Ewelina Zając Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny Katedra Dialektologii Polskiej i Logopedii, 90-236 Łódź, ul. Pomorska 171/173 RECENZENT Dorota Rembiszewska REDAKTOR INICJUJĄCY Urszula Dzieciątkowska OPRACOWANIE REDAKCYJNE Małgorzata Szymańska SKŁAD I ŁAMANIE Munda Maciej Torz PROJEKT OKŁADKI Stämpfli Polska Sp. z o.o. Zdjęcie wykorzystane na okładce: Shutterstock.com Publikacja dofinansowana z dotacji celowej dla młodych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich w 2016 r. Copyright by Ewelina Zając, Łódź 2016 Copyright for this edition by Uniwersytet Łódzki, Łódź 2016 Wydane przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego Wydanie I. W.07545.16.0.M Ark. wyd. 7,0; ark. druk. 7,375 ISBN 978-83-8088-443-4 e-isbn 978-83-8088-444-1 Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 www.wydawnictwo.uni.lodz.pl e-mail: ksiegarnia@uni.lodz.pl tel. (42) 665 58 63
SPIS TREŚCI Wstęp... 7 Wykaz stosowanych skrótów... 13 Słownik.... 17 Bibliografia.... 115 The toponymy of Turek district. Dictionary of names. Summary... 117
WSTĘP W dorobku polskiej onomastyki znajdują się liczne monografie z zakresu toponimii. Do tej pory opublikowano materiał onimiczny pochodzący z różnych regionów Polski: z Mazowsza 1, Małopolski 2, Śląska 3, Pomorza 4, Lubelszczyzny 5, północno- -wschodniej części kraju 6 oraz z ziemi łódzkiej 7. Teren zachodniej 8 i historycznej Wielkopolski 9 oraz północno-zachodniej części dawnego województwa konińskiego 10 został częściowo przebadany pod tym kątem. Materiał onomastyczny zebrany na terenie Wielkopolski służył wcześniej celom historyczno-językowym w różnych 1 A. Wolff, Mazowieckie nazwy terenowe, Onomastica 1969, R. XIV, s. 74 80; K. Zierhoffer, Nazwy miejscowe północnego Mazowsza, Wrocław 1957. 2 D. Kopertowska, Nazwy miejscowe województwa kieleckiego, Warszawa Kraków 1984; K. Rymut, Nazwy miejscowe północnej części dawnego województwa krakowskiego, Prace Onomastyczne VIII, Wrocław 1967; W. Lubaś, Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa krakowskiego, Prace Onomastyczne IX, Wrocław 1968; E. Pawłowski, Nazwy miejscowości Sądecczyzny, cz. I: Nazwy miast, wsi, przysiółków oraz dzielnic miejskich i wiejskich, Prace Komisji Językoznawstwa XXV, Wrocław 1971; E. Pawłowski, Nazwy terenowe Ziemi Sądeckiej, Prace Onomastyczne PAN 1984, t. XXX. 3 R. Mrózek, Nazwy miejscowe dawnego Śląska Cieszyńskiego, Katowice 1984; S. Rospond, Śląskie studia toponomastyczne, cz. I: Topographica, Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 1959, t. II, s. 31 64; cz. II: Possesiva, Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 1961, t. III, s. 5 100; tenże, Patronimiczne nazwy miejscowe na Śląsku, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 1964, Seria A, t. LXXXIX. 4 E. Breza, Toponimia powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974; H. Górnowicz, Toponimia Powiśla Gdańskiego, Gdańsk 1980; E. Jakus-Borkowa, Toponimia powiatu świeckiego, Wrocław 1987. 5 M. Łesiów, Terenowe nazwy własne Lubelszczyzny, Lublin 1972; M. Olejnik, Mikrotoponimia powiatu włodawskiego, Lublin 2014. 6 K. Szcześniak, Nazwy miejscowości byłych powiatów oleckiego i gołdapskiego, Gdańsk 1994; Słownik nazw terenowych północno-wschodniej Polski, t. 1 2, oprac. N. Barszczewska, J. Głuszkowska-Babicka, T. Jasińska-Socha, J. Smułkowa, Warszawa 1992. 7 M. Kamińska, Słownictwo topograficzne w gwarach okolic Łodzi, Onomastica 1964, R. IX, s. 203 223. 8 M. Rutkiewicz, Toponimia środkowozachodniej części województwa wielkopolskiego, Poznań 2002; taż, Nazwy terenowe i miejscowe w gminie Miedzichowo, Poznań 1997. 9 D. Podlawska, Nazwy miejscowe z terenu XVI-wiecznego województwa poznańskiego, cz. 1, cz. 2, Słupsk 1990. 10 J. Chojnacki, Nazwy terenowe w północno-zachodniej części województwa konińskiego, Poznań 1995. Wstęp 7
