W związku z sygnalizowanymi problemami w ustalaniu właściwości miejscowej organów podatkowych i wyznaczaniu wierzyciela zobowiązań podatkowych Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia, co następuje: Przepis 48 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 stycznia 2006 r. w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych naleŝności budŝetowych w organach podatkowych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych (Dz. U. Nr 17, poz. 134) stanowi, Ŝe w przypadku zmiany dla podatnika właściwości miejscowej lub właściwości rzeczowej organu podatkowego, wynikającej z odrębnych przepisów, dokumentacja dotycząca kont podatnika podlega przekazaniu z organu podatkowego właściwego przed zmianą do organu podatkowego właściwego po zmianie w terminie 1 miesiąca od nastąpienia zmiany lub od dnia, w którym organ podatkowy został powiadomiony o zmianie. NaleŜy jednak zauwaŝyć, Ŝe powołany przepis nie normuje reguł wyznaczania właściwości miejscowej organów podatkowych oraz wyznaczania wierzyciela zobowiązań podatkowych. Obowiązki naczelników urzędów skarbowych określone w 48 ww. rozporządzenia powinny być realizowane po uprzednim ustaleniu właściwości miejscowej organów podatkowych oraz wierzyciela zobowiązań podatkowych na podstawie odrębnych przepisów. Kwestia ustalenia wierzyciela zobowiązań podatkowych nie moŝe być rozstrzygana jako spór o właściwość organów podatkowych. Z przepisu art. 20 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) wynika, Ŝe spór o właściwość moŝe dotyczyć tylko organów podatkowych, a nie wierzycieli zobowiązań podatkowych. Pojęcia wierzyciela zobowiązań podatkowych i organu podatkowego nie są toŝsame. Wierzyciela zobowiązań podatkowych ustala się na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954, z późn. zm.). Natomiast właściwość miejscową ustala się na podstawie ustaw podatkowych, jeśli przepisy tych ustaw regulują kwestie tej właściwości oraz na podstawie ustawy Ordynacja podatkowa i przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych (Dz. U. Nr 165, poz. 1371). PowyŜsze oznacza, Ŝe ten sam organ nie musi być jednocześnie za dany okres rozliczeniowy wierzycielem zobowiązań podatkowych i właściwym miejscowo organem podatkowym. Ponadto z przepisu art. 20 Ordynacji podatkowej wynika, Ŝe rozstrzygany na podstawie art. 19 1 Ordynacji podatkowej spór o właściwość dotyczy przede wszystkim kompetencji do wszczęcia i prowadzenia postępowania podatkowego. Mając powyŝsze na uwadze naleŝy uznać, Ŝe w sytuacjach, w których nie istnieją przesłanki do wszczęcia postępowania podatkowego, natomiast istnieje wątpliwość, który organ podatkowy jest wierzycielem zobowiązań podatkowych nie moŝe być mowy o istnieniu sporu o właściwość w rozumieniu art. 19 Ordynacji podatkowej. Praktyka stosowania wymienionych wyŝej regulacji pokazuje, Ŝe istnieją rozbieŝności w ustalaniu wierzyciela zobowiązań podatkowych i ustalaniu właściwego miejscowo organu podatkowego za poprzednie okresy rozliczeniowe po wystąpieniu zdarzenia powodującego zmianę właściwości miejscowej np. zmianie miejsca zamieszkania, adresu siedziby czy miejsca prowadzenia działalności. MoŜna tu wyróŝnić następujące grupy stanów faktycznych: 1) Do właściwego miejscowo urzędu skarbowego X wpłynęła deklaracja A. Podatnik nie wpłacił do tego urzędu skarbowego podatku wynikającego ze złoŝonej deklaracji i w konsekwencji powstała zaległość podatkowa. Naczelnik urzędu skarbowego X nie wszczął kontroli podatkowej ani postępowania podatkowego. Naczelnik urzędu skarbowego X wystawił tytuł wykonawczy dotyczący tej zaległości i wszczęto postępowanie egzekucyjne. Następnie, w toku postępowania egzekucyjnego, podatnik zmienił miejsce prowadzenia
