieża na lata 2016-2022 [2016] Preferencyjny dostęp do drewna z Puszczy Białowieskiej dla lokalnych społeczności [Juchnik] Virtual Conservation: How the European Union Is Turning a Blind Eye to Its Vanishing Primeval Forest [Wesołowski 2005] Dane Głównego Urzędu Statystycznego Dane Powiatowego Urzędu Pracy Hajnówka POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 15
PODSUMOWANIE Co można/należy zrobić dla Puszczy i społeczności lokalnej? natychmiastowe zatrzymanie merytorycznie nieuzasadnionej oraz nieodwracalnej ingerencji Lasów Państwowych w lasy Puszczy Białowieskiej ryzyko kar z UNESCO i Komisji Europejskiej (może to znacząco obniżyć wartość turystyczną Puszczy Białowieskiej) rozpoczęcie PRAWDZIWEGO dialogu na temat przyszłości Puszczy Białowieskiej powinny być reprezentowane wszystkie podmioty mieszkańcy, leśnicy, naukowcy, ekolodzy, strona rządowa edukacja społeczności lokalnej mająca na celu demitologizację ochrony Puszczy Białowieskiej POTRZEBY I PROBLEMY MIESZKAŃCÓW REGIONU PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ 16