zakresach (por. prace H. Górnowicza, F. Nieckuli 11 ). Jednak obszar południowo- -wschodniej części województwa wielkopolskiego nie miał dotąd monograficznego opracowania nazewnictwa miejscowego i terenowego. Powiat turecki 12 położony jest w malowniczym zakątku wschodniej Wielkopolski, który posiada wiele walorów przyrodniczych i kulturowych, związanych z wsią polską. W skład powiatu wchodzi osiem gmin: Brudzew, Dobra, Kawęczyn, Malanów, Przykona, Tuliszków, Turek i Władysławów o łącznej powierzchni 929,3 km 2, a zamieszkiwany jest przez około 84 tys. mieszkańców. Głównym ośrodkiem administracyjnym i gospodarczym powiatu jest miasto Turek. Dzięki obszarom krajobrazu chronionego, kompleksom leśnym, parkom krajobrazowym, akwenom oraz pomnikom przyrody środowisko naturalne regionu jest bardzo atrakcyjne. Głównym bogactwem naturalnym jest węgiel brunatny, wydobywany na terenie czterech gmin: Brudzewa, Przykony, Turku i Władysławowa. Pod wpływem działalności kopalni Adamów pod koniec XX wieku krajobraz uległ przeobrażeniom, pozostawiając zalesione hałdy i zbiorniki wodne. W słowniku znajdują się nazwy miejscowe ojkonimy (nazwy miast, wsi i ich części) i terenowe anojkonimy (lądowe: nazwy pól, łąk, lasów, pagórków, oraz wodne: nazwy rzek, jezior, stawów). Stanowi on zestawienie wszystkich aktualnych toponimów funkcjonujących na badanym obszarze oraz nazw dawnych zanotowanych w źródłach i na mapach oraz biernych, nieużywanych obecnie, ale przechowywanych w pamięci mieszkańców. Część miejscowości została zlikwidowana w wyniku działalności odkrywkowej kopalni węgla brunatnego Adamów, ale wysiedleni mieszkańcy wsi wracają wspomnieniami do miejsc, które były im bliskie. Omawiane są tu nazwy urzędowe, oficjalne, nieoficjalne, znane powszechnie i używane tylko lokalnie, którymi mieszkańcy posługują się od wielu lat, stosując je na co dzień. Słownik zawierający 1725 nazw stanowi pierwszą część monografii poświęconej toponimii powiatu tureckiego. Materiał słownikowy zgromadzony został w wyniku eksploracji terenowej w latach 2010 2012, podczas której przeprowadzono rozmowy ze 195 informatorami. Badania terenowe to wymagające, lecz niezwykle wartościowe zajęcie. Bardzo czasochłonne, a niekiedy nawet i uciążliwe, okazały się wywiady z informatorami, których niezmiernie trudno było przekonać o ważności i celowości pracy. Byli nimi rdzenni mieszkańcy poszczególnych wsi, najczęściej powyżej 40. roku życia, stale tu mieszkający, w większości będący rolnikami, którzy z pozostałymi mieszkańcami wsi rozmawiają czystą gwarą, zaś w kontakcie z obcymi używają języka literackiego, jednak niepozbawionego cech gwarowych, 11 H. Górnowicz, Rodowe nazwy miejscowe Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza, Gdańskie Zeszyty Humanistyczne 1968, t. X, Seria Filologia, nr 3, s. 1 197; F. Nieckula, Nazwy miejscowe z sufiksem -ov-, -in- na obszarze Wielkopolski i Małopolski, Wrocław 1971. 12 Zob. np. M. Górzyński, Zabytki miasta Turku i powiatu tureckiego. Miasto Turek, Turek 2009. 8 Wstęp