działalności (miejsce zamieszkania lub adres siedziby), w wyniku czego właściwy miejscowo stał się dla niego urząd skarbowy Y i w tym urzędzie skarbowym podatnik składa deklaracje za bieŝące okresy rozliczeniowe i dokonuje wpłat podatku. Wierzycielem zobowiązania za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A pozostaje naczelnik urzędu skarbowego X. Naczelnik urzędu skarbowego Y jest organem podatkowym właściwym do kontroli podatkowej oraz do wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie zobowiązania podatkowego za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A. Ustalając w przedstawionym stanie faktycznym wierzyciela zobowiązań podatkowych i właściwy miejscowo organ podatkowy naleŝy mieć na uwadze przepisy określające wierzyciela. Definicja wierzyciela zawarta jest w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zgodnie z art. 1a pkt 13 ww. ustawy przez wierzyciela rozumie się podmiot uprawniony do Ŝądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym. Stosownie do art. 5 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji uprawnionym do Ŝądania wykonania w drodze egzekucji administracyjnej obowiązków określonych w art. 2 ww. ustawy jest: 1) w odniesieniu do obowiązków wynikających z decyzji lub postanowień organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego - właściwy do orzekania organ I instancji, z zastrzeŝeniem pkt 4; 2) dla obowiązków wynikających z orzeczeń sądów lub innych organów albo bezpośrednio z przepisów prawa - organ lub instytucja bezpośrednio zainteresowana w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołana do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku. Z kolei zgodnie z art. 18a Ordynacji podatkowej jeŝeli po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach dotyczących poprzednich lat podatkowych lub innych okresów rozliczeniowych jest organ właściwy po zaistnieniu tych zdarzeń, z zastrzeŝeniem art. 18b. W przedstawionym stanie faktycznym przepis art. 18b Ordynacji podatkowej nie ma zastosowania. Wierzycielem obowiązków podatkowych wynikających ze złoŝonej deklaracji pozostaje naczelnik urzędu skarbowego X, poniewaŝ naczelnik ten przyjął deklarację, wystawił tytuł wykonawczy dotyczący ww. zaległości i wszczął postępowanie egzekucyjne. W ten sposób zostało zmaterializowane zainteresowanie naczelnika urzędu skarbowego X w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku. Przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie przewidują moŝliwości zmiany właściwości miejscowej wierzyciela, jak równieŝ utraty przez organ podatkowy statusu wierzyciela. Wierzyciel został wyznaczony przez fakt przyjęcia deklaracji. Zmiana miejsca prowadzenia działalności przez zobowiązanego w postępowaniu egzekucyjnym (takŝe zmiana miejsca zamieszkania lub siedziby) nie powoduje zmiany w zakresie wyznaczenia wierzyciela. W przedstawionym stanie faktycznym, na podstawie art. 18a Ordynacji podatkowej organem podatkowym właściwym miejscowo do wszczęcia postępowania i wydania decyzji określającej zobowiązanie podatkowe za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja jest naczelnik urzędu skarbowego Y. Ustalona zgodnie z art. 18a Ordynacji podatkowej właściwość miejscowa naczelnika urzędu skarbowego Y obejmuje takŝe inne sprawy np.: udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, stwierdzenie nadpłaty, orzeczenie odpowiedzialności osób trzecich. Istotne jest w tym zakresie niezwłoczne przekazywanie
pomiędzy naczelnikami urzędów skarbowych informacji mających znaczenie dla poboru zobowiązania, przykładowo przekazywanie przez naczelnika urzędu skarbowego Y informacji o wydaniu decyzji przyznającej ulgi w spłacie zobowiązania podatkowego, przerwach w biegu odsetek za zwłokę, wstrzymaniu wykonania decyzji oraz przekazywanie przez naczelnika urzędu skarbowego X informacji o bezskuteczności egzekucji wobec podatnika w celu ustalenia istnienia przesłanek wydania lub wykonania decyzji o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. W przypadku wydania przez naczelnika urzędu skarbowego Y decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w wysokości innej niŝ zadeklarowana naczelnik urzędu skarbowego Y przekazuje do naczelnika urzędu skarbowego X kopię decyzji w celu aktualizacji tytułu wykonawczego. Naczelnik urzędu skarbowego X pozostaje wierzycielem całości zobowiązania podatkowego bez względu na