zwłaszcza fonetycznych 13. Zdarzało się, że w jednej miejscowości prowadzono rozmowy z kilkoma informatorami, ponieważ wielu mieszkańców pragnęło wyjaśnić skąd pochodzi nazwa ich miejsca zamieszkania, co niejednokrotnie prowadziło do tworzenia tzw. etymologii ludowej 14. W celu uzupełnienia danych, zgromadzonych podczas badań terenowych, sięgnięto również do współczesnych i archiwalnych map topograficznych i katastralnych powiatu tureckiego 15. Materiał wyekscerpowano także z prac toponomastycznych S. Kozierowskiego 16, z materiału historycznego opracowanego przez S. Zajączkowskiego i S. M. Zajączkowskiego 17 oraz pracy magisterskiej M. G. Skubiszewskiej 18. W prezentowanym słowniku zawarto wszystkie nazwy zgromadzone w wyniku eksploracji terenowej i ekscerpcji źródeł. Jednak toponimia to dział onomastyki in statu nascendi stare nazwy, nieużywane przez mieszkańców zanikają, a nowe pojawiają się dość szybko, co może być uwarunkowane np. zmianą właściciela gruntu. Praca ma charakter stricte materiałowy, a nie historyczny czy historyczno-językowy, stąd brak najstarszych zapisów nazw wsi oraz informacji o losach poszczególnych miejscowości czy obiektów. Należy też zaznaczyć, że zebrany materiał to stan aktualny na czas jego gromadzenia, czyli lata 2010 2012. Do czasu ukazania się publikacji wiele z tych ojkonimów i anojkonimów mogło zniknąć lub mogły pojawić się nowe określenia. Zgromadzony materiał przedstawiony został w postaci alfabetycznego słownika nazw, dla których opracowano odrębne artykuły hasłowe. Wyrazem hasłowym 19 jest każdy ojkonim i anojkonim prosty (jednoskładnikowy, jednoczłonowy), jak również wszystkie kolejne składniki nazw wielowyrazowych. Hasłem w słowniku jest postać leksykalna wyrazu, a nie jego warianty 13 H. Górnowicz podkreślał, że dla badań toponomastycznych informator nie musi doskonale i konsekwentnie mówić gwarą, ale fakt ten jest mile widziany. Zob. H. Górnowicz, Kompleksowe badania regionalne w zakresie toponomastyki, w: Warsztat współczesnego onomasty. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, pod red. D. Kopertowskiej, Kielce 1983, s. 105. 14 I. Nowakowska-Kempna, Polskie nazwy miejscowe (analiza synchroniczna), Prace Językoznawcze. Onomastyka 1978, t. IV, s. 25. 15 Mapy topograficzne i katastralne uzyskano dzięki Sławomirowi Piątkowskiemu. 16 S. Kozierowski, Pierwotne osiedlenie dorzecza Warty od Koła do ujścia w świetle nazw geograficznych, Slavia Occidentalis 1926, t. V, s. 112 246; Pierwotne osiedlenie pogranicza wielkopolsko-śląskiego między Obrą i Odrą a Wartą i Bobrem w świetle nazw geograficznych, Slavia Occidentalis 1928, t. VII, s. 172 329; 1929, t. VIII, s. 231 291; Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, t. I, Poznań 1926, t. II, Poznań 1928; Badania nazwy topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. II, Poznań 1922. 17 S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do Słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. I, Łódź 1966; cz. II, Łódź 1970. 18 M. G. Skubiszewska, Nazwy miejscowe i terenowe gminy Tuliszków, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. B. Walczaka, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań. 19 E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Nazwy miejscowości w Polsce. Układ a tergo, Opole 2010, s. III. Wstęp 9
fonetyczne, choć w niektórych nazwach zachowano w wyrazie hasłowym zmorfologizowane cechy gwarowe (np.: Iglonka, Kamionka, Wypalonki). Wyraz hasłowy został wyróżniony w artykule pismem pogrubionym. Jest nim nazwa we współczesnej postaci morfologicznej w zapisie ortograficznym, co ułatwia korzystającemu ze słownika znalezienie wyrazu. Nie podawano końcówek fleksyjnych przypadków zależnych, nazwy zapisano tylko w mianowniku. Jeśli toponim składał się z kilku elementów, wszystkie jego człony zapisane zostały wielkimi literami. Uznając nazwy typu Pod Lasem, Na Trzech Brzozach za dwu- i wieloczłonowe, przyjęto, że przyimki Pod, Na są członami nazw, a więc ich pisownia małą literą byłaby niezgodna z normą zapisu nazw własnych. Po wyrazie hasłowym po myślniku znalazły się zapisy form gwarowych nazwy, podane w pisowni fonetycznej kursywą, poprzedzone kwalifikatorem gw. Oddają one wymowę poszczególnych informatorów, dlatego w jednym haśle może znaleźć się kilka wariantów fonetycznych tej samej nazwy. W następnej kolejności zapisano informację na temat charakteru obiektu oraz jego lokalizacji. Z uwagi na fakt, iż jedna nazwa może odnosić się do kilku obiektów, zostały one uporządkowane w następującej kolejności: miasta/wsie, części miejscowości, pola, łąki, lasy, obiekty wodne i inne. Następnie podano nazwę/y miejscowości, w której znajduje się obiekt oraz w nawiasach okrągłych gminę/y. Jeśli jedna nazwa była określeniem dla kilku obiektów w różnych gminach, wówczas w kolejności wymieniania obiektów pod uwagę brano nazwy gmin w porządku alfabetycznym, a następnie układ obiektów według ich charakteru. Dalszą informacją jest etymologia naukowa nazwy. W przypadku toponimów, powstałych od nazw osobowych oraz miejscowych, podano odpowiednią nazwę własną, opatrzoną skrótem bibliograficznym słownika, w którym jest notowana, z uwzględnieniem tomu i strony. Onimów pochodzących od antroponimów nie dzielono kolejno na imiona, nazwiska i przezwiska, gdyż w przypadku nazw dawnych, staropolskich, często nie wiadomo, jaką funkcję pełniła dana nazwa osobowa. W odniesieniu do toponimów odapelatywnych ich budowę słowotwórczą analizowano w opozycji do wyrazów pospolitych. Jeśli dana nazwa miała lub ma pod względem budowy słowotwórczej odpowiednik w wyrazie pospolitym, wówczas traktowano ją jako bezsufiksalną, czyli bez kreacji formalnojęzykowej (zaliczono tu również toponimy motywowane przez zdrobniałe formy wyrazów pospolitych, np.: Górki, Laski, Piaski). Natomiast, jeśli nie istniał apelatyw, któremu równa byłaby nazwa własna, uznano ją za utworzoną za pomocą sufiksu, czyli za nazwę z kreacją formalnojęzykową, podzielną słowotwórczo 20 (np.: Parcelew, Smolina) i podano wyraz motywujący. Znaczenie apelatywu, ujęte w łapkach ( ), określono na podstawie słowników języka polskiego i słowników gwarowych, co zaznaczono stosownym skrótem bibliogra- 20 Pamiętać należy, że w okresie staropolskim i średniopolskim funkcjonowało wiele apelatywów, które nie zostały odnotowane w słownikach. 10 Wstęp
ficznym, zawierającym obok literowego symbolu tytułu (czasami nazwiska), również oznaczenie tomu (cyfrą rzymską) i strony (cyfrą arabską). Przy wskazywaniu źródła apelatywów nowszych powoływano się na Uniwersalny słownik jezyka polskiego 21, natomiast podczas definiowania leksemów archaicznych sięgnięto do Słownika warszawskiego 22, Słownika języka polskiego pod redakcją S. Lindego 23 lub W. Doroszewskiego 24. Nie opatrywano definicjami słownikowymi oraz nie wskazywano źródła apelatywu dla jasnych określeń typu droga, gawron, las, rów, a jedynie te hasła, które