formę jego ujawnienia (deklaracja oraz decyzja). Niedopuszczalna jest sytuacja, w której to samo niepodzielne zobowiązanie podatkowe za jeden okres rozliczeniowy będzie jednocześnie częściowo egzekwowane przez naczelnika urzędu skarbowego X (na podstawie deklaracji) i częściowo będzie egzekwowane przez naczelnika urzędu skarbowego Y (na podstawie decyzji). Analogicznie naleŝy oceniać sytuację, w której decyzję określającą inną niŝ zadeklarowana wysokość zobowiązania podatkowego wydaje, zamiast naczelnika urzędu skarbowego Y, organ kontroli skarbowej. Naczelnik urzędu skarbowego X, który wystawił tytuł wykonawczy na podstawie deklaracji pozostaje wierzycielem całego zobowiązania podatkowego. NaleŜy podkreślić, Ŝe w zakresie podatków dochodowych naczelnik urzędu skarbowego Y stanie się właściwy miejscowo za dany rok podatkowy i poprzednie lata podatkowe, jeśli podatnik będzie miał miejsce zamieszkania lub siedzibę na obszarze właściwości tego urzędu w ostatnim dniu danego roku podatkowego zob. str. 2-3 pisma Ministerstwa Finansów z dnia 28 maja 2003 r. znak: SP1/S-861-187-412/2002 do Izby Skarbowej w Warszawie, przesłanego do wiadomości Dyrektorów Izb Skarbowych, aktualnego takŝe w obecnym stanie prawnym. 2) Do właściwego miejscowo urzędu skarbowego X wpłynęła deklaracja A. Podatnik nie wpłacił do tego urzędu skarbowego podatku wynikającego ze złoŝonej deklaracji i w konsekwencji powstała zaległość podatkowa. Naczelnik urzędu skarbowego X nie wszczął kontroli podatkowej ani postępowania podatkowego. Naczelnik urzędu skarbowego X wystawił tytuł wykonawczy dotyczący tej zaległości, wszczął i zakończył postępowanie egzekucyjne. W toku postępowania egzekucyjnego, podatnik zmienił miejsce prowadzenia działalności (miejsce zamieszkania lub adres siedziby), w wyniku czego właściwy miejscowo stał się dla niego urząd skarbowy Y i w tym urzędzie skarbowym podatnik składa deklaracje za bieŝące okresy rozliczeniowe i dokonuje wpłat podatku. Po zakończeniu postępowania egzekucyjnego naczelnik urzędu skarbowego Y wydał za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A decyzję określającą zobowiązanie podatkowe w wysokości innej niŝ zadeklarowana. Naczelnik urzędu skarbowego Y pozostaje organem podatkowym właściwym do kontroli podatkowej oraz do wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie zobowiązania podatkowego za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A. W okresie po wydaniu decyzji wierzycielem zobowiązania za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A i decyzja jest naczelnik urzędu skarbowego Y. Wskutek przyjęcia deklaracji A, wystawienia tytułu wykonawczego i wszczęcia postępowania egzekucyjnego naczelnik urzędu skarbowego X stał się wierzycielem, za okres którego
dotyczy deklaracja A. Stan ten trwał do momentu zakończenia postępowania egzekucyjnego, pomimo wystąpienia w toku tego postępowania zdarzenia powodującego zmianę właściwości miejscowej. Zdarzenie to spowodowało, Ŝe naczelnik urzędu skarbowego Y stał się właściwy do kontroli podatkowej oraz do wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie zobowiązania podatkowego za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A (art. 18a Ordynacji podatkowej). Po wydaniu przez naczelnika urzędu skarbowego Y decyzji określającej zobowiązanie podatkowe w wysokości innej niŝ zadeklarowana naczelnik urzędu skarbowego Y stał się wierzycielem zobowiązania podatkowego za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A i decyzja na podstawie art. 5 1 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Analogicznie naleŝy oceniać sytuację, w której decyzję określającą inną niŝ zadeklarowana wysokość zobowiązania podatkowego wydaje, zamiast naczelnika urzędu skarbowego Y, organ kontroli skarbowej. W tym przypadku naczelnik urzędu skarbowego Y staje się wierzycielem całego zobowiązania podatkowego. Dla przytoczonego w niniejszym punkcie stanu faktycznego pozostaje aktualna uwaga z ostatniego akapitu punktu 1, dotycząca podatków dochodowych. 