mogą być nieznane, dwu- lub wieloznaczne pod względem interpretacyjnym. Jeśli kilka nazw miało takie samo pochodzenie, źródło zapisywano tylko jeden raz, w formie podstawowej nazwy (kiedy miała ona postać liczby pojedynczej i mnogiej, wówczas w liczbie pojedynczej) lub w pierwszej w kolejności alfabetycznej. W odniesieniu do nazw wieloczłonowych omówiono pochodzenie kolejnych elementów składowych. Formy, od których pochodziły, podano w liczbie pojedynczej (oprócz pluralia tantum, co zostało zaznaczone) i w rodzaju właściwym dla określanej jednostki nazewniczej, np. Krzyżowe Dukty gw. k2y3ove dukty, łąki w lasach we wsi Olesin (gm. Władysławów) zest. z 1 czł. przym. krzyżowy, 2 czł. od ap. dukt. W nazwach albo członach nazw, pochodzących od przymiotników odrzeczownikowych lub od rzeczowników, w nawiasie po dwukropku podano rzeczownik (nazwę własną), od którego został utworzony dany wyraz. Jeśli był to przymiotnik pochodzący do wyrazu pospolitego, ale funkcjonujący samodzielnie, w nawiasie nie zapisywano pochodzenia odrzeczownikowego, np. Józinki gw. juzikki, część wsi Sarbicko, dawniej wieś (gm. Tuliszków) od n. os. Józinek (: n. os. Józef) SSNO II 495, ale Kacze Dołki gw. kale dow Ki, stawy we wsi Ogorzelczyn (gm. Tuliszków) zest. z 1 czł. przym. kaczy, 2 czł. od ap. dołek. Po omówieniu etymologii naukowej nazwy, w niektórych artykułach hasłowych po kropce podana została historia obiektu lub jego ludowa etymologia, np. Manhatan gw. mąhatan, część wsi Dziadowice (gm. Malanów) od n. miejsc. Manhattan 1. okręg w Nowym Jorku, w którym znajdują się liczne atrakcje turystyczne oraz centrum finansowe (Wall Street), najdroższa dzielnica Nowego Jorku SNG 176 177, 2. dzielnica zabudowana nowoczesnymi, wysokimi budynkami Rutk 146. Część wsi bardzo biedna, do której trzeba dojechać żwirową drogą, znajdują się tam ziemie najgorszej klasy nazwa ironiczna. Informacje o pochodzeniu nazw, uzyskane od informatorów, są często niezgodne z prawdą historyczną oraz właściwą motywacją nazwy. Dlatego niektóre 21 Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. A. Grzegółki-Maciejewskiej, t. I V, Warszawa 2003. 22 J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. I VIII, Warszawa 1900 1927. 23 M. S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I VI, Warszawa 1994. 24 Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, t. I XI, Warszawa 1958 1969. Wstęp 11
interpretacje nazw w publikacji mogą budzić kontrowersje, gdyż są one inne niż znane i powtarzane od lat historie na temat nazwy obiektu. Etymologizowanie jest właściwością ludzkiego umysłu, każdy użytkownik języka, chcąc wytłumaczyć skąd się wzięła nazwa, tworzy mity, legendy, dotyczące nazwy na zasadzie asocjacji, bez odwoływania się do analizy struktury słowotwórczej jej pierwotnego podłoża leksykalnego. Językoznawca zaś rozpatruje nazwę pod kątem jej budowy, źródłosłowu, stąd różnice w etymologii naukowej i ludowej 25. Ludowe etymologie opierają się na skojarzeniach, często asocjacje te dotyczą sfery fonicznej czy semantycznej nazwy, a nierzadko występują one w kontekście nacechowanym emocjonalnie. W niektórych artykułach hasłowych pojawiają się odsyłacze do nazw o takiej samej lub zbliżonej etymologii, jednak jeśli są to hasła sąsiadujące ze sobą, nie stosowano odsyłaczy, np. Krzywe Staje gw. kryve staje, pole we wsi: Dąbrowa, Brudzew (gm. Brudzew); pole we wsi Radyczyny (gm. Przykona) zest. z 1 czł. przym. krzywa, 2 czł. od ap. staja. Zob. Staja. Staja gw. staza, pole we wsi: Tokary, Wojciechów (gm. Kawęczyn) od ap. staja 1. dawna miara długości, różna w różnych okresach i okolicach, np. w XIX w. równa 1067 m, 2. dawna miara powierzchni, najczęściej równa 1,2 1,5 ha USJP IV 507, ale Staje gw. staje, pole we wsi Radyczyny (gm. Przykona); pole we wsi Szadów Pański (gm. Turek) od ap. staja. Formy prasłowiańskie, nazwy osobowe oraz nieznane apelatywy, stanowiące podstawę dla toponimów, nierejestrowane w słownikach, podano z gwiazdką (*), jako formy zrekonstruowane. 25 Zob. A. Paluszak-Bronka, M. Czachorowska, Etymologia ludowa a naukowa nazw wybranych osiedli bydgoskich, w: Najnowsze przemiany nazewnicze, pod red. K. Nowik, Warszawa 1998, s. 401 412. 12 Wstęp
WYKAZ STOSOWANYCH SKRÓTÓW Skróty cytowanych źródeł i opracowań 26 AJKW Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, pod red. Z. Sobierajskiego i J. Burszty, t. I VIII, Wrocław 1979, t. IV, Wrocław 1986; t. VI, Wrocław 1991; t. VIII, Poznań 1994. Bąk P. Bąk, Słownictwo gwary okolic Kramska na tle kultury ludowej, Kraków 1960. Czub J. Czubek, Jeszcze o łazach i łazękach, Język Polski 1926, R. XI, z. 1, s. 20 25. Galas P. Galas, Łazy w powiecie bocheńskim, Język Polski 1927, R. XII, z. 5, s. 153 155. Handke K. Handke, Nazwy miejscowe typu Holendry, Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 1965, t. XIV, s. 57 68. Hrabec S. Hrabec, Polskie apelatywa toponomastyczne, Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 1986, t. XIV, s. 284 332. Korn, Rz M. Kornaszewski, W. R. Rzepka, Huba Huby w wielkopolskich nazwach miejscowych i terenowych, Slavia Occidentalis 1967, t. XXVI, s. 61 78. Korn M. Kornaszewski, Nart, narty w polskich nazwach miejscowych i terenowych, Slavia Occidentalis 1968, t. XXVII, s. 101 110. Kupis B. Kupis, Nasze imiona, Warszawa 1991. Łoś J. Łoś, Łazy, załazy, łazęki, Język Polski 1925, R. X, z. 4, s. 108 109. MSGP Mały słownik gwar polskich, pod red. J. Wronicz, Kraków 2010. Oestrr H. Oesterreicher, Łazy, w: Symbolae gramaticae in honorem Ioannis Rozvadovski II, Cracovia 1928, s. 389 392. Recz S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968. 26 Pozycje bibliograficzne tu zawarte nie zostały powtórnie zamieszczone w części Bibliografia. Wykaz stosowanych skrótów 13
Rutk M. Rutkowski, Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii, Olsztyn 2007. RymNMP Nazwy miejscowe Polski. Historia pochodzenie zmiany, pod red. K. Rymuta, I IX, Kraków 2004 2013. RymSIW K. Rymut, Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, Kraków 1995. RymSNW K. Rymut, Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, t. I X, Kraków 1992 1994. SB W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005. SD Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, t. I XI, Warszawa 1958 1969. SENGP M. Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Warszawa 2003. SGP Słownik gwar polskich, pod red. M. Karasia, J. Reichana, J. Okoniowej, A Tyrpy, t. I IX, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1977 2014. SGPK J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I VI, 1900 1911. SL M. S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I VI, Warszawa 1994. Smocz P. Smoczyński, Nazwy miejscowe Polichna, Polikno oraz inne na tej samej leksykalno-semantycznej bazie oparte, Onomastica 1978, R. XXIII, s. 67 93. SNG J. Grzenia, Słownik nazw geograficznych z odmiana i wyrazami pochodnymi, Warszawa 