3) Do właściwego miejscowo urzędu skarbowego X wpłynęła deklaracja A. Następnie naczelnik urzędu skarbowego X wszczął postępowanie podatkowe (kontrolę podatkową) za okres, którego dotyczy złoŝona deklaracja. W toku postępowania podatkowego (kontroli podatkowej) podatnik zmienił miejsce prowadzenia działalności (miejsce zamieszkania lub adres siedziby), w wyniku czego właściwy miejscowo stał się dla niego urząd skarbowy Y i w tym urzędzie skarbowym podatnik składa deklaracje za bieŝące okresy rozliczeniowe i dokonuje wpłat podatku. Naczelnik urzędu skarbowego X pozostaje organem podatkowym właściwym do kontroli podatkowej oraz do wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie zobowiązania podatkowego za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A. Wierzycielem zobowiązania za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A jest naczelnik urzędu skarbowego X. W przedstawionym stanie faktycznym zarówno wierzycielem zobowiązań podatkowych, jak i organem podatkowym za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja A pozostaje naczelnik urzędu skarbowego X. Fakt wszczęcia postępowania (kontroli podatkowej) utrwala, zgodnie z przepisem art. 18b Ordynacji podatkowej, właściwość miejscową naczelnika urzędu skarbowego X za okres rozliczeniowy, którego dotyczy decyzja niezaleŝnie od późniejszej zmiany miejsca prowadzenia działalności (miejsca zamieszkania lub adres siedziby). Powołany przepis utrwala właściwość miejscową organu podatkowego nie tylko na czas trwania tego postępowania ale wskazuje, Ŝe ten sam organ jest właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, którego dotyczy postępowanie podatkowe (kontrola podatkowa). Fakt złoŝenia deklaracji do urzędu skarbowego X i wszczęcie postępowania podatkowego (kontroli podatkowej) przez naczelnika tego urzędu oznacza, Ŝe naczelnik urzędu skarbowego X jest bezpośrednio zainteresowany w doprowadzeniu do wykonania zobowiązania podatkowego. Ponadto naleŝy mieć na uwadze, Ŝe właściwość miejscowa naczelnika urzędu skarbowego X obejmuje takŝe inne sprawy np.: udzielanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, stwierdzenie nadpłaty, orzeczenie odpowiedzialności osób trzecich. W przypadku, gdy decyzja naczelnika urzędu skarbowego X stanie się ostateczna naczelnik ten jest takŝe właściwy do wznowienia postępowania dotyczącego tej decyzji (art. 244 1 Ordynacji podatkowej).
4) Do właściwego według miejsca prowadzenia działalności gospodarczej urzędu skarbowego X wpłynęła deklaracja VAT złoŝona przez osobę fizyczną. Działalność gospodarcza została zlikwidowana. Osoba fizyczna została wykreślona z rejestru jako podatnik VAT. Po likwidacji działalności gospodarczej osoba fizyczna zamieszkuje na obszarze właściwości naczelnika urzędu skarbowego Y. Wierzycielem zobowiązania za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja VAT pozostaje naczelnik urzędu skarbowego X. Naczelnik urzędu skarbowego X jest organem podatkowym właściwym do kontroli podatkowej oraz do wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie zobowiązania podatkowego za okres rozliczeniowy, którego dotyczy deklaracja VAT. W przypadku podatników podatku od towarów i usług, którzy zaprzestali wykonywania czynności opodatkowanych tym podatkiem, wierzycielem w zakresie rozliczeń podatku od towarów i usług jest organ właściwy w momencie zaprzestania wykonywania tych czynności. Nie zachodzą w tym przypadku zdarzenia powodujące zmianę właściwości miejscowej. W szczególności na zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego dla podatnika podatku od towarów i usług nie mogą wpływać zdarzenia zachodzące juŝ po utracie przez osobę fizyczną statusu podatnika podatku od towarów i usług. Jednocześnie Ministerstwo Finansów zauwaŝa, Ŝe wyjaśnienia zawarte w piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 28 maja 2003 r. znak: SP1/S-861-187-412/2002 do Izby Skarbowej w Warszawie, przesłane do wiadomości Dyrektorów Izb Skarbowych, pozostają aktualne, mimo Ŝe niektóre akty prawne powołane w tym piśmie straciły swoją moc i zostały zastąpione nowymi aktami prawnymi.