2008. SSNO Słownik staropolskich nazw osobowych, pod red. W. Taszyckiego, t. I VI, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1977. SSS Słownik starożytności słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych, pod red. W. Kowalenki, G. Labudy, T. Lehra-Spławińskiego, t. III, Wrocław 1967. Sstp Słownik staropolski, pod red. S. Urbańczyka, t. I XI, Warszawa Wrocław Kraków 1953 2002. SSz M. Szymczak, Słownik języka polskiego, t. I III, Warszawa 1978 1981. SW J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. I VIII, Warszawa 1900 1927. Sychta B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I, Wrocław 1967. USJP Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. A. Grzegółki-Maciejewskiej, t. I V, Warszawa 2003. Wójcik U. Wójcik, Baza bud- w toponimii polskiej, Onomastica 1991, R. XXXVI, s. 73 80. Zierh K. Zierhoffer, Formowanie się nazewnictwa od terminów topograficznych na przykładzie wyrazu łęg, Wrocław 1986. 14 Wykaz stosowanych skrótów
Skróty określeń, terminów gramatycznych i geograficznych ap. appellativum czas. czasownik czł. człon daw. dawniej gm. gmina gw. gwarowy licz. liczebnik n. nazwa, nazwy n. miejsc. nazwa miejsca 27 n. narod. nazwa narodowości n. os. nazwa osobowa niem. niemiecki pl. t. pluralia tantum pol. polski por. porównaj pot. potocznie, potoczny przyim. przyimek przym. przymiotnik psł. prasłowiański stp. staropolski suf. sufiks, sufiksy wyr. przyim. wyrażenie przyimkowe zdr. zdrobnienie zest. zestawienie zgr. zgrubienie zob. zobacz 27 Celowo rozwinięto skrót jako nazwa miejsca a nie nazwa miejscowa, gdyż nazwa miejsca określa tu wsie, części wsi, pola itp. W literaturze onomastycznej przyjmuje się, że nazwa miejscowa to ojkonimy oficjalne, nadane urzędowo. Wykaz stosowanych skrótów 15
SŁOWNIK Adamczyka gw. adam1yka, pole, łąka we wsi Młyniska (gm. Przykona) od n. os. Adamczyk RymSNW I 8. Adamskich gw. adamskih, pole we wsi Żeroniczki (gm. Przykona) od n. os. Adamski RymSNW I 10. Akacjowy gw. akamjovy, dukt we wsi: Grzymiszew, Tarnowa (gm. Tuliszków) od przym. akacjowy. Dukt wysadzany akacjami. Akacjówka gw. akamjufka, droga we wsi Boleszczyn (gm. Przykona) od ap. akacja. Droga wysadzana akacjami. Albertów gw. albertuf, wieś (gm. Turek) od n. os. Albert SSNO I 22. Aleksandrowskie gw. al#ksandroske, pole we wsi Aleksandrów (gm. Przykona) od przym. aleksandrowskie (: n. miejsc. Aleksandrów). Zob. Aleksandrów. Aleksandrów gw. al#ksandruf, wieś (gm. Przykona) od n. os. Aleksander SSNO I 28. Alinia gw. alinja, alinija, część wsi Małoszyna, dawniej wieś Amelin (gm. Władysławów) od n. os. Alinia (: n. os. Alina) RymNMP I 17. Amelin gw. amelin, dawniej wieś (gm. Władysławów) od n. os. Amelia Kupis 27. Andrzejowe gw. ait_ejove, pole we wsi Gąsin (gm. Przykona) od n. os. Andrzej SSNO I 39. Andrzejówka gw. ait_ejufka, pole we wsi Głuchów (gm. Kawęczyn) od n. os. Andrzej. Pole to było uprawiane przez sołtysa o imieniu Andrzej. Antonin gw. antynin, część wsi Miłaczew Kolonia (gm. Malanów) od n. os. Antoni SSNO I58. Apostolskie gw. apostolske, pole we wsi Wojciechów (gm. Kawęczyn) od n. os. Apostoł RymSNW I 9. Arka gw. arka, część wsi Chylin (gm. Władysławów) od ap. arka statek, na którym Noe ocalił z potopu siebie, swoja rodzinę i wybrane zwierzęta USJP I 123. Część wsi, w której znajdowały się bardzo ubogie zabudowania. Augustyniakowe gw. awgustynokove, pole we wsi Przykona (gm. Przykona) od n. os. Augustyniak RymSNW I 96. Słownik 17